Hlustið þið enn á þetta gamla hatur?

Ekki kemur öll forneskja úr jörðunni. Svo á við um Passíusálmana, sem er gert mjög hátt undir höfði á Íslandi, þótt innihaldið sé gegnumsýrt af andstyggilegum hatursglósum 17. aldar. Efniskenndar menjar eru sérfræðiþekking Fornleifs frekar en fornir sálmar, en hatrið í Passíusálmum Hallgríms er svo efniskennt að það drýpur af því blóð og vart er hægt annað en að fjalla um þá hér.

Svo mikið álit og dálæti hafa Íslendingar á þessum forna haturkveðskap og níði, að þegar prestur nokkur, sem valinn hafði verið til þess að lesa þennan forna hatursboðskap í ár, bauð sig fram sem biskupsefni, var hann umsvifalaust látinn hætta lestrinum í Ríkisútvarpinu. Einhver gamall guðleysingi var látinn þylja sálmana í útvarpinu í hans stað. Lestur á Passíusálmum Hallgríms Péturssonar eru greinilega svo mikill heiður, að lestu hans gæti gert útslagið fyrir frambjóðanda í biskupskosningum. Allir vilja greinilega lesa og tönnlast á svikum, prettum, hatri, undirferli og blóðþorsta gyðinga sem að sögn myrtu Krist.

Stofnun Simon Wiesenthals hefur nú haft samband við RÚV, þar sem sálmarnir eru lesnir á hverjum degi. Sjá hér.

og hér er hægt að sjá allt, nema hatrið, í Passíusálunum

 

Vissuð þið lesendur góðir, að Passíusálmarnir eru svo grasserandi af gyðingahatri 17. aldar, að þeir menn sem hafa þýtt þá yfir á ensku (Charles Gook), og dönsku (Björn Sigurbjörnsson) hafa sérstaklega gert sér far um að þýða burt andstyggðina gegn gyðingum. Í ítalskri þýðingu Diego Rossi og Silviu Cosimini, sem kom út árið 1998 var það reyndar ekki gert, en sú þýðing er mjög rétt og fullkomin miðað við ensku og dönsku þýðinguna.

Eftir stendur, að Íslendingar eru greinilega heillaðir af safaríku gyðingahatri 17. aldar og sumir telja þetta jafnvel ort beint upp úr Jóhannesarguðspjalli. Nei, svo er ekki, þetta er gyðinghatur þess tíma sem Hallgrímur Pétursson lifði á. 

Mögulegt er að Hallgrímur Pétursson hafi hitt fyrir Gyðinga í Glückstadt og Kaupmannahöfn. En kannski hefur hann þó aldrei séð eða kynnst gyðingum og aðeins látið kveðskap sinn um endalok meistara síns gegnumsýrast af hatursáróðri 17. aldarinnar. Samkvæmt rannsóknum danska guðfræðingsins Martin Schwarz Lausten í bók hans Kirke og synagoge, holdninger i den danske kirke til jødedom og jøder i middelalderen, reformationstiden og den lutherske ortodoksi (1992), var það umhverfi sem Hallgrímur var í í Kaupmannahöfn gegnumsýrt af þessum fordómum í garð gyðinga og bókasöfnin full af pésum með slíku hatri sem bárust sunnar úr álfunni. Skóli Frúarkirkju, þar sem Hallgrímur lærði til prests, var engin undantekning. 

Þótt hatrið í Passíusálmunum sé frá því á 17. öld, er það samt sem áður gyðingahatur, og þó þessir sálmar séu nærri dýrkaðir í kirkjum Íslands í dag og árlega þuldir í útvarpi af leikum sem lærðum, guðhræddum sem guðleysingjum, eru þeir enn sem áður svæsið gyðingahatur. Hatrið og orðbragði í sálmunum fer reyndar langt fram yfir það sem t.d. íslenskir nasistar létu frá sér fara á prenti á 20. öld.

Nú er svo komið á Íslandi, að pólitísk rétthugsun, meira en annað, kemur fyrir að menn séu með ónot út í svarta menn, samkynhneigða, múslíma eða aðra minnihluta. En árlega á föstunni er útvarpað lestri sálma sem eru fullir af gyðingahatri. Þeir eru  lesnir með helgislepju og margir munu hlusta á þetta. Halda mætti að slepjan væri svo yfirgengileg, að menn hlusti aðeins á þetta með einu eyranu og séu ónæmir fyrir ljótu orðavali um gyðinga. En persónulega tel ég að þetta hatur seytlist inn í undirmeðvitund fólks.

Sumar fornleifar á ekki að friðlýsa og ég tel að íslensk yfirvöld verði að gæta að sér. Meðan ekkert ljótt má segja um þá sem minna mega sín eða þá ofsatrúarmenn sem drepa fyrir minnstu vangát trúleysingja og heiðingja, þá gengur ekki að hafa árlega frumstæða endurtekning á illsku gyðinga í opinberum fjölmiðlum.

Gyðingar drápu ekki Jesús. Það hefur páfinn í Róm meira að segja sýnt fram á í bók sinni. Meintur brotavilji íslenskra aðdáenda 17. aldar útleggingar á píslasögu Jesús er fyrir hendi. Það er sama frá hvaða tíma gyðingahatrið er, það er og verður gyðingahatur, og það varðar reyndar einnig við íslensk lög. Brotin eru framin á Íslandi, og lögin eru til og heita hegningarlög.

Ekki lesa lúterskir þennan pésa, Von den Juden und Iren Lügen, í kirkjum sínum á Íslandi, þó það sé eftir sjálfan Martein Lúther?

Best væri þó fyrir alla að setja þessa hatursperlu íslensku þjóðarinnar niður í skúffu. Nóg er til af öðru uppbyggilegu efni en ónot í garð gyðinga - er það ekki annars? Eða er það hlutverk trúarsálma að fara með hatursglósur um önnur trúarbrögð og þjóðir?

Rabbi Abraham Cooper hjá Simon Wiesenthal stofnuninni í Los Angeles hefur nú sent Útvarpsstjóra, Páli Magnússyni, bréf og beðið hann um að brjóta þá hefð að lesnar séu upp lygar um gyðinga og svæsið, fornt gyðingahatur á RÚV.

Vænti ég þess að næsti Biskup Íslands sýni sóma sinn í því að gera hið sama. Við lifum á öðrum tímum en Hallgrímur Pétursson.

Getes Sevrement Getes

Getes Sevrement Getes stendur á bronspeningi nokkrum sem fannst fyrir nokkrum árum við fornleifarannsóknir að Skriðuklaustri. Margir merkir gripir hafa fundist við fornleifarannsóknirnar á Skriðuklaustri síðastliðin ár, en eins og ég hef margoft bent á hefur þeim sem stjórnað hafa rannsókninni ekki tekist að gera hinum merku fundum nægilega góð skil. Glannalegar yfirlýsingar koma um sumt í fjölmiðlum á sumrin, en hins vegar er skrifað af vanefnum um mjög merka hluti sem hafa fundist á Skriðuklaustri. Það á til dæmis við um peninginn að arna.

Á heimasíðu Skriðuklausturs er fjallað um grip sem geymir miklu meiri sögu en þar er sögð:

„Franskur reiknipeningur er meðal þess sem fundist hefur við fornleifauppgröftinn. Slíkir peningar voru notaðir sem merki á línum til útreiknings og höfðu sjálfir ekkert sérstakt verðgildi. Línurnar voru dregnar á dúk eða fjöl en einnig voru til reikniborð með inngreiptum línum. Peningurinn sem fannst á Skriðuklaustri er skreyttur sverðliljum, merki frönsku konungsfjölskyldunnar og Möltukrossi, sem tengist meðal annars musterisriddurum og ýmsum miðaldareglum í Evrópu. Þekkt er að franskir konungar létu árlega slá reiknipeninga handa embættismönnum sínum og þetta er einn slíkur, trúlega frá síðari hluta 15. aldar. Hvernig hann er kominn til Íslands og hvort hann hefur verið notaður við útreikninga á Skriðuklaustri verður ekki sagt til um með vissu en Stefán biskup Jónsson var lærður frá [sic] Frakklandi og gæti hafa komið með peninginn"

Hér verður að leiðrétta. Vera má að mynt sú sem fannst á Skriðuklaustri hafi verið notuð sem reiknipeningur, regnepenning á dönsku, en upphaflega var hann ef til vill sleginn til annars. Hins vegar finnst mér tilgátan um að Stefán biskup Jónsson hafi komið með myntina upp á vasann nokkuð líklegri en margt af því sem hingað til hefur verið sagt um myntina.

Í umfjöllun um myntina í rannsóknarskýrslu og á heimasíðu Skriðuklausturs er einnig ranglega hermt að sverðliljur, sem eru margar á peningnum, tengist aðeins frönsku konungsfjölskyldunni  Rangt er einnig að Möltukross sé að finna á peningnum. Krossinn á peningnum er ekki Möltukross, og  meira að segja Dan Brown veit það, því Möltukrossinn er svona:

Krossinn á peningnum er hins vegar þannig:

og er kross sem gjarnan var settur á áletranir á innsiglum, myntum og öðru til að sýna upphaf texta eða enda hans og um leið hið helga tákn krossins. Menn með lágmarksþekkingu í miðaldafornleifafræði ættu að þekkja muninn á þessum krossum.

Ekki er greint frá því á heimasíðu Skriðuklausturs eða í rannsóknarskýrslu fyrir árið 2005, hvað stendur í raun á framhlið peningsins. Má það vera vegna þess að fornleifafræðingarnir sem fundið hafa hana kunni ekki að lesa á miðaldatexta, eða mismunandi miðaldaletur. Á peningnum má lesa

 

Sevrement er sama orðið og surement á nútímafrönsku, og er því hægt að leggja út af textanum á þennan hátt: "Kvittun: með vissu : Kvittun", eða öllu heldur "reikningur án skekkju", („Account without mistakes").

Peningurinn frá Skriðuklaustri er frá lokum 15. aldar, er franskur, og götin á honum gætu bent til þess að hann hafi verið notaður á "borðtölvu" miðaldamanna, reikniborðið og voru til mjög flóknar reglur um þessi göt í Niðurlöndum og Þýskalandi, en í Frakklandi virðast gataðir peningar ekki hafa verið notaðir.

 

Belgísk bók frá 16. öld sem kennir borðreikning með reiknipeningum með götum.

Ég vona að þessi greinargerð mín sé getes sevrement og leyfi mér svo að segja eins og Frakkinn gerði forðum: Ils doivent surement avoir les jetons à Skriduklaustur.

Tveir líkir peningar fundnir í Frakklandi. Eftir de le Tour 1899.

Þakkir fyrir aðstoð færi ég Dr. Claude Roelandt í Belgíu og Michel Prieur í Frakklandi.

Ítarefni:

De la Tour, Henri (1899 ). Catalogue de La Collection Rouyer: Première Partie: Jetons et méreaux du Moyen Âge, Léguée en 1897 Au Département Des Médailles Et Antiques.[Bibliothèque Nationale]. Paris.

Roelandt, Claude; Stéphan Sombart, Michel Prieur, Alain Schärlig (2005). Jetons & Méreaux du Moyen Âge. Chevau-légers.

Myntir líkar peningnum sem fannst í jörðu á Skriðuklaustri eru alls ekki óalgengar og er hægt að kaupa þær á netinu í miklum mæli. Sjá t.d. hér. Hins vegar er peningurinn sem fannst á Skriðuklaustri af frekar sjaldgæfri gerð.

Skálholtsskúrinn

 

Eiður Guðnason brá sér um daginn í Skálholt til að skoða Skálholtsskúrinn og skrifar hann um það á bloggi sínu.

Eðlilega hefur verið skrifað nokkuð um skúrinn hér á þessu fornleifabloggi. Í desember sl. sendi ég fyrirspurn um málið til Menntamálaráðuneytis og fékk svar frá Katrínu Jakobsdóttur um að svör myndu berast. Katrín skrifaði þann 20.12. 2011: Sæll, erindið er móttekið og svar ætti að berast innan tíðar. K.kv., Katrín. Sjá erindi mitt hér. 

Svörin eru því miður enn ekki komin, svo einhver tregða virðist vera á því að fá svör frá þeim sem bera ábyrgð á slysinu í Skálholti. Tregðuna er líklega að finna hjá yfirmanni Fornleifaverndar Ríkisins, sem ég get mér til að hafi verið beðin um að koma með skýringar. Ég bíð áfram eftir svörum.

Ég tek mér það bessaleyfi að birta myndir Eiðs. Mikil hörmung er að sjá þetta. Skemmdaverkið í Skálholti kallar Eiður bloggfærslu sína, og er erfitt að vera ósammála því. Þetta er eins og léleg leikmynd, einhvers konar knallkofi fyrir lélega Víkingakvikmynd.

Lesið fyrri færslur Fornleifs um Skálholtskúrinn hér, hér og hér.

Ljósmyndir Eiður Guðnason

Íslendingar selja frekar ömmu sína

 

Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður, starfsmaður Þjóðminjasafns og fulltrúar safnaráðs tóku silfur af útsendara málminnkaupafyrirtækis á Bretlandseyjum sem alið hefur manninn á hótelherbergi í Reykjavík. Þar hefur hann undanfarna daga tekið á móti Íslendingum sem vilja selja honum ættarsilfrið og gullið sitt. Ekki ósvipað og ESB sem vill kaupa fjöregg þjóðarinnar. Þjóðminjavörður lét eftirfarandi eftir sér hafa í morgun, þegar hún var búin að taka silfrið af Bretanum:

„Það er kannski erfitt að segja nákvæmlega til um hvað þetta er gamalt. Þetta er frá síðustu öld," segir Margrét. „Við teljum ástæðu til að fjalla um þetta sérstaklega. Ég spyr mig hvort það sé ekki eitthvað sem við þurfum að hugleiða Íslendingar hvort það sé þess virði að selja fjölskylduarfinn, fjölskyldusilfrið, það sem tilheyrði ömmu eða langömmu, bara út frá þyngd málmsins."

Sem sagt, ekki er einu sinni víst að silfrið, sem gert var upptæk í morgun, uppfyllti 100 ára regluna í Þjóðminjalögum, sem ákvarðar hvort gripur er forn eða ekki. Ég tel næsta öruggt að þetta hafi ekki verið austfirskt gæðasilfur sem alls ekki fellur á eða úr verði, því til staðar var einn helsti sérfræðingur landsins í þannig silfri. Greinilega kemur einnig fram í hreyfimynd með frétt Morgunblaðsins, að útrásarvíkingar hafa ekki verið að selja silfrið sitt. Mest af þessu var bölvað rusl, eins og það heitir á fagmálinu.

Fyrirtækið P&H Jewellers/Honest Advise, sem er sagt hafa bækistöð í Nottingham, er kannski ekki það fyrirtæki sem það gefur í skyn að það sé. Útsendarinn á Íslandi segist aldrei hafa lent í silfurlögreglu í öðrum löndum en á Íslandi. Því trúi ég, en ef við skoðum heimasíðu fyrirtækisins. http://www.pandhjewellers.com/2012/02/jewellery-roadshow-in-rekjakvik/, sjáum við að fyrirtækið hefur svo sem ekki verið með neitt annað á dagsskránni en Jewellery Roadshow í Rekjakvik [sic] 7.-9. janúar (á líklega að vera febrúar) 2012. Líklega er þetta bara fyrirtæki framtakssams manns sem frétt hefur af ríkidómum Íslands.

Hafið þið einhvern tíma heyrt um Nígeríusvindl...? Einhvern megin verður sumt fólk vitaskuld að bjarga sér, og því ekki á heimsku og menningarleysi Íslendinga, sem vilja selja silfrið hennar ömmu sinnar?

Þetta silfur, sem vösk sveit silfurlögreglunnar tók í morgun, hefur aðeins verðmæti á Íslandi, það er aðeins sérstakt í íslensku samhengi, og því gæti þetta virst broslegt, þar sem óhemjumikið er til af víravirki á Íslandi. En þótt menn hafi farið með jarðýturnar á torfkofann, sem menn skömmuðust sín fyrir, þá er engin ástæða að selja "ættarsilfrið" í deiglu skammvinnrar græðgi. Kannski er fátæktin í kreppunni svona mikil? Kannski var víravirkið bara þýfi?

Fréttin og framgangur silfurlöggunnar fær að minnsta kosti silfurverðlaun Fornleifs fyrir skemmtilega uppákomu.

Skart stöðvað á leið úr landi

Einn á kjammann

Ef þú ert með beingarð á innanverðum neðri kjálka, þá áttu líklega ættir að rekja til Norður-Noregs og Sama. Samískan uppruna Íslendinga þekkjum við úr fornbókmenntum okkar. Við erum ófá sem rakið getum ættir okkar til hálftrölla og lappa á Hálogalandi. Rannsóknir danska líkamsmannfræðingsins Hans Christians Petersens, sem rannsakaði elstu mannabeinin á Íslandi á síðasta tug 20. aldar, leiddu einnig í ljós að Íslendingar voru, hvað varðar hlutfall í lengd útlimabeina mjög skyldir fólki í Norður-Noregi að fornu.

Torus mandibularis og Torus Palatinus eru einkenni sem voru algeng í Íslendingum að fornu og munu enn vera nokkuð algeng á Íslandi. Torus Mandibularis er beinabreyting, hnúðað þykkildi fyrir neðan tennur í innanverðum neðri kjálka. Þykkildi þetta, sem getur verið mjög mismunandi af stærð og útliti, er talið vera til komið vegna erfðaþátta í bland við annað, t.d. mikla tuggu. Þetta fyrirbæri á neðri kjálka tengist oft beingarði á miðjum efri góm, torus palatinus. Einkennin birtast þegar á barnsaldri og aukast venjulega þegar menn vaxa úr grasi. Sumir láta fjarlæga Tori Mandibularis og Palatinus, ef þessar beinamyndanir eru til mikilla óþæginda.

Vísindamenn deila enn um hvort Tori séu eingöngu erfðaþættir eða erfðaþættir í bland við mikla notkun kjálkans. Þar sem þessi einkenni er enn að finna í Íslendingum, þó svo þeir stundi ekki neina óhóflega tuggu og noti kjálkann lítt til mjög stórra verka fyrir utan að rífa óhóflega mikinn kjaft, þá finnst manni nú öllu líklegra að þessi beinaþykkildi séu fyrst og fremst til komin vegna erfða. Ég tel að beinvöxtur þessi sýni hugsanlega skyldleika Íslendinga við frumbyggja Skandinavíu, Sama (Lappa), sem einnig eru og voru með þessi einkenni.

Kjálkarnir á efstu myndinni eru allir fundnir við rannsóknir í Þjórsárdal. Kjálkar Þjórsdæla eru athyglisverðir. Stóri kjálkinn til hægri á myndinni efst er úr karli sem borinn var til grafar í kirkjugarðinum á Skeljastöðum, sem var nærri þar er Þjóðveldisbærinn í Þjórsárdal er í dag. Kjálkar einstaklinga í kirkjugarðinum að Skeljastöðum í Þjórsárdal, sem rannsakaður var árið 1939, bera margir þessa beinabreytingu.

Áður en kristin greftrun uppgötvuðust við fornleifarannsóknir á Stöng í Þjórsárdal árið1992, og vörpuðu ljósi á að sú rúst, sem fornfræðingar kölluðu útihús árið 1939, var í raun kirkja, fannst mannstönn og brot (sjá efst) af kjálka úr manni með jaxli í fyllingarlagi yfir gröfunum. Kjálkabrotið sýnir að skyldleiki hefur verið með ábúendum á Stöng og á Skeljastöðum. Ef til vill sýnir þessi þáttur einnig, að ábúendur í Þjórsárdal hafi átt ættir sínar að rekja til Norður-Noregs, þar sem þessi einkenni eru algengari en annars staðar á þeim svæðum þaðan sem Íslendingar eru frekast taldir geta rekið ættir sínar. Minni kjálkinn hér að ofan er úr konu sem fannst í heiðnu kumli í Hólaskógi í Þjórsárdal. Hún gæti hafa átt ættir sínar að rekja til Sama.

Tori eru einnig algengir meðal þjóðarbrota í Síberíu, í Japönum, Inúítum og ákveðnum hópum af Indíánum.

Mér dettur í hug að kannski tengist tori miklu fiskiáti í bland við mikinn mjólkurmat? Hver veit?

Ljósmyndin efst var tekin af Ívar Brynjólfssyni, Þjóðminjasafn Íslands.

Ítarefni: 

Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson 1990. "Archaeological Retrospect on Physical Anthropology in Iceland. Í Populations of the Nordic countries Human population biology form the present to the Mesolithic." [Proceedings of the Second Seminar of Nordic Physical Anthropology, Lund 1990. Editors Elisabeth Iregren and Rune Liljekvist ]. Report Series from the Archaeological Institute, University of Lund No. 46 (1990), 198-214. (Sjá hér).

Svend Richter og Sigfús Þór Elíasson 2007. Beingarðar neðri kjálka: Torus mandibularis. Tannlæknablaðið 1.tlb. 25. Árg. 2007,  21-28. (Sjá hér)  [Í þessari grein gefa höfundar sér að Íslendingar hafi komið frá Bretlandseyjum, Noregi og Danmörku, en blöndum við Sama er ekki nefnd á nafn].

Hverasoðning

Í gömlum, erlendum ferðabókum sem fjalla um Ísland að öllu eða einhverju leyti, hefur mátt finna skemmtilegar myndir af nokkuð sérstæðri matreiðslu sem menn stunduðu á Íslandi á 17. og 18. öld. 

Árið 1720 komu út frásagnir hollenska kapteinsins Gornelis Gijsbertsz. Zorgdragers, ritaðar af Abraham Moubach, sem mest fjallaði um hvalveiðar og Grænlandútgerð Hollendinga. Zorgdrager kom við á Íslandi árið 1699 og hitti þar danskan kaupmann á Goswijk, sem er hollensk hljóðritun á Húsavík. Kaupmaðurinn sagði hollensku ferðalögnunum frá goshver, líklega við Námaskarð. Þangað fóru Hollendingarnir. Eins og gengur á ferðalögum urðu þeir svangir. Bundu þeir kindalæri í snæri og suðu í hvernum. Í bókinni er koparstunga sem sýnir þessa matreiðslu Zorgdragers og félaga. Zorgdrager sagði síðan Abraham Moubach, að hann hafi haldið til haga vel soðnu stykki af kjötinu og farið með það á nærliggjandi sveitabæ eða kofa og hafi fengið þar mjólk að drekka, en annars hefði menn hans drukkið kælt vatnið úr hvernum. Koparstungan í bók Zorgdragers er greinilega ekki gerð af listamanni sem hafði verið í för með Zorgdrager.

Önnur mynd af svipuðum toga birtist í bresku riti sem fyrst kom út árið 1802 í London. Bókin ber heitið Geography illustrated on A Popular Plan; for the Use of Schools and Young Persons, sýnir The boiling Springs af GIESAR with a distant View of Mount HEELA. Koparstungan sýnir Íslendinga á eins konar lautarferð við við Geysi í Haukadal, og er fólkið að sjóða eitthvað í katli yfir vellandi hver. Einn karlmaður á myndinni heldur á fiski og Geysir og Hekla gjósa sínu fegursta í bakgrunninum. Bókin þar sem myndin birtist er eftir Sir Richard Phillipseða séra J. Goldsmith, sem var eitt af fjöllmörgum höfundnöfnum Phillips sem var mjög öflugur í útgáfustarfssemi og stjórnmálum á fyrri hluta 19. aldar.

Ekki er mér kunnugt um hvaðan Philips hefur náð í myndina, eða hvort hún hafi verið teiknuð sérstaklega  fyrir þessa landafræði hans, en mig grunar að hluti af henni hafi verið fengin "að láni" úr fyrsta bindi bókar síra John Trusler, The Habitable World Descirbed; Or the Present State of the People in all Parts of the Globe, from North to South: Showing The Situation, Extent, Climate, Productions, Animals, &c. of the different Kingdoms and States; Including all the new Discoveries: etc. & etc. Part I., London 1788. Þar birtist mynd in hér fyrir neðan, og hef ég fjallað um hana áður:

Sir Richard Phillips

Ítarefni:

ZORGDRAGER, CORNELLIS GIJSBERTSZ. 1720: Bloeijende opkomst der aloude en hedendaagsche groenlandsche visschery. War in met eene geoeffende ervaarenheit de geheele omslag deezer visschery beschreeven, en wat daar in dient waargenomen, naaukeurig verhandelt wordt. Uitgebreid met eene korte historische beschryving der Noordere gewesten, woornamentlyk Groenlandt, Yslandt, Spitsbergen, Nova Zembla, Jan Mayen Eilandt, de Straat Davis, en al `t aanmerklykste in de ontdekking deezer landen, en in de visschery voorgevallen. Met byvoeging van de walvischvangst, in haare hoedanigheden, behandelingen, `t scheepsleeven en gedrag beschouwt. Door Abraham Moubach.

Hægt er að lesa bókina hér

Ég sé að enn er hægt er að kaupa bókina (aðra útgáfu á hollensku frá 1727) á 30.000 norskar á fornbókasölu í Osló - og þýska útgáfu frá 1723 á 50.000 danskar krónur ef einhver hefur áhuga.

Hér má lesa um athafnamanninn, Sir Richard Phillips, sem m.a. var Sheriff í London

Landnámsvandinn

Mikið hefur borið á því í íslenskri fornleifafræði, að fornleifafræðingar vilji helst hafa fundi sína sem elsta og gjarnan frá því fyrir hefðbundið landnám á síðari hluta 9. aldar. Í fyrra heyrðum við til dæmis af veiðistöð (verstöð) frá því fyrir landnám. Þeir sem höfðu fyrir því að fara alla leið til Íslands frá öðrum löndum til að veiða, voru greinilega ekki að hafa fyrir því að nema land. Fornleifur á sannast sagna dálítið erfitt með að skilja slíkar tilgátur (sjá hér).

Allt tal um landnám fyrir 9. öld kemur oft til vegna þesa að kolefnisaldursgreiningar, sem menn fá gerðar á rannsóknarstofum af mismunandi gæðum, sýna aldur sem hægt væri með varúð að túlka þannig, að þær sýni aldur löngu fyrir 870 eftir Krists burð. Engir aldursgreinanlegir forngripir styðja þó slíkar niðurstöður og ekki þekki ég til þess að aldursgreinanleg gjóskulög bendi heldur til þess. Sumir fornleifafræðingar og jarðfræðingar hafa hins vegar ekki túlkað kolefnisaldursgreiningar með nógu mikilli varúð.

Nú er svo komið, að flestir sem þekkja nokkuð til kolefnisaldursgreininga telja að þær henti einfaldlega ekki vel til að aldursgreina atburði eins og landnámið. Aðferðin er einfaldlega of ónákvæm fyrir þann tíma.

Svo er einnig til í dæminu að menn hafi rokið í fjölmiðla og hafi lýst yfir stórum hlutum, bara vegna þess að þeir kunnu ekki að lesa þær aldursgreiningarniðurstöður sem þeir fengu í hendur. Þetta gerðist árið 1985.

Þá setti Þorvaldur Friðriksson fornleifafræðingur, sem í dag er kannski betur þekktur sem Miðausturlandasérfræðingur fréttastofu RÚV og skrímslafræðingur í frístundum, fram þá tilgátu að hann hefði fundið  „keltneskt kristið klaustur" frá frá 7. öld á Dagverðarnesi við Breiðarfjörð og meðal annars keltneskan steinkross. Ekki var mikill hljómgrunnur fyrir þessum hugmyndum Þorvalds, sem hann studdi þó með niðurstöðu einnar kolefnisaldursgreiningar sem að sögn Þorvalds sýndi aldursgreininguna 680 +-100 ár.

 

 

Sá galli var á gjöf Njarðar að Þorvaldur Friðriksson hafði fengið geislakolsaldur, þ.e.a.s. talningu sýnisins, sem var 680 ár (BP/ fyrir 1950) +/- 100 ár. Þegar það hefur verið umreiknað og leiðrétt með alþjóðlegum leiðréttingatöflum, (kalibreringum / Calibrations), sem kolefnisaldursgreiningarsérfræðingar hafa unnið vegna þess að magn geislakols í andrúmslofinu var mismunandi á hinum mismunandi tímum sögunnar, þá er aldursgreiningin á sýninu sem greint var á rannsóknarstofu í Þrándheimi við 1 staðalfrávik (68% líkur) 1225-1394 e. Kr.; Og við 2 staðalfrávik (95% líkur) 1057-1435 e. Kr. Þetta er því mjög breið aldursgreining, sjá hér, en sýnir líklega að viður sá sem mældur var fyrir Þorvald hafi verið kolaður á Dagverðarnesi á 13. eða 14. öld eða jafnvel síðar.

Því miður, engir Keltar, engin klaustur einsetumanna, ekkert Guiness eða 1200 ára whisky á Dagverðarnesi. Það voru hugarórar líkt og þegar sumir fréttamenn telja fólki trú um að ríki sem heitir Palestína hafi verið til, að Hamas séu góðgerðarsamtök og að Ísrael hafi hafið sex daga stríðið.

Myndirnar hér fyrir ofan birtust í DV 17. júlí 1985

Birkikol frá Dagverðarnesi við Breiðafjörð