Vís orð Íslendinga (1)

Glöggt er gests augað, en stundum getur einstaka Íslendingur séð hlutina í réttu ljósi.

Dr. Halldór Björn Runólfsson, fyrrverandi safnstjóri Listasafn Íslands og kennari minn í litasögu í MH á 8. áratug 20. aldar. Hin vísu orð hans féllu í viðtali 25. febrúar árið 2017 við visir.is. Margt annað gott kemur frá Halldóri í sömu grein.

Halldór Björn talar í viðtalinu um Trumpinn í Íslendingum. Ég hef séð marga hugsanlega ættingja Trumps á Íslandi, en hef ekki komið orðum eins vel að lýsingunni á þessu furðufólki og Halldór Björn Runólfsson gerði þegar árið 2017.

Við eigum engan hauk í horni í stjórnsýslunni. Við Íslendingar erum soldið fyrir að göslast bara áfram í þessum efnum og mér finnst stundum eins og það sé örlítill Trump í okkur þar sem við metum ekki menntun og færni að verðleikum. „I love the un­educated!“ sagði Trump og við eigum þetta soldið til,“ segir Halldór Björn og hlær við tilhugsunina.

Meistari Halldór heldur áfram og safnar ekki vinum með því að segja sannleikann:

„Það örlar enn á fordómum gagnvart menntun í listum og listfræðum. Sumir virðast enn halda að þetta snúist um fínar frúr og sjá fyrir sér Gissur gullrass og frú Rassmínu að reyna að draga hann á Wagner-sýningar en hann vill bara fara að spila við strákana í bakherberginu. Þessi ranghugmynd er föst í okkur sem er synd og þess vegna er ég alltaf að segja mönnum að listamenn, ekki síst myndlistarmenn, séu alls ekki fólk sem fellur í þessa kríteríu fordómanna. Þeir eru miklu nær handverkinu – fólki sem er inni á verkstæðum og vill sjá hlutina verða til. Þegar ég horfi á þessa flóru af listamönnum sé ég fólk sem vill nota hendurnar og skapa. Þetta vilja menn ekki skilja því ef það er ekki fiskur eða hrávara þá eru öll ljós slökkt óháð því hversu mikil verðmæti myndlistin skapar. ...“

"Hvað ætli hann afi þinn segi, þegar hann sér myndina af þér"

Gaman verður að sjá þessa myndabók og skoða, og jafnvel lesa. Þessi maður, Ólafur K. Magnússon, var á staðnum og tók fyrir löngu mynd af mér - þar sem ég "safnaði grjóti" með latínustílana mína í plastpoka í vinstri hendi, nýmættur í Sundahöfn ásamt nokkrum skólafélögum úr MH, til að rannsaka jarðfræðina. Löngu síðar ritaði ég um þessa myndatöku sem ég lenti í hjá Ól. K. Magg. Les hér.

Já, það er ykkar einlægur, sem þarna er með trefil um andlitið til að bólgrafin vit mín ofkældust ekki, í þýskum íþróttaskóm og anorak úr Vinnufatabúðinni. Það var vinstri síll á manni.

Þegar Ólafur var búinn að skjóta mig með myndavél sinni sagði hann glaðhlakkalega við mig, eins og hann héldi að hann þekkti mig: "Hvað ætli hann afi þinn segi þegar hann sér myndina af þér". Mig minnir, þó það sé kannski ekki alveg rétt eftir haft, að ég hafi svarað hinum hávaxna ljósmyndara einhvern vegin í þessum dúr: "Hann verður stoltur af mér kallinn".

Vegna þessarar listagóðu myndar Óla K. af mér í rannsóknarferð í Sundahöfn, fékk ég um tíma viðurnefnið borgarskæruliðinn.

Löngu síðar frétti ég að Óli K. Magg. hafi haldið að ég væri einhver úldinn ættarlaukur af húsi eiðsvarinna íhaldsmanna - eins af innstu koppum í búri Valhallar. En blessaður kallinn fór mannavillt.

Menn eiga það reyndar til að rangfeðra mig. Einhvern tíman mjög snemma á þessari öld kom sendiherrafrú með ættarnafnið Rafnar í skranverslun, sem selur bling og bijouteri í Kaupmannahöfn. Þar ræður ríkjum lítil og fínlega kona sem gengur undir ættarnafninu Hartogsohn. Frú Hartogsohn er gift dönskum sagnfræðingi, Bent Bludnikow, sem síðar gerðist lélegur blaðamaður. Ég álpaðist til að vinna með honum áður en hann gerðist ötulasti talsmaður Trumps í Danmörku.

Hann segir mér einhverju sinni frá því að kona hans hafi talað við sendiherrafrúna frá Íslandi. Frú Hartogsohn sagði sendiherrafrúnni, að hún þekkti mann frá Íslandi. Frú Rafnar sagðist þá þekkja mig vel, sór fyrir það og sárt við lagði, að hún þekkti íslenskan föður Vilhjálms Arnar Vilhjálmssonar; hann átti að vera heildsali. Ég hváði, en sá þá að þessi samstarfsmaður minn um skeið, Trumpistinn, steig ekki í vitið - og gerir það reyndar ekki enn.

Þessa arfvitlausu raðgreiningu sendiherrafrúarinnar heitinnar, í skranversluninni Palægade í kóngsins Kaupmannahöfn forðum, hefur verið mjög erfitt að má af sér. Taldi hún mig vera tengdan hraðskreiðum lögmanni einum á Íslandi, sem ekur um á skrítnum mótorhjólum, sem oft dvelur á Ítalíu og er sonur Vilhjálms Hans Vilhjálmssonar heildsala (d. 1999). Kannski er ekki að furða, að frú Rafnar ruglaðist í ríminu, enda var faðir minn, sem tók sér nafnið Vilhjálmur Vilhjálmsson, líka heildsali en ekki í heildversluninni "Hólmi", heldur í "Amsterdam".

Sínu verra var er útúrdrukknar konur hringdu með jöfnu millibili heim um miðjar nætur og vildu ná tali af Vilhjálmi Vilhjálmssyni söngvara, sem þær vildu tjá ást sína eða eitthvað annað safaríkara. Stundum brá ég mér í gervi söngvarans og söng fyrir þær einn af slögurum þessa ástsæla söngvara og nafna föður mín, áður en ég tók símann úr sambandi. Brjálaðar konur eru leiðinlegar.

Til gamans er hér mynd af föður mínum sumarið 1946, þegar hann var snúinn aftur frá feluför sinni til Fríslands, þangað sem hann var sendur 1942. Á Fríslandi bjó hann hjá fjórum mismunandi fjölskyldum - vegna uppruna síns, sem ekki var nógur Rassenrein fyrir Hollendinga þess tíma. Myndin er tekin við Friðarhöllina í den Haag, en faðir minn bjó enn í foreldrahúsum skammt þar frá.

Þessi maður var á staðnum