Ásjónur

Hinn glaði Mercedeseigandi efst til vinstri er sami maðurinn og á öllum hinna myndanna, nema þeirri sem aðeins er af konunni hans og afkvæmunum. Algengasta stellingin er hins vegar sú sem sést í næstneðstu röð lengst til hægri. Heimild Facebook.

Sendiboði Sinfóníunnar 1975 reddaði mokkakápum Perlmans

Einu sinni fyrir langalangalöngu, aftur í sótsvartri forneskju á rangri öld, starfaði ég under-cover fyrir Sinfóníuhljómsveit Íslands. Ég var um tíma eins konar fyrsta fiðla í reddingum fyrir heimsfræga listamenn sem þurftu að fá eitthvað fyrir sinn snúð. Listamenn eru, eins og allir vita, alltaf staur. Ég hefði vitaskuld getað leikið á langspil í Sinfóníunni, en eftir slíkum músíkköntum var því miður ekki mikil eftirspurn. Í stað þess var í snatti og reddingum fyrir hina margfrægu hljómsveit á hjara veraldar.

Ritstjóri Fornleifs starfaði af og til á unglingsárunum sem sendisveinn hjá RÚV; tvö heil sumur að því er mig minnir, einnig í jólafríum og svo tvo daga á viku snemma árs 1975. Ég klippti yfir áramótin og límdi minningar inn í bækur fyrir dagsskrárdeildina. Það var nú heldur ekki leiðinleg vinna, enda vann maður með sætum stelpum í límeríinu á 5. hæð í Skúlagötu 4.

Í þá daga hélt RÚV utan um fjármál Sinfóníunnar og fyrir Sinfóníuna var gjarnan mikið snatt. Gunnar Guðmundsson, sem var eitthvað skyldur ömmu minni (skagfirsku tengslin), var þá framkvæmdastjóri Sinfóníunnar og hafði skrifstofu neðst á Laugarvegi. Þar réði hann ríkjum með frú Ásthildi Egilson (systir Gunnars Egilsonar klarínettuleikara, sem fæddur var á Spáni). Ásthildur og Gunnar tóku ávallt vel að móti sendisveinum og ósjaldan með konfektmola eða öðru nammi.

Margir landsþekktir menn fengu vinnu á sumrum sem stikkírenddrengir og stúlkur. Fyrir minn tíma var þar sendisveinn, sem Guðmundur Magnússon hét, er síðar varð sagnfræðingur, settur Þjóðminjavörður og blaðamaður Moggans. Þarna var t.d. líka skólabróðir minn Einar Gröndal, og um leið og ég byrjaði hóf störf í sendisveinastöðu jómfrú Sigríður Árnadóttir sem síðar varð fréttamaður. Hún varð síðar þjóðþekkt og annáluð fyrir yfirgengilega raddfegurð og margt annað. Sigríður var einfaldlega séní, líkt og við mörg þarna í sendlastarfinu. Hún  gerði sér lítið fyrir, eftir að lítilmenni og hrappar grófu undan henni hjá Stöð 2, og fór í lögfræðinám sem hún lauk á mettíma og cum laude etc. Nú sækir hún vonandi íslenska glæpona til saka.

Ungsendlar RÚV voru hið mesta einvala lið, þó með fáeinum undantekningum eins og t.d. mér.  

Afi minn, (Vilhelm Kristinsson f. 1903 og sem ólst upp í Skuggahverfinu) sem var komminn hátt í áttræðisaldurinn hafði náð sér í vinnu sem "sendiherra" hjá RÚV á Skúlagötunni eftir að hann var að komast á aldur í starfi sínu sem yfirvatnsvörður hjá Reykjavíkurhöfn, en sökum starfs síns var hann stundum kallaður Villi Vatns (ég hef áður skrifað ýmislegt hér á blogginu um hinn íslenska Villa afa. Leitið og þér munuð finna). Allir þekktu afa, og aðeins af góðu einu.

Fornleifur reddar Perlman

Eitt sinn, snemma árs 1975, var afi veikur og ég fékk að taka einstaka "vaktir" hans sem sendisveinn með skóla. Mig minnir að ég hafi tekið tvo daga í viku. Þá var ég einn morguninn beðinn um að fara og ná í beiðni hjá Gunnari Guðmundssyni og fara með hann til gjaldkerans á 5. hæð á Skúlagötu 4. Hún sendi mig svo með ávísun upp á X-þúsundir dollara, sem ég fór með í gamalli brúnni leðurtösku niður í banka. Þar átti ég að greiða fiðlaranum Itzhak (sem á hebresku er borið fram It´srock) Perlman, sem beið þar með konu sinni, hækjum og hjólastól. Perlman hafði ungur veikst af lömunarveiki.

Hann sat í norðursal bankans og beið eftir því að fara út á flugvöll. Ég gaf mig til kynna og hann sagði skælbrosandi eitthvað í þessum dúr: You are the man with the money; I am sooo happy to see you. Litlu gat ég svarið, nema einhverju uh og oh en mig minnir að ég hafi sagt unfortunately it isn´t my money.

Eftir að búið var að afgreiða ávísunina, sem tók drykklanga stund, fékk Perlman 2-3 búnt af dollurum frá mér í stóru umslagi bankans. Ég kvaddi þau hjónin með virktum. Þau brunuðu síðar út á flugvöll, að því er mig minnir með Ashkenazi í gráa kátalákanum hans, og flýði Perlman þar með sífellt fall íslensku krónunnar og skattayfirvöld í BNA.

Nýlega fór ég að leita að upplýsingum um tónleikana sem ég greiddi mæestro Perlman fyrir árið 1975, eftir ýmsum hringaleiðum. Þá fann ég m.a. baksíðugrein í Vísi, sem segir frá kaupum fiðlusnillingsins ísraelska á nokkrum mokkaskinnsjökkum og frökkum í Rammagerðinni.

Mig grunar, að Perlman haft lítið cashflæði og þurft peninga til að borga fyrir allar kápurnar sem hann pantaði á sig konuna og börnin og fjölskyldumeðlimi með milligöngu Vladimirs. Þá kom greiðsluþjónusta Vilhjálms Arnar sér svo sannarlega vel, og það löngu áður en VISA og aðrir plastpeningar voru byrjaðir að grafa undan efnahag Íslands.

Hver var svo þáttur Ashkenazis í þessum mökkurbissnes með Mokkapelsa?

Jú, það lítur út fyrir að Ashkenazi hafi verið hinn versti Mokkakápu-pusher. Látum gamlan góðkunningja föður míns heitins, Hauk Gunnarsson heitinn í Rammagerðinni hafa orðið: "Askenazy er eins og pabbi allra þessara frægu tónlistarmanna, sem koma hingað til landsins. Hann hefur komið með þá marga". Þetta upplýsti Haukur blaðamann Vísis um. Nokkrum dögum áður hafði Vladimir til að mynda verið með Daniel Barenboim í eftirdragi til að koma honum í íslenskan gærupels.

Næst þegar ég kem til Íslands, og það verður bráðlega, verð ég að athuga hvort ég hafi nú loks ráð á Mokkaskinnskápu. Kannski eru þeir ekki lengur í tísku. Ef til vill eru þeir enn alltof dýrir og ég þarf líka stóran belg úr fjölda lamba. Hugsanlega gæti ég troðið upp á Laugarvegi með langspilið mitt og safnað mér fyrir kápu með túristabetli, sem er orðin þjóðariðja landsmanna. Mig hefur sannast sagna alltaf langað í svo sem eina Mokkaskinnskápu, enda hálfgerður kósakki og jafnvel kominn af ótíndum gæruþjófum úr Skagafirði í ofanálag.

Kannski fýsir einhvern að vita, hvað Perlman spilaði fyrir gesti í Háskólabíói kvöldið áður en hann fékk peningana hjá mér til að kaupa allar Mokkakápurnar fyrir familíuna heima í New York. Jú, hér fáið þið matseðilinn:

ÞAKKIR: Fornleifur færir framkvæmdastjóra Sinfóníunnar, Láru Sóleyju Jóhannsdóttur og nótnastjóra hennar, Kristbjörgu Clausen, innilegar þakkir fyrir upplýsingar um tónleikana fimmtudaginn 20. febrúar 1975. Ég komst því miður ekki á tónleikana - en reddaði þó mokkainu daginn eftir.

Harley-Davidson og brúðhlaup á Borgundarhólmi

Í fyrrakveld komum við hjónin heim frá Borgundarhólmi, þar sem við vorum viðstödd afmæli og síðar brúðhlaup afmælisbarnsins sem vinnur á háskólanum í Hróarskeldu og brúðarinnar sem er fyrrv. samstarfskona konunnar minnar á DTU (Danmarks Tekniske Universitet). Sú heppna er nú starfsmaður á sama háskóla og eiginmaðurinn. Sá heppni er af írskum ættum og frá Nýja Sjálandi, en brúðurin er um 25 árum yngri en guminn, en þau eru eins og sköpuð hvort fyrir annað.

Þetta var mín fyrsta heimsókn til eyjunnar. Ég varð ekki fyrir neinum vonbrigðum. Allt var líkt og í ævintýri og brúðkaupið einstaklega fallegt og brúðkaupið að sið húmanista fór fram á lyngi vöxnum klettum við hafið syðst á Borgundarhólmi.

Við voru á hólminum í rúma viku og tókum á leigu sumaríbúð í Melsted nærri Gudhjem. Gudhjem er m.a. þekkt af því að G.Franklín forsetaframbjóðandi rak þar hótel um skeið. Hótelið sá ég líka eitt kvöldið er bærinn var skoðaður. Ég skil ekkert í Franklíni að vilja verða forseti, þegar hann gat verið hótelhaldari í hálfgerðri paradís. En vetrarmánuðirnir á Borgundarhólmi geta víst verið frekar óarðsamir.

Villi var samt ekki alveg alsæll í Paradís. Um eyjuna alla rakst maður á fjölmarga Alzheimerrokkara að viðra fáka sína. Alzheimerrokkarar eru gráhærðir og stundum krúnurakaðir karlar um sextugt á barmi blöðruhálskirtilskrabbameinsins. Þeir eru kappklæddir í það sem svarar heilu sófasetti af húðum af svartsútuðum nautpeningi. Stundum situr ævintýraleg kona, örlítið alkahólíseruð en prúð, á aftursætinu.

Síðasta daginn á eyjunni sátum við og nutum ískaffis á hafnarbakkanum í Svaneke. Þá komu mjög pent, sænskt helgar-MC gjeng, greinilega af öðrum toga en dönsku gamlingjarnir.

Samstarfskona konu minnar á DTU, sem einnig var gestur í brúhlaupinu, slóst í för með okkur heim í Skódanum okkar og ég fór í tengslum við að maður sá svo marga Alsheimersriddara, að segja henni frá því, er mér var eitt sinn boðið í MC-klúbb gyðinga og múslíma í Danmörku, því menn höfðu frétt að fyrir utan heimili mitt væri af til lagt heljarins Hondu með farþegasæti. Það tilheyrði reyndar ekki mér, en aðeins eldri manni sem bjó í íbúðinni fyrir neðan okkur. Hann er nú riðinn til himna blessaður karlinn úr einhverju innanmeini sem felldi hann eftir að hann skyldi við konuna sem átti íbúðina og þau voru flutt á brott. Ég er viss um að hann brunar nú um vetrabrautina sem sendiboði á Himnaharley.

Ég sagði svo frá hræðslu minni við þessi tæki, sem kemur til af því karl faðir minn var næstum búinn að drepa sig á Harley-Davidson, sem hann keypti uppi á Velli, minnir mig að hann hafi sagt mér, eftir að hann flutti til Íslands. Hann var með annan fótinn uppi á Velli. Hann var orðinn of þreyttur að fara með rútu frá Keflavík til Reykjavíkur til að hitta mömmu.

