Hvar er húfan mín?

thor_m

Hvar er húfan mín?
Hvar er hempan mín?
Hvar er falska gamla fjögra gata flautan mín?
Hvar er úrið mitt?
Hvar er þetta og hitt?
Hvar er bláa skyrtan, trefillinn og beltið mitt?
Ég er viss um að það var hér allt í gær.

Höfund þessarar vísu þekki ég ekki, en ég söng hana gremjulega innra með mér árið 1988. Ég veit aftur á móti hver skrifaði þessi vísu orð: Týndur hlutur er ekki alltaf glataður. Þau skrifaði fyrrverandi þjóðminjavörður, Þór Magnússon. Hann átti nefnilega í stökustu vanræðum með hve oft hlutir hurfu á Þjóðminjasafninu, eins og greint hefur verið frá áður á Fornleifi. Þjóðminjasafnið staðfesti loks opinberlega árið 2012, að einstæðir gripir úr íslenskum kumlum hefðu horfið erlendis.

Vegna tíðra hvarfa forngripa á Þjóðminjasafninu þótti Þór Magnússyni ástæða til að skrifa mér langt bréf í febrúar árið 1988, þegar ég stundaði hluta af doktorsnámi mínu við Durham University á Englandi. Í bréfinu skrifaði Þór m.a.:

Fyrir um tveimur árum eða þremur tók ég eftir því , að í skápinn þar sem sýnd eru gömul innsigli og hringir, þar á meðal bréf Jóns Arasonar, vantaði nokkra gripi. Þeir höfðu verið teknir án þess að nokkurt spjald væri sett í staðinn, eins og við reynum þó að gera að fastri venju, og voru skörðin auð og ófyllt eftir. Þetta eru gersemar, en eitt er innsigli (frekar en hringur með rauðum steini og grafin í vangamynd af manni, sagður kominn upp úr leiði Sigurðar Vigfússonar Íslandströlls á Kvennabrekku, og svo virðist, eftir plássinu að dæma, vanta tvo hringi í viðbót, en enginn texti hefur verið við þá.

Vegna misminnis starfsmanns safnsins taldi Þór að ég hefði sagst sjá hringana heima hjá dr. Kristjáni Eldjárn á Sóleyjargötunni.

Allt bréfið, sem mér þótti hið óþægilegasta, vega illa að heiðri mínum og þjófkenna mig, má lesa hér.

Eins og menn sjá má af bréfinu, hafði Þór Magnússon að vanda litla stjórn á hlutunum, ef nokkra, en hann mannaði sig þó upp í að hafa samband við mig og spyrja mig um horfna gripi á Þjóðminjasafninu. Ég var ekki einu sinni starfsmaður Þjóðminjasafnsins.

Handritað svar mitt má lesa hér. En ég heyrði ekki meira um þessa gripi eftir þetta svar mitt til Þórs.

Ný fyrirspurn - ný aðför - um týnda innsiglishringa 

28. maí árið 1997 ritaði ég Þjóðminjasafni bréf frá Kaupmannahöfn,  þar sem ég bað um upplýsingar um þá týndu gripi sem Þór Magnússon leitaði að árið 1988. Ég bað m.a. um ljósmyndir af þessum gripum (sjá hér). Þór Magnússon svaraði og sagði gripina fundna og bauð mér að panta ljósmyndir af þeim gegn kostnaði. Ég gat hins vegar af góðum ástæðum ekki skrifað og beðið um eitthvað sem ég vissi ekki hvað var og sem Þór þekkti ekki einu sinni safnnúmerin á. En ég bjóst auðvitað við því að Þjóðminjavörður hefði skráð það hjá sér þegar gripirnir fundust aftur.

Þór Magnússon skrifaði aldrei til annarra en mín varðandi týndu innsiglishringana. Engin bréf þess efnis fann ég í bréfasafni Þjóðminjasafns Íslands er ég vann þar. Ég fann reyndar aldrei svar mitt til Þórs, bréf hans til mín eða önnur gögn um þetta hvarf í bréfasafni Þjóðminjasafns. Þar áttu þau að vera því Þjóðminjavörður sendi þessar fyrirspurnir á vegum stofnunar sinnar.

Týndur hlutur er ekki alltaf glataður skrifaði Þór. Þrír innsiglishringar voru þó tröllum gefnir árið 1988, og þegar þeir voru komnir í leitirnar og reyndust hafa orðið óreglu að bráð frekar en að hafa týnst, átti ég að fara að borga fyrir myndir af þessum gripum.

Fordómar og hatur Þórs Magnússonar í garð minn fékk útrás í ýmsum gjörðum hans. Ég lá einn manna undir grun um að vita um gripi sem Þjóðminjasafni þekkti ekki einu sinni safnnúmerið á. Hann rak mig síðar frá Þjóðminjasafni Íslands árið 1996 fyrir að segja sannleikann um ýmsa hluti. Sannleika sem hann vildi ekki heyra, en sem loks kom honum í koll þegar hann var rekinn vegna óhóflegrar framúrkeyrslu á fjárlögum Þjóðminjasafnsins - sem hann reyndi auðvitað að kenna öðrum um með glapræðislegum aðferðum. Ég var ekki rekinn vegna Miðhúsasilfurs eins og illa gefnir og enn verr upplýstir menn halda fram.

Beiðni

Langar mig nú að biðja Þór að senda mér myndir af týndu gripunum sem ekki glötuðust. Hann hefur öll tök á því og getur greitt fyrir slíkt, þar sem hann hefur lengstum eftir að hafa misst embætti setið uppi á kvisti hjá Þjóðminjasafninu, meðan ég hélt áfram í ævilöngu Berufsverbot sem hann setti mig í árið 1996 fyrir að spyrja opinberlega spurninga um lélega stjórnunarhætti á vinnustað mínum.

Taka ber fram, að Þjóðminjasafnið er í dag allt önnur stofnun, sem tók stakkaskiptum eftir að Þór Magnússon var settur í leyfi snemma á 10 áratug 20. aldar eftir að unnin hafði verið skýrsla sem sýndi óhæfi hans til að stjórna Þjóðminjasafninu. Ég þurfti að knýja þá skýrslu út úr Menntamálaráðuneyti árið 1997 og kærði það álit ráðuneytis (Þórunnar Júníönu Hafstein) að þetta væru vinnuskjöl einvörðungu ætluð ráðuneytinu.  Úrskurðarnefndar um Upplýsingamál var ekki sammála ráðuneytinu og ættarlauknum þar.

Svo fór Þór í leyfi til að skrifa um silfur 

Þór fékk leyfi frá störfum árið 1992 til að skrifa sögu Silfurs á Íslandi fyrir Iðnsögu Íslands á fullum launum Þjóðminjavarðar og þar að auki 8 mánaða laun frá Iðnsögu Íslands (sjá hér). Enn er þó ekki farið að bóla á þessu verki. Guðmundur Magnússon sagnfræðingur og starfsmaður Sjálfstæðisflokksins var settur Þjóðminjavörður í apríl 1992 til mikillar óánægju fyrir þá starfsmenn á Þjóðminjasafninu sem gengið höfðu sjálfala. En Þór kom aftur til starfa eftir rúm tvö ár og Guðmundur var látinn hætta þrátt fyrir góð störf. Þór var hins vegar rekinn frá störfum fyrir óhóflega framúrkeyrslu, og sannaðist þá aftur það mat sem skýrslan frá 1991 gaf. Þór reyndi, þegar hann gat ekki gert grein fyrir framúrkeyrslunni, að kasta skuldinni á saklausan fjármálastjóra safnsins. Starfsmenn þeir sem Þór hafði haldið uppi í lystisemdum í áraraðir, jafnvel án lokaprófa í þeim greinum sem þeir sögðust vera menntaðir í, voru hins vegar fljótir að snúa bakinu við meistara sínum, eins og þeir höfðu sumir einnig gert þegar skýrslan um Þjóðminjasafnið var unnin árið 1991.

Þjóðminjasafnið má nú vinsamlegast skrá bréfaskriftir þær sem hér eru opinberaðar í bréfabækur safnsins. Þær eru ekkert einkamál og því birtar hér til að kasta ljósi á mjög dökkan kafla í sögu fornleifavörslunnar á Íslandi.

Fleiri þjófkenningar

Árið 1996, þegar Þór Magnússon rak mig frá störfum á Þjóðminjasafninu og setti mig þar að auki í ævilangt atvinnubann á safninu, var mér skipað að pakka mínar föggur og yfirgefa safnið með eins dags fyrirvara! Hvaða glæp ætli menn fremji til að fá slíka meðferð? Ég hafði m.a. lýst sömu skoðun og skýrslan frá 1991 sem ég fékk fyrst árið 1997.

Þegar ég fór að setja eigur mínar í 4 pappakassa, lét Þór Magnússon, með leyfi menntamálaráðherra og Sturlu Böðvarssonar formanns Þjóðminjaráðs, húsvörð safnsins og Guðmund Ólafsson fornleifafræðing (einn þeirra starfsmanna sem starfaði án lokaprófs í fornleifafræði í áraraðir og kallaði sig samt fornleifafræðing) standa og fylgjast með því.

Ég kallaði þá til vin minn til að verða vitni að þessum aðförum. Ekki var nóg með að Þór léti varðhunda sína standa og athuga hvern einstaka hlut sem ég setti ofan í kassana. Þegar þeir voru komnir niður á jarðhæð og stóðu við bakdyrnar, þar sem ég ætlaði að bera pappakassanna inn í rauðu Löduna mína, þá kemur Þór Magnússon í eigin persónu og fer sjálfur í kassana. Hann tók möppur og annað upp úr þremur kassanna og fletti eins og hann væri í hlutverki Herr Flicks í Allo Allo sjónvarpsmyndaröðinni bresku. Ég held að hann hafi fyrst og fremst hætt við það verk, þar eð þarna voru staddir iðnaðarmenn sem þótti þetta mjög furðulegt athæfi og einblíndu á það sem var að gerast. Einnig var þar staddur vinur minn, lögfræðingur.

Hver veit, kannski var Þór Magnússon enn að leita týndu innsiglishringanna? Þeir reyndust, eins og hann skrifaði árið 1997 "ekki hafa horfið. Þeir höfðu farið, sennilega við tilfærslu, á bak við aðra hluti í sýningaskáp og sáust ekki fyrr en þeir hluti voru hreyfðir". Já, svo vel leituðu menn (sem voru menntaðir í því að leita) af sér allan grun.

Hatur og fordómar Þ.M. leiddi hann til ómerkilegra ásakana. En hann er ekki eini Íslendingurinn sem stundað hefur þá iðju. Langar mig að nefna dæmi, því þau sanna frekar málið en það sem mönnum "finnst" og "þykir". Eitt sinn skrifaði ég klausur í Morgunblaðið, þar sem ég mótmælti því að helfararafneitari fengi að skrifa hatursræðu í blaðinu. Morgunblaðið vildi heimfæra mig og setti á mig nafn vinnustaðar míns, þó ég hefði ekki skrifað hann í innsendum texta. Helbláir fingurnir á bak við menn eins og Þór Magnússon í íslenska stjórnkerfinu, skipuðu Þór að banna mér að nota nafn Þjóðminjasafnsins, þegar ég skrifaði um helfararafneitendur. Ég greindi Þór frá því að ég hefði ekki skrifað annað en fornleifafræðingur í aðsent bréf til Morgunblaðsins. Einhvern veginn fékk ég á tilfinninguna að Þór væri þeirrar skoðunar að helfararafneitun ætti rétt á sér "eins og önnur gagnrýni", og við frekari samræðu kom í ljós Þór taldi að það hefði verið gerð aðför að saklausum manni þegar stofnun erlendis bað um rannsókn á högum Eðvalds Hinrikssonar, sem yfirvöld í Eistlandi hafa skilgreint sem stríðsglæpamann, með semingi þó.

Myndir af hringunum takk 

Þess vegna bið ég nú Þjóðminjasafn Íslands og Þór Magnússon um að senda mér myndir af þessum týndu gripum mér að kostnaðarlausu, svo ég ég geti birt myndir af þeim hér á blogginu. Hér hjá Fornleifi týnist ekkert.

Staða mála 17/7 2020:

Nú erum við í júlímánuði 2020 og ekki hef ég enn fengið myndir af gripunum sem Þór Magnússon taldi að væru týndir.

 


« Síðasta færsla | Næsta færsla »

Athugasemdir

1 Smámynd: Gunnar Th. Gunnarsson

Ég get nú ekki lesið úr bréfi Þórs, dags. 3.2.88, að hann sé að þjófkenna þig.

Gunnar Th. Gunnarsson, 11.12.2012 kl. 12:31

2 Smámynd: FORNLEIFUR

Gunnar, það fannst mér. Maður í stöðu Þórs á að leita af sér allan grun áður en hann fer utan stofnunar að spyrjast fyrir um hvarf gripa á safni sem hann stjórnar. Þannig eru siðareglur. En greinilegt er, að ekki var einu sinni leitað nógu vel í skápnum.

Hugsaðu þér, Þór var að spyrja um eitthvað sem hann vissi í raun ekki hvað var!

Hann sagði í fyrsta bréfinu hafa leitað alls staðar og ekkert fundið. En greinilega hafði hann ekki leitað af sér grun.

Í staðinn var haft samband við stúdent, sem hafði gert stutt stopp á safninu og aldrei skoðað neitt í þessum skáp.

Hvernig gengur aksturinn þessa dagana?

FORNLEIFUR, 11.12.2012 kl. 12:59

3 Smámynd: Vilhjálmur Eyþórsson

Ég hélt að allir þekktu þessa vísu úr Kardimommubænum eftir nojarann Torbjörn Egner, en Egill Bjarnason þýddi. Þannig er nú það.

Vilhjálmur Eyþórsson, 11.12.2012 kl. 21:52

4 Smámynd: Gunnar Th. Gunnarsson

Aksturinn gengur ágætlega takk, þökk sé álverinu hér eystra. En þetta er eins og í veiðiskap, stundum gott, sæmilegt eða ekkert.

Mér finnst athyglisvert að hann muni ekki hvort gripirnir týndust fyrir tveimur árum eða þremur, þrátt fyrir að hann virðist hafa haft þetta á heilanum og spurst fyrir meðal flestra starfsmanna stofnunarinnar.

Gunnar Th. Gunnarsson, 11.12.2012 kl. 22:02

5 Smámynd: FORNLEIFUR

Nafni, stundum var Þjóðminjasafnið eins og Kardimommubærinn, en þar var engin Soffía frænka.

FORNLEIFUR, 11.12.2012 kl. 22:12

6 Smámynd: FORNLEIFUR

- eða í öllu falli ekki fyrr en Guðmundur Magnússon kom og lét þrífa í hornum.

Gunnar, já líklega hefur Þór ekki þótt það brýnt verkefni að leita almennilega að týndum gripum innan safnsins og hefur látið það sitja á hakanum, þar til hann sá ástæðu til að amast í mér.

FORNLEIFUR, 11.12.2012 kl. 22:27

7 Smámynd: Jón Steinar Ragnarsson

Ég er nú með auðugt ímyndunarafl í meðallagi og sýnist að Þór hafi þarna stjórnast af rógstungu innan safnsins, sem hefur verið í mun að lsna við þig. Sennilega með eitthvað sem þoldi ekki þitt ljós.  Þannig hefur mér andinn virst vera í þeim opinberu stofnunum sem ég hef vogað mér inn í.  Nú eða þá að það efur þurft að rýma stöðugildi fyrir innvígðan ættingja, sem er nú ekki óalgengt í embættismannamafíunni, sem er að ríða þessu land á slig.

Jón Steinar Ragnarsson, 12.12.2012 kl. 04:07

8 Smámynd: FORNLEIFUR

Nei, Jón Steinar, Þór hafði ekki mörg stöðugildi að leika með á þessum tíma, en sjaldan var ráðið að safninu eftir hæfileikum eða menntun.

Öðrum fornleifafræðingum, sem ekki voru ráðnir að Þjóðminjasafninu, þóttu þeir yfirleitt ekkert velkomnir þar, og maður fann fyrir "hræðslu" þeirra sem unnu þar við nýliða, sem margir hverjir voru betur menntaðir en þeir sem vermdu þar stólana.

Þór Magnússon og annar starfsmaður safnsins, Gísli Gestsson sem ekki var menntaður í neinu sem tengdist safninu, reyndu þannig þegar árið 1983 að koma í veg fyrir að ég fengi smá styrk úr Þjóðhátíðarsjóð, þó Þór hefði gefið mér rannsóknarleyfi. Þetta vakti mikla athygli sjóðsstjórnar sem gaf mér frekast styrkinn út af þeim gagnróðri sem þeir sáu frá Þjóðminjasafninu. Mönnum þótti þetta skrýtið. 

Ég vann ekki einu sinni á safninu á þessum tíma sem innsiglin týndust, en þegar ég sótti um stöðu þar árið 1993, og fékk, var velt miklu batteríi í gang í Háskóla Íslands undir stjórn barnabarns Hriflu-Jónasar, jarðfræðings við Háskóla Íslands, sem vildu fá minna menntaða konu í stöðuna, sem reyndar var ekki með nein lokapróf í fornleifafræði frekar en yfirmaður fornleifadeildar, sem fékk fil.Kand. ritgerð viðurkennda í Uppsölum á stórfurðulegan hátt til að halda stöðu sinni. Ég segi frá því síðar.

Dr. Bjarni Einarsson og ég höfðum líka gert það að sök okkar að skrifa um menntunarleysið og áhugaleysið á Þjóðminjasafninu  í stórum greinum í Morgunblaðinu. Þeim var aldrei svarað því allt í þeim var sannleikur, en hann hefur kostað okkur báða dýrt.

Sama batteríið var sett í gang þegar ég valdist til fornleifanefndar. Þá var þar formaður Páll Sigurðsson prófessor í lögum. Hann var greinilega hluti af þeirri fylkingu og þurfti eitt sinn a biðja mig afsökunar í bréfi út af því að hann skipaði mér að fara af fundi, þar sem rætt yrði um rannsóknir á Miðhúsum. Þarna var ekki um að ræða Miðhús þau í Eiðaþinghá þar sem fannst silfursjóður sem enn orkar tvímælis og sem ég hafði ákveðnar skoðanir á. Páll Sigurðsson skipaði mér af fundi með miklum hamförum og ég neitaði, þangað til ég gat komið þeim orðum að, að ekki væri verið um Miðhús í Eiðaþinghá ræða og að ég sæi nú ekki af hverju ég mætti heldur ekki vera viðstaddur erindi þaðan. Formenn nauðsynlegra nefnda í fornaleifageiranum og þjóðminjavörslunni voru oftast nær heldur ekki hæfir til sinna starfa.

FORNLEIFUR, 12.12.2012 kl. 10:17

Bæta við athugasemd

Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband