Fornleifafrćđingar urđu Íslendingar snemma

67514689_2516013401962338_4131555592957329408_n

Nú ţegar heimurinn, og ađallega Vesturheimurinn, er ađ sleppa sér vegna 1021 e. Kr. aldursgreiningar á spreki vestur á Nýfundnalandi, langar mig ađ nefna gagnrýni Kristjáns Eldjárns á Ingstad hjónunum sem ţar hófu rannsóknir snemma á 7. áratug 20. aldar.

Kristjáni var bođiđ ađ vera međ viđ rannsóknirnar. Hann gróf í rústir sem hann taldi lítiđ vera í ćtt viđ vistarverur norrćnna manna. Ţetta sćrđi greinilega sér í lagi frú Ingstad sem fór heim í fússi eftir ađ gagnrýni Kristjáns varđ henni óbćrileg.

67265550_2516656535231358_1567173853380083712_n

Lampi úr talgusteini sem fannst í smiđju ţeirri sem Kristján Eldjárn rannsakađi. Kristján taldi rústina ekki vera norrćna rúst. Tálgusteinslampi frumbyggja bendir heldur ekki beint til ţess. Gísli Gestsson horfir á, bak viđ endurskinsplötu sem hann notar til lýsingar viđ myndatökuna.

Kristján tjáđi mér ađ "smiđja" sú sem hann rannsakađi hafi alls ekki veriđ norrćn rúst. Hann var sömuleiđis ósáttur viđ hvernig Ingstad-hjónin birtu niđurstöđur sínar um ţađ. Kristján leyfđi sér meira ađ segja ađ draga í efa uppbruna hringprjóns úr koparblöndu sem fannst eftir ađ hann dvaldi ţar. Kristján gaf hálfpartinn í skyn viđ mig, ađ honum gćti hafa veriđ komiđ fyrir; Svo lítil var trú hans á Ingstad-hjónunum. 

Fyrr í dag greindi ég fjölfróđum vini mínu frá ţessum efasemdum Eldjárns, sem ég skil, og ţá kom 6. kafli Íslendingabókar, "bing" upp úr afar ţróuđum heiladingli ţessa ágćta vinar. Ţađ eina sem segir um Grćnland í Íslendingabók er á ţessa leiđ:

6. Frá Grćnlands byggđ.

Land ţat, er kallat er Grćnland, fannst ok byggđist af Íslandi.

Eiríkr inn rauđi hét mađr breiđfirzkr, er fór út heđan ţangat ok nam ţar land, er síđan er kallađr Eiríksfjörđr. Hann gaf nafn landinu ok kallađi Grćnland ok kvađ menn ţat mundu fýsa ţangat farar, at landit ćtti nafn gott. Ţeir fundu ţar manna vistir bćđi austr ok vestr á landi ok keiplabrot ok steinsmíđi ţat, er af ţví má skilja, at ţar hafđi ţess konar ţjóđ farit, er Vínland hefir byggt ok Grćnlendingar kalla Skrćlingja. En ţat var, er hann tók byggva landit, fjórtán vetrum eđa fimmtán fyrr en kristni kćmi hér á Ísland, at ţví er sá talađi fyr Ţorkeli Gellissyni á Grćnlandi, er sjálfr fylgđi Eiríki inum rauđa út.

Af ţessum texta, eem fornleifafrćđingar á L´Anse aux Meadows hafa ekki kunnađ ađ nýta sér, sjáum viđ glögglega ađ (afi), leiđrétting: föđurbróđir Ara fróđa hafđi ţetta eftir manni sem hafđi veriđ međ Eiríki Ţorvaldssyni á Grćnlandi, hvernig minjar eftir fumbyggja Vestan hafs hafi litiđ út og líkst ţeim sem menn fundu á Grćnlandi.

Afar líklegt er ađ frumbyggjar hafi búiđ ţar sem nú kallast L´Anse aux Meadows, bćđi fyrir og eftir veru norrćnna manna ţar.

Ţess vegna er ţađ ófćrt ađ ekki sé hćgt ađ birta sćmilega vitsmunalega tilvitnun í gamla skýrslu frá 1979 um ambođ ţađ sem notađ var til ađ höggva viđinn sem nú hefur veriđ greindur til 1021 e.Kr., bara vegna ţess ađ ritstjórnarstefna Nature bannar ađ vitnađ sé í rit sem ekki hafa veriđ gefin út.

