Nú er það svart maður

Málverk frá miðöldum, endurreisnartímanum og verk hollenskra gullaldarmeistara sem sýna þeldökkt fólk hafa alltaf heillað mig gífurlega mikið.  Ég hef einnig skrifað örsögu negra á Íslandi (sjá hér, hér og hér), sem fór í fínu taugarnar á forpokuðum Íslendingum sem telja það ljótt að skrifa svartur og negri, en notar sjálft pempíuleg orð eins og þeldökkur yfir þann hluta mannkyns sem Íslendingar hafa löngum kallað ýmist blámenn, svarta, svertingja eða negra.

2012-2014 var haldin merkileg sýning í Walters listasafninu í Baltimore, þar sem sýnd var list, þar sem svartir menn koma við sögu. Sýningin bar heitið Revealing the African Presence in Renaissance Europe.

Sérfræðingarnir í Baltimore vissu af lítt þekktu málverki á listasafni milljónamærings í Portúgal (Museu Berado/sem mestmegnis er nýlistasafn) sem þeir fengu lánað til sýningarinnar. Mikið hefur verið síðan rætt og talað um þetta málverk. Málverkið, sem talið er vera eftir hollenskan málara, er málað á árunum 1570-80 og sýnir götulíf við Chafariz d´el Rey (við Konungsbrunn) í Alfama hverfinu í Lissabon. Myndina fyrir ofan er hægt að stækka.

Alfama, eða réttara sagt Alhama-hverfið, var lengi fjölþjóðadeigla og nafnið sjálft er t.d. arabískt. Á 16. öld bjuggu í hverfinu margir gyðingar. Í dag er þarna allt öðruvísi umhorfs en á 16. öld, því hverfið eyðilagðist mjög í jarðskjálftanum mikla í Lissabon árið 1755.

Lögregla Lissabongyðinga (með rauða hatta) handsama þræl sem hlaupið hefur á brott

Svartur þræll dansar við hvíta þjónustupíu, meðan svartur vörður ríður hjá.

Málverkið sýnir vissulega marga negra, sem flestir voru væntanlega húsþrælar og þjónar. Það sem listfræðingarnir í Baltimore gerðu sér hins vegar ekki grein fyrir, en sérfræðingur einn í sögu gyðinga benti á, var að annar minnihlutahópur var einnig ríkulega til staðar á myndinni, þ.e. gyðingarnir, sem voru oft vel stæðir kaupmenn (sem tóku beint og óbeint þátt í þrælaversluninni). Síðustu gyðingarnir, sem ekki beygðu sig á bálkesti Rannsóknarréttarins, voru flestir flæmdir frá Portúgal nokkrum áratugum síðar en þetta málverk var málað. Þeir flýðu til Niðurlanda, Ítalíu, Grikklands og víðar og er margt gott fólk komið af þeim sem og og negrunum.

Myndin sýnir fjörugan dag við brunninn, þar sem þjónar og þrælar, vatnsberar, sækja sér vatn. Það er líf og fjör  í tuskunum. Fólk dansar og daðrar meðan yfirvaldið, og þar með talið gyðingalögreglan sækir þræla sem ekki var treystandi eða höfðu farið á fyllerí. Meira að segja má sjá svartan lögreglumann ríðandi svörtum hesti, líklega á vegum kirkjunnar eða einhvers greifa. Skoðið og látið heillast.

Svona málverk er einfaldlega á við ferð aftur í tímann.

Ljóst er að Dom Aharon de Castro y Costa ætlaði sér ekki kristinn mann fyrir Leu sína, sama hvað það kosta þyrfti. Aharon mundar byssu sína. Stækkið til að sjá dramaið.

Fornleifur mælir með: Áhugaverðu bloggi Dr. Miröndu Kaufmanns sagnfræðings.

Fyrri færsla Fornleifs um negralistfræði: Negrinn á fjölinni

 

Hvað þessi þeldökki maður gerði til að verðskulda svona meðferð ætla ég mér ekki að velta mikið fyrir mér, en hann hefur kannski orðið dálítið "fresh" við brunninn.

Athugasemdir

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 15.4.2014 kl. 15:31]

Hesturinn töltir!

[FORNLEIFUR, 15.4.2014 kl. 16:25]

Fjandakornið, var málarinn þá Íslendingur eftir allt?

[FORNLEIFUR, 15.4.2014 kl. 18:07]

En Bjarni Gunnlaugur, ég held að málarinn hollenski hafi verið "ragur", og glímdi hann lengi og af natni við þennan fasta negrarass í sokkabuxum.

 

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 15.4.2014 kl. 20:13]

Þegar vegir tóku að batna í Evrópu og vagnamenningin að aukast, byssur ollu því að þýðingarlaust var fyrir riddara að vera brynvarðir, þá ræktuðu menn töltið úr hestunum, vildu bara brokk.  Brokk, barokk hm.

Flinkur málari að mála svona rétta fóraröðun.  Held þó að þeir hafi fæstir náð stökkinu réttu fyrr en ljósmyndatæknin kom til sögunnar, væri þó gaman að vita betur! 

[FORNLEIFUR, 15.4.2014 kl. 22:42]

Bjarni Gunnlaugur, nú er ég ekki mikill sérfræðingur á hesta, en þarf uppleggurinn ekki að standa hærra og framleggurinn að beygjast meira undir (að mynda hvassara horn) en sýnt er á myndinni til að fótaröðunin geti kallast brokk? Kannski hefur málarinn bara verið betri að mála karlrassa en hross?

[FORNLEIFUR, 15.4.2014 kl. 23:00]

Þessi brokkaði á 13. öld

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 15.4.2014 kl. 23:32]

Mér sýnist hesturinn vera á tölti, rétt eins og þessi efri á Valþjófsstaðahurðinni,http://www.thjodminjasafn.is/syningar/grunnsyningar/lykilgripir/nr/2288 Hesturinn sem er á stökki á hurðinni er aftur kolvitlaust gerður, það var greinilega erfiðara að ná stökkinu réttu.

Uppstillingin á málverkinu tæpum 400 árum seinna, merkilega svipuð. Reyndar sú sama og flinkir ljósmyndarar reyna að ná í dag. http://www.hestafrettir.is/tvofaldur-islandsmeistarinn-stormur-fra-herridarholi-med-afkvaemur-sja-video/

Hér (sjá krækju að neðan) er t.d. mynd af hesti sem í fljótu bragði virðist vera eins og Valþjófstaðamyndin og sú hollenska, en þarna eru skástæðir fætur að hreyfast eins þ.e. t.d. v.f. og h.a. og svo h.f. og v.a. þ.e. brokk.Máluð í Englandi tæpum 200 árum seinna en hollenska myndin.

Pælingar algjörlega án ábyrgðar!

Leiðinlega löng krækja! https://www.google.is/search?q=paintings+of+horses+trotting&es_sm=93&tbm=isch&tbo=u&source=univ&sa=X&ei=Jb1NU4jLBsfcOsLpgKAK&ved=0CCQQsAQ&biw=927&bih=833#q=john+wooton+paintings&tbm=isch&facrc=_&imgdii=gbrIFjUVztazbM%3A%3B12LpugQrUtNpIM%3BgbrIFjUVztazbM%3A&imgrc=gbrIFjUVztazbM%253A%3B73EvoS2HS0CnFM%3Bhttp%253A%252F%252Fupload.wikimedia.org%252Fwikipedia%252Fcommons%252Fd%252Fda%252FGeorge_II_at_Dettingen.jpg%3Bhttp%253A%252F%252Fen.wikipedia.org%252Fwiki%252FJohn_Wootton%3B503%3B450

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 15.4.2014 kl. 23:53]

Málið er eiginlega hvort að málarar við skulum segja svona á 16?. 17. 18. og 19. öld máluðu hesta á tölti (hestarnir brokkuðu og töltu á öldunum þar á undan) . Ég held að ég ljúgi ekki miklu að á þeim tíma hafi það verið ræktað út að mestu og talið hálfgerður ógangur ef því brá fyrir T.d. af þessum 19 aldar manni http://landogsaga.is/section.php?id=7705&id_art=9601

Meira að segja vék töltið líklega á tímabili fyrir skeiði á Íslandi og líka í Kína.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 16.4.2014 kl. 00:03]

Tölt fer vel með knapann en er hestinum nokkuð erfitt.

Brokk fer heldur hastarlega með knapann en er hentugt á ójöfnu undirlagi t.d. í skógum. Elgir brokka og eins hreindýr.

Skeið á lítilli ferð er hestinum auðvelt orkulega (ekki alltaf verið að spyrna búknum upp í loftið), reynir að vísu talsvert á framlappirnar og krefst tiltölulega slétts undirlags. Úlfalda skeiða um eyðimerkurnar. Fylfullar merar leita oft í skeið og spyrnulinir malbikshlauparar fara um á svipuðum gangi þó tvífættir séu. Þ.e. renna fótunum með jörðinni og spyrna sér lítið sem ekkert upp, bara fram.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 16.4.2014 kl. 00:05]

Það gaman að þessum pælingum...En er tölt ekki séríslenskt fyrirbæri, og færeyskt? Hvernig getur þá verið að handritalýsingin sem ég dró fram hér að ofan, sem ekki er íslensk, sýni tölt? Ég held að listamennirnir hafi ekki svo snemma verið eins meðvitaðir um gangtegundir hesta eins og hestamenn eru í dag, þó svo að brokkið hafi verið talið til gæða á miðöldum. Málverkið í Lissabon er ófalsað að því er ég best veit, og því líklegt að málarinn hafi lent á svona fínu brokki fyrir tilviljun frekar en að vera meistaralega drátthagur.

[Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 16.4.2014 kl. 00:09]

Hvað eru annars elstu heimildir um hrossaútflutning Íslendinga. Gæti hugsast að Portúgalar hafi flutt hesta á fæti frá Íslandi?

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 16.4.2014 kl. 00:15]

Hesturinn á myndinni frá 13 öld í athugas. kl 23. er á tölti.

Hesturinn stendur í hægri framfót og er að klára spyrnuna með hægri afturfæti, vinstri afturfótur er að taka við af hægri fram og svo mun vinstri fram taka við af v.a. Fótaröðunin er semsagt, h.a. h.f. v.a. v.f. eða tölt. Ef hesturinn stæði í vinstri fram á myndinni þá væri þetta nær því að vera brokk.

[FORNLEIFUR, 16.4.2014 kl. 00:22]

Nú verð ég að sofa á þessu, enda hálffarinn að brokka um gólfið til að gera mér í hugarlund hvernig töltið sé. Kannski var töltið listfræðilega fallegast, en ekki fyrir að nokkur hest að uppfylla en okkar gamla góða póný?

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 16.4.2014 kl. 00:25]

Nei tölt er á engan hátt sér íslenskt,við gleymdum bara að útrýma því rétt eins og rímunum. Svo eru til slatti af hestakynjum sem tölta. En það eru ansi fá hestakyn sem bjóða upp á hross sem geta tölt, brokkað og skeiðað eins og margur íslenskur hestur getur.

Hestamenningin í Portúgal og á Spáni er afskaplega merkileg og stendur á mjög gömlum mert, trúlega komin frá Márum sem gætu hafa numið fræðin að hluta af Grikkjum sem námu þau af fornþjóðum á undan sér. Fluttist síðan til Ameríku hvar Iníánar námu fræðin á sinn hátt og hluti af amerísku kúrekamenningunni. Þetta hefur svo allt verið að vakna upp á vesturlöndum á síðustu áratugum.

Enn og aftur, ábyrgðalausar pælingar!

Það er t.d. mjög merkilegt að það elsta sem hefur fundist ritað um hesta, snýr að umhirðu þeirra og lýsir atriðum sem menn héldu sig hafa uppgötvað nýlega hér á Vesturlöndum. (Gæti gruflað upp heildirnar fyrir þessu en nenni því ekki)

[FORNLEIFUR, 16.4.2014 kl. 00:27]

En þú skrifaði líka fyrr í kvöld, að tölt hafi verið ræktað úr hestinum. Kannski hafði það ekki alveg tekist í Portúgal á 16. öld? Nú fer ég á skeið inn í draumaland. Hold your horses á meðan Bjarni.

[FORNLEIFUR, 16.4.2014 kl. 00:29]

Ætla að svar þessu. Forngrikkir sögðu um araba að þeir elskuðu hestana sína meira en konur...