Bloggfćrslur mánađarins, apríl 2019

Fornleifur er lesinn víđar en áđur var taliđ

_98297851_matahari

Nú veit Fornleifur fyrir víst ađ neftóbaksfrćđi hans um íslenskt njósnakvendi eru lesin á flugvöllum í fjarlćgum löndum. Njósnakvendiđ íslenska komst ţó ekki međ tćrnar ţar sem Mata Hari (mynd) var međ háu hćlana.

Síđastliđna nótt hafđi prófessor Hannes Hólmsteinn Gissurarson samband viđ ritstjóra Fornleifs í tölvupósti. Hann var staddur einhvers stađar í útlöndum á milli kennslustunda. Hann kallađi ţađ smárćđi, en margt smátt er stórt. Hann var međ ţćr upplýsingar ađ "sér hefđi veriđ sagt", ađ íslenska njósnakvendiđ, sem ég skrifađi um á ađventunni áriđ 2017, vćri rangt feđruđ af mér.

Sko, ţessi tíđindi úr útlandinu glöddu mig vitaskuld mjög, ţví ég hef síđan 2017, ţegar ég varpađu fram spurningu til lesenda minna ćtterni njósnakvendisins í Kaupmannahöfn, ekki fengiđ nein svör. Nú kom loks svar og ţađ sýnir ađ auki, ađ menn eru ađ lesa Fornleif á alţjóđarflugvöllum í stórum stíl.

Reyndar "feđrađi" ég sjálfur ekki konuna í grein minni 2017, en tók hrátt eftir fyrrverandi ritstjóra Morgunblađsins, nafna mínum sem var Finsen ađ eftirnafni.

Vilhjálmur Finsen skrifađi svo nákvćmlega um íslenska konu í tygjum viđ nasista, ađ ég fékk lýsingarnar ađeins til ađ passa viđ eina konu, Lóló fegurđardís. Lóló var jafnaldra njósnakvendisins Guđrúnar hjá Vilhjálmi, hún var rauđhćrđ, dóttir útgerđarmanns, hún hafđi veriđ í leiklistarnámi í Ţýskalandi og fékkst ađeins viđ leiklist í Kaupmannahöfn. Hver gat ţetta veriđ önnuđ en Lóló? 

Ég spurđu ţví í varkárni hvort njósnakvendiđ hjá Vilhjálmi Finsen vćri Lóló sú sem giftist inn í Thorsćttina (sjá hér). Ekki kom svariđ fyrr en í nótt og ţađ líklegast alla leiđ frá Suđur-Ameríku og frá Hannesi Hólmsteini, sem hefur veriđ ađ vasast í neftóbaksfrćđi Fornleifs.

Hannes hafđi heyrt, ađ njósnakvendiđ í Köben vćri ekki Lóló heldur systir Guđmundar frá Miđdal. Ţetta kom mér töluvert á óvart og fór ég ađ vasast í minnigargreinar um ţćr Guđrúnu Steinţóru, Sigríđi Hjördísi, Karólínu (Líbu) cand.mag. og Ingu Valfríđi (Snúllu) Einarsdćtur. Ég útilokađi ţegar Karólínu (f. 1912) og Ingu (f. 1918). Eftir ađ hafa ráđfćrt mig viđ sérfrćđing um Guđmund frá Miđdal, sjálfan Illuga Jökulsson, taldi ég víst ađ ţađ vćri heldur ekki Guđrún, ţó svo ađ njósnakvendiđ hefđi veriđ kallađ Guđrún hjá Vilhjálmi Finsen í minningarbók hans Enn á heimleiđ (1956)   

Ţá var ađeins eftir Sigríđur Hjördís Einarsdóttir, og í ţví ađ mér varđ ţađ ljóst kom tölvupóstur frá Hannesi ţar sem hann sat á flugvelli og var ađ fara út í flugvél til ađ losa meiri koltvísýring.

Hannes skrifađi áđur en hann fór í flugvélina ađ upplýsingar sem stađfesti ađ njósnakvendiđ, sem Vilhjálmur Finsen kallađi Guđrúnu, hafi í raun heitiđ Sigríđur Einarsdóttir frá Miđdal og ţađ kćmi greinilega fram í nýrri útgáfu bókar Ţórs Whiteheads á Styrjaldarćvintýri Himmlers.

Ekki var frú Sigríđur, sem Vilhjálmur Finsen gerđi ađ innanstokkshlut hjá nasistanjósnurum í Kaupmannahöfn, rauđhćrđ - tja nema ađ hún hafi litađ hár sitt rautt um tíma  - líkt og Mata Hari gerđi. Samkvćmt Vilhjálmi var njósnakvendiđ Guđrún fyrst í tygjum viđ ţýskan njósnara áriđ 1938. Kannski gat Finsen ekki einu sinni fariđ rétt međ ártöl. En í minningargrein um frú Sigríđi frá Miđdal kemur fram ađ hún hafi gifst ekklinum Guđna Jónssyni (menntaskólakennara) sem ţekktastur er fyrir útgáfur sínar á Íslendingasögunum. Ţau létu pússa sig saman ţ. 19. ágúst 1938.Sigridur fra Middal

Ţór Whitehead birti gögn um ađ Sigríđur Hjördís Einarsdóttir frá Miđdal vćri njósnakvendiđ sem Vilhjálmur Finsen fabúlerađi um sem rauđhćrđa leikkonu áriđ 1956.

Heldur hefur frú Sigríđur veriđ kvikk í karlana, ef hún hefur vart yfirgefiđ ţann ţýska fyrr en hún var komiđ heim Íslands og lét látiđ pússa sig saman viđ Guđna Jónsson, ekkjumann međ fimm börn.

Svona ađ dćma út frá myndinni af Sigríđi, er mér nú nćsta ađ halda ađ áhugi ţýskra nasista á henni hafi nálgast hinn hrćđilega glćp í ţeirra herbúđum: Rassenschändung. Sigga er sýnilega dekkri á húđ og hár en Mata Hari. En nú er hins vegar vitađ ţađ sem menn vissu ekki áđur: Ađ Mata Hari var 100%  Fríslendingur og ekki af indónesískum ćttum eins og margir trúđu hér fyrr á árum.

Nú er ég líklegast búinn ađ fá svar viđ spurningu minni frá 2017, ţegar mér datt út frá upplýsingum helst í hug rauđhćrđ fegurđardís. Lýsingar Finsens pössuđu best viđ hana Lóló. Enginn Thorsari hefur greinilega taliđ ástćđu til ađ leiđrétta ţađ. Kannski lesa Thorsarar heldur ekki Fornleif eins fjálglega og prófessor Hannes.

lolo_5

En ef ţađ var hún Sigga frá Miđdal sem lék sér í Kaupmannahöfn, frekar en einhver Gudda - og alls ekki Lóló - er mér alveg sama. Ég biđ ţó alla Thorsara velvirđingar á ţví ađ hafa yfirleitt látiđ mér detta ţá í hug í ćttartengslum viđ nasískt njósnakvendi.

Ţađ sem skiptir máli er, ađ ţađ sé fariđ rétt međ; hafa ţađ sem réttara reynist. En ef ekki er einu sinni hćgt ađ treysta fyrrverandi ritstjóra Morgunblađsins, lifum viđ á válegum tímum. - Hins vegar, ef sumir heimsfrćgir sagnfrćđingar treysta Gunnari M. Magnúss hvađ varđar skođanir á útlendingum á Íslandi - ţá skammast ég mér ekkert fyrir ađ hafa trúađ Vilhjálmi Finsen. Enn verra er ef menn hafa á einhvern hátt leyft sér ađ trúa Kurt Singer og verkum hans. Kurt Singer getur á engan hátt talist trúanlegur um eitt eđa neitt í bókum sínum um njósnara. 

Ég ţarf hvorki lífsýni úr Siggu frá Miđdal né Lóló til stađfestingar, en bíđ nú eftir sönnunargagni frá Hannesi Hólmsteini úr bók Ţórs Whitehead, ţar sem sannleikurinn um Siggu birtist samkvćmt HHG í annarri útgáfu Íslandsćvintýris Himmlers en ţeirri sem ég á. Ég á ađeins gulnađ ljósrit af fyrstu útgáfunni.Önnur útgáfan var ekki til á flugvellinum ţar sem Hannes var, svo hann gat ekki sent mér stađfestingu..

Legg ég ađ lokum til, ađ einhver íslenskur porn-director taki sig til og búi til ljósbláa stórmynd um íslenska njósnakvendiđ Helgu X frá Ydal og tengsl hennar viđ Ţjóđverjann sem gekk jafnan í leđurkápu í Kaupmannahöfn og var međ ljótt skylmingaör á (rass)kinninni.

Fornleifur segir mér nú, ađ sér hafi veriđ sagt, ađ búiđ sé ađ framleiđa heila sjónvarpsţáttaröđ um ţetta njósnakvendi og ţađ fyrir löngu síđan. Hér koma brot úr henni:


Svartsýni á mánudegi

Barakkufaceu

Fornleifur er ýmislegt, en seint verđur hann lastađur fyrir ađ vera rasisti - nema ţá helst um helgar og á stórhátíđum. 

Nýlega var honum gefiđ ţetta sjaldgćfa, japanska plakat frá 3. áratug 20. aldar.

Er plakatiđ rasískt, kynnu einhverjir ađ spyrja? Ţađ tel ég varla. Ţetta er bara auglýsing fyrir andlitsfarđa. Ţess vegna er ţađ komiđ upp á vegg í stofu Fornleifs, sem finnst gaman af svona fíflaskap.

Japanir á 3. áratug 20. aldar voru ekki vel ađ sér um líffrćđi svarta mannsins. Geishan og sá blakki (blackface) á veggspjaldinu, sem er ugglaust líkastur fílamanninum heitna á Skriđuklaustri, benda svo elskulega á hvort annađ. Engu er líkara en ađ hún haldi um negrabassann og ađ bođskapur ţeirra sé: "Ef ţú getur notađ farđann minn, og ég get notađ farđann ţinn - erum viđ öll eins, inn viđ beiniđ". Ţannig á heimurinn ađ vera.

JIJIEr ég fékk plakatiđ ađ gjöf í síđustu viku, minntist ég auglýsinga frá 1929, sem ég eitt sá í japönsku dagblađi, Jiji Shimpo áriđ 1929, sem var ađ finna í kassa frá 19. öld sem mér var gefinn í afmćlisgjöf á sl. ári.

Jiji2

Í Japan höfđu menn áhuga á jazzmúsík eins og fólk um allan heim. Ég veit ekki hvađ menn kölluđu jazz í Japan, annađ en ef til vill Jazz-u. En í gamalli ţýsk-íslenzkri orđabók frá 1935 eftir Jón Ófeigsson er orđiđ Jazz ţýtt sem HARKTÓNLIST. Hverjir voru rasistarnir?

Á ţeim tíma sem plakatiđ er frá, voru revíuatriđi međ blackface-ţáttum ekki óalgeng og gamanleikarar eins og Kenichi Enomoto, Yozo Hayashi and Yozo Hayashi, sem voru heimsfrćgir í Japan, settu á sig farđa og léku svarta menn í jazzrevíum stórborgarinnar Tókýo. Made in Japan og Japanir kópíera allt. 

Allir sem hafa ferđast til Hong Kong eđa Singapore vita ađ eitt ţekktasta tannkrem álfunnar heitir Darlie. Áđur en tannkremiđ fékk nafniđ Darlie, var nafn ţessa tannkrems Darkie. Fordómar gegn svörtu fólki fengu Asíumenn beint í ćđ frá Evrópumönnum.  Hins vegar veit ég fyrir víst vegna kynna minna af kínverskum námsmönnum á Englandi á sínum tíma, ađ Kínverjum ţykir svart fólk mjög ljótt, og öllu ljótara en hvíti mađurinn, og ţá er nú ekki mikiđ sagt. Fegurđ Kínverja getur nú líka veriđ misjöfn. En hverjum ţykir sinn fugl fagur.

f79763c0-f38c-11e8-bbe8-afaa0960a632_972x_183135

Fyrsti negrinn í Japan, Yasuke, kom međ portúgölskum kaupmönnum til Eyjanna. Mjög skiptar skođanir eru á ţví hvađan hann kom í Afríku. Sumir segja ađ hann hafi veriđ frá núverandi Mósambík og ađrir telja ađ hann hafi veriđ frá Eţíópíu. En frá 17. öld fram til 20. aldar voru svertingjar sjaldséđir gestir í Japan. Á síđara hluta 18. aldar komu ţó ć fleiri svartir menn til eyjanna. Ţeir voru neđst í stéttarstiga ţeirra sem ţjónuđu heimsvaldasinnum, sem reyndu ađ festa klćr hramma sinna í Japan.

Ćtli Japan sé samt mikiđ verra, hvađ varđar útlendingahrćđslu eđa rasisma, en ađrar menningarţjóđir sem halda til á tiltölulega einangruđu eyríki. Nihonjinminstrel

Hér er stutt heimildamynd um svarta íbúa í Japan í dag, og einnig er áhugavert fyrir ţá sem áhuga hafa, og nenna ţví, ađ lesa vefsíđuna https://www.blacktokyo.com/ . Ef ţiđ viljiđ hlusta á japanska jazz-samsuđu viđ japanska tónlist er hćgt ađ mćla međ ţví ađ hlusta á Koichi Sugii. Rats & Stars er söngsveit (boriđ fram "Lats and Stals" á japönsku) sem hefur lengi veriđ vinsćl hjá ákveđinni stétt Japana. Kannski rćđa Japanir ekki eins mikiđ um pólitíska rétthugsun og eyţjóđin íslenska?


Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband