Þrjú gos eftir hádegi

Á upplýsingaöld og vel fram á 19. öld hungraði fólk í Evrópu eftir upplýsingum og myndum frá hinu framandi Íslandi. Oft gerðist það, sökum myndaleysis, að þeir sem sögðu frá Íslandi á einn eða annan hátt, tóku upp á því að skálda í eyðurnar. Listamenn voru fengnir til að búa til myndir frá Íslandi, sem soðnar voru upp úr því litla sem menn vissu og þekktu fyrir. Útkomurnar úr því gátu oft verið mjög spaugilegar.

Árið 1795 hófst merkur þýskur bókaútgefandi í Weimar, Friedrich Johann Berduch að nafni (1747-1822, sjá mynd til vinstri), handa við að gefa út mikla ritröð sem var ætlað heldri manna börnum til fræðslu og uppbyggingar. Verkið bar heitið Bilderbuch für Kinder: enthaltend eine angenehme Sammlung von Thieren, Pflanzen, Früchten, Mineralien  etc., og kom verkið út í 12 bindum frá 1795-1830. Tvö bindanna komu út eftir dauða hans. Tólf binda fræðandi myndabók. Minna mátti það vitaskuld ekki vera í hinum þýska heimi.

Ísland, Íslendingar og íslensk náttúra voru tekin fyrir í tveimur bindanna, 4. bindi og (1802) og því 9. (1816).

Myndabækurnar voru mikið verk og vandað fyrir sinn tíma og myndir sumra þeirra voru handlitaðar. En galli var á gjöf Njarðar eins og fyrr segir þegar fjarlæg lönd voru til meðferðar, því oft lá ekki fyrir gott myndefni. Þá tóku frumkvöðlar upplýsingarinnar upp á því að miðla tilbúningi eins og þremur gosum.

Þrjú gos og lautarferð í Haukadal

Árið 1802 í fjórða bindi verksins birtist vandlega unnin koparstunga sem sýna á landslag á Íslandi. Fremst í myndinni er Geysir samkvæmt textanum og Hekla og annað eldfjall sést í bakgrunninum.

Skýringartextinn við myndina er ekki bara á þýsku (Der Geyser und Hekla auf Island), heldur einnig frönsku (Le Geyser et le Hecla en Islande), ensku (The Geyser and Heckla in Iceland) og ítölsku (Il Gyser ed il Monte Heckla nell' Islanda), ein blaðsíða fyrir hvert tungumál (sjá hér). Ætlunin var að heldrimannabörnin sem skoðuðu hinn framandi heim myndanna lærðu um leið þrjú erlend tungumál. Jawohl!

Eru þetta Íslendingar við "Geyser". Svona var þetta kannski þegar allir Íslendingar áttu hverinn. Þrjú gos á sama dagi er reyndar enn blautur draumur þeirra Íslendinga sem nú mata krókinn æði græðgislega og mergsjúga ferðamennskuna á hinu heillandi Íslandi.

Aðrar myndir frá Íslandi voru í 9. bindi þessarar frábæru myndabókar fyrir börn í tólf bindum og á fjórum tungumálum. Meira um þær í næstu upplýsingaaldargrein Fornleifs.

Myndin er úr einkasafni yngri og fríðari bróður Fornleifs.

V.Ö.V. febrúar 2017