Ţegar Stöng komst í íranska annála

Stöng Taharan

Hér um áriđ (2015), ţegar fólkiđ í minjavörslunni á Íslandi var sumt ekki enn búiđ ađ losna undan ţví andlega brjálćđi og mikilmennskubrjálćđi, sem geisađi á Íslandi fyrir hiđ margtalađa hrun, Tilkynntu tilheyrandi yfirvöld ađ ţađ myndi kosta 700.000.000 kall (ţiđ lesiđ víxilinn rétt, sjöhundruđmilljónirkróna -/) ađ gera hinni merku rúst í Ţjórsárdal hćrra undir höfđi en henni hafđi lengi veriđ gert.

Meira ađ segja var efnt til samkeppni um byggingu "skýlis" yfir rústina. Ţá keppni vann ungt, upprennandi arkitektapar frá Íslandi og Íran. Tillaga ţeirra var ţví miđur algjör della, ef notađ skal hlutlaust orđ, sem ekki er hćgt ađ byggja á ţeim náttúrulega hól sem Stangarbćrinn var reistur á. Tillögunni fylgdi teikning sem sýndi hólinn og hugsýn ţeirra, ţar sem sólin skein í heiđi - úr Norđri

Ţessi samkeppni komst meira ađ segja í heimsfréttirnar, ef svo má segja. Í blađi (sjá hér) í Teheran í Íran var sagt frá verđlaununum og ţar birtist heilsíđuljósmynd af íslenska helmingi verkefnisins, en ćttingi hans vann einnig um tíma í Ţjórsárdal á 4. áratug síđust aldar og fyrir ţjóđ sem enn stundar sóđaleg viđskipti viđ Íran.

Í írönsku greininni um Stangarskýliđ var kreddunni um ađ Stöng hefđi fariđ í eyđi áriđ 1104 vissulega haldiđ hátt á lofti. Í Íran Ayatollanna sćtta menn sig ekki viđ neinar breytingar á orđum spámanna og 1104 aldursgreiningin var eins og kunnugt sett fram af margfrćgum íslenskum spámanni.

Síđan glerhúsiđ, sem einna helst líktist auđmannsvillu viđ Miđjarđarhaf, eđa bílskúr olíusheiks viđ Persaflóa, vann verđlaunin - og eftir ađ sólin í Fornleifaráđuneytinu, Sigmundur Davíđ, hćtti ađ skína úr norđri, eru áform um viđgerđir og viđhald á Stöng komnar aftur í meira raunsćtt horf. Ţakiđ á núverandi skála verđur bćtt en ekki stagađ og verkefninu lýkur áriđ 2020 hef ég fengiđ upplýst. Ţađ eru miklu betri skilyrđi en menn höfđu áđur í viđgerđum, ţegar mađur var ađ reyna ađ bjarga ţví sem hćgt var ađ bjarga fyrir lítiđ fé međ meistaralega góđan arkitekt og hleđslumann (sjá hér).

Karl Kvaran TaheranÍranska tímaritiđ hafđi ađeins mynd af unga íslenska arkitektinum, sem sneri á áttirnar fyrir sunnan land. D&G gleraugu voru í tísku ţá. Líklega hefur mynd af betri helmingi hans ţótt í viđ of djörf til prentunar í Íran Ayatollanna. Menn vilja helst ekki nota of mikla prentsvertu í myndum í hönnunartímaritum ţar í landi.

Minjastofnun varđ fljótlega ljóst ađ loftkastalar forstjóra Minjastofnunar eru byggđir á sandi. Ađ lokum hentu menn gaman ađ öllu og í Aprílgabbi stofnunarinnar var greint frá ţví áriđ 2015, ađ sótt hefđi veriđ um ađ flytja skálann á Stöng til Selfoss. Gárungar telja víst ađ ţetta hafi veriđ pilla handa Fornleifaráđherra sem varđ nískur er hann tók núverandi ţjóđminjavörđinn í vinnu sem ráđgjafa um tíma. Ekkert var hins vegar skrifađ um ţađ í írönsk dćgurblöđ, ţótt ţađ vćri hálfgert hređjuverk.

Er ţađ ekki skrýtiđ, og í raun geđveikislega öfugsnúiđ, ađ í öfgaríki eins og Íran, sem í árarađir hefur stađiđ á bak viđ hryđjuverk og morđöldur, og ţar sem prestaveldi hvetur til eyđileggingu ţjóđa og menningar ţeirra, séu menn ađ dást ađ eyđileggingu/varđveislu fornminja á Íslandi.

Fúuuhuhúh, ţađ fer um mann hrollur. Svona lagađ gerir menn bara vođa reiđa. Eitt sinn lagđi ţjóđminjavörđur til ađ vandamálin viđ varđveislu Stangar yrđu leyst međ ţví ađ rústin yrđi grafin aftur niđur. Hann vissi ekki frekar en núverandi Minjavörđur Ríkisins ađ rústirnar eru orđnar ađeins fleiri nú en í hans hugarheimi, t.d. hefur fundist eldri skáli (eđa tveir), kirkja og smiđja undir kirkjunni. Rannsókn ţeirra er alls ekki lokiđ. Suma hluti er ekki hćgt ađ fela, ţótt menn geri sér far um ţađ.

Doddi í Dótasafninu


Trupulleikarnir á Velbastađ

Hringur frá Velbastađ
Fornleifafrćđin í Fćreyjum er ekki eins hástemmd og greinin er á Íslandi. Í Fćreyjum eru t.d. ekki 40 fornleifafrćđingar á ferkílómetra líkt og á Íslandi. Samt finna frćndur vorir, fornfrřđingarnir hjá Tjóđsavninum í Fćreyjum, sem áđur hét Fřroya Fornminnissavn, oft mjög áhugaverđar minjar. Stundum svo áhugaverđar ađ ţćr setja alla á gat.

Áriđ 2016 fannst t.d. á Velbastađ (Vébólsstađ) á Streymoy (Straumey) einstakur gripur, sem hefur valdiđ miklum heilabrotum á međal frćnda okkar í fornleifafrćđingastéttinni í Fćreyjum. Gripurinn sem um rćđir, er forláta hringur úr silfri sem hefur veriđ logagylltur.  

Ţrátt fyrir ađ fćreyskir fornfrřđingar hafi sett sig í samband viđ sérfrćđinga á söfnum í Noregi, Bretlandseyjum (ţar međ töldu Írlandi)  og víđar (ţó ekki á Íslandi), hefur enginn hringasérfrćđingur á söfnum ţessum getađ hjálpađ viđ ađ leysa gátuna um ţennan merka hring. Ţví ţví er haldi fram ađ enginn hringur eins, eđa nćrri ţví líkur, hefur fundist í ţeim löndum sem leitađ hefur veriđ til. Aldursgreiningin er einnig samkvćmt helstu söfnum enn óviss. Viđ sama uppgröft fannst einnig silfurmynt, silfur-penny frá tíma Engilsaxakonungsins Eđvarđs hins Eldra í Wessex og mun myntin hafa veriđ slegin á tímabilinu 910-15.