Ég  leyfi mér einnig ađ undrast ţađ ađ enginn ţeirra "útlendinga" sem ritađ hafa um L´Anse aux Meadows haf notađ heimildina um Grćnland í Íslendingabók. Ţađ er grundvallarupplýsing sem sýnir ađ Norrćnir menn á Grćnlandi og Vínlandi vissu, ađ einhver hafđi veriđ á undan ţeim í "nýbyggđunum".  Kristján taldi, ađ kolan sem hann gróf upp í smiđju ţeirri sem féll í hans hlut ađ rannsaka, vćri gerđ af inúítum eđa indíánum.

67294925_2516016871961991_4970808437572108288_n

Kristján međ heimamanni, G. Decker ađ nafni.

Af hverju eru fornleifafrćđingarnir sem rannsaka norrćna búsetu í Vesturheimi svo illa ađ sér um ritheimildir?

Ţađ nćsta sem Birgitta Wallace, sem tók viđ keflinu eftir Ingstad-hjónin, hefur komiđ umrćđum um ritheimildir er í ţessari grein, sem birt var í tímaritinu Journal of the North Atlantic. Ţar talar Wallace um Íslendingabók, en virđist ţó ekki hafa gluggađ í hana, ţví ţá hefđi hún vafalítiđ uppgötvađ fyrrnefndan texta, sem skýrt getur af hverju Kristján Eldjárn var fúll og taldi sig vera ađ grafa í minjar frumbyggja, og ađ veriđ vćri ađ túlka niđurstöđur úr byggđ sem menn úr mismunandi menningarheimum byggđu á stuttu tímabili og bjuggu ţví í húskynnum hvors annars.

Vegna ţess búsetumyndurs er líklega mjög erfitt ađ segja til um hver hefur höggviđ međ meintri jarnöxi sem men telja ađ hafi veriđ notuđ til ađ fella viđinn - sér í lagi ţegar hiđ virta tímarit Nature leyfir ekki ađ sýndar séu fyrir ţví sannanir,  (vegna ţess ađ heimildin hefur ekki veriđ gefin út).

En ţegar fornleifafrćđingar sem stjórnađ hafa rannsóknum á L´Anse aux Meadows ţekkja t.d. ekki Íslendingabók, er kannski ekki ađ furđa ađ fleiri spurningar hafi vaknađ en ţau svör sem meint greining til 1021 er talin gefa. Ártaliđ 1021 fyrir byggđ norrćnna  manna á L´Anse aux Meadows ćtti ekki ađ koma neinum á óvćnt, ţó svo ađ fávís heimur eftirapa valdi vart vatni um ţessar mundir yfir árstalinu 1021.

67309012_2516657548564590_5736253158263357440_n

Kaţólskur prestur, síra MacCormack, yfir hausamótunum á Gísla Gestssyni.


Verđa rannsóknarprófessorar viđ HÍ ekki ađ kunna ađ lesa?

Screenshot 2021-10-21 at 10-07-30 Extended Data Fig 5 Pictures of the wood items studied Nature

"Grein­ar­höf­und­ar byggja ár­taliđ á rann­sókn á trjá­hringj­um í timbr­inu sem notađ var í hús­in á stađnum. Gísli seg­ir rann­sókn­ina hjálpa til viđ túlk­un hinna fornu ís­lensku rit­heim­ilda um Vín­lands­ferđirn­ar."

Lítum ađeins á sýnin sem greind voru. Mynd af viđinum er hér efst. Hvers konar byggingartimbur er ţetta eiginlega? Ţenkjandi menn ţurfa ađ leita lengi eftir eđlilegum fólki sem reisir eitthvađ úr ţessu spreki. Greinilegt er ađ Gísli Sigurđsson hefur ekki haft fyrir ţví ađ lesa greinina, sem ég fjallađi um á gagnrýninn hátt hér á blogginu í gćr. 

Rannsóknarprófessor viđ HÍ á auđvitađ ekki ađ láta leiđa sig í gönur af lélegum frćđimönnum erlendis og enn síđur af snarrugluđum blađamönnum sem ekki stíga í vitiđ.

Viđbót 26.10. 2021

Grein­ar­höf­und­ar byggja ár­taliđ á rann­sókn á trjá­hringj­um í timbr­inu á stađnum. Gísli seg­ir rann­sókn­ina hjálpa til viđ túlk­un hinna fornu ís­lensku rit­heim­ilda um Vín­lands­ferđirn­ar.

Haldiđ ţiđ ekki ađ Mbl. sé búiđ ađ breyta frétt sinni sem ţessi athugasemd var gerđ viđ ţann 22. október sl. Málsgreinin efst sem ég "copýpeistađi" um daginn er orđin töluvert öđruvísi. Er veriđ ađ hjálpa Gísla Sigurđssyni međ ţannig vinnubrögđum. Hve oft breytir Morgunblađiđ fréttum á ţennan hátt?

Gisla Saga stutt og lygin

Hér má svo sjá vinnubrögđin enn betur, ţví í prentađri frétt á baksíđu Morgunblađsins 22.10.2021 stendur ţađ sem upphaflega stóđ á netfréttinni.

Ţetta er vandamál. Netritstjórar fjölmiđla eiga ekki ađ stunda ritskođun og breytingar á ţennan hátt.


mbl.is Rannsókn fellur vel ađ fyrri vitneskju
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

Ţegar "vísindin" ofmetnast og fjölmiđlarnir lepja vitleysuna upp og gera hana íviđ verri

Untitled-TrueColor-01

Viđarsýni frá vitatrjálausum stađ?

Nú fćra fréttaveitur um heim allan okkur feiknin öll af fréttum af grein eftir nokkra vísindamenn, sem greint hafa viđarsýni frá L´Anse aux Meadows á Nýfundnalandi.

Vísindamennirnir segja okkur frá ţví í grein í Nature hvernig ţeir hafa komist ađ ţeirri niđurstöđu ađ trén sem sýnin eru úr, hafi veriđ fellt áriđ 1021.  Sumar fyrirsagnirnar eru í ţeim dúr ađ nýju rannsóknirnar hafi stađfest Grćnlendinga Sögu, Grćnlendingaţátt og ađrar heimildir (sjá t.d. Ólaf Halldórsson  1978: Grćnland í Miđaldaritum. Sögufélagiđ)

Ađferđafrćđi hópsins sem ber ábyrgđ á greininni í Nature, hefur látiđ AMS-kolefnisrannsóknarstofuna viđ háskólann í Groningen á Fríslandi (Hollandi), greina fyrir sig sýni, dreg ég ekki í efa. Hins vegar er ég ekki viss um ađ viđarsýnin sem hópurinn greindi séu yfirleitt tré frá L´anse aux Meadows. Ţar sem ekki hafa vaxiđ tré til ađ byggja hús eđa skip úr. Samkvćmt íslenskum ritheimildum frá 13. öld var ţađ ađalástćđan fyrir brölti norrćnna manna á Vínlandi og víđar. Á Nýfundnalandi ţar sem sumir telja ađ Vínland hafi veriđ, vex hvorki vínviđur né tré álitleg til bygginga húsa eđa smíđa skipa.

RUViđ hefur slegist í hóp ţeirra lítt ţenkjandi manna sem lofa greinina, ţó ţađ vćri hiđ auđveldasta mál fyrir međalgreindan snáp ađ fara í saumana henni.

Fyrir greiningu viđarsýnanna ţriggja sem rannsökuđ hafa veriđ, hefur ekki veriđ greint saltinnihald í viđnum, sem gćti fljótlega sýnt, hvort hann hafi vaxiđ óáreittur á stađnum ţar sem hann fannst eđa í nánd viđ hann áđur en hann var felldur áriđ 1021. 

Ef um rekaviđ er ađ rćđa, sem er líklegast, er engin leiđ til ţess ađ segja til um hvenćr tréđ var fellt, hve lengi ţađ rak í sjónum og hvenćr ţađ var notađ.

Mikil umrćđa hefur ţegar orđiđ um grein ţessa á FB North Atlantic Arhaeology, ţar sem menn geta lesiđ skođanir mínar. Í stutt máli eru ţćr ţessar:

Saltinnihald viđarsýnisins sem greint hefur veriđ hefur veriđ áreiđanlega til 1021 e.Kr. hefur ekki veriđ mćlt  Ţví vitum viđ ekki hvort um er ađ rćđa tré frá L´Anse aux Meadows eđa rekaviđ.

Ég er búinn ađ senda athugasemd mínar til Háskólans í Groningen og bíđ svara. 

Ţangađ til tel ég ekki nokkurn fót fyrri ţví ađ mćlingar frá Groningen hafi sannađ ritheimildir frá 13. öld. Ţćr heimildir standa reyndar á ágćtum grunni og hafa notiđ mikilla rannsókna. Viđ sem getur lesiđ heimildir á frummálinu og okkur til gagns, höfum lengi vitađ hve Vestnorrćnir menn voru upp á reka komnir og sumir áttu allt sitt undir honum.

Ţess bera einnig ađ geta at Kristján Eldjárn var mjög efins um aldur rústa í L´Anse aux Meadows og let ţćr skođanir sínar í ljós viđ mig er viđ rćddum saman. Hann greindi mér frá ţeirri rúst sem hann rannsakađi sjálfur, sem hann taldi ekki vera eftir norrćna menn. Kristján var glöggur mađur, og ég ekki lengur í vafa um ađ hann hafi haft rétt fyrir sér um rúst ţá. 

Screenshot 2021-10-21 at 09-45-51 Solar storm confirms Vikings settled in North America exactly 1,000 years ago

Sumir halda ekki vatni fyrir áreiđanleika The Guardians. Ţeir telja ţann bleđil til siđmenningar og kúltíverađan mjög.

Ef fyrri 14C greiningar á efniviđ frá L´anse aux Meadows eru teknar til endurskođunar er mjög erfitt ađ fćra fyrri ţví "vísindalegar" mćlinganiđurstöđur ađ Bjarni Herjólfsson, eđa ţeir brćđur Leifur Heppni, Ţorfinnur eđa Ţorsteinn Eiríkssynir hafi aliđ manninn á L´Anse aux Meadows.

Eftirfarandi lýsingar í Grćnlendinga Sögu endurspegla alveg örugglega ekki landgćđi á norđanverđu Nýfundnalandi, nema ađ heimshitnun hafi veriđ almenn um 1021 e.Kr.:

Nú sváfu ţeir af ţá nótt en um morguninn mćlti Leifur viđ háseta sína: "Nú skal hafa tvennar sýslur fram og skal sinn dag hvort, lesa vínber eđa höggva vínviđ og fella mörkina svo ađ ţađ verđi farmur til skips míns."

Og ţetta var ráđs tekiđ.

Svo er sagt ađ eftirbátur ţeirra var fylltur af vínberjum.

Nú var hogginn farmur á skipiđ.

Og er vorar ţá bjuggust ţeir og sigldu burt og gaf Leifur nafn landinu eftir landkostum og kallađi Vínland, sigla nú síđan í haf og gaf ţeim vel byri ţar til er ţeir sáu Grćnland og fjöll undir jöklum.

***

Ţá mćlti Leifur viđ Ţorvald: "Ţú skalt fara međ skip mitt bróđir ef ţú vilt til Vínlands og vil eg ţó ađ skipiđ fari áđur eftir viđi ţeim er Ţórir átti í skerinu."

***

Karlsefni lét fella viđu og telgja til skips síns og lagđi viđinn á bjarg eitt til ţurrkanar. Ţeir höfđu öll gćđi af landkostum ţeim er ţar voru, bćđi af vínberjum og alls konar veiđum og gćđum.

Ljóst er ađ ţau sýni sem notuđ voru, eru greinilega ekki viđur sem mótađur hefur veriđ af mannshendi og örugglega ekki ţađ efni sem Eiríkssynir sóttust eftir. Lögun bútanna gćti vel bent til rekaviđar:Screenshot 2021-10-21 at 10-07-30 Extended Data Fig 5 Pictures of the wood items studied Nature

Á hávísindalegri rannsóknarstofu í Groningen hafa menn ekki tamiđ sér ţann góđa siđ ađ setja mćlikvarđa á ljósmyndir.

Hitt er svo annađ mál ađ hástemmdar greinar eins og sú í NATURE sem hér er til umrćđu, er alveg tilvaldar til ađ opna samanklemmdar buddur sjóđa. Listin ađ ljúga ađ sjóđafólki er vissulega hálfömurlegt vćndi, en verđur ć algengari og "mikilfengnari". Ţví miđur situr sjaldnast sérlega vel hćft eđa gagnrýniđ fólk í stjórnum sjóđa, svo margir komast upp međ ţá kauđalegu iđju ađ smyrja frekar ţykku af sínum eigin hugdettum.


Sígaunarnir á Seyđisfirđi

Juli---BB-2-177

Áriđ 2017 birti Ţjóđminjasafniđ á heimasíđu sinni  bráđskemmtilega ljósmynd frá 1912, sem Björn Björnsson (1889-1977) tók. Björn var ungur verslunarmađur á Seyđisfirđi sem kynntist ljósmyndun áriđ 1911.

Myndin var kynnt til sögunnar međ titlinum Sígaunatjöldum tjaldađ á Seyđisfirđi (sjá nánar hér). Reyndar sjást líka ţeir sem tjölduđu tjöldunum, sígaunarnir sem viđ i dag köllum frekar Roma eđa Rómafólk

Ţjóđminjasafniđ upplýsti, ađ engar ritheimildir vćru til um komu sígaunanna til Íslands áriđ 1912. Ţađ er reyndar ekki alveg rétt. Heimildir um ferđir fjölskyldunnar á myndinni til Íslands eru til í Danmörku.

Á ţetta benti frćđimađur viđ Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur, Sofiya Zahova, sem ég nefndi hér um daginn (sjá greinina hér á undan).

Zahova krifađi stutta grein um fjölskylduna Dimitri, Demetri eđa einnig Demeter, sem kom til Íslands í afmćlisriti til heiđurs Auđi Hauksdóttur (sjá heimildaskrá neđst), en  Sofiya rannsakađi ekki heimildir í Danmörku.

Ég hafđi hafđi nýveriđ samband viđ ţjóđfrćđinginn Ditte Goldschmidt, sem er hálfsystir mannfrćđings Karen Lisa Salamon, sem ég ţekki. Ditte Goldschmidt hefur skriađ mjög áhugaverđa  bók um bréfaskriftir Roma-fjölskyldna í Danmörku fyrir síđara heimsstríđ. Fjalla bókin ađ miklu leyti um ţá fjölskyldu ţá sem kom til Íslands. Bókin heitir Udenfor: En rejsende romafamilie. Forlaget Vinduet, Křbenhavn 2006.

Bók Ditte Goldschmidt er hafsjór af fróđleik um fyrstu Kalderash sígaunanna (sígaunar sem fyrst og fremst höfđust viđ í aldarađir í Balkan-löndunum, áđur en ţeir fóru ađ fćra sig um set á 19. öld), sem komu til Danmörku og ţá miklu fordóma sem ţeim mćtti í Danmörku. 

Bókin byggir ađ stórum hluta á safni kennarans og frćđimannsins Johan Miskow (1862 -1937)sem tók ástfóstri viđ ţetta utangarđsfólk sem landar hans fjölargir hötuđust út af fordómum og hefđ, frekar en ţekkingu á einstaklingunum.

Danir settu lög til höfuđs sígaunum áriđ 1875 (sem var hluti af Lov om Tilsynet med Fremmede og Rejsende) sem setti blátt bann viđ ađ "tatarar" og ađrir útlendingar, sem stunduđu vinnu án fastrar búsetu, fengju leyfi til koma til eđa dvelja í Danmörku.

Dimitre i Rold 2

Ruva og Babi Demitri og barn ţeirra í Rold-skógi áriđ ca. 1910. Aalborg Stadsarkiv, B41481.

Fjölskyldan Demetri kom frá Íslandi áriđ 1911

Voriđ 1911 kom sígaunafjölskyldan Demitri frá Íslandi til Danmörku. Á Íslandi er sagt ađ hún hafi selt og keypt hross. Reyndar hafđi fjölskyldan ekki ókunn í Danmörku, ţví henni var vísađ úr landi áriđ 1909, er hún hélt sig viđ bćinn Randers á Austur-Jótlandi.

Voriđ 1911, ţegar Demitris koma frá Íslandi halda ţau sig á markađssvćđinu Halvrimmen nćrri Brovst á Norđur-Jótlandi ţar sem hún seldi hesta frá Íslandi. Ţar kynnist hinn mjög fordómalausi Johann Miskow fjölskyldunni og brá sér í för međ ţeim í 14 daga til ađ kynnast lífi ţeirra (í stađ ţess ađ stýrast af orđrómi).

Fjölskyldan sest ađ í bćnum Aabybro og kaupir sér hús sem kostađi 2050 kr. og borgar 750 kr. í fyrstu greiđslu.

Um haustiđ 1911 er fjölskyldan aftur á faraldsfćti samkvćmt Miskow og heldur til Íslands og hefur ţar vetursetu, ef rétt er ađ ljósmyndin af ţeim á Íslandi sé frá 1912, líkt og haldiđ er fram. Demitri fjölskyldan hafđi greinlega áhuga á íslensku hrossunum. En önnur ástćđa var ţó líklegri fyrir ţví ađ ţau hörfuđu úr landi, og sú var ađ dönsk yfirvöld hófu strax ađ reyna ađ koma fjölskyldunni úr landi. 

Til er bréf til Friđriks 8. Danakonungs, dags. 17/11 1911, sem Rebekka Demeter undirritar og sem Johan Miskow, hjálparhella fjölskyldunnar hefur vafalaust hjálpađ henni ađ rita.

Rebekka var eins konar ćttmóđir fjölskyldunnar, en mađur hennar andađist í Randers áriđ 1909.  ún hefur hugsanlega dvaldist í húsinu í Aabybro veturinn 1911-12, međan ađ ađrir fjölskyldumeđlimir fóru til Íslands.

Screenshot 2021-09-24 at 18-25-57 arkiv dk Lćrer Miskow sammen med sigřjnere i Aabybro 2

Mynd tekin 1911 eđa 1912 i Aabybro. Frá vinstri: Ruva Demetri, systir hans Sofi, og bróđir Wenzel (sitjandi á jörđinni), Rebekka sú međ pípuna, móđir ţeirra systkina, Bersiko bróđir Ruva  og Margunna kona hans. Dansk Folkemindesamling, bnr 3863, Safn Johans Miskows;  Nationalmuseet neg. 88669.

Bréfiđ er hér í ţýđingu minni:

Til Hans Hátignar

Friđriks hins áttunda, konungs.

Undirrituđ, Rebekka Demeter f. Edes, leyfir sér hér međ ađ biđja Hans Hátign um geta haldiđ áfram ađ búa hér í landinu, ţar sem viđ höfum nú í vetrarbyrjun fengiđ skipun um brottflutning frá eign okkar, og viđ skiljum ekki ástćđuna - Ég hef nú, fyrir utan nokkurra ára hléa, ferđast hingađ á hestamarkađi í 22 ár. Eiginmađur minn var hrossakaupmađur, og er hann andađist fyrir tveimur árum síđan, var hann borinn til grafar í Randers hef ég haldiđ áfram hestakaupum ásamt uppeldissyni og börnum mínum, en fjögur ţeirra eru fćdd hér í landi. Ég hef fest kaup á eign í Aabybro, ţar sem tekiđ hefur veriđ á móti okkur og allir íbúarnir hafa undirritađ sig međ heimilisfangi okkur til stuđnings. Ég sé mér fćrt ađ greiđa skatta og synir mínir munu međ tímanum verđa hermenn. -

Ég er á engan hátt sígaunakona. Fađir minn var Magyari [ungverji] og hét Edes og ég er fćdd í Ungaverjalandi - - Ég hef aldregi ferđast međ sígaunalest og óska ađeins eftir ţví ađ búa áfram í nćđi međ börnum mínum ţar sem viđ erum nú, ţví hér er gott ađ vera. Ég er undir yđar vernd sett.

Yđar auđmjúk,

Rebekka Demeter

Aabybro ţ. 17/11 - 1911

Rebekka

Rebekka med pípu í munninum

Allt kom fyrir ekkert. Fjölskyldan Demetri var flćmd úr landi áriđ 1913. Eitt dagblađ skrifađi m.a.

"... Rćningjaflokkurinn hefur veriđ sendur úr landinu, og ţađ ríkir aftur ró. Í Aaby hefur ekki sést neitt til sígaunanna í langan tíma, - ekki gátu ţau dvaliđ lengi í húsi sínu, og ţađ ađ halda ţví hreinu og huggulegu lá langt handan sjóndeildarhrings ţeirra. Fólkiđ í Aaby, meira ađ segja ţeir sem á sínum tíma undirrituđu beiđni um ađ veita rćningjaflokknum leyfi til ađ búa, munu vart finna fyrir sárum missi; ţetta var fólk sem átti ekki viđ hér í landi og sem aldrei yrđi eins og ađrir.

Já, ţungur var dómur Danans. En slíka Dani eigum viđ enn í vandrćđum međ. Hatriđ drífur allar ţeirra gerđir. Sams konar hatur sér mađur hjá gyđingahöturum og múslímahöturum. 

Fjölskyldan hrökklađist til Svíţjóđar og varđ loks ađ selja húsiđ sitt Johanni Miskow. Eftir ţann tíma er hćgt ađ fylgjast međ fjölskyldunni í Svíţjóđ í bréfaskrifum hennar viđ Miskow. sem i dag eru varđveitt í safni hans í Dansk Folkemindesamling í Konunglegu Bókhlöđunni í Kaupmannahöfn. Bréfin spanna tímabiliđ 1913-1937. Ég mun glugga betur í ţau síđar í mánuđinum.

Íslandsfararnir

Pike Ward photo 2

Mynd Björns Björnssonar af sígaunum viđ tjald sitt á Seyđisfirđi sýnir nokkra fjölskyldumeđlimi Demeter/Demetri fjölskyldunnar: karlmann, ţrjár konur og tvćr ungar stúlkur. 

Af myndinni efst og annarri ljósmynd (her fyrir framan; myndina sendi mér Sofiya Zahova), sem vafalítiđ er einnig tekin af Birni Björnssyni, og sem kemur úr safni breska kauphéđinsins Pike Ward, má ćtla ađ mjög sennilegt sér, ađ karlinn á myndunum sé Ruva Demeter.

IMG_2570 b (2) Ruva var á ţeim árum kvćntur Babi. Systkini Ruva var eldri bróđir hans Bersiko, svo yngri brćđur tveir, Johan og Wenzel, og systurnar Sofi og Rosa.

Ef menn vilja frćđast um afar flókna ćttfrćđi Demeter fjölskyldunnar og Toikon (Taikon) fjölskyldunnar, sem voru meira eđa minna skyldar, skal bent á hina góđu bók Ditte Goldschmidt og rannsóknir sćnska ţjóđfrćđingsins Tillhagens (sjá heimildalista neđst).

Afkomendur og ćttingjar fjölskyldannar, sem kom til Íslands í tvígang í byrjun 20. aldar, búa í dag í Svíţjóđ og víđar, t.d. í Frakklandi og á Spáni. Svíar reyndust, eins og oft áđur, lifa meira eftir bođorđunum tíu en nágrannarnir á flatneskunni, og sumir gera ţađ jafnvel enn.

Ţakkir

Kćrar ţakkir til Sofiyu Zahovu og Ditte Goldschmidt.

Heimildir

Goldschmidt, Ditte. Udenfor: En rejsende romafamilie. Forlaget Vinduet, Křbenhavn 2006.

Idem, Breve fra romaer i Skandinavien fřr 2. verdenskrig. Journalen, Lokal og kulturhistorisk tidsskrift Nr. 3, december 2006, 11-16. [Ritiđ Journalen er gefiđ út af Dansk Lokalhistorik Forening].

Tillhagen, C. -H.: "Gypsy Clans in Sweden", Journal of the Gypsy Lore Society, Third Series, Vol. XXVIII 1949 og Vol XXXIX 1950.

Zahova, Sofiya: The first records of Roma visiting Iceland. Í Magnússon Gísli (Ritstj.): Til Auđar: Afmćlisrit til Auđar Hauksdóttur. Stofnun Vigdísar Finnbogadóttur i erlendum tungumálum, Háskóla Íslands 2020, s. 72-84.


Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband