Bloggfærslur mánaðarins, desember 2016
Ísland á sýningu í París 1856-1857
28.12.2016 | 21:06
Í nóvember 2014 var hér á Fornleifi greint frá sýningunni Musée Islandique, sem haldin var Nordatlantens Brygge í Kaupmannahöfn 15. nóvember 2014 til og með 18. janúar 2015. Sýningin og öll vinna Ólafar Nordals listamanns við hana var með miklum ágætum.
Myndlistarverkefnið Musée Islandique eftir Ólöfu Nordal samanstendur af tveimur ljósmyndaröðum sem bera heitið Musée Islandique og Das Experiment Island. Verkin voru sýnd á Listasafni Íslands árið 2012, í Maison d´Art Bernard Anthonioz í París árið 2013 og í Nordatlantens Brygge, þar sem allt of fáir sáu þessa góðu sýningu, þótt gerð hennar á Íslandi hafi verið vel nokkuð vel sótt (1).
Líkt og fram kom í sýningarskrá hinnar frábæru konseptsýningar Ólafar Nordals, heillaðist Ólöf af mannfræðiáhuga 19. og 20. aldar eftir að hún rakst á gifsafsteypur af 19. aldar Íslendingum sem eru flestar varðveittar í frumgerð sinni á Musée de l´Homme í París, utan ein, sem er af Birni Gunnlaugssyni. Hún er varðveitt í afsteypu á Kanaríeyjum, nánar tiltekið á El Museo Canario í Las Palmas, þangað sem myndir var í eina tíð seld af Musée de l´Homme í París. Á sýningu Ólafar voru ljósmyndir, sem hún lét taka á Las Palmas og í París, af þeim afsteypum sem gerðar voru af Íslendingum árið 1856. Afsteypurnar voru af Íslendingum og Grænlendingum og gerðar að mönnum í för með franska prinsinum Jerome Napoleons prins (1822-1891)(2) í merkum vísindaleiðangri sem sumarið 1856 heimsótti meðal annarra landa Ísland og Grænland. Afrakstur þessa opinbera franska leiðangur var sýndur á opinberri sýningu í París þegar í árslok 1856. Sýningin fór fram í Palais-Royal í París. Miðað við hver fljótt var miðlað af söfnun leiðangursins hefði í þá daga sannarleg mátt bæta effectivité við einkunnarorðin Liberté, égalité, fraternité.
Myndir af sýningu árið 1856-57
Fyrir hreina tilviljun fann Fornleifur nýverið blaðsíðu úr franska tímaritinu L´Illustration, sem mér sýnist að hafi ekki komið fyrir augu almennings á Íslandi fyrr en nú. Ekki var greint frá þessari umfjöllun í tengslum við sýningar Ólafar Nordal. Ég uppgötvaði síðuna á netinu og keypti hana á stundinni af manni nokkrum í Frakklandi sem selur úrklippur úr gömlum blöðum og gamlar koparristur.
Fyrstu Íslandssýningunni, sem opnuð var þann 20. desember 1856 í París, voru gerð góð skil þann 10. janúar tímaritinu L´Illustration (bls. 21-22). Höfundurinn var maður er hét Laumé. Greinin bar yfirskriftina Expédition scientifique du prince Napoléon dan les mers du nord [Vísindaleiðangur prins Napóleons til norðurhafa]. Teiknaðar voru myndir á sýningunni og eftir þeim voru síðan gerðar koparstungur sem birtust í L´Illustration. Á einni myndanna má glögglega sjá sýningargripina frá Íslandi og Grænlandi.
Þessar myndir í L´Illustration, sem vantaði tvímælalaust á sýningu Ólafar Nordals, er hér með komið á framfæri. Það er aldrei um seinan. Gaman er að skoða koparristunar í L´Illustration og bera t.d. saman við þær afsteypur sem varðveist hafa á Þjóðminjasafni Kanaríeyja og á Musée de l´Homme.
Íslenskir líkamspartar og bækur
Hér fyrir neðan má sjá nokkrar nærmyndir af stærstu koparristunni í greininni í L´Illustration í samanburði við þær afsteypur sem finna má á Kanaríeyjum og í París. Sýningin á gripunum frá Íslandi veturinn 1856-57 telst mér til að sé fyrsta sýningin þar sem Íslandi og Íslendingum voru gerð skil.
Þær voru þarna grænlensku konurnar í París 1856, þótt af einhverjum ástæðum hafi ekki þótt við hæfi að hafa myndir af þeim frammi á sýningunni í Reykjavík árið 2012.
Sýningin var heima hjá prinsinum
Hæg voru heimantökin fyrir Napóleon prins. Hann bjó sjálfur ásamt fjölskyldu sinni í höllinni þar sem sýningin á gripum úr leiðangrinum fór fram. Þá sem ekki þekkja vel til í París er hægt að upplýsa, að höllina Palais-Royal er hægt að finna gegnt Louvre-safninu og hýsir höllin í dag m.a. brot af af þjóðarbókhlöðu Frakka.
Á sýningunni í Palais Royale í París árið 1856-57 voru gripir frá öllum þeim löndum sem leiðangurinn hafði heimsótt, þ.e. Íslandi, Grænlandi og Svíþjóð og Færeyjum, Danmörku og Noregi; Ekki einvörðungu afsteypur af Íslendingum og Grænlendingum, heldur einnig mikið steinasafn og uppstoppuð dýr.
Nokkur skip sigldu með leiðangursmenn um Norðurhöfin, en móðurskipin tvö voru La Reine Hortense, sem var gufuskip, og Le Course. Prinsinn heimsótti einnig Jan Mayen og Spitzbergen og sömuleiðis var komið við í Færeyjum,Noregi, Svíþjóð og Danmörku. Um ferðalagið er hægt að lesa í miklu verki sem fyrst kom út árið 1857 og sem bar titilinn: Voyage Dans Les Mers Du Nord A Bord De La Corvette La Reine Hortense. Höfundurinn var einn leiðangursmanna, einn af riturum Napóleons Prins sem kallaði sig Charles Edmond. Upphaflegt nafn hans var Edmund Franciszek Maurycy Chojecki og var hann ættaður frá Póllandi og talinn einn af fyrstu sósíalistanna í Frakklandi.
Eins og sjá má hér á einni af koparstungunum sem birtust í L´Illustration þann 10. janúar árið 1857, þá hafa Napóleon prins og ferðafélagar hans einnig krækt sér í langspil, ekki ósvipað því hljóðfæri sem varðveitt er á safni í Brussel (sjá hér). Á Íslandi náðu þeir sér einnig í ask, útskorin tóbaks- og púðurhorn sem og reykjarpípu úr járni. Á annarri mynd má sjá silfurkrús íslenska "fyrir mjólk", grænlenska fiðlu!! og sænska könnu sem er fremst á myndinni.
Einnig höfðu leiðangursmenn með sér margar bækur og handrit frá Íslandi, sem sjást á koparristunni, þar sem þeim var raðað á borðin fyrir framan gifsafsteypurnar. Í greininni í L´Illustration er tekið fram að bækurnar sýni frekar en en glæsileika bókanna, háan aldur þeirra sem og hvernig Íslendingar héldu andlegu atgervi sínu við lestur uppbyggilegra bóka á hjara veraldar, þar sem allur gróður visnar en þar sem mannlegt atgervi hefur haldið áfram að blómstra og vaxa. Höfundur dáðist að því að í Reykjavík var lærður skóli, skóli, bókasafn, þrjú lærdómsfélög og prentsmiðja sem gaf út tvö blöð og prentaði bækur sem stóðust samanburð við það besta í enskri [sic] prentlist.(4)
Leiðangursmönnum og prins Jerome Napoleon tókst sýnilega mjög léttilega að afklæða sumar íslenskar konur, ekki aðeins til að taka gifsafsteypur af kvið þeirra, stinnum eða lafandi brjóstum, rasskinnum og útstandandi nöflum. Aumingja mennirnir hafa hugsanlega aldrei séð neitt því líkt heima í Frakklandi.
Kannski hafa einhverjar af hinum viljugu, íslensku kvenmódelum þeirra skipt á spaðafaldsbúning þeim sem síðar var sýndur í París og einhverjum nútímalegri flíkum eftir nýjustu Parísartísku. Þannig er faldbúningnum lýst í þýðingu Vieuxsage, en svo er Fornleifur jafnan kallaður á æruverðugan hátt í París:
Hér má sjá einhvern nærsýnan franskan sjarmör heilsa íslensku maddömunni sem reynist þó vera næsta þögul og fýluleg gína sem stóð rétt innan við anddyri sýningarsalsins.
Napóleon prins var sjálfur örlátur á gjafir handa Íslendingum eins og má lesa hér í frábærri grein Kjartans Ólafssonar sagnfræðings í tímaritinu Sögu árið 1986, þar sem Kjartan kemur inn á ferð Napóleons og póltíska þýðingu hennar vegna áhuga Frakka á fiskveiðistöð á Dýrafirði og andstöðu Dana við þau áform. Færði Napóleon prins sumum mektarmönnum á Íslandi minningarpening með mynd af sjálfum sér og með áletrun sem vísaði í ferðina. Prinsinn skildi einnig eftir sig tvö stór málverk af sér og konu sinni í embættisbústað Stiftamtmannsins, og hafa þau málverk líkast til verið tekin traustataki af þjófóttum dönskum embættismönnum. Forleifur væri þakklátur fyrir upplýsingar um örlög málverkanna, sem upphaflega héngu um borð á einu skipa leiðangursins.
Neðanmálsgreinar og frekari upplýsingar:
(1) Minna þótti mér aftur á móti koma til greinar Gísla Pálssonar prófessors emeritus í mannfræði við Háskóla Íslands um Jens Pálsson (1926-2002) líkamsmannfræðing sem Gísli ritaði í tengslum við þann hluta sýningar Ólafar sem fékk heitið Das Experiment Island. Grein hans birtist í sýningaskránni með sýningunni. Ástæðuna fyrir skoðun minni á grein Gísla Pálssonar geta menn lesið í langri ádeilu minni hér.
(2) Vegna nokkurs ruglings sem gætt hefur hjá ýmsum íslenskum höfundum skal tekið fram, að sá Naflajón sem heimsótti Ísland með pompi og prakt árið 1856 hét fullu nafni Napoléon Joseph Charles Paul Bonaparte. Hann var fæddur í Trieste og bar m.a. titlana Prince Français, Count de Meudon, Count di Moncalieri ad personam og Þriðji Prince von Montfort. Frá og með 1848 var hann almennt kallaður Prince Napoléon en einnig Prince Jérôme Napoléon og jafnvel uppnefndur Plon-Plon, en þannig mun hann hafa borið fram ættarnafn sitt sem barn. Hann var bróðursonur Napóleons keisara. Naflajón Íslandsfari andaðist í Rómarborg.
(3) Þannig var Prins Napóleón lýst í Þjóðólfi árið 1856 (sjá hér): Prins Napóleon er hár maður vexti og þrekinn vel að því skapi og hinn karlmannlegasti og höfðinglegasti maður, ljósleitur í andliti en dökkur á hár og dökkeygður og snareygður og mjög fagureygður, ennið mikið og frítt, þykkleitur nokkuð hið neðra um andlitið og mikill um kjálka sem keisarinn mikli var, föðurbróðir hans. Enda er hann að ásjónu og andlitslagi mjög líkur Napóleon hinum I. eftir því sem meistarinn Davíð hefur málað mynd hans, þá bestu sem til er af honum. Myndin hér til vinstri sýnir málverk að fituhlunknum Plon-Plon og að hann var ekki "þykkleitur hið neðra um andlitið", heldur með tvær undirhökur af keisaralegum vellifnaði.
(4) Parmi les objets rapportés d´Islande, on remarque une magnifique collection de livres, moins remarquables par leur luxe que par leur ancienneté et les idées qu´ils éveeillent Comme le fait remarquer M. Paul de Saint-Victor, l´emotion s´empare de vous a la vue de ces vénérables Bibles qui ont été la force, le vitique, le trésor moral de leur froid désert. A cette extreme limite du mode habitable, la ou la vegétation elle-meme se raréfie et se meurt, l´intelligence humaine n´a pas cessé de murir et de fructifier. Reykjarik, la capital, possede un lycée, des ecoles, une bibliotheque, trois sociétés savantes et littéretaires, et une imprimerie dont les deux journaux et les publications récentes egalent les plus parfaits produits de la typographie anglaise.
(5) Dans le rapide apercu contenu dans un de nos derniers numéros, nous avans parlé de l´etrangeté de cartains costumes. Parmi ceux-ci se trove l´habillement d´une femme islandaise, monte sur mannequin, et si bien monté que, placé a l´entree de la galerie, on est naturellement porte a le saluer comme une personne animée. Ce costume, a la magnificence massive, se compose d´un petit bonnet de drap noir a longue frange de soie, d´une cravate noire autour du cou, retombant sur une collerette de velours brodé d´or, d´un manteau ourlé de larges agrafes de cuivre, encadrant le corsage richement galonné; la taille est serrée dans une ceinture incrustée de gros boutons ciselés, á laquelle pend une longue chaine terminée pa un caeur d´argent. Cet habit est a lui seul l´écrin de la famille, et il reste comme un héritage la mere leque a la fille.
Gamlar myndir frá Íslandi | Breytt 15.8.2019 kl. 07:20 | Slóð | Facebook | Athugasemdir (0)
Ferill Fornleifaráðherranns í annálum Fornleifs
25.12.2016 | 08:33
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson er sagður ofsóttur maður. Því trúir maður nú mátulega, enda tala öll verk hans sínu skýra máli. Flestir þekkja stjórnmálaferil og skipbrot þessa fyrrverandi RÚV-fréttamanns og tækifærissinna sem nú á sér helst vini í fólki sem ímyndar sér að hann hafi einn komið í veg fyrir Icesave-afhroðið.
Færri muna kannski að hann gerðist einnig Þjóðmenningaráðherra. Fornleifur fylgdist því vel með ferli Sigmundar sem ráðherra. Jafnvel betur en George Soros og aðrir sem sakaðir eru um að hafa brugðið fótum fyrir hinn heimsþekkta íslenska kökudeigsdreng.
Um leið og Leifur forni óskar lesendum sínum gleðilegra Jóla, leyfir hann sér að minna á greinar sínar um Sigmund og menningararfinn og það siðleysi sem einnig tíðkaðist í "Þjóðmenningarráðuneytinu".
Nýlega kom út bókin Þjóðminjar, rituð af eins konar "ráðuneytisstjóra" Sigmundar í antikráðuneyti hans. Þar er að öllu að dæma sögð saga Þjóðminjasafns Íslands. Ekki býst ég við því að sagan sé rétt sögð í þeirri bók og það geri ég alveg kaldur án þess að hafa lesið hana. Ég þekki nefnilega höfundinn. Hér fyrir neðan má lesa greinar um Þjóðmenningarráðuneytið sem hún starfaði fyrir og það sem hún ætlaði sér að fá fyrir snúð sinn fyrir "störf" sín þar. Er nokkuð af þeim upplýsingum sem lesa má í pistlum Fornleifs með í bókinni? Varla. Eins rotið og ráðuneytið var og ráðherrann spilltur og firrtur, jafn satt er allt sem lesa má í pistlum Fornleifs um "þjóðmenningarráðuneyti" Sigmundar og starfsmann þess:
Úr annálum Fornleifs:
2013
16.10.2013. Kattarslagurinn um þjóðmenninguna og þjóðararfinn
13.11.2013 Fjórar drottningar í einum sal
2014
31.3.2014 Mikilvæg verðmæti
19.4.2014 Menninga19.4.2014rarfspizzan
6.5.2014 Beðið eftir Skussaráðuneytinu
2015
19.3.2015 Vangaveltur um Þjóðmenninguna og ESB
22.3.2015 Alveg eins og í henni Evrópu
2016
24.2.2016 Hinn mikli samruni Fornleifaráðherrans
25.2.2106 Sigmundur lögleysa
26.2.2016 Starf án vinnu. Hvað er nú það??
7.4.2016
Fallið mikla. Ómenning grafin upp á Panama og Bresku Jómfrúareyjum
8.6.2016 Birtingarmynd spillingarinnar
Veislan í algleymingi.
Fornleifur reyndist sannspárri en íslenska völvan sem lengi hefur hjálpað Dönum að sjá inn undir hulu framtíðarinnar. Í apríl 2014 ritaði Fornleifur þetta:
"Öllu líklegra tel ég, að áleggið á hjálparflatbökum til skuldsettra "fórnarlamba" eigin græðgi og óraunsæis verði m.a. sótt til þess sem skorið verður af í menningararfinum og menntakerfinu. Þau fáu grjúpán og sperðlar sem farið hefðu í aska menningararfsins í góðærum enda nú sem phoney baloney á pizzum menningarbakarans mikla. Þannig verður þetta meðan að fjármagni ríkisins verður hellt í kosningapizzur Framsóknarflokksins. Rýr hefur kosturinn hingað til verið, en óðal Simma bónda er ekkert menningaheimili, þótt hann kunni að baka pizza fiscale."
Menning og listir | Breytt 26.12.2016 kl. 09:24 | Slóð | Facebook | Athugasemdir (0)
Bréf frá svörtum sauð
18.12.2016 | 17:57
Þetta er stórmerkilegt bréf sem er til sölu. Furðulegt er hins vegar að það hafi hafnað á Íslandi. Upplýsingar sem seljandinn veitir er einnig nokkuð ábótavant. Bréfið er frá manni sem kallar sig árið 1824 Jorgen Jorgenson (upp á enskan máta). Það er sent bróður hans, Fritz Jürgensen. Fritz var gælunafn yngri bróðir sósíópatans og loddarans sem ritaði bréfið og sem við Íslendingar þekkjum sem Hundadagakonunginn.
Fritz hét í raun og veru Frederik og var úrsmiður, líkt og faðir þeirra bræðra og afi þeirra í móðurætt í Sviss. Fritz sem fékk bréfið árið 1824, var faðir danska úrsmiðsins og skopmyndateiknarans Georg Urban Jean Frederik Jürgensen, sem oftast var kallaður Fritz líkt og faðir hans og nafni.
Eldri bróðir Jörundar Hundadagakonungs, Urban J. Jürgensen.
Ekki vissi ég til þess að afkomendur úrsmiðsins Jürgensen hefðu sest að á Íslandi, og tel það vitaskuld næsta ólíklegt. Einkasonur Fritz, þess sem fékk bréfið árið 1824, dó barnslaus og hefur líklega erft bréfasafn föður síns og nafna, þmt bréf frá svörtum sauð fjölskyldunnar sem sat í steininum í London og beið þess að verða sendur down under. En hvernig bréfið hefur svo endað hjá sölumanni á lágu nesi við Faxaflóa uppi á Ísland og loks á eins ómerkilegum stað og eBay þykir mér furðu sæta.
Án þess að draga í efa heiðarlegan uppruna bréfsins þá leiddi þessi frétt strax hugann að stórfelldum þjófnuðum sem hafa átt sér stað, bæði í Konunglega Bókasafninu og á Ríkisskjalasafninu/Landsarkivet for Sjælland á síðustu árum.
Vona ég að núverandi eigandi hafi örugga eigendasögu fyrir bréfið ef ég tæki upp á því að kaupa það.
Við lestur bréfsins þótti mér merkilegt að sjá að skurðlæknirinn, efnafræðingurinn, líkþjófurinn, lögmaðurinn og ævintýramaðurinn John Pocock Holmes, sem einnig varð frægur árið 1845 fyrir að hafa fyrstur manna útbúið pemmican á Bretlandseyjum fyrir leiðangra um óþekkt svæði í Kanada, hafi tekið að sér að taka á móti og senda bréf Jörundar árið 1824.
Afi Jörundar Hundadagakonungs, JF Houriet, og dóttir hans Sophie Henriette, sem giftist Jürgen Jürgensen úrsmið, föður Jörundar Hundadagakonungs og Fritz (Frederiks) úrsmiðs, sem fékk bréfið frá bróður sínum árið 1824.
![]() |
Bréf frá Jörundi til sölu á eBay |
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt |
Bloggar | Breytt 19.12.2016 kl. 13:59 | Slóð | Facebook | Athugasemdir (0)
Hin annálaða íslenska gestrisni árið 1909
2.12.2016 | 19:13
Um leið og ég minni enn einu sinni á hina undurfögru Súkkulaði-Siggu, sem hægt er að kaupa á 50x70 sm stóru plakati af Fornleifi, greinir hér frá öðru en eldra chromo-korti, með uppfræðandi efni sem fylgdi matvöru iðnvæðingarþjóðfélagsins í stórborgum Evrópu í byrjun 20. aldar.
Merkið hér að ofan er 23 vetrum eldra en Súkkulaði-Sigga í pökkunum frá Chokolat Pupier i Saint Etienne. Merkið fylgdi pökkum með súpukrafti frá Liebig árið 1909. Eins og áður hefur verið greint frá á Fornleifi (sjá hér), gaf Liebig út tvær seríur með Íslandsmyndum sem Fornleifur á einnig á skattkamri sínum. Ofanstæð mynd, sem Fornleifur eignaðist nýlega í Frakklandi, tilheyrir þó ekki þeim seríum, heldur litríkri seríu sem kallaðist Jours d'été das l'extreme Nord, eða Sumardagar í hinu háa norðri. Undirtitillinn er La bienvenue aux voyaguers en Islande, sem útleggjast má: Útlendingar boðnir velkomnir á Íslandi.
Greinilegt er að franskt útibú Liebig kjötkraftsrisans í Þýskalandi hefur vantað upplýsingar frá Íslandi fyrir uppbyggilegt fræðsluefni um Ísland, og listamennirnir hafa ákveðið að skálda örlítið.
Heimasætan á Draumabakka kemur færandi hendi á móts við ferðalangana, með mjólk og brauð. Hún er einna helst líkust blöndu af barmastórri norskri, hollenskri, rússneskri og svissneskri heimasætu. Móðir hennar situr við mjaltir í túnfætinum og fjallasýnin er fögur. Ferðalangarnir taka ofan hattinn og háma í sig nýbakað brauðið og drekka volga mjólkina. Á hinum íslenska bóndabæ er vitaskuld allt mjög reisulegt og bærinn hlaðinn úr grjóti eins og síðar á nasistahofi Gunnars Gunnarsson að Skriðuklaustri. Ekkert torf er sjáanlegt eða útskeifar og skyldleikaræktaðar rollur. Fjallasýnin er glæsileg og vitaskuld er eldfjall og úr því rýkur örlítið. Ferðamannagos voru greinileg líka eftirsótt vara og þekkt árið 1909.
Myndirnar á Liebig-kortunum sumarið 1909 voru ef til vill ekki mikil listaverk, en töluverð handavinna.
Myndin á þessu korti kraftaverkaverksmiðjunnar Leibig er næsta helst eins og einhver sætasta draumkunta fyrrverandi fornminjaráðherra á puttlingaferðalagi með Kim Jong-Un um Ísland. Sigmundur vildi, eins og menn muna, ekki aðeins endurreisa hús í endurreisnarstíl Framsóknarflokksins með aðstoð Margrétar Hallgrímsdóttur þjóðminjavarðar, heldur einnig láta byggja almennilegan Selfossbæ með 60 metra langri miðaldastafkirkju og gapastokki. Hann skammaðist sín fyrir fortíðina og vildi búa til nýjar fornleifar.
Kannski hefði SDG verið ágætur draumsýnarmaður í súpukraftsverksmiðju? Hann var að minnsta kosti algjörlega misheppnaður sem yfirkokkur í stjórnmálum. Ætli Maggi eða Toro hafi ekki lausar stöður fyrir svo efnilegan súpudraumamann? Maður verður að vona það. Annars er alltaf hægt að setja upp Potemkin-tjöld í Norður Kóreu ef enginn áhugi er á Selfossi.
Gamlar myndir og fróðleikur | Breytt 18.12.2016 kl. 16:26 | Slóð | Facebook | Athugasemdir (0)