Hvort hringurinn er eins gamall og myntin, er enginn frćđimannanna sem Tjóđsavniđ hefur haft samband viđ tilbúinn ađ tjá sig um. Einn ţeirra hefur gefiđ aldursgreininguna 1100-1300, en án nokkurra haldbćrra raka. Einn ágćtur fornleifafrćđingur og fyrrverandi safnstjóri Ţjóđminjasafns Írlands, Ragnall O´Floinn, telur hćpiđ ađ uppruna hringsins skuli leitađ á Bretlandseyjum. Ţví er höfundur ţessarar greinar ekki alveg sammála.

Hér má lesa grein eftir fornleifafrćđinginn Helga D. Michelsen hjá Tjóđsavninu sem hann ritađi í tímaritiđ Frřđi (sama og frćđi, en boriđ fram "fröi") og kallar Helgi ágćta grein sína Gátufřrur fingurringur

Eins og lesa má er Helgi fornfrřđingur í Fćreyjum í miklum vandrćđum, eđa trupulleikum eins og ţađ er kallađ hjá frćndum okkar. Trupulleikar er reyndar orđ ćttađ frá Bretlandseyjum, komiđ af orđinu trouble. Ég held ađ hringurinn frá Velbastađ sé líka ţađan. Ţađ er svo minn "trupulleiki". En nú geri ég grein fyrir skođun minni á baugnum:

Fornleifur ákveđur ađ hjálpa frćndum sínum

Ţegar ritstjóri alţjóđadeildar Fornleifs frétti af einum helsta trupulleik Fćreyinga á seinni tímum, ţ.e. hringnum forláta frá Velbastađ, ákvađ hann ađ hjálpa frćndum sínum sem urđu sjóveikir á leiđinni til Íslands. Hann notađi um ţađ bil eina klukkustund á netinu og á bókasafni sínu uppi undir ţaki. Hér kemur mjög stutt skýrsla um niđurstöđur gruflsins:

Ţar sem myntin sem fannst á Velbastađ er vel aldursgreind og uppruni hennar ţekktur, datt Fornleifi fyrst í hug ađ leita uppruna hringsins á sömu slóđum og myntin er frá.  Fćreyjar eru, ţrátt fyrir allt jafn langt frá Bretlandseyjum og ţćr eru frá Íslandi og Noregi.

  Tel ég nú mjög líklegt ađ hringurinn sé undir mjög sterkum Engilssaxneskum stíláhrifum međ áhrifum frá Meróvingískri list í Frakklandi. Lag hringsins frá Velbastađ er einnig ţekkt á frćgum hring međ engisaxískum stíl, sem fannst á 18. öld. Einn helsti sérfrćđingur Breta í engilsaxneskri list, dr. Leslie Webster, telur vera frá fyrri hluta 9. aldar (sjá hér). Hringurinn, sem hér um rćđir, fannst í Berkeley í Mercíu (Midlands) á Englandi, ţar sem er greint frá klausturlífi ţegar áriđ 759 e.Kr.

_48957730_ring

Berkley ring 2  Króna af öđrum hring, sem talinn er örlítiđ eldri en hringurinn frá Berkeley í Mercíu, er hringur sem fannst í Scrayingham í Reydale i Norđur-Jórvíkurskíri (sjá nánar hér,ţar sem hćgt er ađ lesa um ađra hringa međ sama lagi, sem tímasettir eru til 8. og 9. aldar). Krónan af hringnum frá Scrayingham er sömuleiđis meistaraverk međ filigran-verki (víravirki)en  međ sama lagi og krónan á hringnum frá Velbastađ.

Hringur frá Liverpool

  Líklegt má telja, ađ hringurinn sem fannst í Berkley í Miđlöndum hafi veriđ hringur geistlegheitamanns, ábóta eđa biskups. Hringurinn er vitaskuld skreyttur međ annarri ađferđ en hringurinn frá Velbastađ, og er gott dćmi um ţađ allra besta í gullsmíđalist á Bretlandseyjum á 9. öld. En lagiđ á hringnum, eđa réttara sagt krónu (höfđi) hans, er ţađ sama  Ţetta krosslag, sem báđir hringarnir hafa, er hins vegar frekar sjaldgćft en ţó samt vel ţekkt á fyrri hluta miđalda. Ţetta er sams konar kross og mađur sér t.d. á gylltum altörum í Danmörku (gyldne altre). Líklegt ţykir mér einnig, ađ hringurinn frá Velbastađ hafi veriđ borinn af kirkjunnar manni. Af hverju hann tapađi honum í Fćreyjum er alfariđ hans einkamál.

The_Tamdrup_Plates_Detail_1 b

Frontal_Řlst_Church_Randers b
58943119_1_xÉg fann fljótt hringa líka ţeim hér til hliđar, sem hafa álíka krossmynd í auga hringsins og Velbastađarhringurinn, ţ.e. vígslukross (hjólkross/Eng. Consecration Cross), eftir mjög stutta leit á veraldarvefnum. Ţeir eru vitaskuld alls ekki eins og hringurinn fornfái frá Velbastađ, en ef svo má ađ orđi koma, frá nćsta bć.

Ef mađur lítur á stóru silfurkúlurnar, eđa stílfćrđu vínberin beggja vegna hringlaga flatarins međ vígslukrossinum á miđju krónu hringsins frá Velbastađ, minna silfurkúlurnar mjög á hringa frá Frakklandi frá 6.- 9. öld. Hér eru nokkur dćmi um, hvernig ţannig vínberjaklasar (vínberiđ táknar blóđ Krists) voru settir beggja vegna hringkrónunnar, eđa ţar sem baugurinn mćtir krónunni.

Dćmi um Merov hringa

 

cluny-museum-ring-by-thesupermat-wikipedia-commons-800-2x1

Ef trúa má Leslie Webster, helsta sérfrćđingi Breta í Engilsaxískri list, varđandi ađra hringa međ svipuđu lagi og Velbastađarhringurinn, er hringurinn ađ mínu mati líklegast smíđađur á 9. eđa  10. öld, ţegar engilsaxneskur stíll í gullsmíđalist var enn í miklum blóma. Hringurinn er ţví ađ mínu mati frá Bretlandseyjum, en ber einnig áhrif frá hringum á Meginlandi Evrópu, helst frá hringum í Frakklandi, en einnig sjást býsantísk áhrif.  

Ég vona ađ ţetta leysi vandamáliđ međ hringinn frá Velbastađ. Reikninginn sendi ég síđar til Tjóđsavnsins í Fćreyjum, en Fornleifur er vitaskuld rándýr í allri frćđilegri ţjónustu viđ söfn og örn ađ senda stofnunum reikninga. 

Góđar stundir og allt í lagi.

Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson 

Ljósmyndin efst birtist í Frřđi og er tekin af Finni Justinussen

Version in English (pdf)

Version in English (word docx), please see "Skrár tengdar ţessari bloggfćrslu" below.


Skrár tengdar ţessari bloggfćrslu:

Skáli á Auđkúlu í Arnarfirđi

Auđkúlurustin efstu lög

Eftir nasistagreinarnar hér á undan, sem greinilega koma sumum Íslendingum í sálrćnt uppnám, er viđ hćfi ađ snúa sér ađ "ekta víkingum". Aaargh.