Faðir minn hóf að versla á Íslandi og þurfti (vegna fordóma bankastjóra) fyrst um sinn að vera með heildverslun sína í Keflavík, eða nánar tiltekið í bílskúr í Njarðvík. Hjólið, sem hann keypti, var grænt Harley-Davidson bifhjól frá fyrri hluta 5. áratugarins. Það var hjól eins og þau sem faðir minn sá bruna um borgir og sveitir Hollands, þegar bandamenn frelsuðu heimaland hans. Sú sjón hefur örugglega verið þægileg tilfinning hjá ungum manni sem hafði falið sig hjá þremur mismunandi fjölskyldum á Fríslandi.

Eitt sinn um miðbik 6. áratugarin var karlinn á hjólinu á Hringbrautinni, neðan við Landsspítalann, þegar svo illa vildi til að axlarólin á vindfrakka hans eða Hekluúlpu kræktist í bakljós eða krók á pallbíl sem ók framhjá honum og mjög nærri. Pabbi dróst á eftir bílnum nokkra tugi metra og slasaðist illa. Hann var meðvitundarlaus í 2-3 daga og síðar í sárum í nokkrar vikur að ná sér á sjúkraheimili Hvíta Bandsins, sem var efst á Skólavörðustígnum (númer 37) að því er ég best veit.

Harleyinn var gerónýtur og faðir minn settist aldrei aftur upp á bifhjól. Hins vegar flutti hann inn létt bifhjól, eða réttara sagt reiðhjól með litlum mótor frá Tékkóslóvakíu sem Reiðhjólaverslunin Örninn tók síðan að sér, þegar yfirvöld kröfðust verkstæðisþjónustu í tengslum við innflutninginn. Það dæmi hafði pabbi ekki alveg hugsað til enda.

Nú, þegar ískaffið var búið, löbbuðum við um Svaneke til að eyða tímanum áður en haldið skyldi til ferjulægisins í Rønne. Rétt handan við hornið við höfnina, í götu sem kallast Lakseruten, rákumst við svo á "Harleyinn hans pabba". Svona atvik eru stórfurðuleg að mínu mati.

Ég hafði upp á eigandanum í bílskúr á móti verbúðinni þar sem hjólið stóð. Hann var að dytta að mótorhjólum. Hann sagði mér að hjólið væri hans og að það hefði upphaflega verið kanadískt herhjól. Ég sagði honum að ég hefði verið að enda við að segja frá bifhjóli föður míns og slysi hans fyrir um 66 árum síðan. Það þótti honum einnig "stærkt" og "utrolig tilfældighed".

Það hjól sem ég sá í Svanneke um daginn var mjög umbreytt WLC 1942 gerð, sem framleidd var í Kanada, og var kannski ekki alveg eins og það hjól sem faðir minn brunaði á í nokkra mánuði fyrir slysið sem hann lenti í á Hringbrautinni. En slík smáatriði skipta ekki máli fyrir söguna.

Ég upplifði aðrar tilviljanir í þessari för okkar til Borgundarhólms, en ég segi kannski frá því síðar.

Sendiboðinn J.W. King, á Harley-Davidson mótorhjóli, tekur við dúfnaskeyti úr hendi J. Hanleys korporals; Royal Corps of Signals (RCCS), Englandi 10. febrúar 1943. Sjá frábæra síðu um bifhjól kanadíska hersins á 20. öld hér.

 

Býsna skal til batnaðar

Það hefur víst ekki farið framhjá neinum, að austur á landi er verið að grafa upp heljarmikla og fallega skálarúst frá því fyrir "hefðbundið" landnám. Einkunnarorðin því eldra því betra, virðist vera mjög í tísku um þessar mundir. Á Stöð virðist hafa verið fjölbýlishús, sem norðmenn kölluðu skåle på skåle på skåle.

Bjarni, fornvinur minn, Einarsson grefur upp svo kallaða "stöð" austur á Stöðvarfirði. Þar hefur hann fundið indverska perlu úr áður óþekktum steini (Kreolite) (sjá hér sællar minningar), og meira að segja Auga Allah - perlu (sjá hér). Hin mikla bæjarrúst, er bækistöð fólks sem mikilmenni í Noregi, Haraldr heldurknappr, sendi til að vinna vöru sem nóg var til af í norskri lögsögu. Fólkið sem dvaldi í Stöð var skv. Bjarna vini mínum, var sent fullmönnuðu frá Noregi. Áhöfnin stundaði svo veiða og handverk - og bræddi lýsi. Einnig var siglt med skreið til Noregs. Þetta mun hafa verið mjög arðbær iðja sem sannar enn og aftur að Norðmenn stíga ekki í vitið. 

Nú er Bjarni í neðstu gólfskánum elsta skálans á Íslandi og fornminjarnar velta upp eins og áður og eru jafnframt hraðtúlkaðar á staðnum eða á FB.

Dýr

Lítill "sandsteinsmoli" (sem sennilegar er leirmillilagasteinn skv. Páli Imsland jarðfræðingi, sem á liðinni öld gerði rannsókn á álíka steinum fyrir mig), rétt tæplega 2,5 sm. að þvermáli, fannst nú í vikunni austur á Stöð.

Bjarni tjáði öllum á FB sinni 14. júní, að á molann hefði verið rist mynd af dýri (sjá ljósm. efst). "Hver fjandinn", hugsaði ég, þegar ég sá það; "Þekktu menn tígrisdýr eða sebrahesta í Noregi á tímum hins óarðbæra stöðvaævintýris á Íslandi?"

Skip

En einn vinur Bjarna í útlöndum benti honum varlega á, að ef maður sneri myndinni 180 gráður væri komin mynd af skipi undir fullum seglum. Bjarni sneri steininum þegar við og viti menn: Þarna var kominn farkosturinn sem ferjaði farandsverkafólkið til Íslands, til að vinna ódýrt vöru sem kostaði miklu meira að vinna í verðbólgu-Noregi. Bjarni skrifaði: Svona ætti hún að snúa og þá höfum við skip undir seglum. Býsna klassískt riss af víkingaskipi.

Ég stakk upp á sebrahesti - eða dauðum sebrahesti á bakinu, til vara, ef völunni er snúið 181 gráðu. Einnig datt mér í hug kort yfir helstu götur Kaupangs í Noregi. Ég er nefnilega alinn upp á annarri stofnun í fræðunum en Bjarni, og vill helst fá greiningu á skurðlistaverkinu undir smásjá, áður en ég sæi ferju farandsverkamannanna á Stöð á setlagasteini.  En ég söng þá aðeins með hinum vitleysingunum á FB og stakk upp á að í stafni knarrar Bjarna F. á Stöð stæði stöðvarstjórinn (Lagerkommandant líkt og þeir hétu síðar hjá mikilli menningarþjóð í suðri). Hann getum við kallað Auðunn Djúpúðga.

Jamm, svo dásamlega margslungin (og snælduvitlaus) getur fornleifafræðin á Íslandi verið.

Býsna skal til batnaðar, líkt og þeir sögðu löngu síðar á löglegri landnámsöld sem hrint var í framkvæmd árið 872 eftir eitthvað hádegið í ágústmánuði það ár -  Ódýr grútur hætti samstundis að fljóta frá Íslandi til Noregs. Norska krónan hefur reyndar aldregi borið barr sitt eftir það, sem og eftir að einhver ættarlýti úr Gulaþingslögum kenndi Íslendingum að teikna skip undir seglum. Ljóstraði hann þar með upp hernaðarleyndarmáli. Norðmenn náðu sér eigi fyrr en Guð gaf þeim olíuna.

Spurning til Bjarna F. Einarssonar: Hvaða mynstur er það sem sést á kanti steinsins?

Um tattúin tvö, Eggert og Vilhjálm Higginson

Ég sá um daginn á FB, að hinn síungi skólafélagi minn úr barnaskóla, Eggert Pálsson, var á tónleikaferðalagi í Edinborg. Hann er eins og allir vita páku-maestro Sinfóníunnar.

Öfunda ég Eggert af því að vera í borginni fögru, þó að hann sé þar örugglega í S-inu sínu. Eggert hefur nefnilega lengi verið Helgarskoti (sem er eins konar drag-fyrirbæri). Hann bregður sér oft í litrík kjölt og blæs úr sekk sínum - þ.e. löngu eftir að hann hætti að vera Ironmann (sem var í bernsku). Svo langt geng ég auðvitað ekki, þó ég hafi alltaf verið fullgildur Superman og örugglega ekta McWilliams inn við beinið.

Ég var í Edinborg í fyrra eftir langt hlé, og hef plön um að fara þangað aftur bráðlega.

Fyrir fáeinum dögum horfði ég ég þátt í norska sjónvarpinu um sögu Tattoosins i Edinborg (Eidyn´s borg /Auðunarborg: á skosk-gelísku Dùn Èideann). Sú saga hófst árið 1949. Norðmenn eru sólgnir í að horfa á þessa hátíð í kringkastinu, enda verða flestir þeirra glaðir, og jafnvel graðir, þegar þeir heyra lúðrasveit - og sannanlega stífgraðir af að ganga í takt.

Þó ég sé friðsemdarmaður, hef ég alltaf haft gaman að horfa á hina árlegu þætti frá þessum hátíðum með sekkjapípum, trommuslætti, herlúðrasveitum og hátíðarheræfingum. Þar gætu gömlu, norsku erfðaeindirnar í mér enn verið að gerja . 

En þessar kenndir og fiðringur koma líklega til af því, að fyrst er ég sigldi út fyrir landsteinanna með foreldrum mínum (1971), á Gullfossi, var fyrsti viðkomustaðurinn Edinborg. Þar náði faðir minn í miða á Tattúið sem voru fyrir sæti efst á trépöllunum sem þá voru, sem allir riðluðust og hristust. Það var rigningarsuddi það kvöld, og heldur köld upplifun - og ég að drepast í lofthræðslunni.

Pallarnir fyrir Tattúið eru nú ekki ósvipaðir geimskipi í Spielberg-mynd. Ljósm. VÖV, 2022.

Það sem fæstir vita ef til vill ekki, er að orðið tattoo er komið úr 17. aldar hollensku og hefur ekkert með húðflúr að gera. Á 17. öld lét herinn trumbumeistara sína ganga um öldurhúsahverfi Amsterdam og tromma viðvörun til kráareigenda um að taka hanann af öltunnum sínum. Það var kallað "að taka hanann af": doe den tap toe. Þetta var gert svo að hermenn og sjóliðar sneru til herstöðvar sinnar eða leiguhúsnæðis á guðlegum tíma. Þessi stoppklukka með trommum og pákum varð síðar að fastri siðvenju, tattoo, til að koma hermönnum í bælið. Nú spyrja örugglega einhverjir, hvort að tattúið sem fólk er að skreyta sig með í dag sé eitthvað þessu skylt. Svo er alls ekki; það tattoo (upprunalega tattow á ensku) er fengið að láni úr máli Samóaeyinga, tatau, sem þýðir að slá -  með vísun í vængjabein af stórri leðurblöku með oddi sem þá var notuð til húðflúrs, með því að slá því á ákveðin hátt í húðina. Þá er það komið á hreint. 

Ég hef aldrei verið gefinn fyrir húðflúr, en Tattooið í Edinborg heillaði mig og gerir enn, þó ég sé ekki einn af þeim sem ganga mikið í takt. Norsku litningagarmarnir verða ekki svo kátir að mér rísi af því hold. Minningin um hátíðahöldin í Edinborg, þegar ég kom þar í ágúst 1971, heillar mig enn.

Þegar ég var þar í fyrra með frú Irene, fórum við upp að kastala og allt var lokað vegna tattoosins. Ég spurði hvort hægt væri að fá miða. Blessuð konan í miðasölunni hló bara og sagði sposk á skotaensku:

Darrhling, you hoeve tuu mudder to get them, or buyi them a yeeeehar in advance, or even tuu yeeeharsh.

Næst er ég verð í Auðunarborg, kaupi ég miða fram í tímann og verð svo í McWilliam kjöltu, en án varalits, á 6 röð (80 pund).

Hér er ástin mín hún Irene með mér í janúar 1989 uppi á Kastalahæð klædd í gamlan Aquascutum frakka föður míns sem ég notaði töluvert á Englandi 1988-89. Þá var ég oft spyrður, hvaðan af Bretlandseyjum ég kæmi, m.a. vegna rykfrakkans. Ég svaraði venjulega: From the Northern most of the Isles, where your balls freeze like Haggis if you wear a kilt. Háskólinn í Durham tókst einnig að gefa mér nýtt nafn í einu bréfi sinna til mín, því Sheila á skrifstofu deildarinnar var illilega orðblind. Ég varð að Higginson. Google gefur skýringar á öllu: The original Gaelic form of Higginson was O hUgin, which is derived from the word uiging, which is akin to the Norse word Viking.

Myndin efst var tekin af mér í bol, skyrtu, peysu og jakka í 20 stiga hita af einhverjum snápskota á Edinborgarhæð í ágúst 1971. Ég var því ekki eins herðabreiður og McWhorther vörður, þó þannig gæti það litið út. McWhorther ættin vill helst ekki láta rugla sér við Markwhortherættina.

Myndin, meee..eeh, hér fyrir neðan sýnir, hvers konar herbergi kindarlegur Higginson frá Íslandi fær sjálfkrafa, svo hann þjáist ekki af heimþrá.

 

Hannes á selnum

Prófessor við Háskóla Íslands (emeritus est) hélt nýverið fyrirlestur í París. Sagðist hann feta í fótspor manns sem uppi var 1056-1133, sem stundaði nám við háskóla sem fyrst var stofnaður 1257. Háskóli Íslands hefur greinilega misst mikla mannvitsbrekku úr röðum sínum. Sjá blogg prófessorsins hér.

Sumir lýðskrumarar eru svo auðtrúa, að þeir trúa jafnvel vitleysunni úr sjálfum sér.

Til upplýsingar set ég hér grein eftir mig um lærdóm Sæmundar og skólavist. Ég er með aðrar áherslur en þegar menn trúðu því að Sæmi hefði verið í skóla í París sem ekki varð til fyrr en rúmum 100 árum eftir dauða Sæma.

Sæmundur á selnum sat þó vart við háborðið með prófessorum sínum líkt og HHG gerði forðum í Oxfurðu. 

Myndin efst er af hundinum Hannesi sem átti heima í Stykkishólmi á síðustu öld. Myndin hér fyrir neðan er hins vegar af Sæmundi ungum á leið til náms, án námslána og berum fyrir vindum.

 

Víkingar mæltu sér mót í Óðinsvéum 3. maí 2023

Í gær ók ég alla leið til Óðinsvéa, þar sem ég með tveggja daga fyrirvar fyrirvara skráði mig á ráðstefnu í háskólanum Syddansk Universitet (SDU) - sem enn má kalla Odense Universitet. Að finna tiltekinn ráðstefnusal á háskólanum í Óðinsvéum, er álíka og að verða villtur í völundarhúsi. Það tók mig drykklanga stund að finna salarkynnin O100, en ég kom sem betur fer tímanlega eftir langan gang eftir ranghölum aðal lærdómseturs Fjóns.

Í gær var haldin Þverfagleg Víkingaráðstefna. Þær hafa verið haldnar í 40 ár á mismunandi stöðum þó með hléi í farsóttum. Ég fór á nokkrar þessara ráðstefna er ég var stúdent í Árósum forðum, en svo hef ég gert langt hlé þangað til í gær, og ég varð ekki fyrir vonbrigðum. Else Roesdahl, fyrrverandi prófessor minn í við Miðaldafornleifafræðideildina við Árósaháskóla, og einn af frumkvöðlum þverfaglegu ráðstefnanna um Víkinga flutti yfirlitsfyrirlestur, svo ég gat ekki látið mig vanta.

Landsýn Greer Jarrets

Ég varð ekki fyrir vonbrigðum. Þarna voru flutt góð erindi. Sérlega naut ég þess að heyra um rannsóknir Greer Jarrets sem stundar rannsóknir við háskólann í Lundi. Hann hefur ásamt nokkrum aðstoðarmönnum í norskum ættæringi sem sver sig í ætt við skip víkingaaldar rannsakað strandferðir manna við Noregsstrendur á Víkingaöld; Til dæmis hvaða aðferðir menn höfðu við siglingar, t.d. siglingar eftir landsýn (landkenningu) og aðrar aðferðir. Greer tjáði mér að hann væri að hefja rannsóknir sínar á því hvað segir um slíkt í íslenskum miðaldabókmenntum.

Snekkjufræði

Michael Lerche Nielsen lektor við Hafnaráskóla flutti afar áhugaverðan fyrirlestur um örnefni í Danmörku sem hafa forliðina Snekker- og Snekke, og sem sum geta vísað til "snekkja" sem sum skip á víkingaöld voru kölluð. En nöfnin geta tengst svo mörgu öðru líkt og Lerche Nielsen benti á.

Þar sem faðir minn var geymdur á Fríslandi í síðara stríði hjá þremur mismunandi fjölskyldum, kom nafnið á bænum Sneek upp í höfði mér. Á frísnesku mun sneek vera staður sem skagar fram eða er hærri umhverfið. Það fær mann til að hugsa um Snekkerhøjer í Danmörku, sem lektor Lerche Nielsen greindi frá, sem vart hafa nokkuð með herskip danskra víkinga að gera. En hver veit, kannski dregur Sneek nafn sitt af þeim snekkjum sem Egill Skallagrímsson og aðrir ribbaldar sigldu á til Fríslands, þar sem Egill forfaðir framdi grimmdarleg fjöldamorð. Löngu síðar flutti faðir minn inn King-piparmyntur til Íslands, en þær eru framleiddar í Sneek og eru vissulega heimsfrægar í Hollandi. Nú er King-verksmiðjan því miður komin á hendur sænskra sykurvíkinga hjá fyrirtæki sem ber hið frekar ókræsilega nafni Cloetta. 

 

Fjársjóðir í Fæsted

Að öðrum ólöstuðum var afar áhugavert að heyra Lars Grundvad (Museet Sønderskov i Vejen kommune) segja frá rannsóknum sínum á stórfenglegum sjóðum og byggingarleifum sem fundist hafa í Fæsted á Suður-Jótlandi. Gripirnir sem fundist hafa í Fæsted (HBV 1498) koma margir víða að. Grundvald sýndi okku m.a. bjöllu frá Bretlandseyjum, þó jafnmargar slíkar bjöllur hafi fundist á Íslandi og Bretlandseyjum (sjá t.d hér og hér), voru þær nú líklega ekki framleiddar á Fróni. Nú er ein, frá 10. öld fundin í Fæsted og stækkar nú útbreiðslusvæði bjallnanna.

Fyrirlestur Else Roesdahl

Lokapunktinn setti svo the Grand lady of Viking studies Else Roesdahl sem m.a. sagði gestum sögu þverfaglegu Víkingaráðstefnanna, en hafði einnig kafla um rannsóknir sínar á Bamberg skríninu sem varðveitt er í Bayerisches Nationalmuseum í München.

Nú vara ég landsmenn mína strax við að reyna að gera skrínið íslenskt, líkt og sumir þeirra hafa reynt með taflmennina á British Museum, sem forðum fundust á Ljóðey (Lewis í Orkneyjum). Skrínið er ekki kassi fyrir taflmenn - eða er það það? Það verður einhver bið á því að hægt verði að gera DNA rannsóknir á rostungstönninni í Bamberg-skríninu vegna fræðilegs stirðleika í Þýskalandi. Þær gætu sýnt af hvaða stofni rostungurinn var. En þangað til verður skrínið aldanskt, í Mammen-stíl (sem ber nafn Mammen sem er staður 10 km, eða svo austan við Viborg (Véborg) og - ekki síst vegna þess að fyrir nokkrum árum fundust leifar álíka skríns í jörðu við Haldum kirkju ca. 20 km. NV af Árósi (sjá hér). Skrín þessi verða því seint tekin frá Dönum, þó eitt þeirra sé því miður hálfgerður niðursetningur í München.  

Þess ber að geta, að álíka skrín, sem í laginu eins og skáli var eitt sinn til í kirkjunni í Cammin í Pommern. Skrínið hvarf því miður í síðari heimsstyrjöld Menn telja líklegt að það hafi verið sama skrínið og Snorri Sturluson segir frá að Eiríkur Sveinsson Danakonungur/Erik Ejergod (d. 1103) hafi gefið Sigurði Jórsalafara Noregskonungi (d. 1130) sem gaf það kirkjunni í Kungshälla (Kóngshellu) austan Málmhauga (Malmö) á Skáni. Því var síðan rænt af Vindum árið 1939 sem gerðu strandhögg á Skáni og varðveittu þeir það í dómkirkjunni Kamién í núverandi Póllandi. Hvernig Snorri vissi þetta allt, er svo annað mál - en Íslendingar eru, eins og allir vita, ávallt með nefið niður í hvers manns koppi.

Ein af mörgum afsteypum af Cammin-skríninu, þessi er í Oslo.

The male strip finale

Rúsínan í pylsuendanum á þessari góðu ráðstefnu var eins konar male-strip-finale ungs fornleifafræðings, er tók þátt í ráðstefnunni. Hann var hvattur til að sýna ráðstefnugestum hve steindur hann er um kroppinn (sjá mynd efst). Hann brá sér því úr kyrtli sínum og gaf gestum "én på Bambergskrinet".

Já, þannig eiga auðvitað allar ráðstefnur að vera. Ég hef leyft mér að setja bláa velsæmisræmu yfir rassskoruna á manninum með flúrið. Þar var hvort sem ekkert fornfræðilegt að sjá og hann á örugglega eftir að þakka mér það góðviljaverk. Það er Else Roesdahl, sem klappar módelinu lof í lófa. Henni voru einnig þökkuð góð störf gegnum árin.

Ég þakka svo fyrir mig og er farinn að hlakka til næstu þverfaglegu Víkingaráðstefnu.

Katy O'Faeran wishing for a green spring

Dame Katy O´Faeran (of Iceland) is dreaming about a visit by Mr. Zelenskij in Reykjavík in the middle of the month of May, where she can discuss her green roots while handing him some green pocket money for defenses against the Rus in Garðaríki. Isn´t that absolutely romantic. People, who want war and not PEACE.

Af hverju er gyðingahatur á Moggablogginu árið 2023?

Sálfræðingur með einhvers konar samsærisheilabilun (mín greining) bloggar á Mogganum. Því miður brýtur hann alveg örugglega lög með skrifum sínum, t.d. með svæsnum gyðingafordómum.

Ekkert er gert, hvorki á Morgunblaðinu, sem ég hef beðið um að hafa hömlur á gyðingahatri bloggarans. Enn spýr sálfræðingurinn hatri og misnotar Moggabloggið til þess. En kannski eru starfsmenn Moggans sammála sálfræðingnum?

Íslensk yfirvöld hafa, þrátt fyrir ágæt lög, aldrei gripið í taumana og notað landslög til að koma í veg fyrir andlegan vanskapnað þann sem gyðingahatur er. Það er eins og gerður sé greinarmunur á hatri á hinum mismunandi minnihlutum sem verða fyrir hatri á Íslandi.

Arnar Sverrisson heitir maður sá sem ég nefni til sögunnar. Mér til mikillar undrunar er hann sálfræðingur og með próf upp á vasann frá sama háskóla Danmörku og ég. Miðað við þau málefni sem heltaka hann, held ég að hann hafi gleymt öllum grundvallasiðareglum sálfræðinga. Gyðingahatur af verstu gerð á Moggablogginu hefur ekkert með málfrelsi og tjáningarfrelsi að gera, svo því sé strax slegið föstu.

Arnar Sverrisson heldur úti bloggi á blog.is. Hann er ekki bara óður vegna þess að til er fólk sem ekki er gagnkynhneigt og að fjölbreytileiki mannverunnar sér meiri en áður var talið.

Honum hefur verið stefnt vegna ummæla sinna um kynsegin fólk. Hómófóbía Arnars og ásakanir varða oft fólk með aðra kynmeðvitund en heteró-meirihlutinn. Hann vill meina að þetta fólk sé að gera sér upp kynhneigð sína. Slík hegðun og afneitun er afar óeðlileg á okkar tímum. Arnar telur án nokkurra vitrænna raka að kynsegin fólk sé geðveikt. Frá að vera ofsótt og lítilsvirt, er nú farið að gera því skóna að fólk sé veikt af geði.

Arnari er einnig meinilla við flóttamenn og hefur því verið gestur á hatursmiðli þeim sem Margrét Friðriksdóttir tengist. 

Þessa dagana hefur Arnar Sverrisson horn í síðu gyðinga og telur þá hafa undirbúið eitt allsherjar plott gegn heiminum í aldaraðir og það tilkynnti hann á Moggabloggi sínu.  Sjá hér:

Það þarf ekki neina sálfræðigreiningu til að sjá að höfundurinn er hugsanlega lasinn á sálinni. Áður hefur hann skrifað blogg sem leikur með samlíkingar á gyðingum og nasistum og setur hann jöfnunarmerki á milli gyðinga og Hitlers í samsærisskrifum um ímyndaða heimsyfirráðatilburði gyðinga. 

Svo það sé ekki nóg, eru alls kyns samsæriskenningar um Covid-pestina að grassera í höfði sálfræðingsins, sumar þeirra eru einnig gegnsósa af gyðingahatri Arnars.

Moggabloggið á vitaskuld að koma í veg fyrir fyrir svæsið gyðingahatur. Það stangast á við hegningarlög í landinu. En skoðanasori Arnars Sverrissonar stendur enn. Ég vona að þeir sem stýra blogginu fjarlægi svæsið hatur Arnars Sverrissonar í stað þess að loka á fólk sem segir óþægilega hluti um Sjálfstæðisflokkinn, þegar ærin ástæða er til þess.

Það er grábroslegt, að mágur Arnars Sverrissonar er gyðingur ættaður frá Bandaríkjunum. Hann heitir Michael Levin. Levin getur vitaskuld ekki gert að því að mágur hans sé hugsanlega bilaður. Michael Levin er einstakur heiðursmaður sem ég þekki aðeins af góðu einu. Michael er maður kurteis og prúður í allri viðkynningu og hið mesta gæðablóð. Honum einum er það fyrst og fremst að þakka, að það var smávegis trúarleg samvera meðal gyðinga á Íslandi, áður en samtökin Chabad fengu augastað á Íslandi og opnuðu hér gyðinglega miðstöð fyrir þá sem þurfa á trúarlegri næringu að halda á okkar köldu eyju.

Reynið að ímynda ykkur, hvernig ætli það sé fyrir trúaðan gyðing að flytja til lands með íslenskri konu sinni, til að verða fyrir mannréttindabroti sem felst í því að mágur hans fer níðingsorðum um trú hans og uppruna úti í samfélaginu, og í þessu tilfelli á Moggablogginu.

Ég bað í síðastliðinni viku Moggabloggið að líta á hatrið á bloggsíðu Arnars, en mér sýnist að hatrið sé þar enn. Ekki er hægt að verja þá hatursræði með málfrelsi eða tjáningarfrelsi. Arnar gengur út fyrir allan þjófabálk.

Til hatursræðunnar gefur Moggabloggið Arnari Sverrissyni vettvang á vegum Morgunblaðsins? Í stað þess að vinsa "hættulega komma" af blogginu ætti Mogginn ef til vill að líta á flóru hægriöfgamanna sem nú bloggar á blog.is.

"Gamalgróinn áhugamaður um samfélagmál á grundvelli mannúðlegrar jafnréttishyggju og frjálslyndis."

Þannig lýsir Arnar Sverrisson sjálfum sér á Moggablogginu

Arnar Sverrisson ásamt Margréti Friðriksdóttur á góðri stundu. Verjandi Arnars Sverrissonar hefur verið Eva Hauksdóttir. Ekki er að spyrja að því...

Óska ég þess vinsamlegast að Morgunblaðið íhugi þann skaða sem bloggarinn og sálfræðingurinn Arnar Sverrisson gæti valdið Morgunblaðinu. Sálfræðingar geta, líkt og allir vita, verið sjúkir eins og allir aðrir. Ég ræð Arnari að leita sér sérfræðings sér til aðstoðar og að Morgunblaðið biðji hann um að fjarlægja það gyðingahatur sem hann hefur dreift á blogginu, ellegar verði því lokað neiti hann að verða við þeirri ósk.

Arnar sálfræðingur heldur því fram í hatri sínu að ekki hafi tekist að sýna fram á að Samsærisáætlunin mikla - Siðareglur Zionsöldunga sé falsrit. Arnar hefur trúlega ekki burði til þess að afla sér gagna enda virðast fordómar hans hindra því. En þegar hatrið er svo heiftarlegt líkt og hjá Arnari, þá blindast menn. Langar mig að biðja Arnar um að lesa upplýsingar um falsritið sem hann vitnar sem óður og auðtrúa í: 

Þess má geta að fyrrgreint rit var gefið út á Íslensku af flokksbundnum krata, Jónasi Guðmundssyni, svo seint sem árið 1953. Sjúkdómurinn gyðingahatur getur vissulega skotið upp kollinum (sjá meira um hatur Jónasar Guðmundssonar)

Þegar hatur og fordómar blinda mönnum sýn, sjá flestir heilvita menn hvað er að gerjast, en ég bíð eftir því að Morgunblaðið geri það líka og treysti því að þeir sem sjái um bloggið grípi til nauðsynlegra ráðstafana svo að gyðingahatur Arnars sé ekki dreift á þeirri ágætu veitu til skoðanaskipta sem bloggið er. Þar fara sumir mikinn, en oftast á sæmilegum nótunum. Þeir sem banna umræðu um skrif sín vita að það sem þeir skrifa getur valdið deilum. En þeir óska ekki málefnalega umræðu eins og góðir bloggarar (með nægan tíma) gera. Ef maður skrifar aðeins til að heyra sjálfan sig, telja höfundar sig líklega hafna fyrir alla gagnrýni. Það getur líka sýnt ákveðin geðveilu fóbíu og einnig geðhvörf hjá höfundinum sem þeir vilja halda í skefjum á sínum betri dögum svo allur heimur þeirra sé ekki brotinn niður er þeir eru í lægð. Kannski vita þeir sem ógagnrýndir skrifa, að málstaður þeirra er veikburða og í sumum tilfellum er jafnvel hægt að hugsa sér létt mikilmennskuæði þegar menn vilja ekki ræða rökstudda gagnrýni. Fólk getur eytt ummælum dóna og durga því af þeim er líka nóg.  En undirbyggð gagnrýni er öllum holl - einnig Morgunblaðinu.

Og í anda Cató gamla, sem á sinn forna hátt lagði til að Karthagóborg yrði eytt (Ceterum censeo Carthaginem esse delendam), þá legg ég til að  til að félag eða félög Sálfræðinga á Íslandi sýni, að félögin lýði ekki að sálsjúkir fordómar um minnihluta sé dreift í þjóðfélaginu af félagsmönnum, og að félagar sem það gera sé úthýst, þegar opinberar skoðanir þeirra eru einvörðungu öfgar og hatur.

Í stétt sálfræðinga er, sem betur fer, mestmegnis heilvita fólk. Ég bjóst ekki við öðru. Ég athugaði félagaskrá Sálfræðingafélagsins og þar er af einhverjum ástæðum ekki hægt að finna sálfræðinginn Arnar Sverrisson. Vonandi eiga ekki margir í stétt sálfræðinga samleið og skoðanafylgni með Arnari. Þessi grein er hugsuð sem forvarnarstarf.

Virðingarfyllst
Dr. Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson

 

P.s. Til frekari upplýsingar:

Meira um gyðingahatur á Íslandi: Fyrir lesendur með áhuga á sögu gyðingafordóma á Íslandi leyfi ég mér að benda á eigin skrif í grein um Ísland í ritinu Antisemitism in the North. Allt ritið er aðgengileg þökk sé rannsóknarráði Svíþjóðar. Hefði Arnar Sverrisson verið farinn að skrifa, líkt og hann gerir nú, er ég skrifaði grein mína, þá hefði ég ugglaust eytt klausu í hann, þó ég viti að hugsanlega sé ég að rita um andlega sjúkan mann - En fólk býst venjulega ekki við því að sálfræðingar séu veikir, það gefur ekki mikla von fyrir þá sem eiga við sálrænan vanda að stríða.

Eins langar mig að benda á grein um sálfræðinga og geðlækna í þjónustu nasista. Suma þeirra var hægt að nota í útrýmingarherferð nasista á hendur fötluðu fólki. Heil kynslóð fólks sem hefur fengið stimpilinn Asperger-heilkenni, vita aldrei að Hans Asperger (1906-1980) sem skilgreindi þann sjúkdóm, var svæsinn nasisti og hann sá fyrir sér útrýmingu á því fólk sem hann stimplaði með greiningu sinni (lesið vinsamlegast hér) .

Fyrir nokkrum árum síðan ritaði danskur læknir grein ásamt öðrum, þar sem hann hélt því fram að tengsl væru milli aukinnar tíðni innhverfu (autisma) og umskurðar á drengjum múslíma og gyðinga. Morten Frisch, sem enn vinnur fyrir opinbera stofnun í Danmörku, þegar hann er ekki að dreifa undarlegum boðskap sínum gegn umskurði, er í dag ekki tekin sérstaklega alvarlega vegna greinar sinnar um samhengi á milli Aspergers og umskurðar í frumæsku. Hún hefur verið tætt niður fyrir tölfræðilega galla og fordóma af öðrum sérfræðingum í Danmörku og víðar. - En hún hentar vel þeim sem enn atast út í gyðinga og múslíma á 23. öld. Læknar og sálfræðingar sem gefa færi á sér til níðingsverka ganga að mínu mati ekki heilir til skógar.

Nokkrum vikum eftir að þessi færsla var birt, var færsla Arnars Sverrissonar fjarlægð. Þótt hann hefði verið kærður til lögregluyfirvalda, hefði ekkert gerst, því íslensk lögregla hefur fyrir sið að láta sig hatur í garð gyðinga engu varða. Ein athugasemd birtis við færsluna frá persónu sem siglir undir fölsku flaggi.

 

Afi 120 ára í gær

Í gær voru liðin rétt 120 ár síðan að afi minn, Vilhelm Kristinsson fæddist í Reykjavík.

Afi var mér ávallt góður og þar að auki var hann gjafmildasti maður sem ég hef þekkt á lífsleiðinni, bæði við sína nánustu fjölskyldu, en líklega enn meira við aðra sem meira þurftu á því að halda.

Afi ólst ólst sjálfur upp í fátækt í Skuggahverfinu. Hann hafði ekki tök á því að mennta sig, þótt það hefði verið hans æðsta ósk. Menntun annarra var honum því ávallt mikið hjartans áhugamál.

Hann átti langa starfsævi, þó skemur á sjó en á landi. Lengst af sem vatnsvörður hjá Reykjavíkurhöfn og var þekktur sem Villi-Vatns. Á sjó var hann best þekktur sem góður kokkur. Eftir að hann komst á eftirlaunaaldur vann hann einnig í um áratug sem sendimaður hjá RÚV á Skúlagötunni, þaðan sem einhverjir muna líklega enn eftir honum.

Ég hef áður ritað um afa (sjá hér og hér og hér). Blessuð sé minning hans.

Teikninguna af honum, hér að ofan, teiknaði með rauðkrít árið 1975 (þá á 15. ári) í sumarbústað í Munaðarnesi. Þá var afi enn starfsmaður RÚV og heldur þarna á einu af Grundig City-Boy tækjunum sínum, sem faðir minn gaf honum. Halda mátti að tækið væri stundum samgróið afa. Ég gaf afa gulan Walkman-Sport frá Sony árið áður en hann dó. Það þótti honum frábær nýjung, og hann hlustaði fram í andlátið m.a. á spóluna með Jussi Björling sem ég gaf honum einnig.

Síðasta daginn sem ég heimsótti hann, þar sem hann lá á Borgarsjúkrahúsinu, bað hann mig um að skipta um batteríin í tækinu og hann hlustaði svo á Jussa eins og afi kallaði hann. Hálfum öðrum degi síðar var hann allur. Ég man alltaf hve full Fríkirkjan var af þakklátu fólki, þegar hann afi var jarðsunginn - full út úr dyrum. Allir komust þó að, en margir þurftu að standa meðfram veggjum.