Bloggfćrslur mánađarins, desember 2013
Nú áriđ er liđiđ í aldanna skaut
31.12.2013 | 16:24
Kveikiđ ekki í ykkur í kvöld, ţó ţiđ séuđ í spreng. Ţessi mynd er til ađ minna á fyrstu flugeldasýninguna á Íslandi, sem komst í erlenda fjölmiđla áriđ 1874 (sjá hér). Nú áriđ er liđiđ eftir séra Valdimar Briem var hins vegar ekki ort fyrr en áriđ 1886, en ţađ er ekki eins mikiđ fútt í ţví. Nú eyđi ég ekki í ykkur meira púđri. Gleđilegt og giftusamlegt 2014.
Forn fróđleikur | Breytt 22.2.2022 kl. 06:44 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (1)
Innanklćđaţukl Naflajóns - líka á Íslandi
29.12.2013 | 15:00
Á Ţorláksmessu, áđur en nýjasta tölvan mín var höggvin í hné af KB2670838 (sem er glćpsamleg viđbót sem er neydd upp á notendur um leiđ og Internet Explorer 10 og 11 er halađ niđur, og sem lamar sumar tölvur međ ákveđna gerđ grafíkkorta), birti ég grein um kerlingu og karl á spýtu sem ég skrifađi um fyrir löngu í bókina Gersemar og Ţarfaţing sem Ţjóđminjasafniđ gaf út á 130 ára afmćli sínu, og sem líklegast er međal merkustu bóka sem safniđ hefur gefiđ út.
Helga Kristjánsdóttir bara húsmóđir", sem er tryggur lesandi Fornleifs, skrifađi eftirfarandi athugasemd viđ greinina um hjónin og ljónin:
Var einmitt ađ rýna í fatnađ karlsins, međ tilliti til tísku. Greinilegt er ađ hann stingur vinstri hendi í einskonar útbungađan vasa,sem er á hćgri bođungi,nema ađ hann sé ţar fráflettur.Ţađ gćti hafa veriđ siđur ef kalt er,en líklegra finnst mér ađ hann geymi ţar digran pengepung sinn og listamađurinn ţekki takta ţeirra sem fálma eftir ţeim.annađ hvort til öryggis,eđa á leiđ ađ kaupa fyrir konu sína t.d. sjal eđa nćlu,giska á Jólunum!!
Viđ ţessa athugasemd vöknuđu hjá mér gamlar heilabođleiđir - sem virka ágćtlega ţótt ég sé nú ađ ţjösnast á fornri tölvu (5 ára gamalli) sem ég hef eitt ófyrirsjáanlegum tíma í ađ setja upp á ný vegna mistaka Bill nokkurs Gates - bođleiđir sem minntu mig á ađ ég hafđi fyrir nokkrum árum lesiđ haldbćra skýringu á ţví af hverju Naflajón (Napoleon Bonaparte) hafi alltaf stungiđ hendinni inn undir bođung á jakka sínu eđa frakka.
Menn hafa í tímans rás sett fram ótal tilgátur varđandi ţetta háttalag Naflajóns, og sumir menn ganga um á ţennan hátt og halda ađ ţeir séu keisarar. Sumir töldu hann hjartveikan, ađrir kenndu magakveisu um eđa gallsteinum, enn ađrir töldu víst ađ keisarinn vćri á kafi í naflaskođun eđa haldinn ólćknandi kláđa. En ţađ var allt saman tóm ţvćla og kjaftćđi. Höndin sem Naflajón stingur inn undir fötin má rekja til ţess ađ skoskur ađalsmađur, Douglas ađ nafni, mikill ađdáandi Korsíkumannsins, pantađi málverk af Naflajóni hjá hinum ţekkta franska málara Jacques-Louis David sem málađi margar myndir af Bonaparte. Málverkiđ, sem Douglas pantađi, var í ţetta sinn málađ án ţess ađ Naflajón sćti fyrir. Myndin líktist víst ekkert keisaranum, en Napolen sá hana og honum líkađi hún vel ţar sem David hafđi fegrađ hann til muna. Bonaparte sendi á David kveđju er hann hafđi séđ málverkiđ á sýningu, sem hljóđađi svo:" Ţú hefur skiliđ mig, kćri David".
Á 19. öld varđ ţessi mynd og ađrar skyldar til ţess ađ Naflajón var ávallt sýndur klórandi sér innan klćđa, stundum međ vinstri hönd, annars međ ţeirri vinstri. Ţannig hefur hann veriđ matreiddur í óteljandi kvikmyndum, t.d. ríđandi um Rússland međ höndina á mallakútnum.
Glöggur bandarískur listfrćđingur, Arline Meyer ađ nafni, hefur í merkri grein í Art Bulletin (College Art Association of America), Vol. 77, sem hún kallar Re-Dressing Classical Statuary: The Eighteenth-Century 'Hand-in-Waistcoat' Portrait", bent á ađ siđurinn ađ mála karla međ höndina eins og Naflajón hafi veriđ mjög algengt fyrirbćri í portrettmálverkum á 18. öld. Meyer sýndi fram á, ađ fariđ hafđi veriđ ađ mála menn međ ađra hvora höndina á ţennan hátt áđur en Naflajón fćddist. Hún benti á ađ Francois nokkur Nivelon hafi áriđ 1783 gefiđ út bókina A Book On Genteel Behavior, ţar sem ţessari stellingu" var lýst og átti hún ađ sýna karlmannlegt fas međ sneiđ af lítillćti. Meyer telur enn fremur ađ 18. aldar menn hafi orđiđ fyrir áhrifum af ţví hvernig Grikkir og Rómverjar sýndu rithöfunda sína og rćđumenn í höggmyndalist. Ţeir voru gjarnan sýndir međ eina höndina undir togunni. Eskines frá Makedóníu (390-331 f. Kr.) sem var leikari og rćđusnillingur hélt ţví fram í bók sem eignuđ er honum, ađ ţađ vćri ekki góđur siđur ađ tala nema međ hendurnar undir togunni. En ekki gátu allir menn ráđiđ viđ hendurnar á sér undir klćđum eins og kunnugt er.
Karlar á Íslandi tolldu glögglega vel í tískunni eins og spýtukarlinn frá Munkaţverá í Eyjafirđi sýnir okkur. Parísartískustraumar voru ekki óţekkt fyrirbćri međal karla á Íslandi. Konurnar voru hins vegar í klćđnađi sem ađ hluta til átti ćttir ađ rekja aftur til miđalda og höfđu sumir karlar greinilega ekkert annađ ađ gera í harđćrum í lok 18. og 19. aldar en ađ velta fyrir sér hvernig hćgt vćri ađ pakka konum inn í sem fyrnstar flíkur, međan ţeir leyfđu sér ađ spankólera um eins og tískudrćsur í París.
Kannski er ţađ ţó svo ađ karlinn á spýtunni eigi einfaldlega ađ vera Naflaljón og kerlingin sé hún Jósefín, en ţau voru hjón. Hvađ er betra en ađ setja ţau ofan á keisaraleg ljón sem urđu aflögu af einhverju spýtnarusli frá fyrri hluta miđalda sem ekki ţótti lengur fínt ađ hafa uppi viđ í kirkju. En líklegra er ţó ađ ţetta séu einhver hreppstjórahjón sem viđvaningur í útskurđi, eđa listhneigđur unglingur, setti á stall, ţegar honum var ekki ţrćlkađ út dags daglega.
Listasaga | Breytt 22.2.2022 kl. 06:35 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (4)
Quisling ráđlagđi Hitler ađ hertaka Ísland
26.12.2013 | 09:11
Bćđi Gunnar Gunnarsson og Guđmundur Kamban voru međlimir í "nasistamenningar-samkundunni" Nordische Gesellschaft. Verndari ţess félagsskapar var Alfred Rosenberg einn helsti hugmyndafrćđingur nasista í gyđingahatrinu sem á endanum leiddi til helfararinnar.
Gunnar Gunnarsson kemur af fundi hjá Hitler áriđ 1940. Međ honum er böđull gyđinga í Eystrasaltslöndunum Hinrich Lohse, kallađur Slátrarinn frá Riga. Hann var í mörg ár einn nánasti samstarfsmađur Rosenbergs í ađ ćsa upp gyđingahatriđ í Ţýskalandi.
Ekki er hćgt ađ sýkna nokkurn ţann sem var međlimur í Nordische Gesellschaft af gyđingahatri eđa nasisma. Ţađ reynir ţó Sveinn Einarsson í nýrri bók sinni um Kamban, sem var einnig merkilegt skáld og kalkúnasérfrćđingur, en sem rýrđi arfleifđ sína međ nánum tengslum sínum viđ nasismann. Sveinn Einarsson notar ekki allar tiltćkar heimildir til ađ gera lífi Kambans fyllileg skil. Ţađ verđur ađ teljast vafasöm sagnfrćđi og rýrir ţađ annars gott verk Sveins til muna.
Fyrir nokkrum dögum voru dagbókarbrot (lausblöđungar) Alfreds Rosenbergs sem "týndust" eftir Nürnberg-réttarhöldin sett á netiđ af U.S. Holocaust Memorial Museum (USHMM) í Washington. Rosenberg var í ţeim réttarhöldum dćmdur til dauđa og hengdur í áriđ 1946. Lengi var vitađ ađ Robert Kempner, einn saksóknara Bandaríkjamanna viđ Nürnberg-réttarhöldin, fékk leyfi til ađ taka meginţorra dagbókablađa Rosenbergs međ sér heim til rannsókna ađ réttarhöldunum liđnum.
Róbert Kempner var gyđingarćttar og fćddur í Ţýskalandi. Hann var fjarskyldur Alfred Kempner, flóttamanni sem var hrakinn frá Íslandi.
Eftir lát Kempners voru ţessar heimildir geymdar af einum af riturum Kempner, en lentu ađ lokum hjá óferjandi bandarískum prófessor sem reyndi ađ koma dagbókarbrotunum og öđru efni í verđ. NSA og FBI komust á sporiđ, en nú er ţessi heimild komin á viđeigandi safn og ađgengileg öllum.
Rosenberg og Quisling áriđ 1942. Ţeir kynntust fyrst um miđbik árs 1939.
Dagbćkur Rosenbergs eru hins vegar hvorki merkilegar né lýsa ţćr heldur merkilegum manni. Alfred Rosenberg var gróđrarstía gyđingahaturs og heltekinn af samsćris-kenningum um Rotschild og Hambro. Ţar ađ auki er hatur hans á kaţólsku kirkjunni sjúklegt og minnir um margt á ţađ frumstćđa og nćrri trúarofstćkislega hatur sem sumir Íslendingar sýna trúarbrögđum. Sjálfsálitiđ hjá ţessum samsćrisheila og áróđursmeistara vantađi heldur ekki.
Alfred Rosenberg hélt sig líka vera pottinn og pönnuna í ýmsum málum, ef trúa má dagbókum hans. Sérstaklega hafđi hann ţá skođun ađ hann hefđi eitthvađ um málefni Noregs ađ segja. Ţetta var m.a. vegna ţess ađ einn náinn samstarfsmađur hans til margra ára Hans Draeger, sem einnig var góđur vinur Kambans og Gunnars Gunnarssonar (sjá hér), var mikill áhugamađur um Noreg. H G. var sömuleiđis mikill vinur Quislings. Dagbókarbrotin sýna, ađ ţegar Noreg bar á góma, var Rosenberg allur á lofti.
Ţann. 19. september 1939 skrifar hann í dagbók sína:
"Fyrsta áfanganum af fyrirhugađri Noregsađgerđ er lokiđ. Ţann 15. tók Foringinn á móti Quisling og Hagelin og skrifstofustjóra mínum Scheidt. Ég lá veikur međ fótinn og gat ekki fariđ međ. Um kvöldiđ komu ţeir til ađ sjá mig - mjög ánćgđir. Foringinn hafđi fyrst talađ í 20 mínútur: hann vildi vitaskuld helst ađ Skandinavía yrđi hlutlaus, en hann gćti aldrei ţolađ ađ Englendingar mynd t.d. koma til Narvik . Ţá las hann minnispunkta Quislings: Ţörf er fyrir stórgermanskt samband. Q. lýsti svo hinu ólöglega ástandi í Norska Ríkinu eftir 10.1.40, sem marxistar og gyđinglegum demókratar höfđu valdiđ. Björgun Noregs var á sama tíma afgerandi fyrir D. í afgerandi baráttu hans gegn Englandi.
Q. kom til baka mjög ánćgđur. - ţann 17. (?) kallađi Foringinn herrana enn einu sinni til sín og talađi í 1 klukkustund um allt máliđ, ţar sem hann lagđi áherslu á ađ ósk hans vćri ađ Norska ríkiđ yrđi áfram hlutlaust. Hann spurđi ţá: Hr. Staatsrat Q. ef Ţér leitiđ til mín um hjálp, ţá vitiđ ţér ađ E [nglendingar] munu. lýsa stríđi á hendur yđur ? Q.: Já , ég veit ţađ og reikna međ ţví ađ viđskipti Noregs leggist niđur ţess vegna Í lok samtalsins, sem Scheidt skrásetti nákvćmlega, spurđi Q.: Herra Ríkiskanslari, hafi ég skiliđ yđur rétt, viljiđ Ţér hjálpa okkur? Foringinn : Já , ég geri ţađ.
Q. ók rólegur og glađur heim í bílnum og skyndilega sagđi hann viđ Scheidt : Ég geri mér grein fyrir ţví ađ ţađ ert til einhvers konar örlög. Fyrir ýmsum hef ég hef kynnt hugsanir mínar; og ţađ gekk ekki beinlínis fram. Og nú er allt í einu, á afgerandi stundu , mun okkur verđa hjálpađ.
Í öđru viđtali Q. [viđ foringjann] afhenti hann viđhefta greinargerđ um hernađarlegt mikilvćgi Fćreyja, Íslands og Grćnlands, sem Foringinn las af áhuga án ţess ađ taka afstöđu". Sjá nánar hér
Ég er búinn ađ spyrjast fyrir um, hvort ađ skjal Quislings um t.d. Ísland hafi enn legiđ viđheft dagbókarblöđin ţegar ţau komu á USHMM í Washington fyrr á árinu, en ţađ er ekki nefnt í tengslum viđ afskriftina af textanum.
Vart getur talist líklegt ađ Quisling hafi fćrt Hitler nýjar hugmyndir međ ţessu plaggi sínu, en ţađ er aldrei ađ vita, og gaman vćri ađ fá ađ lesa ţađ sem hann fćrđi Foringja sínum.
Í september 1941 lýsti Vidkun Quisling ţví yfir ađ hann tryđi ţví ađ Ţýskaland myndi hertaka Bretland og Bandaríkin og ađ Noregur fengi aftur lendur sínar Ísland og Grćnland.
Alfred Rosenberg og Arabar í Palestínu
Rosenberg var ekki yfir sig hrifinn af aröbum eđa múslímum yfirleitt, en ţađ breyttist eftir 1939 frá ţví ađ hann skrifar um ţá í sumum ritlingum sínum. Áriđ 1939 var hann hins vegar farinn ađ sjá ţá sem mögulega međreiđarsveina nasismans gegn gyđingum. Um miđjan maímánuđ 1939 skrifađi hann:
"Leiđtogi Araba í Palestínu heimsótti mig; menn ţekkja alls stađar verk mín. [Hann spurđi] hvort viđ vildum ekki hjálpa siđferđislega. Kannski." Sjá frekar hér
Stórmúftinn í Jerúsalem, Amin Al Husseini, hafđi samkvćmt ţessu lesiđ annađ en Kóraninn og var á kafi í gyđingahatursbókum Rosenbergs. Síđar voru stórmúftinn og Rosenberg eftir ađ hittast og síđast á andgyđinglegri ráđstefnu sem Hitler bađ Rosenberg um ađ halda í Berlín ţann 15. júní 1944. Ţetta stefnumót Rosenbergs og Amin Al Husseinis áriđ 1939 stađfestir ţađ sem áđur var vitađ. Trúarlegur leiđtogi Araba í Palestínu vildi ólmur hjálpa til viđ ađ útrýma gyđingum. Arabar og ađrir á undan ţeim höfđu hrakiđ gyđinga í burtu úr landi sínu og vildu međ öllum ráđum koma í veg fyrir ađ ţeir snéru fleiri til baka til síns gamla lands. Leiđtogar svokallađra Palestínuaraba tóku einnig beint og óbeint ţátt í helförinni gegn gyđingum. Sú helför heldur áfram og eru hjá mörgum hluti af trúarbrögđum og hugsjón margra vinstri manna.
Sagnfrćđi | Breytt 18.7.2020 kl. 14:29 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (14)
Hjón og ljón
23.12.2013 | 15:27
Oft er erfitt ađ segja til um aldur gripa. Nýtni eđa endurnotkun verđur til ţess ađ gripir frá ýmsum tímum eru settir saman og valda ţá oft vísindamönnum miklum heilabrotum. Ţessi virđulegu útskornu hjón, sem vafalaust hafa fariđ á flakk, hafa lent á spýtu sem líklega er miklu eldri en ţau. Á spýtuna, sem er undir ţeim, eru skorin tvö ljón. Bćđi ljónaspýtan og hjónin eru úr birki og hafa einhvern tíma veriđ máluđ. Nú er ljónaspýtan orđi mjög máđ en litirnir á karli og kerlingu eru ennţá greinilegir.
Sé hugsađ ađ uppruna verksins er fátt til stuđnings. Jón Jónsson hreppstjóri á Munkaţverá í Eyjafirđi gaf safninu gripinn áriđ 1873 en honum fylgdi engin saga. Ţví verđur ađ leita upprunans í hlutnum sjálfum.
Mannslíkönin ná rétt niđur fyrir brjóst og eru 27 cm og 35 cm ađ hćđ. Bćđi líkönin eru samsett. Framhlutinn af hempu konunnar er sérstakt stykki Ţađ er fellt undir háls henni og ađ bakhluta hempunnar. Ţessi framhluti er festur međ trénöglum sem ganga í genum líkaniđ. Líkan karlsins er sett saman á svipađan hátt, ţar er treyjubakiđ fellt i ađ aftan en nćr sá hluti upp á hnakka. Í gegnum karlinn eru líka tveir naglar til ađ halda honum saman.
Karlinn og kerlingin eru vafalaust skorin út á seinni hluta 18. aldar eđa fyrri hluta ţeirrar 19. Konan hefur kraga um hálsinn og er í hempu međ leggingum í kringum hálsmáliđ og niđur međ börmum. Hempan er krćkt niđur á mitt brjóstiđ, en ţar fyrir neđan sér í rautt. Ţessi búnađur kemur vel heim og saman viđ búninga um aldamótin 1800. Ţá höfđu pípukragarnir vikiđ en undirlag ţeirra hélst sem kragi. Höfuđklútar voru algengir og hempan var notuđ fram yfir aldamótin 1800. Klćđnađur karlsins er líka dćmigerđur fyrir ţennan tíma. Hugsanalegt er ađ karlinn og kerlingin hafi upphaflega veriđ fest á
rúmstólpa eđa stól. Í Ţjóđminjasafni er til rúmstokkur međ stólpa frá Laufási í Eyjafirđi, frá miđri 18. öld, sem á er skoriđ mannslíkneski og svipar til hjónanna frá Munkaţverá.
Spýtan sem líkönin standa á er 39 cm ađ lengd. Ljónin sem á hana eru skorin liggja og snúa hölum saman og leggja ţá upp á bökin. Afar ólíklegt er ađ hjónin hafi upphaflega stađiđ á ljónaspýtunni. Ţau passa illa á hana, standa út af og falla ekki vel ađ yfirborđi spýtunnar. Auk ţess er stíll útskurđarins allur annar. Ljónin sem hafa stór og sakleysisleg kringlótt augu međ bogadregnum augabrúnum eru greinilega í rómönskun stíl og svipar mjög til ljóna sem algeng eru í alls kyns kirkjulist á 12 og 13. öld. Líkjast ţau ljónum á útskurđi í norskum stafkirkjum, á dönskum granítkirkjum og skírnarfontum frá
Gotlandi.
Athyglisvert er laufskrúđiđ á milli ljónanna. Nćrri alveg ein ljón međ laufskrúđ á milli sín eru á broti úr steini sem fannst viđ fornleifarannsókn í dómkirkjunni í Niđarósi. Hann var undir turni elstu miđaldasteinkirkjunnar. Tvö ljón međ tré, blóm eđa pálmasúlu á milli sín eru oft á steinbogum fyrir dyrum kirkna frá fyrri hluta miđalda, sérstaklega ţó í Danmörku. Algengt er í miđaldalist ađ tvö ljón beri súlu eđa tré, sem táknađi súlu sannleikans, ţ.e.a.s. krossinn, Tvö ljón međ laufskrúđ á milli sín eru í miđaldalist oft undirstađa róđu, lífstrésins sem á latínu heitri arbor vitae, öđru nafni crux florida, eđa blómakrossinn
Mjög líklegt er ađ ljónaspýtan hafi upphaflega veriđ undirstađa róđukross á altari eđa ofan á kórţili. Róđa ţýđir upphaflega staur eđa eđa súla. Ferkantađ gat er í gegnum miđja spýtuna og gćti kross hćglega hafa veriđ skorđađur ţar. Hugsanlegt er einnig ađ götin, sem líkönin hafa veriđ skorđuđ í, hafi upphaflega veriđ fyrir Maríu mey og Jóhannes, sem oft eru sýnd standa viđ krossinn.
Ţađ er ekki hćgt ađ útiloka ađ ljónaspýtan sér frá ţví um 1200, en hugsanlega er hún eitthvađ yngri. Á Munkaţverá var kirkja og klaustur frá árinu 1155 til siđaskipta. Ţess má geta ađ um leiđ og líkneskin komu á safniđ komu fleiri hlutir frá Munkaţverá, m.a. fjöl frá miđöldum sem hugsanlega er komin úr kirkju (Ţjms. 964).
Grein ţessi er eftir Vilhjálm Örn Vilhjálmsson og Berglaugu Skúladóttur og birtist áriđ 1994 í hinni stórmerkilegu bók Gersemar og ţarfaţing; Úr 130 ára sögu Ţjóđminjasafns Íslands. Ritstjóri Árni Björnsson, bls. 32-33. Heimildaskrá á bls. 282.
Hjónin og ljónin hafa safnnúmeriđ Ţjms. 960.
Ljósmynd Ívar Brynjólfsson, Ţjóđminjasafn Íslands.
Viđbót: Höfundur er í dag ekki lengur sammála aldurgreiningu á hjónunum, sem byggđu á frćđum Elsu E. Guđjónssons. 1750-1775 finnst mér líklegri aldur út frá tísku karlsins, jafnvel ţótt tekiđ sé tillit til ađ tískan hafi ekki komiđ eins fljótt til Íslands og úti í hinum stóra heimi.
Forngripir | Breytt 22.2.2022 kl. 06:33 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (1)
Hvít jól
21.12.2013 | 16:23
Flestir kannast viđ fyrirbćriđ Delft-keramík (Delft ware), sem er nafn sem hinn enskumćlandi heimur hefur gefiđ öllu leirtaui (fajansa) sem er blátt og hvítt, sama hvort ţađ kemur frá bćnum Delft eđur ei. Delft var ţó langt frá ţví ađ vera eini bćrinn í Hollandi ţar sem hin blámálađa og hvíta keramík var framleidd.
Bláhvítur fajansi var ţegar á fyrri hluta 17. aldar framleiddur í Hollandi. Hin mikla fjöldaframleiđsla á bláum og hvítum fajansa sem hófst í Hollandi upp úr 1625, átti ađ hluta til uppruna sinn ađ rekja til innflutnings og áhrifa frá Norđur Ítalíu, Spáni og Portúgal í lok 16. aldar. Umfangsminni fajansaframleiđsla hófst ţó miklu fyrr í Hollandi. Í Hollandi hófu menn einnig á fyrri hluta 17. aldar ađ líkja eftir blámáluđu skreyti á kínversku postulíni, sem barst í ć vaxandi mćli til Niđurlanda međ austurförum hollenska austurindíska kompaníinu (VOC). Blámálađi, hvíti fajansinn í Hollandi var oft undir áhrifum af skreyti á kínversku postulíni, og stundum gerđist ţađ ađ hollenskar gerđir diska og skála bárust til Kína, ţar sem Kínverjar gerđu strax vandađri eftirmyndir af ţeim úr postulíni sem betur stćđir Hollendingar 17. aldarinnar sóttust mikiđ í.
Nú er í gangi sýning sem nýlega opnađi á Borgarsafninu í Haag (Gemeentemuseum den Haag). Ţađ er ekki blámálađri Delft vöru, heldur hvítri og rjómahvítri Delft-framleiđslu, sem er gert hátt undir höfđi á ţeirri sýningu. Sýningin ber heitiđ Delfts Wit, Het is niet alles blauw dat in Delft blinkt, á ensku White Delft, Not just blue sem á íslensku gćti útlagst Ekki er allt blátt sem í Delft blikar.
Í tengslum viđ sýninguna hefur veriđ gefin út mikil bók/sýningarskrá á hollensku og ensku, og svo vill til ađ ég er höfundur ađ efni í ţeirri bók sem er einstaklega vel hönnuđ. Ţađ er svo sem ekkert merkilegt sem ég hef til málanna ađ leggja en ég hef ritađ tvo litla innskotskafla í mjög merka grein ungs og efnilegs fornleifafrćđings Ninu Jaspers sem ritar um hvítan fajansa frá Frakklandi, Ítalíu, Spáni og Portúgal sem hefur fundist í jörđu í Hollandi. Bókina er hćgt ađ kaupa hér. Hollendingar keyptu t.d. hvítan, franskan fajansa fram til 1659 er ţeir seldu t.d. íslenskan fisk í Frakklandi og keyptu ţar salt, sem m.a. var notađ til ađ salta íslenskan fisk. Nina Jaspers, sem rekur fyrirtćki í Amsterdam, leiddi mig í allan sannleika um uppruna sumra ţeirra brota sem fundust í flakinu á hollenska skipinu de Melckmeyt (Mjaltastúlkunni), sem sökk í Höfninni viđ Flatey áriđ 1659, og sem byrjađ var ađ rannsaka áriđ 1993.
Skál frá Spáni eđa Portúgal sem fannst í flaki de Melckmeyt áriđ 1993. Ljósmynd Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson.
Ţegar ég fór međ nokkur brot úr de Melckmeyt til Hollands áriđ 1995 hélt einn af fremstu sérfrćđingum Hollands í keramík á ţeim tíma, Jan Baart, ţví fram ađ hvítu diskarnir úr de Melckmeyt vćri Ítölsk vara. Mjög áhugaverđar rannsóknir Ninu Jaspers hafa aftur á móti leitt í ljós, ađ brotin hvítu sem fundust á međal bláhvítra brota í Flateyjarhöfn sé frönsk, og eitt brotanna, sem er úr fínni grautarskál er líklega frá Spáni eđa Portúgal. Verslun međ fisk frá Íslandi í höndum Hollendinga náđiđ allt suđur til Kanaríeyja um miđja 17. öldina. Saltiđ var fengiđ á Spáni, í Portúgal og Frakklandi og fiskurinn sem allir vildu var m.a. sóttur til Íslands.
Brot af ýmsum gerđum fajansa. Bylgjađa brotiđ lengst til vinstri í efri röđinni er af frönskum diski og kemur annađ hvort frá Rouen (Rúđuborg) eđa Nevers. Hinir diskarnir eru hollenskir og gćtu sumir ţeirra veriđ frá Delft eđa nálćgum bćjum. Ljósm. Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson.
Fyllilegri saga skipaskađans í Flatey áriđ 1659 og stćrra samhengi ţeirrar sögu reifa ég í grein sem nýlega kom út í síđasta tölublađi danska fornfrćđiritsins SKALK áriđ 2013, sem ber heitiđ Křbmand, Kaptajn og Helligmand sem hér má lesa. Í ţessari nýju grein er ađ finna upplýsingar sem ekki hafa áđur komiđ fram um leigjanda skipsins de Melckmeyt, Jonas Trellund, svo nú ţýđir ekkert annađ en ađ dusta rykiđ af dönskunni og lesa sér til fróđleiks. Jonas Trellund var danskur mađur sem snemma leitađi hamingjunnar í Hollandi, fćrđi síđan tengdafólki sínum mikil auđćfi, varđ síđar gjaldţrota í Kaupmannahöfn og endađa ćvina sem heilagur mađur í bćnum Husum í Suđur-Slésvík. Ţetta er spennandi Flateyjarsaga sem fer um alla Evrópu.
Ég stefni nú ađ ţví međ dr. Ragnari Edvardssyni, ađ halda áfram rannsóknum á de Melckmeyt i Flateyjarhöfn, og vonast til ađ sem flestir vilji styrkja ţćr rannsóknir, svo ekki sé talađ um Sigmund Davíđ og upprennandi fornleifadeild ráđuneytis hans. Sigmundur, fornir diskar og Gleđileg Jól...
Sjá einnig Allen die willen naar Island gaan og Frönsku tengslin
Menning og listir | Breytt 22.2.2022 kl. 06:31 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (3)
Vond ljós og góđ
20.12.2013 | 13:41
Íslensk norn, sem oft er afar pólitískt korrekt, en ţess á milli algjörlega ókórrétt og óţćgileg örgustu kynsystrum sínum, skrifađi nýlega jólapistil ţar sem hún vildi fullvissa menn um ađ sjöarma, sćnska jólastikan sem hefur orđiđ svo vinsćl á Íslandi, sé alls ekki nein "gyđingaljós".
Ţađ verđur auđvitađ ađ vara menn viđ ađ vađa í villu, ef ţeir halda ađ ţessi ljótu tröppuljós frá Svíţjóđ eigi eitthvađ skylt viđ gyđinga. Ekki er t.d. Össur gyđingur, svo mikiđ er víst, ţó svo ađ hann hafi klínt sćnskri ljósastiku í gluggann heima hjá sér.
Eva Hauksdóttir, sem menn héldu um tíma ađ vćri af gyđingaćttum, frćđir bćđi í Kvennablađinu og á Eyjunni um ađ ţessar sćnsku týrur séu ekki gyđinglegar og ţví međ öllu óhćttulegar. Góđir Íslendingar, ţiđ móđgiđ sem samt ekki Palestínuţjóđina međ ţví ađ vera međ ţessa lampa heima hjá ykkur.
Í fremur lélegri greinargerđ sinni í Kvennablađinu og Eyjunni um ţessi ljós sem blásaklaus og illa gefinn almúginn leyfir sér ađ kalla "gyđingaljós", hefur Eva ekki einu sinni fundiđ hinn sanna uppruna ljósanna sćnsku (sjá hér og hér), og heildsalinn sem byrjađi ađ flytja ţetta "hemslöjd" frá Svíţjóđ er rangnefndur í grein nornarinnar.
En sama hvađ Eyjan og Kvennablađiđ segja, eđa hvađ Eva norn lćtur ljós sitt skína, ţá er ţađ nú stađreynd, ađ ljósastika gyđinga, hin sjöarma menorah, er fyrirmyndin ađ ljósunum sćnsku. Sjöarma ljósastikur voru oft í kirkjum Evrópu á síđari hluta miđalda og t.d. á altörum sćnskra kirkna frá ţví á 17. öld. Menn vildu minnast ţess ađ kirkja ţeirra stóđ i beinu sambandi viđ musteri Salómons í Jerúsalem.
Í dómkirkjunni í Lundi er forláta sjöarma stika úr messing frá 15. öld, sem framleidd var í Niđurlöndum.
Á myndinni efst stendur Kristján Sveinsson sagnfrćđingur og starfsmađur Alţingis viđ stikuna stóru í Lundi og lćtur ljós sitt skína, og er hann hvorki gyđingur né ađdáandi sćnskrar stórmenningar. Kristján er hins vegar međ hćrri mönnum, ţannig ađ ţiđ sjáiđ ađ sjö arma ljósastikur eru oft hćrri og veglegri en hćstu Svíar, svo ekki sé talađ um spítnaruslaljósin sćnsku sem seld eru í IKEA og víđar.
Svíaljósin, sem ekki eru "gyđingaljós", eru búin til af misnotuđum smábörnum sem ţrćlkađ er út í Kína. Ţiđ getiđ ţví hćglega haldiđ áfram ađ nota ţessi ljós án vondrar samvisku. Gyđingar hafa ekkert grćtt á ţeim og ţau hafa nú veriđ gćđastimpluđ af virtri norn á Íslandi sem fremur sćringar á Eyjunni, ţar sem menn selja ekki söguna dýrar en ţeir keyptu hana.
Kinga frá 2. eđa 3. öld e. Kr. , fundin í Jerúsalem, og sem sýnir m.a. Menoru, sjö arma ljósastiku gyđinga, sem var upphaflega olíulampi.
Forn fróđleikur | Breytt 22.2.2022 kl. 06:30 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (2)
Gamalt kók á gömlum flöskum
12.12.2013 | 05:10
Hver kannast ekki viđ akfeita jólasveininn, sem drekkur kók í einum teyg? Hver man ekki eftir kókbílnum sem keyrđi um sveitir og varđ stćrri og stćrri sem árin liđu? Hver hefur ekki séđ kóklestina, ţetta unađslega samgöngutćki sem svalar ţorsta mannkyns og tendrar jólaljósin hvert sem hún fer, nema kannski í Darfúr?
Hver man ekki eftir fallega fólkinu, af öllum mögulegum og ómögulegum kynţáttum, sem söng á hćđ (í Kaliforníu) á Ítalíu? Og allir sungu međ: "I´d like to teach the world to sing". Milljón ropum síđar og međ sćtar minningar um rotnandi tennur og kókvömb, er fróđlegt ađ minnast ţess ađ kókiđ hefur leikiđ mikilvćgt hlutverk í utanríkisstefnu (sem sumir kalla heimsveldisstefnu) Bandaríkjamanna. Rússar áttu ekki drykk eins og Coca Cola, og ţví fór sem fór.
Kókiđ kom til Íslands áriđ 1942, um svipađ leiti og Kaninn tók viđ af Bretum í hernáminu. Vildi Bandaríkjastjórn sýna sjálfri sér og heiminum, hve annt Íslendingum var um hersetuna, m.a. hvernig dátarnir svöluđu ţorsta Íslendinga međ kóki, ţar sem ţeir keyrđu um sveitir í jeppum og deildu út kóki á fólk í bćjum og til sveita. Allir teyguđu brátt kókiđ til sjós og lands.
Ćtli ţessi ţjóđardrykkur Íslendinga sé ekki meira drukkinn af Íslendingum en blávatniđ?
Međ ţessari kókminningu óska ég lesendum mínum gleđilegra jóla, og vona ađ Grýla, Leppalúđi og Jólakötturinn fari ekki illa međ ykkur. Ég er viss um ađ nokkrar ţúsundir lítra af heimsveldisgosinu muni renna niđur međ steikinni ykkar um jólin og valda ţembu og sýruátu á tönnum og í maga. Veriđ samt blessuđ og sćl.
Hér er gömul Pepsi-saga og Sinalco-saga.
Viđbót: Ég varđ snemma kókţrćll. Nýlega greindi ég meira frá dvöl minni í Riftúni, ţađan sem 3 börn komu aldrei söm til baka:
10. júlí áriđ 1969 skrifađi ég ţađan hróđugur til móđur minnar og föđur. "Viđ erum hér heppin ađ ţađ er strákur hér og afi hanns heitir Björn Ólafsson og hann á Kóka Kóla verksmiđjuna og ţers vegna fáum viđ Kók og Kóla ađ drekka í afmćlum og segđu henni Siggu [systur minni] ţađ." Drengurinn hét Halldór, en hann lést fyrir nokkrum árum síđan. ...
Menning og listir | Breytt 27.1.2021 kl. 10:12 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (12)
Kamban og kalkúnninn
6.12.2013 | 13:52
Ţađ fer ađ líđa ađ jólum og ţá falla oft margir kalkúnar. Guđmundur Kamban var mikill áhugamađur um kalkúna og alveg er ég viss um ađ Sveinn Einarsson hafi sagt frá ţví í bók sinni um Kamban. En hvađ sem ţví líđur, ţá lćt ég söguna flakka hér, enda hef ég ekki lesiđ bókina hans Sveins.
Áriđ 1888 fékk forvörđurinn August Olbers ţann starfa ađ forverja kalkmálverk í dómkirkjunni í Slésvík. Olbers var Ólafur forvörđur síns tíma, en ekki eins vandađur af međölum og Óli falsarabani nútímans. Olbers tók sig til og málađi stóra kalkúna hátt uppi viđ kirkjuhvelfinguna, kalkúna sem aldrei höfđu veriđ ţar áđur (sjá mynd). Enginn tók eftir ţessum nýju kalkúnum sem bćtt var viđ meistarastykki frá 14. öld.
Í byrjun árs 1939 fékk prófessor Fey frá Lübeck ţann starfa ađ forverja kalkmálverkin í dómkirkjunni, en vegna veikleika ţessa prófessors og eins samstarfsmanna hans, sem hét Lothar Malskat, fjölgađi nú kalkúnunum um helming.
Ţađ fréttist í ţetta sinn fljótt ađ kalkúnshanar vćru efst uppi á veggnum undir kirkjuloftinu í Slésvík, og ţótti mönnum ţađ mjög merkilegt. Áđur en menn vissu af, var heimsfrćgur Íslendingur orđinn ađ helsta sérfrćđingi nasista í kalkúnunum í Slésvík á miđöldum. Ţađ var enginn annar en "Prófessor" Guđmundur Kamban. Prófessorstitlinum klíndu Ţjóđverjar alltaf á Kamban, án ţess ađ Kamban vćri ađ fúlsa viđ ţví. Ţar var hann ekkert öđruvísi en margur landi hans sem hefur gengiđ kinnrođalaust međ falstitil.
Kamban tjáđi sig um kalkúnana, Die Truthahnen, í dómkirkjunni í skrifađi grein sem birtist í nasistafjölmiđlum um hvernig kalkúnninn hafđi borist frá Vesturheimi til Evrópu međ Íslendingum (sjá hér). Kamban taldi víst, ađ kalkúnarnir hefđu veriđ veiddir af norrćnum mönnum og teknir međ til Grćnlands, fyrst og fremst karlfuglar, hanar, sem voru sterkari til feđralaga en kvenfuglinn. Myndir hrappanna Feys, Malskats og Olbers voru einmitt af kalkúna-hönum.
Kamban taldi, ađ forfeđur sínir hefđu haft fuglana sér til matar á langferđum sínum frá Vesturheimi og ţannig hefđu ţeir náđ til Evrópu, löngu, löngu áđur en Kólumbus lagđi sér til munns "safaríkar" kalkúnabringur.
Lothar Malskat (1913-1988) var frćgur falsari og falsađi annađ en kalk- og Kalkúnsmálverk. Grallaralegur var hann. Hann var mest leiđur yfir ţví ađ prófessor Fey hefđi fengiđ mestan heiđur fyrir myndverkin af kalkúnunum í Slésvík. Fey fékk 20 mánuđi í steininum en Malskat ađeins 18. (sjá)
Ţannig var nú Kamban, íslenskur rugludallur, sem fólk vill hefja til skýjanna áriđ 2013. Áriđ 1952 viđurkenndi Lothar Malskat fyrir rétti í Lýbíku ađ hann hefđi bćtt viđ kalkúnum á kirkjuloftinu í dómkirkjunni í Slésvík áriđ 1938, og enn er hćgt ađ sjá Kambanskalkúnana, ţví menn ákváđu ađ fjarlćga ekki fölsunina eins og gert var viđ ađrar falsanir sem Malskat málađi í Maríukirkjunni í Lýbíku.
Ég vona ađ Sveinn Einarsson sé mér ekki gaggandi reiđur fyrir birta efni sem hann hlýtur ađ vera međ í bókinni sinni um Kamban.
Leggur Fornleifur hér međ til ađ Ţakkargjörđarhátíđin, Thanks Giving, sem ameríkaníserađir Íslendingar eru farnir ađ halda í miklum mćli, verđi héđan í frá kölluđ Kambansvaka, til heiđurs ţessum fremsta sérfrćđingi ţjóđarinnar í kalkúnum.
Kambankambankambankaka
Forndýrafrćđi | Breytt 21.9.2023 kl. 15:40 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (10)
Kamban er ekki hćgt ađ sýkna
5.12.2013 | 18:05
Um daginn hlustađi ég á viđtal viđ Svein Einarsson fyrrverandi Ţjóđleikhússtjóra og menningarfulltrúa um Guđmund Kamban. Í dag hlustađi ég á annađ viđtal sem Björn Bjarnason átti viđ Svein á Íslands Nýjasta Nýtt (ÍNN). Sveinn hefur einmitt gefiđ út bók um skáldiđ umdeilda, Kamban, líf hans og starf, og ekki er nema von ađ Sveinn brosi sínu breiđasta og sé rjóđur í vöngum í misheppnađa húsinu í Efstaleiti.
Sveinn lét í ljós ţá skođun sína, ađ margt nýtt hefđi komiđ fram í sagnfrćđirannsóknum í Danmörku á síđustu árum, en lét skilja á sér, ađ ásakanir á hendur Kamban um nasisma og samskipti viđ ţýska setuliđiđ í Danmörku vćru lítilvćgar. Sveinn telur ekki ađ hann hafi veriđ réttdrćpur nasisti "vegna ţess ađ hann hafi ekki veriđ á lista frelsisráđsins". Listi frelsisráđsins var reyndar búinn til eftir ađ Kamban hafđi veriđ skotinn! Sveinn sagđi á ÍNN ađ hann teldi ađ Guđmundur hefđi veriđ sýknađur, hefđi hann veriđ tekinn höndum. Ég er ósammála.
Á ÍNN sagđi Sveinn sömuleiđis ađ fyrirliggjandi upplýsingar vćru "ekki ástćđa til ađ hengja hann upp á einhvern kross fyrri ţađ." Hins vegar skilst mér á gagnrýni í Silfri Egils ađ Sveinn sé fyrst og fremst ađ gera skáldinu og leiklistarmanninum Kamban skil í bók sinni og fari ekki mikiđ út í ađra sálma, og velti ţví ekki fyrir sér hlutum eins og drápinu á Kamban eđa skođunum manna á samskiptum Kambans viđ nasista í Ţýskalandi og ţýska hryđjuverkaliđiđ. Sveinn Einarsson gerir ţađ m.a. vegna ţess ađ Danir setja svo ströng skilyrđi fyrir birtingu ţeirra gagna sem upplýst geta um dauđa hans. Ţetta er ţví ekki nein fullnađarúttekt um Kamban. Ţađ er hins vegar sögufölsun ţegar hermt er í öđrum ţćtti á RÚV (Rás 1) ađ "múgćsingarmađur" hafi skotiđ Kamban á Pensionat Bartoli í Upsalagade 20 í Kaupmannahöfn, líkt og einn starfsmađur RÚV gaf í skyn í viđtali viđ Svein Einarsson nýveriđ.
Kamban var mjög samsettur mađur og náttúrulega getur mađur ekki gengiđ framhjá öđru en leiklistinni í lífi ţessa manns, ţar sem skilin milli veruleika og ţess lygilega voru ekki alltaf augljós. Hann hóf feril sinn međ ţví ađ halda ţví fram ađ einhverjir ađ handan, m.a. H.C. Andersen og Jónas Hallgrímsson skrifuđu í gegnum sig. Hann taldi einnig sér og öđrum trú um ađ hann gćti snúiđ viđ gangi styrjaldarinnar og fékk ađ sögn 1500 kr. á mánuđi frá Ţjóđverjum fyrir uppfinningu sem átti ađ geta snúiđ viđ stríđsgćfu nasista. Leiklistaskáld og ćvintýramađur. Sveinn kallar Kamban "Andlegan aristókrat", sem oft eru líka ćvintýramenn, eiga ţađ oft til ađ verđa misskildir, og sér í lagi ef ţeir veđja á rangan hest. Guđmundur veđjađi stórt á nasistabikkjuna - og veđjađi rangt.
Ég bendi fólki sem vill frćđast betur um nasistaveikleika Kambans á ađ lesa bók Ásgeirs Guđmundssonar, Berlínarblús, til ađ frćđast meira um Kamban og samskipti hans viđ nasista.
Ein af nýrri bókum um sögu stríđsáranna í Danmörku sem hvađ mesta athygli vakti áriđ 2005, ţegar 60 ár voru liđin frá stríđslokun var bók mín Medaljens Bagside (2005). Hún fjallar ekki um Guđmund Kamban. En á mjög furđulegan hátt kom Kamban ţó međ í bókina, og eftir ađ ég skrifađi bók mína hef ég skođađ lögregluskýrslur í skjalasafni danska dómsmálaráđuneytisins vegna rannsóknar á drápinu á Kamban, sem fullvissar mig um ađ dauđi Kambans var slys. Ţćr sagđist Sveinn Einarsson ekki hafa skođađ, Hann "vildi ekki kynna sér ţađ" eins og hann sagđi á ÍNN, og finnst mér ţađ afar léleg sagnfrćđi hjá Sveini Einarssyni. Skot hljóp af í ćsingi sem skapađist er Kamban neitađi ađ láta handtaka sig. Ég ţekki máliđ, veit hverjir voru til stađar og tel ţađ vafasama ađferđ hjá Sveini ađ afneita vitneskju, ţó svo ađ strangar reglur gildi um birtingu ţeirra og nafna. Reyndar heyrđist mér á öđru ţví sem Sveinn talađi um í ţćtti Björns Bjarnarsonar á ÍNN, ađ Sveinn hlyti ađ hafa lesiđ gögnin í skjalasafni danska dómsmálaráđuneytisins.
Samvinna Kambans viđ nasista í Danmörku var ef til vill ekki ekki dauđasök, en ţađ fór ekki fram hjá mönnum ađ hann var innsti koppur í búri nasista, fyrirlesari hjá Nordisches Gesellschaft og hyllti opinberlaga í dönskum fjölmiđlum Göbbels er sá vitleysingur setti á gagnrýnisbann á ritdóma áriđ 1936. Ţegar Sveinn Einarsson leyfir sér ađ kalla Kamban "friđarsinna", er Sveinn búinn ađ missa tökin á efniviđi sínum, og mađur gćti haldiđ ađ hann hafi frá upphafi ćtlađ sér ađ skrifa sýknudóm um leiđ og hann gerđi ritlist Kambans skil.
Mynd af Thalmay varđveitt í Frřslev búđunum í Danmörku, áđur en hann var sendur til Ţýskalands. Myndin er líklega tekin í Vestre Fćngsel í Kaupmannahöfn.
Sagan af Thalmay gleraugnasala
Stćrsti "glćpur" Kambans var hann ekki skotinn fyrir, en hér verđur sagt frá ţeim glćp eins og mér var sagt frá honum. Mér ţykir líklegt ađ ţessar upplýsingar hafi fariđ fram hjá Sveini, ţví Sveinn hélt ţví fram á ÍNN ađ hann hefđi ekki séđ eđa heyrt ađ Kamban hefđi boriđ blak af gyđingaofsóknum. Samvinna viđ Nordisches Gesellschaft, sem Kamban hafđi, bendir til ţess ađ hann hafi haft lítiđ álit á gyđingum, ţví ţađ var algild regla um alla međlimi ţess vafasama félags.
Einn ţeirra gyđinga sem vísađ var úr landi á stríđárunum í Danmörku var Jacob Thalmay. Ég vitna hér í bók mína: "Međal ţeirra 77 fanga sem voru fluttir af Ţjóđverjum til Sachsenhausen ţann 21. janúar 1944, voru tveir ađrir gyđingar, sem báđir voru danskir ríkisborgarar. Einn ţeirra var úrsmiđurinn og gleraugnasalinn Jacob Thalmay (f. 1904). Hann fćddist í Varsjá, en hafđi búiđ stćrstan hluta ćvi sinnar í Danmörku. Hann hafđi ţó fyrst fengiđ danskt ríkisfang áriđ 1942 eftir ađ hann hafđi búiđ í Palestínu og veriđ međ [enskt] protektorate vegabréf síđan 1922. Jacob Thalmay hafđi orđiđ eftir í Danmörku eftir ađ kona hans og dóttir flýđu til Svíţjóđar. Ástćđan til ţessa var ađ hann var orđinn virkur í andspyrnuhreyfingunni og vann hugsanlega sem gagnnjósnari. Hann hafđi litađ hár sitt ljóst og samkvćmt bróđursyni hans hafđi hinn íslenski rithöfundur og međreiđarsveinn nasista, Guđmundur Kamban, boriđ kennsl á Jacob Thalmay í Shell-húsinu sem fyrrverandi nágranna sinn og uppljóstrađ fyrir Ţjóđverjunum, ađ Thalmay vćri gyđingur.
Í einni af neđanmálsgreinin viđ ţessar upplýsingar má lesa:
"Jacob Thalmays nevř, Mark Thalmay, Tjele ved Viborg, fortalte forf. fřlgende under en telefonsamtale d. 11.8. 2000: "...Min frabror var kontraspion og kom i Shell-huset. Der blev han genkendt af en islandsk digter, Kamban, som genkendte ham, selvom han havde farvet hĺret lyst. Han fortalte tyskerne, at Jacob var jřde. De havde vćret naboer. Han genkendte ham" ."
Ég geri mér grein fyrir ţví ađ erfitt hefđi veriđ ađ sanna ţessa sögu fyrir rétti, en kannski gerđu Danir Íslendingum greiđa međ ţví ađ skjóta Kamban fyrir slysni. Ţví fyrir rétti hefđi ţessi saga ekki komiđ vel út fyrir Guđmund Kamban, og hvađ ţá Íslendinga. Ég tel fullvisst ađ sagan sé sönn. Ég hafđi samband viđ óţekktan mann í síma, sem ekki hafđi fengiđ neinar upplýsingar fyrir um erindi mitt. Ég man ađ ég varđ mjög undrandi yfir ţví ađ Kamban vćri strax nefndur til sögunnar.
Örlög Jacobs Thalmays urđu ţau ađ hann var fluttur frá Sachsenhausen til Auschwitz og ţađan var hann sendur í dauđagöngu til fangabúđanna í Melk, undirbúđa Mauthausen búđanna illrćmdu í Austurríki. Taliđ er ađ hann hafi látist á leiđinni eđa í búđunum í Melk í mars áriđ 1945.
Jacob Thalmay, áđur en Guđmundur Kamban sá hann í Shell húsinu, sem var fangelsi og ein af stjórnstöđvum Gestapos.
Sagnfrćđi | Breytt 29.4.2020 kl. 19:23 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (4)
Lík 133 á Akureyri sumariđ 1907
4.12.2013 | 20:29
Fornleifur er konungasleikja, en ţó mest í hófi. Ţegar nýir íslenskir stjórnmálaflokkar eru farnir ađ pakka kjánalegum hugsýnum sínum inn í glapsýn af dönsku ţorpi og hjólastígum í Vatnsmýrinni verđur manni hins vegar um og ó. Ţađ er greinilegt ađ undirlćgjuháttur sumra Íslendinga fyrir Danskinum og erlendu yfirmćtti er enn til stađar og er rćfilssnobbiđ fyrir ESB hluti af ţví.
Ađ ţví tilefni og vegna ţess ađ ţađ er alltaf í tísku ađ vera međ Danska daga á Íslandi, sem notađir eru til ađ selja allan andskotann, langar mig á nćstunni ađ minnast sumra ţeirra stórmenna sem voru međvitađir um ađ konungstign ţeirra byggđi einnig á trúum ţegnum sem byggđu hiđ auma sker Ísland. Ţessir konungar sáu sér ekki fćrt ađ vitja eigna sinna fyrr en ađ Kristján 9. gerđi ţađ áriđ 1874. Sonur hans, Friđrik 8., langafi Margrétar Danadrottningar, kom til landsins áriđ 1907. Jú, hann var einmitt sá sem andađist í Hamborg og fannst, sumir segja dauđur af reiđarslagi, á bekk í Herbertsstrasse 5 árum eftir ađ hann heimsótti Ísland. Konungur hafđi brugđiđ sér án fylgdarmanna út í nóttina og rétt fyrir miđnćtti hins 14. maí 1912 fannst hann dauđur á bekknum og var fćrđur á líkhús í grenndinni. Ţar var hann ekki fćrđur til bókar sem einhver hátign, heldur sem lík númer 133. Margir Danir eiga erfitt međ ađ heyra söguna um ađ konungur ţeirra hafi gefiđ upp öndina á hóruhúsi í grenndinni, en sú dánarorsök hefur veriđ höfđ í flimtingum, en verđur víst aldrei hćgt ađ sanna. Merkilegt ţótti ţó ađ hann fćri einn út á lífiđ.
Myndstúfurinn efst er frá heimssókn ţessa mikilmennis til Akureyrar. Ţarna sést eitthvađ af Íslendingum, sýslumönnum, prestum og sveitaofstopum bukkandi fyrir kóngsa. Takiđ eftir öllum hvítu hestunum sem smalađ hefur veriđ saman til hópreiđarinnar og hvítklćddu fjallkonunum viđ Góđtemplarahúsiđ.
Nćrri lokum myndarinnar, sem er varđveitt á Dansk Filminstitut, má sjá Matthías Jochumsson flytja drápu fyrir konung. Matthías hitti einnig Kristján 9. föđur Friđriks og skrifađi: Ég átti tal viđ ţá báđa konungana, Kristján 9. og Friđrik 8. bćđi erlendis og hér á landi og má ţví trútt um tala. Kristján var hnífréttur hermađur og aristokrat" ađ eđli, en enginn andans mađur ... stirđur til máls og eins og óvanur ađ mćla margt viđ eđa umgangast alţýđufólk. Sonur hans aftur á móti var öđlingur í lund, vel menntađur og málsnjall og svo auđveldur og ađlađandi, sem formiđ" ýtrast leyfđi." Ţađ ţurfti konunga til ađ ţekkja konunga.
Friđrik 8. viđ Gullfoss. Konan er Rose Bruhn, sem var eini kvenkyns fregnritari konungs.
Sagnfrćđi | Breytt 22.2.2022 kl. 06:28 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (5)