Í ágúst hefur hinn dugmikli fornleifafrćđingur, Margrét Hallmundsdóttir, sem er af ţolmiklu víkingakyni úr Noregi, krydduđu međ óhemjumagni af freknum og eldrauđu hári frá Bretlandseyjum, eđa er ţađ öfugt (ţ.e. háriđ frá Noregi), veriđ ađ sinna einni af merkilegustu rannsóknum sumarsins ađ mati Fornleifs.

Margrét, sem er einn duglegasti fornleifafrćđingur okkar um ţessar mundir, er ekki međ neinar óţarfa vangaveltur og innihaldslausar yfirlýsingar um ţađ sem hún finnur - líkt og sumir ađrir íslenskir fornleifafrćđingar, sem í fáfrćđi sinni búa til sögur og ćvintýr í kringum ţađ sem ţeir grafa upp, og vitna jafnvel í franska heimsspekinginn Foucault til ađ skýra allt eđa ekkert.

Margrét Hrönn er ađ grafa upp skálarúst á Auđkúlu viđ Arnarfjörđ og segir skemmtilega frá ţví á FB rannsóknarinnar sem allir geta fariđ inn á.

Skálarústin á Auđkúlu sver sig í ćtt viđ flestar af ţeim rústum sem grafnar hafa veriđ upp á Vestfjörđum á síđari árum fyrir,  t.d. skálann í Vatnsfirđi, skálann í Ólafsdal, sem var rannsakađur í sumar og Grelutóttir sem rannsakađar voru í öndverđu (á 20. öld). Meira er víst á leiđinni, ţví grafandi fornleifafrćđingar virđast algjörleg vera búnir ađ gleyma ćđinu síđastliđna sumar, ţegar grátiđ var eftir milljörđum til fornleifarannsókna á öllu ţví sem er ađ fara í sjóinn. En látum ţađ og fjárhagsvandamál sjálfseignafyrirtćkisins Fornleifastofnunar Íslands liggja í ţetta sinn, ţví rústin á Auđkúlu er t.d. ekki á leiđ í sjóinn í nánustu framtíđ. En hver vill ekki finna eitthvađ heilt og fallegt? Viđ verđum ţó einnig ađ geyma sumt til komandi kynslóđa fornleifafrćđinga.

Hringur frá Auđkúlu

Mjög heillegur fingurhringur úr silfri sem fannst á Auđkúlu í síđustu viku. Mér sýnist ég sjá stimpla á hringnum, en Margrét segir hann alveg sléttan. Forvarslan er eftir ađ sýna eitthvađ tel ég víst.


Greinilegt er, ađ skálinn á Auđkúlu er frá fyrstu öldum byggđar á Íslandi (ţá er ég ađ tala um hefđbundiđ Landnám, sem er ţađ eina sem ég tek mark á ţví ég hef enn ekki séđ neinar sannanir fyrir landnáminu fyrir landnám (sem einstaka mađur er ađ láta sig dreyma um). Hugsanlega er rústin jafnvel frá síđari hluta 10. aldar, ţótt ţetta lag á húsum hafi nú áfram veriđ notađ fram á 11.  öld í öđrum löndum og einnig á Íslandi, t.d. í Hvítárholti í Árnessýslu og í elsta skálanum á Stöng í Ţjórsárdal.

Gripir ţeir sem Margrét hefur fundiđ i skálagólfinu benda eindregiđ til ađ skálinn hafi veriđ í notkun á tíundu öld og fram á ţá elleftu. Ţađ sýnir einnig ein af tveimur kolefnisaldursgreiningum sem gerđa hafa veriđ á sýnum úr rústinni; Báđar greiningarnar eru ţó smá vandamál, ţví menn vita ekki úr hvađa trjám viđurinn sem ţeir eru ađ aldursgreina er ćttađur. Viđarkol úr íslenskum trjám er betri til ađ gera sér von um rétta niđurstöđu en t.d bútar úr rekaviđ, sem gćti haft töluverđan aldur og eiginaldur ţegar hann var notađur. Ţannig sýnir tölfrćđilega rétt umreiknuđ og leiđrétt niđurstađa á aldursgreiningunni á einu viđarkolasýnanna frá Auđkúlu aldursgreininguna 718-866 e.Kr. Cal viđ tvö stađalfrávik.  Slík niđurstađa er vitaskuld hreint "landnám fyrir landnámiđ", sem stangast á viđ aldursgreiningar á forngripum sem Margrét og teymi hannar hafa fundiđ í sama skála og eldstćđiđ sem viđarkolin voru tekin úr.  Sýniđ ţetta ţví örugglega úr koluđum rekaviđ. Íslenskir fornleifafrćđingar ćttu ađ hćtta ţeim leiđa siđa ađ senda kol til rannsóknarstofa sem ekki geta greint tegund viđarins sem sem aldursgreindur er. En ţar sem ekki er kennt neitt ađ viti um eđli og notkun kolefnisaldursgreininga, eđa takmarkanir ţeirra fyrir ţann tíma sem Landnámiđ átti sér stađ.

Bćnhus Audkulu Arnarfjordur

Bćnhús á Auđkúlu.

Sömuleiđis er taliđ ađ á Auđkúlu sé rúst kirkju, sem líklega er ein minnsta kirkja sem fundist hefur á Íslandi. Ef kirkjan er frá upphafi kristni á Íslandi og viđ gefum okkur ađ hún sé ţví frá ţví um 1000 e. Kr. (ţangađ til ađ annađ kemur fram t.d. viđ kolefnisaldursgreiningu á einhverju lífrćnu úr kirkjunni), ţá er fyrrgreind aldursgreining sem gerđ var í Glasgow ónothćf. Kirkjan hefur líklega veriđ í notkun í skamman tíma í byrjun 11. aldar, en ţví miđur hafa ekki varđveist bein í gröfum. Jarđvegurinn hentar ekki fyrir varđveislu beina.

Perla frá Miđausturlöndum (upphaflega)

Samsett foliperla frá Auđkúlu

Samsett perla sem fannst í rústinni á Auđkúlu í Arnarfirđi. Einn helsti sérfrćđingur Norđurlanda í ţessum perlum er Dani, Claus Feveile. Hann skrifađi mér áriđ 2015 á ţennan hátt um perlur ţessar, sem er afar erfitt ađ aldursgreina: "Den blĺ segmenterede perle, de metalfolierede perler, samt antagelig ogsĺ de to grřnne perler er typer der importeres til bl.a. Skandinavien fra starten af 800-ĺrene og frem i et svimlende antal, tusindvis og atter tusindvis. Der er med meget stor sandsynlighed fremstillet i Mellemřsten (Jordan, Syrien, Ćgypten), hvorfra der spreder sig i hele den arabiske, kendte verden: langt over i Asien (Thailand, Indonesien) ned langs Afrikas řstkyst, i det mindste til Madagaskar og altsĺ via de russiske floder til Skandinavien og videre til Island. Der er tale om helt almindelige perletyper." Ljósmyndir Margrét Hallmundsdóttir. Ţessar perlur finnast einnig í lögum frá 11 og jafnvel 12. öld á Norđurlöndum.


Óska ég Margréti og gröfurum hennar til hamingju međ einkar áhugaverđa rannsókn. Nú verđur ađ vinna úr ţessu og ţađ gerir Margrét allataf af myndabrag, eins og sjá má á skýrslum hennar frá fyrri árum.


V

Churchill

Ég held ađ ţađ sé alveg viđ hćfi ađ Vaffa ađeins á liđiđ, ţví nú hefur dregiđ töluvert úr sumarhitunum í Danmörku. Nú er hitinn t.d. 18 stig í skugga og mér finnst kalt. Slagurinn viđ heimshitnunina er ţó hvergi nćrri byrjađur.

Í ágúst 1941, nánar tiltekiđ 16. ágúst kom Winston Churchill viđ á Íslandi, eftir ađ hafa átt fund međ Franklin Delano Roosevelt. Hér á myndinni vaffar hann á fólk sem kveđur hann er hann siglir úr höfn í Reykjavík á  skipi sem sigldi út til HMS Prince of Wales á ytri höfninni, sem hann sigldi síđan međ til Englands.

Mikiđ voru Íslendingar heppnir ađ fá Winston í heimsókn, en ekki Hitler. Mér sýnist samt ađ margir landa minna sakni ţess síđarnefnda, svo mikiđ ađ ţeir líkja Hitler, sumir hverjir alveg kinnrođalaust, viđ helstu fórnarlömb hans, gyđingana.

Eftir ađ hafa séđ kvikmyndina um Churchill sl. vetur, líkar mér betur viđ Churchill en áđur. Kannski er ţađ bara vegna ţess ađ leikarinn inni í hlunkabúningnum, Gary Oldman, er góđur. Ţađ var ekki nóg hnakkafita á búningi Oldmans

Sjá fyrri fćrslu um Churchill forsćtisráđherra Breta á Íslandi.


Della í Laugardagsmogganum

Carl Reichstein

Ţegar Morgunblađiđ hefur ţađ eftir mönnum, ađ gyđingar hafi veriđ međlimir í SS, og tekst ekki ađ reka ţađ niđur í kok á ţeim sem halda slíkt, efast mađur um burđi blađamennskunnar á Íslandi. Verđur ekki ađ setja strangari kröfur til starfsmanna fjölmiđla?

Guđjón Jensson, mađurinn sem gerir ţví skóna ađ heiti einhver eftirnafni, ţar sem orđiđ stein kemur fyrir, ţá sé mađur gyđingur, veit ugglaust ekki ađ stein í eftirnöfnum manna var ekki síđur algengt í nöfnum kristinna Ţjóđverja. Helsti hugmyndafrćđingur gyđingaofsóknanna í Ţýskalandi, Alfred Rosenberg, var ekki gyđingur, heldur Ţjóđverji frá Eistlandi. Einn af herforingjum ţýska hersins í Danmörku hét Paul Kannstein. Hann var heldur ekki gyđingur og ţannig mćtti lengi telja. Stein-nöfn voru oft tengd lágađli í Ţýskalandi. Menn báru t.d. nafniđ Reichstein, ţar sem ţeir voru frá Reichstein viđ Königstein.

Menn sem báru -stein eftirnafn voru einnig rannsakađir sérstaklega af ćttfrćđifíflum SS, og í rađir SS komust menn ekki međ tána ef ţeir ef ţeir höfđu gyđingablóđ í ćđum, eđa voru gyđingatrúar. Gyđingar sóttu heldur ekki eftir veru í ţessum félagsskap, ef ţađ skyldi hafa fariđ fram hjá einhverjum.

Ef menn hafa fyrir ţví ađ athuga hve margir ekki-gyđingar báru nafniđ Reichstein, ţá ţyrfti mađur ekki ađ sjá grillufangarakenningu um gyđing í SS-búningi, "sem myrtur var á Íslandi". Er of lítiđ ađ gera hjá bókasafnsfrćđingum?

Agnar Kofoed Hansen

Agnar Kofoed Hansen í ţýska Lodenjakkanum sínum. Agnar, sem heillađist af nasismanum, horfir hér hugfanginn á ađra flugása Ţjóđverja en Reichstein, á Skeiđarársandi sumariđ 1938 . Reichstein hafđi framiđ sjálfsmorđ nokkrum dögum áđur. Mikiđ er hann Agnar nú líkur ónafngreindri stjórnmálakonu. Ći, ég man ekki hvađ hún heitir.

 
Nćr vćri ađ leita upplýsinga um SS-félagann Reichstein í ţýskum skjalasöfnum, t.d. í skjalasafninu í Freiburg í Ţýskalandi.

Athugar mađur skrár Yad Vashem í Jerúsalem yfir fórnarlömb helfararinnar er ađeins ađ finna 2 ţýska gyđinga sem fórust í henni sem báru nafniđ Reichstein. Skráin er ekki fullkomin, en á öllu ţví svćđi sem gyđingar voru myrtir var sem sagt ađeins tveir gyđingar skráđir á dauđalista undir nafninu Reichstein. Hins vegar var fjöldinn allur af gyđingum sem bar nafniđ Schultz og Kraus og voru myrtir ţrátt fyrir erkiţýsk ćttarnöfn sín. Vonandi skýrir ţetta eitthvađ fyrir bókasafnsfrćđingnum.

Margar ástćđur gćtu veriđ fyrir ţví ađ SS-mađur framdi sjálfsmorđ. Í ţessum hópi voru margir annálađir ćsingarmenn, sem ekki voru allir heilir á geđi. Kćrastan gćti hafa fariđ frá honum eđa fjölskyldan búin ađ uppgötva ađ hann vćri hommi sem gekk í kvenmannsfötum um helgar. Margt kemur til greina áđur en ađ gyđingur er búinn til úr SS-liđa.

Hver er ástćđan ađ baki slíkum vinnubrögđum og tilgátum sem ţessum?

Í versta falli, ef ţessi tilgáta bókasafnsfrćđingsins vćri ekki eins arfavitlaus og hún er, vćri vel hćgt ađ hugsa sér ađ ţađ vćri smá vottur af gyđingahatri falin í henni. Er ekki tilvaliđ ađ kenna gyđingum um helförina vegna ţess ađ ţeir voru í SS? Samfylkingarmenn og ađrir vinstrimenn, sem ekki kunna til verka, líkja Ísraelum viđ nasista og fyrrverandi bókavörđur og dellugerđarmađur sem taldi sig vera "krata" og var međlimur í Alţýđuflokknum hrósađi Dachau-búđunum í hástert áriđ 1936 eftir ađ hann lét nasista bjóđa sér ţangađ (sjá hér).

Ţađ er ekki öll vitleysan eins á Íslandi, en hún lifir greinilega góđu lífi.


mbl.is Dularfullur dauđdagi svifflugmanns
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

Íslendingar í hjarta Ţriđja ríkisins

Berlín
Fyrir síđara heimsstríđ, og fram til 1940, fylgdist danska utanríkisţjónustan grannt međ fólki frá Íslandi, sem nasistar höfđu bođiđ til ýmis konar mannfagnađa í Ţýskalandi nasismans. Hér skal ţó ekki ritađ um Ólympíuleikana áriđ 1936 sem er kapítuli út af fyrir sig, heldur um Íslendinga sem dáđust af Ţriđja ríkinu, og sömuleiđis ţá sem bođiđ var ţangađ til ađ umgangast háttsetta nasista. Íslendingar létu nota sig, eins og svo oft áđur, en margir ţeirra voru einnig rétttrúađir nasistar, sem heilluđust ađ Hitler og nasismanum.

Í ţessum pistli, sem er í lengri kantinum, leyfi mér hér ađ nefna nokkur dćmi um hve vel áhyggjur dönsku utanríkisţjónustunnar sjást í skjölum frá ţessum tíma. Ţessar áhyggjur komu til vegna mjög náinna samskipta sumra Íslendinga viđ Ţriđja ríkiđ, sem og umfjöllun nasískra fjölmiđla um Ísland og Íslendinga.

Gunnar Gunnarsson

Í fćrslunni hér á undan á Fornleifi, kom ég lítillega inn á hinn gráa kött á međal Íslendinga sem sóttu Berlín og Ţýskaland nasismans heim. Ţađ var vitaskuld Gunnar Gunnarsson skáld. Ţann 21. júlí 1936 hafđi danska sendiráđiđ í Berlín t.d. samband viđ utanríkisráđuneytiđ í Kaupmannahöfn og lýsir ferđum Gunnars Gunnarssonar á vegum nasistafélagsins Die Nordische Gesellschaft. Ţví var m.a. stýrt af nokkrum af sömu einstaklingum sem einnig úthugsuđu gyđingaofsóknir nasista.

Gunnar Königsberg 1940

Gunnar í Köngigsberg (Kaliningrad) áriđ 1940.

Fyrir ţessa heimsókn Gunnars áriđ 1936 var búiđ ađ veita honum frekar innihaldslausa nasistaprófgráđu og Gunnar gat nú titlađ sig Dr.phil. h(onoris).c(ausa), ţ.e heiđursdoktor, í Heidelberg, ţar sem nasistar réđu nú lögum og lofum í háskólanum. Sporin eftir Gunnar eru mörg á ţessum slóđum, og furđu sćtir ađ Gunnarsstofnun á Skriđuklaustri sé beinlínis iđin viđ ađ fjarlćgja alla vitneskju um samskipti Gunnars viđ háttsetta nasista í Ţýskalandi. Slíkt er ekkert annađ en gróf sögufölsun og vćgast sagt nokkuđ furđuleg hegđun á okkar tímum. 

Sögufölsun Gunnarsstofnunar
Gunnar var og enn mikiđ skáld í margra augum, og sumir ímynda sér í ofanálag, ađ hann hefđi átt Nóbelsverđlaunin skilin - Gunnarsstofnun á Hérađi hefur meira ađ segja klínt mynd af Nóbelsmedalíu á nýa vefsíđu sína (sjá hér og sömuleiđis smćlkiđ ţar um ţýsk samskipti hans). Í ţví sambandi má kannski nefna ađ stofnun Knut Hamsuns í Noregi leynir ţví ekkert, ađ Hamsun hafi veriđ hinn argasti gyđingahatari, ţegar um slíkt hefur veriđ rćtt. Heimalningarnir á Skriđuklausti eiga margt enn ólćrt.

Sigurbjörn Gíslason og dóttir hans

Nokkru eftir ađ Gunnar gerđi hosur sínar grćnar í Berlín, eđa 28. júlí 1936, ritađi sendiherra Dana, Herluf Zahle til ráđuneytis síns í Kaupmannahöfn og segir frá ferđum Sigurbjörns Gíslasonar cand. theol., sem stofnađi elliheimiliđ Grund.  Sigurbjörn var međ dóttur sinni í Berlín, ţar sem ţau voru m.a. gestir des Deutschen Frauenwerks (NS-Frauenwerks) í Berlín, ţar sem ţau hittu "Helgu allra Helgna". Hún hét Gertrud Scholtz-Klink, og var eftir stríđ  yfirlýst glćpakvendi og fór huldu höfđi og kallađi sig Maríu Stuckebrock.

Gertrud Scholtz-Klink

Íslenskur guđfrćđingur og dóttir hans hittu ţessa konu sem framleiddi sex börn fyrir Ţýska Ríkiđ. Hún hét Gertrud Scholtz-Klink, sem var helsta talskona ţess ađ ţýskar konur fćddu sem flest börn í ţeim tilgangi ađ fjölga Ţjóđverjum og hinum "aríska stofni", og auka ţar međ yfirráđ Ţjóđverja. Slík kynni eru álíka smán og ţegar nútímafólk á Íslandi mćrir og sćkir heim hryđjuverkasamtök sem hefur sömu skođun á hlutverki kvenna sem framleiđsludýr á fallbyssufóđur. Ţrátt fyrir ţungan fangelsisdóm var Scholtz-Klink ávallt nasisti međan hún hafđi rćnu til.

Áriđ 1938 fórst kona Sigurbjörns, Guđrún Lárusdóttir, alţingismađur fyrir Sjálfstćđisflokkinn, og tvćr dćtur ţeirra međ henni, ţćr Sigrún Kristín og Guđrún Valgerđur í sviplegu dauđaslysi, ţar sem bíll síra Sigurbjörns hentist bremsulaus í Tungufljót. Sigurbjörn var sem kunnugt er fađir Gísla Sigurbjörnssonar, sem síđar var forstjóri Grundar en einnig landsţekktur nasisti og oft uppnefndur Gitler.

Eiđur Kvaran

Kvaran, sem var berklasjúkur nasisti (sjá hér), var einnig undir smásjá danska sendiráđsins í Kaupmannahöfn, og t.d. upplýsir sendiráđiđ ráđuneytiđ í Kaupmannahöfn um ađ út sé komin ritgerđ eftir Eiđ í tímaritinu RASSE, sem bar titilinn Die rassischen Bestandteil des isländischen Volkes.

---

Áhugi Herluf Zahles

Herluf Zahle sendiherra Dana í Berlín varđ međ árunum í Berlín sífellt betur ljóst, ađ nasisminn var mikiđ mein. Hann ritađi einnig ráđuneyti sínu bréf varđandi heimsókn ţýska konsúlsins Timmermanns í Hamborg, ţar sem Günther Timmermann rćđismađur Ţjóđverjar í Reykjavík sat fyrir svörum í nasistableđlum sem birtu viđtal viđ hann undir fyrirsögninni "Draumar og Veruleiki". Timmermann sem var ekki harđlínunasisti var giftur íslenskri konur. Hann var fuglafrćđingur ađ mennt. Timmermann sagđi frá ţví sem fyrir bar á Íslandi, jafnvel hreinskilningslegar en Íslendingar sjálfir, og Zahle lýsti skođu sinni á viđtalinu viđ Timmermann á eftirfarandi hátt:

Drřmmen var det nordgermanske Svćrmeri, Virkeligheden en "Venstre-Instilling", som endogsaa har kommunistiske Reklameplakater mod Tyskland at opvise. Saavel herimod som mod Gćstevvenskabet misbrugende tyske Eventyrer, paakalder Konsul Timmermann den gode Vilje, den taktfulde gensidige Anerkendelse af hinandens sćrlige Ejendommeligheder.

Vart er hćgt ađ skrifa ţetta betur á ţeim tíma er Íslendingar flykktust til Ţýskaland Nasismans, og héldu var vatni yfir ágćti hans og Foringjans. Og í leiđinni baunuđu ţeir á Danmörku viđ hvert tćkifćri sem ţeim gafst. Fyrir sumt fólk var nasisminn vel ţegiđ "vopn" í frelsisbaráttunni - en Ţjóđverjar hlustuđu lítt á slíkt, ţví ţeir vissu hvađa ríki Ísland tilheyrđi á ţessum tíma.

Ýmsar ađrar heimssóknir Íslendinga voru til athugunar í sendiráđi Dana, allt frá mönnum sem sóttu í námskeiđ í leirkerasmíđi til karlakóra. Yfirgengilegur stíll Jón Leifs fór einnig fyrir brjóstiđ á Dönum, eins og áđur hefur veriđ sagt frá á öđru bloggi mínu sjá hér). 

Allt ţetta og meira er hćgt ađ lesa um í gögnum í Ríkisskjalasafninu í Kaupmannahöfn, sem íslenskir sagnfrćđingar, sem rannsaka Íslandi í síđari stríđi, hafa alls ekki nýtt sér sem skyldi - eđa yfirleitt komiđ ţangađ, nema kannski eina dagsstund. Ţess vegna "myrti" t.d. íslenskur sagnfrćđingur ungan ţýskan gyđing sem vísađ var úr landi á Íslandi.  Samkvćmt bókum og greinum íslensk sagnfrćđings fórst mađurinn í helförinni, ţó mađurinn hefđi dáiđ úr krabbameini í bćnum Horsens eftir stríđ.

Sumum íslenskum sagfrćđingum var reyndar meira annt um ađ halda ţeim stjórnmálasamtökum sem ţeir tilheyrđu flekklausum, en ađ skrifa söguna sem sannasta. Ţađ hefur reyndar lengi veriđ vandi sagnfrćđinga jafnt til vinstri og hćgri á Íslandi - međ nokkrum undantekningum ţó.

Hér skulu til tekin nokkur dćmi um Íslendinga sem Danir fylgdust međ í Ţýskalandi nasismans, sem ég hef ekki ritađ um áđur á Fornleifi:

María Markan

María MarkanMaría hélt sinn fyrsta konsert í Berlín laugardaginn 16 desember. Hún var rómuđ mjög í Völkischer Beobachter, og margir nasistar komu til ađ hlusta á íslenska söngfuglinn. Fyrir konsertinn hafđi Markan mćtt í danska sendiráđiđ međ íslenska rćđismanninum Jóhanni Ţ. Jósefssyni rćđismanni Ţjóđverja á Íslandi. Zahle skrifađi yfirbođurum sínum í utanríkisráđuneytinu í Kaupmannahöfn ađ hann hafi Frk. Markan  mismundandi ráđ og bođiđ henni nauđsynlega hjálp ađ sendiráđsins hálfu.

Hann bćtti síđan viđ:

"Derefter har Gesandskabet overhovedet ikke hřrt nogetsomhelst til hende, hvilket er saa meget mćrkeligere, som to af dettes Medarbejdere turde vćre kendt som Islandsinteresserede." 

Vart hefur Zahle gefiđ Markan ráđleggingar varđandi söng og sviđsframkomu. Ég vćnti ţess ađ ráđleggingar hans hafi gegniđ út á umgengni viđ nasista, sem ung kona gćti misskiliđ.  Ţetta var skömmu áđur en María Einarsdóttir Markan var ráđin ađ Schiller-óperunni í Hamborg. Nasistum líkađi hún og söngur hennar.

Karlakór Reykjavíkur

Kórinn og kom til Berlínar í nóvember 1937, og hélt ţ. 12. ţess mánađar konsert í mjög fámennum Bach-salnum á Lützowstraβe 7 (áđur kallađur Blüthner-salurinn), undir stjórn Sigurđar Ţórđarsonar en einsöngvari međ kórnum var Stefán Íslandi. Zahle var mćttur á tónleikana međ dóttur sinni og nokkrum öđrum starfsmönnum sendiráđsins  og skrifađi skýrslu til Utanríkisráđuneytisins. Zahle upplýsir ađ kórinn hafi einvörđungu sungiđ  ţýska "ţjóđernissálma" fyrir hlé, ţótt stađiđ hafi í söngskránni ađ einungis íslenskir söngvar yrđu sungnir utan tveir; Annar eftir F.A. Reissiger sem telst vera norskt tónskáld ţó hann hafi fćđst í Ţýskalandi og hinn eftir prins Gustaf Oscar af Svíţjóđ og Noregi (1827-52). Zahle og og ađrir kröfđust ţá úr salnum íslenskra söngva. Zahle var einstaklega hrifinn af Ave Mariu eftir Sigvalda Kaldalóns, og ţađ varđ dacapo.

bralliŢjóđverjar (eđa huganlega Guđbrandur Jónsson) hafa greinilega breytt dagsskránni og sett ţýska ţjóđernissöngva (nasistamúsík) á dagsskrána.

Tvennt fór mest fyrir brjóstiđ á Zahle varđandi kórinn, en var ţađ alls ekki söngurinn sem hann rómađi mjög í löngu bréfi sínu til Kaupmannahafnar: Annars vegar var ţađ hiđ algjöra skipulagsleysi ferđarinnar. Kórinn kom of seint til lofađs söngs og hann hafđi ekki haft samband viđ t.d. sendiráđiđ um ađstođ. Fámenniđ í Bach-salnum má fyrst og fremst skrifa á fararstjóri ferđarinnar, sem var annađ ađalvandamáliđ samkvćmt Zahle. Ţađ var enginn annar en Guđbrandur Jónsson (sem kallađur var prófessor um tíma). Zahle lýsir honum ţannig í bréfi sínu til yfirbođaranna í Kaupmannahöfn:

".... Guđbrandur Jonsson, som under Koncerten gjorde mig sin opvartning, kjoleklćdt og medalje-dekoreret, men hvis Egnethed til Hvervet dog vistnok turde vćre Tvivl underkastet."

Karlakórinn hélt áfram frćgđarför sinni til Prag og síđar til Vínarborgar, Leipzig, aftur til Berlínar - og loks til Hamborgar, en ţegar danska sendiráđinu í Berlín barst frásögn af konsert karlakórsins í Hamborg sem birtist í Hamburger Tageblatt, hnaut Zahle ekki um söngdóminn sem var ágćtur, heldur um frásögn af titlum ţeim sem Guđbrandur "vitlausi" veifađi um sig.  Hann var orđinn íslenskur Archaeologe, Professor und Doktor og ofan í kaupiđ Protockolchef Islands.  

Ekki má heldur gleyma Ţýskalandsferđ alţýđuflokksmannsins!! Guđbrands Jónssonar til Berlínar og Ţýskalands áriđ 1936, ţar sem hann talađi í ţrígang í útvarp. Ţjóđverjar buđu gerviprófessornum međ sér til fangabúđanna Dachau í Bćjaralandi (vegna óska frá Guđbrandi sjálfum), sem hann lét víst vel af. Stórfurđulegt er hvernig ađ íslenskur "krati"  og kaţólikki hafđi ánćgju af ađ umgangast nasista og sjá skođanabrćđur sína í fangabúđum fyrir skođanir sínar. Ţór Whitehead sagir frá ţví í Ţýskalandsćvintýri Himmlers (2. útg. 1998). Sjálfur tók Guđbrandur, sem sumir menn uppnefndu síđar sem Bralla, fram, ađ hann vćri sósíaldemókrati. Áriđ 1938 ritađi hann er hann fann fyrir óánćgju flokksfélaga sinna í Alţýđuflokknum:

Ég ćtla hér ađ taka fram ... ađ ég er alţýđuflokksmađur, og ađ ég er ţví andvígur stjórnmálastefnu Natíónalsócíalista eđa Nazista, eins og ţeir eru nefndir í daglegu tali. Ţađ má ţví enginn ćtla ađ ég ađhyllist ţćr skođanir, ţo ađ mér ţykir Ţjóđverjar ágćtir menn, og skylt, ađ andstćđingar stefnunnar beitist gegn henni međ ţeim rökum sem ţeir ráđa yfir. (Sja bók Guđbrands: Ţjóđir sem ég kynntist : minningar um menn og háttu, Reykjavík: Bókaverzlun Guđm. Gamalíelssonar, 1938).

Síđar skrifađi íslenskur sjálfstćđismađur ţetta til bresks nýnasista og helfararafneitara. Lausar skrúfur? Kannski eru menn bara svona á íslandi. Lögmađurinn og sjálfstćđismađurinn sem ritađi breska helfararafneitaranum bćtti viđ: I am not saying, that I always agree with you, Dear Sir, but I like your books very much.

Líkt og áđur fyrr eru nasistar nútímans fljótir ađ taka höndina, ţegar litli fingurinn er réttur út. Lögmađurinn bjóst líklegast ekki viđ ţví ađ helfararafneitarinn Irving myndi birta bréf sitt.

Kratinn, kaţólikkinn og nasistaađdáandinn Guđbrandur Jónsson, tók síđar beinan ţátt í ritun texta sem notađur var viđ brottvísun gyđinga frá Íslandi.

Hér má lesa um annan krata sem á margan hátt var skođanabróđir Guđbrands.


Heimsóknir rektora Háskóla Íslands til Berlín

Alexander JóhannessonNasistum ţótti allra vćnst um ađ fá íslenska menntamenn í heimsóknir til Berlínar. Ţar vantađi heldur ekki viljuga međreiđarsveina. Međal ţeirra var prófessor Alexeander Jóhannesson sem var rektor Háskóla Íslands á árunum 1939 til 1942.

Nordisches Gesellschaft og SA (Sturmabteilung, sem var á ýmsan hátt forveri SS) hélt honum kvöldverđ til heiđurs á Hótel Adlon, ţar sem mćttir voru glćpamenn eins og Diedrich von Jagow.  Áđur hafđi Alexander Jóhannesson haldiđ fyrirlestur viđ háskólann í Greifswald.  Viti menn, Danir voru fljótir ađ senda upplýsingar um ţađ til Utanríkisráđuneytisins í Kaupmannahöfn ( í bréfi dagsettu 7. Febrúar 1939). Vegna fćrni sinnar í ţýsku, ţar sem Alexander hafđi menntast í Leipzig og Halle, ţá sagđi hann margt og sumt sem betur hefđi veriđ ósagt. Meira um ţađ síđar.

Síđar varđ Alexander líklega frćgari sem frímerki ţar sem minnst var hlutverki hans í flugsögu Íslands; Menn sem ţurftu mikiđ ađ skreppa til Berlínar voru vitaskuld miklir áhugamenn um flug:

Alexander Jóhannesson frímerki

Níels P. Dungal prófessor í lćknisfrćđi, var á ferđ í Berlín áriđ áđur, nánar tiltekiđ í maímánuđi 1938. Ţađ ár var hann rektor Háskóla Íslands. Mánudaginn 30. maí hélt hann fyrirlestur međ skyggnum um Ísland á 20. öld (Island im 20. Jahrhundert) sem var haldinn á Hótel Adlon fyrir samansafn háttsettra nasista. Friedrich Wilhems Universität zu Berlin hafđi bođiđ Dungal ađ halda fyrirlesturinn.

Níels Dungal

Professor Dr. Niels Dungal

Dungal var hins vegar ţegar í janúar sama ár mćttur í Berlín, og ćtlađi sér ađ tala viđ engan annan en Alfređ Rosenberg, sem ţá starfađi í einni af deildum ţýska utanríkisráđuneytisins, Ausvärtiges Amt. Rosenberg var einnig helsti hugmyndafrćđingur ţýskra nasista um gyđinga og síđar stríđsglćpamađur, og var tekinn af lífi fyrir stórfellt hlutverk sitt í helförinni gegn gyđingum. Hans málefni voru á tímabili í sér deild í ráđuneytinu, Aussenpolitische Amt der NSDAP (sem stytt var APA) sem í daglegu tali var einnig kölluđ Amt Rosenberg. Fékk hún síđar heitiđ Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg. APA hafđi lengi til húsa í hliđarbyggingu viđ hiđ margfrćga og glćsilega hótel Adlon, sem nasistar gerđu fljótlega ađ sínu hóteli og ballsal SS.

Alfred Rosenberg stjórnađi einnig Die Nordische Gesellschaft, andlegri taug Gunnars Gunnarssonar í Ţýskalandi, sem sumir sögulausir menn á Íslandi hafa leyft sér ađ kalla Norrćna Félagiđ í ţýđingum.

Rosenberg fangi

Fanginn Alfred Rosenberg bíđur dóms

Die Nordische Gesellschaft bauđ Dungal í hádegisverđ á hinu dýra Adlon-hótelinu í Berlín og ţangađ mćtti Zahle sendiherra Dana, en ekki mjög fjálgur. Fyrir utan ađ Zahle segđi yfirbođurum sínum í Kaupmannahöfn frá ţessum hádegisverđi sem Dungal var heiđursgestur í, var sagt frá honum í einu helsta blađi nasista Völkischer Beobacther ţann 23. janúar 1939. Ţannig notuđu nasistar Íslendinga, og ţeir voru greinilega upp međ sér rektorarnir af ţessum tengslum sínum.

Fljótlega rann upp fyrir Zahle sú stađreynd ađ Níels Dungal hefđi međ kynnum ţeirra fyrst og fremst áhuga á ađ tala máli öfganasistans Friedrich Walterscheids, sem stundađ hafđi nám viđ Háskóla Íslands. Stúdentinn Walterscheid, ţótti rćđismađur Ţjóđverja í Reykjavík, Günther Timmermann, ekki standa sig nógu vel í stykkinu og réđst ţví líkamlega á Timmermann á fundi sem haldinn var í Germaníu, vinafélagi Ţýskalands og . WalterscheidÍslands taldi ađ Timmermann hefđi ekki kynnt nćgilega vel eđli ţrćlkunarbúđa nasista sem ţeir kölluđu ţá "ţegnskylduvinnubúđir". Nasistar völdu alltaf vel nöfn á skítverk sín. Waltersceid gerđi sér lítiđ fyrir og sló Timmermann. Ţessu fúlmenni, sem hafđi numiđ viđ HÍ, var vísađ til Ţýskalands fyrir bragđiđ eftir ađ Timmermann kćrđi athćfi hans til sendiherra Dana í Kaupmannahöfn. 

Zahle upplýsir 24. janúar 1938, ađ hann teldi ađ Dungal vćri nú búinn ađ gefa ţau áform sín upp á bátinn ađ ađstođa Walterscheid. En aldeilis ekki - Dungal rektor ritar Zahle aftur frá Reykjavík 10. febrúar 1938 Í ţví bréfi kemur í ljós ađ Dungal er einn ţeirra Íslendinga sem hve mest vilja losna viđ hinn "gagnrýna Timmermann". Reyndar voru ţađ flestir félagsmenn í félaginu Germaníu, sem kröfđust ţess. Dungal skrifar m.a. í stuttu bréfi sínu til Dungals:

"Vi har stadig noget vrövl med vor tyske Konsul som vi alle gerne vil vere fri for og forhaabentlig ogsaa snart bliver, men den sag skal jeg ikke yderligere betynge dem med."

En áđur en Zahle fékk ţetta bréf frá Dungal, sem kenndi í brjósti um öfgapiltinn sem sló Timmermann utan undir, og sem hafđi gefiđ Walterscheid sín bestu međmćli, ritađi Zahle utanríkisráđuneytinu í Kaupmannahöfn bréf, ţar sem hann skýrđi hvernig hann hafđi ráđlagđi Dungal ađ láta máliđ kyrrt liggja.

En hafđi Dungal samband viđ Auswertiges Amt, eđa ađrir íslenskir Ţýskalandsvinir? Ţađ er mjög líklegt. Ólíklegt er ađ Dungal segi satt frá í bréfi sínu til Zahle. Mjög líklega hefur hann einnig velt ţessu máli viđ ađra valdamenn í Berlín en Alfred Rosenberg, ţví skömmu síđar var Timmermann hrakinn úr embćtti sínu á Íslandi og kallađur heim og varđ ađ ţola erfiđ ár í herţjónustu á stríđsárunum. En til Íslands erkinasisti, SS-mađurinn Gerlach, sem lítt var rómađur, og ekki syrgđur ţegar Bretar tóku hann til fanga áriđ 1940.

Svo vinsćll var Dungal í Berlín, ađ hann var aftur kominn til borgarinnar í maímánuđi 1938, eins og áđur greinir, og hélt nú skyggnuljósmyndasýningu um Ísland á 20. öld. Herluf Zahle sendiherra fann sér gilda ástćđu til ađ fara ekki á fyrirlesturinn og sendi Helga P. Briem, íslenska sendiráđunaut (verslunarfulltrúa) í sinn stađ.

Dungal fór svo heim til íslands og hélt áfram sínu daglega amstri viđ Háskóla Íslands og í frítímum sínum rćktađi hann brönugrös (orkídeur). 

Óskandi vćri ađ Háskóli leiđrétti ófullnćgjandi ćvisögur fyrrverandi rektora háskólans. En af ţekkingu minni af ţeirri stofnun, hef ég samt á tilfinningunni ađ seint muni svo fara. Feluleikurinn kringum hinn Nóbelsrúna verđlaunagrip Gunnar á Skriđuklaustri er nefnilega nokkuđ algengt fyrirbćri í íslensku ţjóđfélagi eins og flestum er nú kunnugt um.

 

*Ítarefni um íslenska nasista, sjá dálkinn til vinstri.

*Áhugverđ lesning fyrir ţá sem hafa áhuga á íslenskum nasistum: Rannsökum nasistana í Sjálfstćđisflokknum!


The Gunnarsson Nazi Hush

Gunnar Gunnarsson Zahle

T
he Gunnar Gunnarsson Center (Gunnarsstofnun) at Skriđuklaustur in East-Iceland is still more or less silent about Icelandic author Gunnar Gunnarsson´s Nazi sympathies.

Icelandic author Gunnar Gunnarsson´s Nazi ties have been dealt with earlier here on the Fornleifur-blog (see articles below on the left side column). A center in the east of Iceland, dedicated to the memory of Icelandic author Gunnar Gunnarsson (1889 - 1975), which should tell the punlic about the life and promote the work of Gunnar Gunnarsson, still chooses to do so by leaving out crucial information about Gunnar Gunnarsson´s naive Nazi sympathies.

Visitors at Skriđuklaustur, formerly the home of Gunnarsson, will only be presented by a small portion of the story about Gunnar Gunnarsson contacts with Nazi organizations and his visit to Hitler in 1940. That is plain and simple a historical distortion, funded by the Icelandic state and the sinister indifference of the director of the center.

To remind the center at Skriđuklaustur and the Icelandic authorities, who run this center, that they are distorting history, Fornleifur is publishing this photograph of Gunnarsson in Germany in the early 1930s. At the far left we see Danish Ambassador Herluf Zahle, who in 1940 loathed Gunnar Gunnarsson´s Nazi sympathies and his activities in Germany.  

On 31 January 1940, Ambassador Zahle reported to the Foreign Office in Copenhagen about Gunnar Gunnarson´s Nazi-friendly activities in Germany, and the one instance when Gunnarsson mistakenly claimed that the 1918 Versailles-treaty definition of Schleswig border of Denmark was "more than just any other border". For this, one daily in Germany, the Niederduetscher Beobachter in Schwerin, defined Gunnarsson statement as anti-German (Undeutsch). However, that single failure on behalf of Gunnarsson, reported on the 4th of February 1938, didn´t destroy his good reputation and popularity in the Third Reich.

In January 1940 Dansih ambassador Herluf Zahle notified his superiors in Copenhagen,that Gunnarsson was visiting Berlin and stated that he was personally not going to support Gunnarsson´s cause by attending the lecture at a seminar held by Die Nordische Gesellschaft, which was a Scandinavian-German organisation highly infiltrated by the SS. Zahle sent one of his junior diplomats to attend. The day after, when Gunnar Gunnarsson was invited to lunch in the Danish embassy, Zahle told Gunnarsson to his face his decision not to attend Gunnarsson´s Nordische Gesellschaft speech.

Please tell all visitors at the Gunnarsson Center at Skriđuklaustur about this, as well as ALL other aspects of Gunnarsson´s contacts with the Nazis. If that doesn´t happen, the Gunnar Gunnarsson Center cannot be taken seriously.


Instead of this rather limited and contrafactual narrative about Gunnarsson´s activities in Nazi-Germany, the center should also tell the visitors how negative Gunnarsson´s attitude towards Nordic States´ collaboration was after the war. That was noted by the Danish Foreign Ministry, which archived the below clipping from the Danish daily Information, written by an Icelandic journalist who wrote under the pseudonym Hamar.

Information

The above photograph shows the following people - from the left: Herluf Zahle, author Clara Viebig, who was married to a Jew, Gunnar Gunnarsson and the Austrian Jewish author Vicky Baum, many of whose books were filmatized. The photograph is taken at a party in the Press Club in Berlin in 1930, before Vicky Baum emigrated to the USA. The Nazis called her a jüdische Asphaltliteratin (Jewish tarmac author).


Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband