Hannes Hólmsteinn á hálum ís

Laxness_portrett_einar_hakonarson_1984

Hannes Hólmsteinn Gissurarson prófessor viđ Háskóla Íslands hefur í Morgunblađinu og í Pressunni birt greinarkorn sem hann kallar Var Laxness gyđingahatari? Ţar heldur hann ţví fram ađ ég hafi skrifađ ađ Halldór Laxness hafi veriđ gyđingahatari, hér á blogginu í ritdómi mínum bók Snorra G. Bergssonar sagnfrćđings, Erlendur Landhornalýđur?, sem Almenna Bókafélagiđ notar nú til ađ selja bókina.

Ţví fer fjarri ađ ég hef skrifađ um Laxness líkt og Hannes heldur fram. Hef ég ţví beđiđ Hannes Hólmstein ađ draga aftur orđ sín sem hann hélt fram í greinum í Morgunblađinu og Pressunni og biđja mig ţar afsökunar. En áđur en hann gerir ţađ langar mig ađ frćđa almenning um máliđ.

Hannes vitnar í ósmekklegt orđagjálfur Laxness sem ég tíndi fram í ritdómi mínum. Texta Laxness er ađ finna í bók Snorra G. Bergssonar. Ég skrifađi eftirfarandi í bókadómi mínum og bar undir Snorra, svo Snorri lenti ekki hvorki í vandrćđum međ mistúlkun á verki hans né hlyti ámćli frá árvökulum ćttingjum Nóbelsskáldsins:

Annađ markvert í bókinni, og ţar er margt, er ađ Snorri gefur sterklega í skyn ađ höfuđskáld ţjóđarinnar og nóbelsverđlaunahafi, Halldór Laxness hafa veriđ gyđingahatari og hefur fundiđ texta ţar sem hann talar af óvirđingu um fórnarlömb nasista og jafnađi gyđingaofsóknum viđ hundahatur.  Af hverju voru Hannes (sem ég finn ţví miđur ekki í nafnaskrá bókar Snorra) og Halldór ekki međ ţađ í bókum sínum? Halldór skrifađi í Parísarbréfi sínu í Ţjóđviljanum áriđ, ţ. 31. október 1948:

Evrópu dró ţessa umkomulausu flóttamenn sína hér uppi voriđ 1940 [viđ hernám Frakklands]. Ég atti nokkra kunningja í hópi ţeirra. Ţeir voru pólskir. Mér er sagt ađ ţeir hafi veriđ drepnir. Ţeir hafa sjálfsagt veriđ fluttir austur til fángabúđanna í Ásvits (Oswiekim, Auschwitz) ţar sem Hitler lét myrđa fimm milljónir kommúnista og grunađra kommúnista á árunum 1940-1945, jú og auđvitađ „gyđínga“.

Ég tel ađ greining Snorra á ţessum ósóma í Laxness sé fullkomlega hárrétt. Ég er ţakklátur Snorra fyrir ađ hafa ţorađ ađ minnast á ţetta, en ég tel ađ afgreiđsla Laxness á veru sinni í Berlín 1936 hafi einnig sýnt hugarfar hans í garđ gyđinga, fólks sem hann kynntist ekki neitt. Ég skrifađi um ţćr, m.a. hér og fékk Hannes Hólmsteinn ţađ m.a. ađ láni í ađra bók sína um Laxness.“

Í gćr, ţegar ég á uppgötvađi ađ Hannes var einnig međ dylgjur sínar um mig í Mogganum og Pressunni á Facebook sinni, bađ ég hann til ađ byrja međ um ađ draga orđ sín til baka. En miđađ viđ svör hans í tölvupósti, tel ég ađ Hannes haldi sig hafinn yfir eđlilega heimildavinnu, kunni kannski ekki ađ vitna rétt í heimildir eđa lesi texta of flausturslega. Hann heldur ţví fram ađ ég hafi kallađ Laxness gyđingahatara en Hannes getur ekkert bent á máli sínu til stuđnings. Ţađ ţykja mér skítleg vinnubrögđ.

Ţađ er mjög alvarlegt mál fyrir ţá stofnun (HÍ) sem hann vinnur fyrir, ađ prófessorar hennar séu ađ brennimerkja saklaust fólk úti í bć. Ef HHG heldur ađ hann geti komist upp međ ţađ veđur hann í villu.

Ţađ sem Laxness sagđi um gyđinga á ýmsum stigum ćvi sinnar var mjög ógeđfellt. Ég hef ţó aldrei kallađ hann gyđingahatara, einfaldlega vegna ţess ég veit ađ allt yrđi vitlaust í okkar litla landi ţar sem aldrei hefur mátt segja alla sannleikann.

Ég hef ekki leyft mér ađ dćma Laxness sem gyđingahatara út frá ţví sem hann skrifađi, ţví sami óţverrinn valt upp úr svo mörgum mönnum af hans kynslóđ.

En sama kynslóđ myrti hins vegar 6 milljónir gyđinga!

Mig grunar reyndar ađ HHG sé ađ snapa sér ódýr stig eftir alla gagnrýnina sem hann fékk fyrir nokkrum árum fyrir slaka vinnu sína međ gögn Laxness í tengslum viđ bćkur sínar Halldór, Kiljan og Laxness. 

Furđuleg ummćli Laxness um gyđinga dćma sig svo sjálf. Dćmin um ţau eru mörg t.d. í góđri bók Snorra Bergssonar, Erlendur Landshornalýđur?, sem ég hvet menn til ađ kaupa og lesa.

Laxness skrifađi reyndar meira ljótt um gyđinga sem Hannes virđist ekki kannast viđ, ţví hann fjallar ekki um ţađ í bókum sínum um Laxness. Heldur ekki Halldór Guđmundsson í sinni opinberu og "sannhelgu" bók sinni um skáldiđ. Er ţađ ekki furđulegt?

Hannes setur fram óundirbyggđa lygi ćttađa frá Laxness

Yury_Pen_-_Portrait_of_Marc_ChagallHannes tekur í grein sinni, ţar sem hann brennimerkir mig, ađeins eitt dćmi sem á ađ sýna á hve gott Nóbelskáldiđ var gyđingum. Hannes skrifar:

„Í ţessu sambandi verđur ţó ađ sýna hinu stóryrta skáldi sanngirni. Rösklega hálfu ári eftir ađ Laxness setti ţessa vitleysu saman var hann á Púshkín-hátíđ í Moskvu. Hann skrapp ţá einn daginn í Tretjakov-safniđ og átti tal viđ forstöđumanninn, sem kvađst ekki hafa á veggjum myndir eftir Chagall. Rússneskur almenningur vćri ekki hrifinn af Chagall, ţví ađ hann vćri meiri gyđingur en Rússi. Laxness gagnrýndi ţetta dćmi um gyđingaandúđ vćgum orđum í „Ţánkabrotum frá Moskvu“ í Tímariti Máls og menningar 1949. Vakti gagnrýni Laxness mikla athygli, jafnt á Íslandi og öđrum Norđurlöndum.“

Hér bregst Hannesi aftur bogalistin, međ ţví ađ trúa á skáldskap. Má ţađ vel vera, ađ Laxness hafi komiđ viđ í Tretyakov listasafninu í Moskvu, en hann greinir ekki frá nafni forstöđumannsins sem á ađ hafa hreykt sér af ţví ađ verk eftir Chagall hafi veriđ fjarlćgđ vegna ţess ađ ţau vćru máluđ af gyđingi. Ađ slík hafi veriđ gert fer reyndar víđs fjarri. Verk Chagall í Tretyakov-safninu voru mjög mörg og héngu ţau flest alla tíđ í sölum safnsins - einnig áriđ 1973 ţegar stórsýning á verkum Chagalls var haldin í safninu og listamanninum var bođiđ á hana í eigin persónu. 

96dfc970ef50125d3edccca207563e01--gouache-painting-marc-chagall

Hér geta menn lesiđ grein sem JTA (Jewish Telegraphic Agency) sendi út um sýninguna í Moskvu áriđ 1973. Hannes Hólmsteinn Gissurarson veđur í villu um verk Chagalls ţví hann trúir blint á rithöfund. Verk Chagalls voru aldrei bönnuđ í Sovétríkjunum. Ţau voru hins vegar bönnuđ í Ţýskalandi nasismans. Á ţví er mikill munur og má Hannes varast ađ setja sífellt samasemmerki á milli Sovétríkjanna og Ţýskalands nasismans. Ţau voru slćm ríki, hver á sinn hátt, en ađ líkja helförinni viđ ađrar morđöldur eru siđleysi.

Ógnir sovétsins, morđin, hungriđ og Gúlögin voru afleiđingar misheppnađrar hugmyndafrćđi og mannlegrar grimmdar, en nasisminn sem var ţađ sama ţróađist lík í skipulega útrýmingu á einum minnihlutahóp, sem í árhundruđ hafđi veriđ á milli tannanna á Evrópumönnum.

Viđ megum heldur ekki gleyma ţví ađ Laxness var skáld og hann skáldađi. Viđ getum ţví heldur ekki notađ Laxness sem áreiđanlega sagnfrćđilega heimild líkt og sumir gera. Ég hef t.d. sýnt fram á ađ laug um veru sína í Berlín áriđ 1936 og fékk Hannes ađ nota ţađ í einum af bókum sínum. Laxness var ekki sagnfrćđingur, en hann talađi afar illa um gyđinga, eins og ég, Snorri G. Bergsson og ađrir hafa bent á.

Hannes er međlimur í evrópskum samtökum sem gera lítiđ úr helförinni - samkvćmt virtum alţjóđasamtökum gyđinga

ţessari fyrirsögn skal ég gjarna bera ábyrgđ á, ţví ég hef skrifađ um ţátttöku HHG á vafasamari ráđstefnu sem alţjóđleg gyđingasamtök lýsa vanţóknun sinni á (sjá hér).  Fund ţann sem fjallađ er um í grein minni er ekkert einsdćmi fyrir Hannes. Hann var nýlega á fundi í Vilnius sem hann sagđi frá á FB sinni. Ţar hélt hann ţví fram ađ sveitir kommúnista hefđu drepiđ sígauna skipulega í Litháen og ađ ţetta hafi komiđ fram á ráđstefnunni í Vilnius. Ţegar ráđstefna ţessi býđur ekki helstu sérfrćđingum í sögu Romafólksins og Sintifólks í Litháen, er ekki nema von ađ sagan brenglist. Í landinu í dag búa um 2500 sígaunar. Um 500 ţeirra búa í hreysahverfi sem ţeir sjálfir kalla Taboras en Litháar Parubanka. Hverfiđ er viđ flugvöllinn í Vilnius og er ţyrnir í augum yfirvalda. Hér má lesa um Romaţjóđina í Taboras. Forfeđur Romafólksins í Litháen kom flest fyrir 1940 frá Úkraínu og Moldavíu. Hér er hćgt ađ lesa, hvernig litháisk yfirvöld koma fram viđ Rómafólkiđ í dag.

Hannes og sígaunarnir

Rússar gerđu sígaunum aldrei mein á ţann hátt sem Hannes heldur fram án nokkurra sannana máli sínu til stuđnings. Niđurlćging á Romafólki er hins vegar töluverđ í Litháen nútímans eins og má lesa um hér eđa hér. Hannes Hólmsteinn ćtti ađ kynna sér söguna betur áđur en hann dreifir lygi frá vafasömum samtökum öfgaţjóđernissinna.

Ísland hefur stutt verkefni sem eiga ađ bćta ađstćđur sígauna í Litháen, sem frćndur okkar Norđmenn greiđa ađ mestu, og svo kemur Hannes Hólmsteinn Gissurarson međ falsfréttir af gyđingamorđum Sovétríkjanna í Litháen frá Vilnius, landinu ţar sem Ţjóđverjar myrtu 195.000 gyđinga međ dyggri ađstođ heimamann; Landi Lithauganna ţar sem yfirvöld afneita mjög virku hlutverki í Litháa morđsveitum helfararinnar og reisa í gríđ og erg styttur af morđingjum gyđinga ef ţeir gefa ekki götum og stofnunum sínum nafn gyđingamorđingjanna; Landinu ţar sem fólk er ofsótt fyrir ađ gagnrýna stjórnvöld, ef ţađ hefur gagnrýnt hyllingar nútímayfirvalda í Vilnius á morđingjum gyđinga í síđara stríđi. Ţeir eru dýrkađir sem "frelsishetjur" vegna ţess ađ ţeir börđust gegn Rússum.

Ekki ćtla ég ađ kalla Hannes gyđingahatara frekar en Laxness, ţví ég veit ađ ţađ er Hannes alls ekki. Hannes hins vegar frćgur fyrir ađ koma sér á mannamót og kennarastofurnar fyrrum, en ţví miđur umgengst hann af og til einnig sjálfviljugur furđulega ósiđlegt fólk sem gerir lítiđ úr fórnarlömbum gyđingafjöldamorđa Litháa. Vona ég ađ Hannes jái ađ sér hiđ fyrsta og bíđ ég nú eftir afsökunarbeiđni frá Hannesi.

Hannes og Halldór

Hannes fađmar Halldór um ţađ leiti sem skítleg "pogrom" menningarelítunnar í HÍ gegn Hannesi hófust.

Fleiri dćmi um "stóryrđi" Laxness um gyđinga.

Fyrir utan öll dćmin um fúkyrđi Nóbelsskáldsins sem finna má í bók Snorra G. Bergssonar Erlendur Landshornalýđur? skal hér nefna ađ Laxnes ritađi eftirfarandi ţvađur í Alţýđubókina (1929):

“Viđ H.Í. er kennarastóll í fornserkneskum trúargrillum, og er síst ofmćlt ađ tilvist ţess k. sé ein háđulegasta níđstöng sem menningu norrćns kyns hefur veriđ reist í hennar konungdćmi. ... ljúga ađ henni vćminni töfratrú austan úr Miđjarđarhafsbotnum ... gera ómerkilegum fornritum serkneskrar kynkvíslar hćrra undir höfđi en helgiritum og fornsögum vors ágćta kynstofns, og ţađ í landi sem nefnt hefur veriđ vagga norrćnnar menningar og andagiftar. ... Hefur lygaform ţetta eđa pseudomorphose sem Spengler svo nefnir hina serknesku töfratrú ... kristnina, komiđ miklu meira ruglingi á sálarlíf flestra germanskra ţjóđa en vort, en ekki er ţess ađ dyljast, ađ mjög sýkti hún jarđveg íslenskrar hugsunar lengi.” 
 
Ţetta skrifađi ungur mađur, sem hafđi veriđ í kaţólsku klaustri og sem kom út úr skápnum sem sósíalisti áriđ 1928. Finnst Íslendingum ţađ ekki ekki nokkuđ ótrúlegt? Ef ekki ótrúlegt, ţá kannski ógeđfellt?
 
Laxness ritađi ađra grein í bókina sem hann kallađi Kvikmyndin ameríska. Ţar skrifar hann um ţađ sem hann kallar “semitíska verslunarmenn” sem framleiđa myndir í Hollywood".

Segjum ţađ bara eins og er. Skáldiđ kunni sig ekki og sýnir okkur klárlega ađ gyđingafordómar grasseruđu jafnt međal nasista og sósíalista á Íslandi.

Hannes and FriedmannsHannes međ mjög hötuđum gyđingi. Eitt sinn sá ég mynd af honum á töflu jarđvísindamanns H.Í. sem var hreint gyđingahatur. Ég á viđ mynd af Friedman.

Sanngirni?

Prófessor Hannes biđur í grein sinni, sem ég skrifa hér um, um ađ nútíminn sýni ţeim sem sýndu ţessa fordóma sanngirni.

Nei, ţađ verđa ađ vera takmörk fyrir svokallađri sanngirni segi ég, ţví margir sem breiddu út gyđingafordóma á 20. öld á dylgjukenndan hátt, útatađan í minnimáttarkennd og öfund, voru međsekir í stćrsta ţjóđarmorđi 20. aldar.


Ť Síđasta fćrsla | Nćsta fćrsla ť

Athugasemdir

1 identicon

Sćll.

Ég fylgist alltaf af áhuga međ skrifum ţínum um gyđinga á Íslandi. Ţađ er vegna ţess ađ mađur var nú ekkert of sleipur í efna og stćrđfrćđi i landsprófinu í gamla daga. Viđ fórum nokkrir tossarnir í aukatíma hjá Ottó A. Magnússyni sem var einn af ţeim gyđingum sem ¨sluppu¨ inn til Íslands. Hann var međ númer á handleggnum frá útrymingarbúđum sem hann sendur til. Ég man hvađ viđ félagarnir vorum gáttađir á hve miklum fróđleik hann bjó ađ um allt milli himins og jarđar. Skildum ekkert í hvađ hann var ađ kúldrast á Grettisgötunni ađ kenna tossum eins og okkur en ekki í Háskólanum. Mađur heyrđi síđan seinna af fleirum gyđingum á Íslandi sem svipađ kom fyrir.

Ég var ađ lesa um daginn grein um gyđingalćkna sem vildu koma til Íslands en var hafnađ. Mig langađi svo ađ sýna syni mínum hana en ég bara finn hana ekki eđa hver skrifađi hana. Ţannig ađ mig langađi til ađ spyrja ţig hvort ţú kannist viđ ţessa grein?

Kv. Valgarđ

P.S Er Alţingislásinn kominn í framleiđslu?

valgarđ einarsson (IP-tala skráđ) 12.12.2017 kl. 12:38

2 Smámynd: FORNLEIFUR

Sćll Valgarđ,

ég kynntist einnig Otto Weg ţegar ég var ungur. Hann var góđur vinur föđur míns. Ég hef ađeins komiđ inn á sögu Ottó Wegs á blogginu mínu Fornleifi en mun skrifa miklu meira síđar.

Ég hef skrifađ grein um lćkninn Felix Fuchs og konu hans í Lesbók Morgunblađsins á sínum tíma: http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3313400

og hér  https://fornleifur.blog.is/blog/fornleifur/entry/1237637/  á blogginu mínu Fornleifi óbeint um lćkninn Karl Kroner.

Nú síđast hefur Snorri G. Bergsson ritađ um lćkna af gyđingaćttum í bók sinni Erlendur Landshornalýđur?  sem ég hef skrifađ jákvćđan ritdóm um hér: https://fornleifur.blog.is/blog/fornleifur/entry/2206939/

Morgunblađiđ birti um daginn (7. desember) brot úr bók Snorra G. Bergssonar kafla, sem einmitt fjallađi um lćknana: https://drive.google.com/file/d/1sZElPaZu4TPPyKntq_izBJtMQxgvf0gh/view

Ég vona ađ ţetta svari öllum spurningum ţínu. Alţingislásinn er í vinnslu, en ég ţurfti ađ finna kleinsmiđ.

bestu kveđjur,

Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson

FORNLEIFUR, 12.12.2017 kl. 13:05

Bćta viđ athugasemd

Ekki er lengur hćgt ađ skrifa athugasemdir viđ fćrsluna, ţar sem tímamörk á athugasemdir eru liđin.

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband