Bloggfćrslur mánađarins, október 2017

Wiener Blut

Grünzweig front b Fornleifur

Imagine finding the last signs of life from a person at an Internet stamp auction.

I didn´t believe my own eyes when I by pure chance came across a letter-card that was sent from Kielce in Poland to Brooklyn NY in November 1941. Earlier this year the card was on sale at a Danish internet stamp auction. I haven´t collected stamps since I was 12 years old, and had only done business with the Danish stamp-dealer when buying matters of historical interest, e.g. a postcard of a remote village in Greenland, which I have done research on, as well as few Icelandic ex-pat election envelopes, which according to Icelandic law should have been deleted after parliament elections in the 1970s and 1990s.

The card was posted in Kielce in Poland, a city, which is maybe best known for the massacres committed by the locals on Jews who returned to the city after WWII – a fact which seemingly is very difficult for some Poles to acknowledge.

The card was sent by Marie Grünzweig (b. March 16, 1874), who wrote to emigrant relatives or acquaintances, Dr. Eduard Kahn and his wife Sofie in Brooklyn.

Mrs. Grünzweig was Jewish and was deported by the Nazis on a transport to the East from Vienna on 14 February 1941. The destination of the transport was the ghetto of Kielce.

The address for Mrs. Grünzweig, on her card dated on 14 November 1941, was Altersheim at Forsthaus No 1., The old peoples´ home at Forrest house No 1.

For some years now I have been working on a book on the short life of Polish historian Dr. Stefan Glücksman, who travelled to Denmark in 1939 to study. In January 1941 he was deported by the Danish authorities from Denmark and killed in the Gross Rosen SS-camp in November 1941. Some of his close relatives, who were not living in Warsaw, were originally from Kielce. In my research on Dr. Glückman’s relatives, who still lived in Kielce after 1939, I had never seen any mention of an old peoples´ home nor Forsthaus No 1. Honestly, the address didn´t sound very much like it was in the ghetto of Kielce, but rather on the outskirts of the town or on the border of the ghetto which lay near to a forest or some trees. 

A little research revealed that the address in Kielce was registered by the DÖW (Documentation Centre of Austrian Resistance) in Vienna. In their database, which is accessible to the public on the Internet, one can find letters from Mrs. Berta Brandweiner, who in 1943 was admitted to the Altersheim in Kielce after being a patient at the hospital or sick bay in the Kielce-ghetto. In May 1941 the address for the Altersheim is not mentioned as Forsthaus 1, like it is in the letter of Mr. Grünzweig. I can, however, see that in October 1941 Mr. Brandweiner´s address was Forsthaus 1.

Who was Mrs. Grünzweig

There is mention of Marie Grünzweig in an excellent article by Claudia Kuretsidis-Haider entitled Vertreibung und Vernichtung Jüdische Schicksale vor dem Hintergrund von Shoah und erzwungener Emigration 1 – ein Werkstattbericht , which mostly deals with her son Walter Grünzweig among other people. Marie Grünzweig had a grocery store in the 10th district of Vienna, in Leibnitzgasse 45, where she lived together with her son Walter and daughter in law, Frieda (born Wenkert).

Her son, Walter, had became politically involved in the Socialist Workers Youth (Sozialistischen Arbeiterjugend). His political activities had brought him to the attention of the Police. He was arrested in 1935 and after his release from prison he fled to Palestine, when he heard that the Police was planning to arrest him again. Walter lived in Haifa with his wife

In March 1938, after the Anschluss, Marie Grünzweig lost her flat and her shop was "Aryanized". Last known information about her was that she was living in a collective apartment for deportees at Bergstrasse 8 in the 9th Vienna district.

On 19 February 1941 Marie Grünzweig was brought to the Aspangbahn railway station in Vienna with 1003 Jewish men, women and children and deported to Kielce.

 How Mrs. Grünzweig´s postcard from the Kielce Ghetto, sent to New York, ended up in Denmark is still a mystery. Are people so cynical to sell the last remains of people at a stamp auction? I myself had to carefully consider why I bought this card. I bought it to donate it to the Yad Veshem, The World Holocaust Remembrance Center in Jerusalem - so they have more information on Marie Grünzweig but a name, birthday and a deportation date. [On 19 February 2018 I personally handed it to the corators at the collections "Gathering the pieces"] Mrs. Grünzweigs life was one of millions destroyed by Nazi terror. Everything we can add of information about the lives of the victims is important.

Mrs. Grünzweig might not have lived long after she wrote her card to the Kahn-family in New York. In the summer of 1942 the Jews in the ghetto of Kielce were transported to Treblinka where they were killed. The card to Mr. and Mrs. Kahn of Crown Highs, Brooklyn might have been sold off to a rag picker when their house was cleared after their death, and wandered from dealer to dealer for years, until it was bought by someone in Denmark.

Now the last words of Mrs. Grünzweig will end up in Israel. Her wanderings have ended.

Grünzweig card backt b Fornleifur

The Nazi censorship removed a sentence out of Mrs. Grünzweig´s card. Modern methods might possibly let us know what she wrote and the Nazis didn´t want us to see.

Later addition

The postcard and relevant information relating to Mrs. Marie Grünzweig were handed over to the Yad Vashem Gathering the Fragments department during me and my son Ruben´s  visit to Jerusalem in February 2018. The donation was later confirmed in the below letter from the Yad Vashem on the 5th of June 2018. The letter-card and information were added to the Yad Vashem´s archive under file number 13311918.

Marie Grunzweig Yad Vashem 2

The author

Dr. Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson is a Denmark-based, Icelandic national, archaeologist and historian. Formerly senior researcher of the Danish Center for Holocaust and Genocide Studies in Copenhagen and editor in chief of Rambam, the annual of the Danish Jewish Historical Association; Occasionally a researcher for the Simon Wiesenthal Center branch in Jerusalem. Dr. Vilhjálmsson is the sole editor of the blog-site you are reading.


Vitfirringin ríđur ekki viđ einteyming á Íslandi

4a76c37e9295fcd0212afbe4fd5299b5--asatru-anglo-saxon

Birtingarmynd túristahyggjunnar á Íslandi og hrćđilegs smekks sumra Íslendinga birtist nú enn og aftur. Nú er ţađ sem einhverjir sauđir eru međ á prjónunum útvíkkuđ ímynd Fjörukráarinnar hjá Göflurum. Draumfarirnar kallast "víkingaveröld" og hafa yfir 200 bílastćđi.

Furđar ţađ fáa ađ aliđ sé á ţeim plönum í Mosfellsbć (sjá hér), enda virđist heimska og grćđgi hrjá ţađ bćjarfélag alveg sérstaklega. Ţó minniđ sé nú ansi brátt á Íslandi á síđari árum og helmingur ţjóđarinnar sé haldinn einhvers konar Alzheimer-light og meintum brotavilja, getur ţađ veriđ ađ menn séu búnir ađ gleyma hjartaspítalaćvintýrinu í Mosfellsbć? Í ţví létu yfirvöld í Mosfellsbć, og ţeir allra gráđugustu í lćknastétt, lokka sig í draumaheim skapađan af hollenskum loddara sem svamlađi upp úr einhverju versta fúladíki í Niđurlöndum (sjá hér). Ţeir draumar fóru út um holt og ţúfur og vinir hollenska loddarans afneita honum í biđröđum.

Nú slćr hjarta Mosfellsbćjar aftur međ gervigangráđi sem virđast líka kitla genin sem stjórna grćđgi og heimsku. Á einum melnum eđa moldaröldunni í Mosfellsbć vilja smekklausir peningadýrkendur reisa Viking World til ađ sýna útgeldingum ţann gerviheim sem gráđugir Mosfellsbćjarlerar hrćrast í. Ţar á ađ sýna saklausu fólki utan úr löndum hvernig allt var ţegar hetjur riđu um héruđ. Bósi Hildibrandsson

Haraldur Mosfellsfífl, ţorpari og athafnavíkingur.

"Hetjur riđu um héruđ"

En hetjur hafa sem kunnugt er aldrei riđiđ um héruđ á Íslandi. Hinar sönnu hetjur lifđu af án hesta í kotum sem ţeir áttu ekki og löptu dauđan úr skel. Er ekki nóg ađ hafa skrímsliđ í Ţjórsárdal, sem menn kalla Ţjóđveldisbć, en sem ćtti frekar ađ heita gúmmí-Stöng. Ţar er daglega logiđ ađ ferđamönnum um eyđingu Ţjórsárdals áriđ 1104 en menn halda algjörlega kjafti um ađ í veggjum bćjarins sé steinsteypa og í ţakinu nćlonmottur (sjá hér). Eiga prett, svindl og phony baloney um íslenska menningu ađ vera ţađ sem ferđamenn hafa međ sér í farteskinu til síns heimalands?

Nćr vćri ađ byggja hrunasafn í Mosfellsbć og gefa ţví nafniđ Iceland Exctreme. Ţar vćri hćgt ađ setja hausmyndir af helstu svindlurunum á stjaka í "hetju"skálanum: The Hall of Infame, til ađ sýna gestum á Íslandi hvađ vitleysan nćr stundum háum hćđum á Íslandi. Í stađ 100 metra langs furđuskála í fantasíustíl íslenskra auraapa (sem telja sig hetjur) vćri tilvaliđ ađ selja viđskiptavinum hrunasafnsins 50 sm langa sperđla á 5000-kall stykkiđ međ grćnum norđurljósadrykk; Og ljúga ađ ţeim ađ ţetta séu grjúpán Ţjóđveldisaldar sem "hetjurnar" hafi kokrennt og sem svikahrappar hafi síđar á öldum sótt í ţyrlum sínum í sjoppur - einhvers konar víkingabúđir.  Nokkrir gráđugir Kínverjar munu vafalaust kaupa slík ósköp nćr alveg hrá - eđa ţangađ til ađ fótum trođiđ undirsólafólk í Kína rís upp aftur og gerir byltingu og drepur alla feitu ferđamennina sem koma til Íslands. Ţá losnum viđ úr ánauđinni.

Smekkleysa ferđamannaiđnađarins á Íslandi er ađ ná nýjum hćđum og nú er Harpan, ţetta litríka gróđurhús snobbs og menningarhćkla orđiđ ađ ókeypis klósetti. Nú geta allir skitiđ ţar án ţess ađ borga.

Hér sturta ég út. Íslandi er ekki viđ bjargandi. Allt er í sárum undan grillutúrhestastóđinu.

Ég var í gamla landinu nýlega, nýlaus viđ krabbafjanda sem fannst í mér fyrr á árinu. Ţađ er enn margt yndislegt fólk inn á milli og furđugóđir veitingastađir. Konurnar er enn fallegar en ţćr ţorđi ég ekki ađ snerta ţó ég sé ekki međ neina kvikmynd á prjónunum. Alveg sama hvađa grey fá ríkisstjórnarvöldin eftir nćstu kosningar, ţjóđin mun áfram ţurfa ađ líđa undir ţví ađ ímyndunarveikar hetjur ríđi um héruđ og eyđa öllu sem verđur í vegi ţeirra.0783387490d7cc54bb127e0edadb32e3--viking-facts-viking-s"Víkingar" Íslands eru annálađir hirđingjar.


mbl.is Víkingaveröld í Mosfellsdal
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

Bank, bank - er einhver heima?

Hurđin

Steinunn Kristjánsdóttir hefur víst afar frjótt ímyndunarafl. Enginn vafi leikur á ţví eftir "áralanga" leit hennar ađ klaustrum og sömuleiđis ef tekiđ er miđ af hennar fyrri störfum sem oft hafa veriđ gagnrýnd hér á Fornleifi og léttvćg fundin (síđast fyrir tveimur dögum síđan).  Prófessorinn er ţví miđur grillufangari og hlustar lítiđ á gangrýni. Eitt sinn ţegar ég gangrýndi hana fyrir vanţekkingu á pening sem fannst á Skriđuklaustri (sjá hér), svarađi hún ţessu til og viđurkenndi ađ ţađ sem hún setti fram á riti vćri ókannađ og ađ hún hún vćri haldin "áhugaleysi á myntum yfirhöfuđ":

"Ég verđ ađ viđurkenna ađ ég hef lítiđ skođađ ţessa mynt og étiđ upp allt ţađ sem um hana hefur veriđ sagt, án ţess ađ kanna ţađ sjálf. Sennilega er ţađ af áhugaleysi á myntum yfirhöfuđ. Ég skrifađi heldur ekki ţennan texta sem birtur á heimasíđunni og ţú vísar til. Hins vegar ber ég alla ábyrgđ á ţví sem stendur í rannsóknarskýrslum uppgraftarins. Ţađ er hárrétt hjá ţér.

Ég mun ađ sjálfsögđu breyta umfjölluninni um myntina í bókarhandritinu, en ţćtti gott ef ţú gćtir bent mér á heimildir til ţess ađ vísa til í ţví sambandi? Ţú vísar til nokkurra undir fćrslunni en ţćr eru ţví miđur ekki fáanlegar hér á landi. Ég hef hingađ til stuđst viđ grein Antons Holts í Árbók 1986. Ég sé ţađ vel núna ađ krossinn er alls ekki Möltukross, ţađ hefđi ég alveg átt ađ ţekkja. Ég er aftur á móti ekki vel lćs á miđaldatexta yfirhöfuđ.

Er ţađ rétt skiliđ hjá mér ađ ţú vilt meina ađ ţetta sé ekki reiknimynt heldur gjaldmiđill? En hún er ţá alla vega frönsk og slegin á 15. öld (eđa fyrr?)? Mér finnst gatiđ á henni grunsamlegt - eins og ađ hún hafi frekar notuđ sem hálsmen, kannski eftir ađ notkun hennar sem gjaldmiđils var hćtt. Kannast ţú viđ slíkt?

Tilgáta Steinunnar Kristjánsdóttur um Valţjófstađarhurđina nú flokkast fyrst og fremst undir vangaveltur og ekkert annađ. Vandamáliđ er hins vegar ađ hún talar líkt og hún hafi fundiđ hinn heilaga sannleika, eitt skipti fyrir öll. Eintómar spurningar og viđtengingarháttur verđa aldrei ein og sér ađ undirstöđum undir góđa tilgátu. Ekkert í tilgátusmíđ Steinunnar er fornleifafrćđi og ţar ađ auki sjáum viđ hér dćmi um afar furđulega sagnfrćđi sem í vantar heilu kaflana. Danir eiga sér vísu um fólk, en ađallega börn, sem setja fram algjörlega tilhćfulausar spurningar og ósannanlegar.

Hvis og hvis min rřv er spids og fyldt med marmelade og stundum heyrist ţessi gerđ: Hvis og hvis, min rřv var spids og flydt med limonade, sĺ ville alle suge den og nej, hvor blev de glade! Oft uppgötvar mađur ađ Danir eiga erfitt međ ađ skilja ţennan góđa vísdóm og lćt ég ţví flakka góđa skýringu á ensku: If there are too many unknowns in a hypothetical, the chance of it being true is zero, just like the hypothetical situation of "an ass being pointy and filled with marmalade."

Hefđi ég getađ bjargađ Steinunni?

Ég hefđi hins vegar getađ notađ dýrmćtan tíma minn, til ađ leiđrétta rugliđ í Steinunni. Hún bauđ mér einu sinni ađ lesa bók sína um Skriđuklaustur. Ţađ gerđi hún allra vinsamlegast áriđ áriđ 2012 án ţess ađ bjóđa borgun fyrir og ritađi eftirfarandi.

Ef ţú hefur áhuga og tíma, ţá ţćtti mér gott ef ţú gćtir lesiđ yfir allt bókarhandritiđ og bent mér á ţađ sem betur má fara. Láttu mig endilega vita ef ţađ er mögulegt".


Ég afţakkađi vitanlega bođiđ. Ég treysti ţví ađ fólk međ prófessorstitil viđ HÍ sem stundar rannsóknir á klaustrum á miđöldum geti lesiđ miđaldatexta, latínu og annađ sem hjálpađ getur upp á skilninginn. En ţegar prófessorar eru ekki vel lćsir á miđaldatexta yfirhöfuđ er víst lítiđ hćgt ađ gera fyrir ţá nema ađ eyđa miklum tíma og kostnađi. Ţess vegna hugnađist mér ekki ađ koma ađ yfirlestri á bók Steinunnar um Skriđuklaustur, og ekki hefur hún beđiđ mig um ađ lesa nýja bók sína. 

Ég hef hins vegar bent henni á greinar mínar á Fornleifi. En Steinunn virđist ekki hafa tekiđ tillit til ţeirra né greinar Guđrúnar Ásu Grímsdóttur í Árbók Fornleifafélagsins.

Í HÍ er mörgu ábótavant og er óţarfi ađ koma inn á ţađ hér. En ég er nú alvarlega í vafa um hćfni sumra ţeirra sem kenna viđ ţennan háskóla. fornleifafrćđi

Ég er hrćddur um ađ prófessor Steinunn hafi líklega reist sér veglegan Valţjófsstađarhurđarás um öxl, og muni áđur finnast steinninn í Steinunni heldur en öruggur uppruni Valţjófsstađarhurđar. Hef ég sannspurt ađ nú vafri kollegar okkar beggja um landiđ međ forn dyragöt ađ bera viđ Valţjófsstađarhurđarfjalir. Mun drekinn á hurđinni hafa orđiđ fár viđ og bitiđ nokkra, ţó engan til ólífis. Femínistar telja víst ađ drekinn á hurđinni sé kvenkyns og samkynhneigđ. Ég trúi ţví auđvitađ mátulega eins öllu öđru sem femínistar og genderfrćđingar segja. Ég tel hins vegar nćsta víst ađ ljóniđ á hurđinni sé gay (hommaljón). Trúiđ mér, ţetta er algjörlega óundirbyggđ tilgáta. Henni mun ugglaust vaxa fiskur um hrygg. Hins vegar tel ég alveg útilokađ ađ kona hafi skoriđ lágmyndir Valţjófstađarhurđarinnar út. Tryllist nú fjöldinn...

Ţar ađ auki má ađ lokum nefna, ađ hurđ eins og sú sem varđveittist á Valţjófstađ er skreytt veraldlegu myndefni sem klausturreglur völdu nćr aldrei fyrir klaustur sín og kirkjuhurđir eđa dyraumbúnađ. En myndmáliđ er nú í raun mun meiri vísun í Biblíuna en Steinunn telur. Ţá var heilagur Georg helsti drekabaninn ţegar ţađ var ekki Jesús sjálfur. Drekabanar eru algengt myndefni á dyraumbúnađi, hurđum og hurđahringum og sýnir baráttu hins góđa viđ hiđ illa (Sjá t.d. hér). Einnig verđur ađ benda sjáandi mönnum á ađ enn glćsilegri útskurđ (en ţann sem viđ sjáum á Valţjófstađarhurđ) er ađ finna á stafkirkjum í Noregi frá sama tíma og Valţjófstađarhurđin, og voru ţćr kirkjur ekki klausturkirkjur.

Ţar sem ekki er hćgt ađ sjá ljón á skildi riddarans, er ómögulegt ađ komast ađ ţeirri niđurstöđu ađ myndmáliđ á dyrunum sé vísun í meintan afa Jóns Loftssonar, Magnús Noregskonung. Hans skjöldur mun hafa boriđ ljónsmynd, en ţađ gera skildirnir á Valţjófstađarhurđinni ekki. Steinunn les einfaldlega of mikiđ út úr textum enda ekki vel lćs á miđaldatexta yfirhöfuđ.

Pax vobiscum

Hurđin hjá Stephens

Lok lok og lćs


mbl.is Er hurđin ađ klaustrinu fundin?
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt

RÚV - MENNING og svo kallađar Fornmynjar?

Steinka

RÚV hefur nýlega tekiđ upp á ţeim menningarauka ađ lita "menningarfréttir" međ fjólubláum lit og prenta menninguna á gular síđur. Ađ minnsta kosti á netinu. 

Í dag er á vef Ríkisútvarpsins frétt međ fyrirsögnina Segir siđbótina hafa veriđ afturför. Greint er frá nýrri bók Steinunnar Kristjánsdóttur um klaustur á Íslandi, ţar sem hún eignar sér og fornleifafrćđinni niđurstöđur sem löngu hafa veriđ ţekktar. Greinin byggir vćntanlega á viđtali viđ Egils Helgasonar á Kiljunni ţann 18.10. 2017.

Án ţess ađ hafa lesiđ bók Steinunnar, hefur mér sýnst innlegg hennar í klausturfrćđin afar ţunn, og hef ég ekki skafiđ utan af skođun minni á ţví. Steinunn hefur enga menntun, nema sjálfsmenntun, í fornleifafrćđi miđalda, og kemur ţađ greinilega niđur á rannsóknarstörfum hennar.

Hér, hér, hér, hérhér, hér, hér og hér má lesa gagnrýnar greinar frćđimennsku Steinunnar, sem á oft á tíđum er vćgast sagt furđuleg. Ekki býst ég viđ ţví ađ hún svari gagnrýninni í nýrri bók sinni. Hún hefur ekki séđ sér ţađ fćrt hingađ til. Ţögn fáviskunnar er stundum eina vopniđ.

Ég er enginn verndari siđbótar og Lútersku fram yfir kaţólsku. Ég hef hins vegar numiđ kirkju- og klaustur(fornleifa)frćđi og veit hvađ ég tala um.

FORNMYNJAR??

Fjólublái litur RÚV á menningarfrétt hefur lítiđ bćtt, eđa ćtti ég ađ skrifa "lýtiđ". Undir mynd af einum af uppgröftum Steinunnar stendur: Bók Steinunnar er afrakstur marga ára rannsóknarvinnu á "fornmynjum."

FORNMyNJAR nýttOrđiđ "fornmynjar" er vafalaust ćttađ frá menningarblađamanni RÚV. Hafa íslenskir fornleifafrćđingar ekki enn lćrt ađ krefjast ţess ađ lesa ţađ yfir sem íslenskir blađamenn blađra um.

Ekki einu sinni orđiđ fornminjar er rétt međ fariđ ţegar kemur ađ frásögn af fornleifafrćđum Steinunnar Kristjánsdóttur.

Í lok fréttarinnar sem ekki bođar gott fyrir lestur bókar Steinunnar kemur ţetta rugl fram:

Klaustrin söfnuđu vissulega ađ sér auđ og eitthvađ var um spillingu innan ţeirra, en Steinunn telur ţó ađ vegna mikilvćgs hlutverks ţeirra sé ekki rétt ađ tala um siđaskiptin sem umbćtur. Ţađ sem gerist síđan er ađ Danakonungur tekur yfir eignir klaustranna og umbođsmenn hans setjast á stađina. „Ţjóđkirkjan í dag er náttúrulega rekin fyrir ţessar jarđir, sem voru teknar yfir viđ siđaskiptin."

Ef Steinunn hefđi lesiđ sér eitthvađ smárćđi til, hefđi hún komist ađ annarri niđurstöđu. Í frásögn af Fundi nefnda ríkis og kirkju um kirkjujarđir í dóms- og kirkjumálaráđuneytinu 10. janúar 1997, sem m.a. byggđi á lćrđu áliti Kirkjujarđanefndar 1984, kemur greinilega fram, ađ Steinunn veđur í villu. Kirkja og ríki komust ađ niđurstöđu, sem sagnfrćđingar og ađrir fróđir einstaklingar hafa veitt ţeim. Áriđ 1997 kom eftirfarandi fram í Frásögn af fundi nefnda ríkis og kirkju um kirkjujarđir í dóms- og kirkjumálaráđuneytinu 10. janúar 1997, ţar sem íslenska ríkiđ og ţjóđkirkjan gerđu međ sér samkomulag um kirkjujarđir og launagreiđslur presta og starfsmanna ţjóđkirkjunnar. Í 4. grein a í ţessu samkomulagi stendur orđrétt:  

Klausturjarđir: Fram kemur í álitsgerđ kirkjueignanefndar frá 1984 ađ ekki verđi séđ ađ íslenska kirkjan eigi nú neina lagalega kröfu til klausturjarđanna. Engar jarđir í umsjá ríkisins falla nú undir hugtakiđ klausturjarđir.

En Steinunn Kristjánsdóttir veit auđvitađ betur. Hún lifir í ţjóđfélagi ţar sem skođanir sumra kvenna teljast orđin eins konar lög - jafnvel ţó ţćr séu dómadags rugl og jafnvel lygar. Ţađ kemst hún ekki lengur upp međ og verđur ţví ađ skýra fyrir okkur hvađ hún á viđ ţegar hún heldur ţví fram ađ ţjóđkirkjan sé í dag náttúrulega rekin fyrir ţessar jarđir. Ţađ eru löngu liđnir tímar ađ laun presta voru greidd fyrir afrakstur af klausturjörđum. Hvernig er hćgt ađ vera svona ţunnur og yfirborđskenndur í frćđunum, Steinunn?

Mýtugerđ Steinunnar Kristjánsdóttur

Steinunn Kristjánsdóttir heldur ţví fram ađ kaţólska kirkjan, eđa ćtti ég ekki heldur ađ skrifa "kyrkjan", hafi ekki haldiđ uppi líkamlegum refsingum. Ţetta er ekki rétt. Ekkert getur veriđ fjarri sannleikanum. Hvađ hefur Steinunn fyrir sér í ţessari vanţekkingu? Á ég ađ sýna henni öll morđin sem kirkja framdi á miđöldum - allar aftökurnar - alla illskuna í garđ kvenna, gyđinga etc.?

Steinunn virđist gleyma ţví hvernig klaustur og biskupsstólar á Íslandi hýstu rumpulýđ af erlendum skipum, sem fóru ruplandi og nauđgandi um landiđ og voru ţess á milli undir verndarvćng kaţólsku kirkjunnar.

Hún hélt ţví fram í Kiljunni í gćr ađ Skriđuklaustur hafi veriđ stofnađ áriđ 1449. Hlustiđ! Ţađ er einnig alrangt. Klaustriđ var stofnađ áriđ 1493. Hvađ er ađ gerast. Svo mörg mismćli geta vitaskuld bent til alvarlegra minnisglapa.

Fyrir utan gangrýnar greina mínar um "frćđi" Steinunnar, sem má lesa hér, hér, hér, hér, hér, hér og hér, hvet menn til ađ lesa grein Guđrúnar Ásu Grímsdóttur um Skriđuklaustur í Árbók hins íslenska fornleifafélags. Greinin er ţví miđur ekki enn komin á Timarit.is. En Fornleifur karlinn deyr sjaldan ráđalaus og á marga ađstođarmenn og náttúrulega skanna. Hér er ţví hćgt ađ lesa grein Ásu.

Greinar mínar Mörg ljón verđa á vegi íslensks prófessors og Dellufornleifafrćđi í tímaritinu Sögu má lesa hér og hér. Báđar greinarnar fjalla á frćđilegan hátt um fjarstćđukennda ađferđafrćđi Steinunnar Kristjánsdóttur.

Steinunn Kristjánsdóttir verđur ađ bera meiri virđingu fyrir sagnfrćđi. En ţví miđur hefur hún međ endalausum kerlingabókum sínum, sem spanna frá rugli um ínúítasjúklinga á Skriđuklaustri  til ţvćttings um kirkjuklukku á Helgafelli, einnig fariđ ósköp illa međ fornleifafrćđina. Grein Steinunnar um klukkuna kom út í Sögu LV-1 2017.

Hvenćr losnum viđ viđ furđufornleifafrćđina á Íslandi? Ţar sem menn halda einhverju fram og byrja svo ađ trúa ţví og einhver hópur auđtrúa manna međ ţeim. Vonandi gerist ţađ ţegar Sögufélagiđ hćttir ađ gefa út bćkur og ársrit sem ekki standast sagnfrćđilegar lágmarkskröfur. Félaginu hefur fariđ mjög aftur á síđari árum.

Rugl og óundirbyggđar hugdettur eru ekki sagnfrćđi, og ţađan af síđur fornleifafrćđi.


Rugl, bull og vitleysa - einnig í dag

Siglt

Í dag fylgir Morgunblađinu blađauki, á íslensku og ensku, sem ber heitiđ Siglt inn í framtíđina. Fjallar hann ađ mestu um Grćnland. Hann kemur hugsanlega ađ einhverju leyti út í tengslum viđ Fimmtu Arctic Circle ráđstefnuna í Hörpu, sem er hin furđulegasta blanda af ráđstefnu um ný-trúarbrögđ eins og orkumál, heimshitnunarćđiđ, umhverfismál, öfgatúrisma og kristilegt starf á norđurslóđum - ekki meira né minna.

Blađaukann, sem er einnig auglýsingablađ fyrir kolevetnislosunarfyrirtćki eins og Eimskip og Icelandair, mćtti skilgreina sem eins konar ferđakynningu fyrir Grćnlandsfara.

En mađur fćr fljótt dálítiđ óbragđ í munninn, ţví íslenskur imperíalismi skín ađ hluta til út úr greinum, viđtölum og efnisvali. Grátbrosleg er einnig viđtal viđ ungt grćnlenskt fólk sem án nokkurs vafa tilheyrir grćnlensku elítunni, sem er meira dönsk en grćnlensk. Ţau segja frá imperíalisma Dana á Grćnlandi sem ku hafa ásakađ Grćnlendinga um kynţáttafordóma ţegar ţeir töluđu einvörđungu grćnlensku og vildu ekki tala dönsku á mannamótum. Slíkt hársćri, sem mađur heyrir á báđa bóga, er varla hollt veganesti í ţeirri sjálfstćđisbaráttu sem Grćnlendingar standa frammi fyrir og sem viđ Íslendingar eigum vitanlega ađ styđja í verki, í stađ ţess ađ velta fyrir okkur hvernig viđ getum grćtt sem allra mest á Grćnlandi.

Diskó-draumadís Moggans

Svo eru hjákátlegar og menningasnauđar vitleysur í ţessu uppskrúfađa auglýsingablađi. Á blađsíđu 10 má lesa ţessa dómadags fávisku:

"Ţó segir sagan ađ eyjan hafi upprunalega heitiđ Discovery Island en einhvern tíma hafi bréfsnifsi legiđ yfir "very" viđ kortagerđ og upp frá ţví hafi eyjan veriđ kennd viđ Diskó. Ţađ er ekki verri skýring en hver önnur. Hvort kempur á borđ viđ Donnu Summer, Díönu Ross og John Travolta hafi einhvern tíman sótt eyjuna heim fćst ekki stađfest".

Ţetta er einfaldlega skammarlegt fyrir Morgunblađiđ og blađamanninn sem ritar ţetta rugl. Disko er misritun og misskilningur. Upphaflega sér mađur nafniđ Dusko eđa Dicko á flóa á Spitzbergen á hollensku kortum frá 1663 og skömmu síđar. Fróđir menn telja ađ nafniđ sé afmyndun af nafni ensks hvalfangara sem fór til Spitzbergen í byrjun 17. aldar. Hann hét Marmaduke og á enskum kortum er stađurinn sem hollensku kortin kalla Dusko eđa Dicko kölluđ Duke´s Coe eđa Dukes vík. Ţess má geta, ađ á fyrstu kortagerđum af Spitzbergen er Spitzbergen kölluđ Grćnland vegna misskilnings kortagerđamannanna sem sátu í Amsterdam og Leiden en fengu upplýsingar frá mismunandi skipstjórum, en komu sjaldnast sjálfir á ţćr slóđir sem ţeir gerđu kort af. Hollenskir skipstjórnarmenn gáfu hins vegar oftast nćr góđar upplýsingar. Síđar ţegar fariđ er ađ gefa út ţó nokkuđ nákvćm kort af Vestur-Grćnlandi, áttuđu menn sig á ţví ađ ţeir hafa vađiđ í villu. Ţeir brugđu ţá á ţađ ráđ ađ flytja nöfn sem ţeir höfđu gefiđ stöđum á Spitzbergen yfir á hiđ rétta Grćnland. Hefđ var fyrir ţví ađ gefa stöđum í nýuppgötvuđum lendum heiti sem áđur voru ţekkt. Ţannig fékk Disko eyja sem á grćnlensku heitir Qeqertarsuaq, nafniđ Het Eyland[t] van Disco (eyjan Disco). Flóinn sem hún er í fékk síđar nafniđ Baffin flói. Síđan hefur Disko nafniđ haldist á Grćnlandi og horfiđ á Spitzbergen.

Disco

Disko-eyja efst á hollensku korti frá byrjun 18. aldar.

Hefđi ţađ veriđ mikiđ mál fyrir blađamann Mogganas ađ ganga úr skugga um ţetta, í stađ ţess ađ fara ađ dansa eftir ruglinu í höfđinu á sjálfum sér og skrifa um Travolta, Tínu Turner og diskóljós ? Fyrr má nú fyrr vera. Ţvílík menningarleysi og vanţekking á sögu nćsts nágrannalands okkar. Ţađ fer norđurslóđahrollur um mann í landi, ţar sem upplýsingamiđlun á ađ vera svo framarlega á merinni. Yfirborđsmennskan er greinilega enn dýrkuđ á Íslandi, enda blađaukinn augsjáanlega fyrst og fremst til ţess gerđur ađ  reyna ađ selja efnafólki ferđir til Grćnlands til ađ sjá og upplifa heimshitnunina á eigin líkama.

ÁllygiAuglýsingarnar í blađauka Morgunblađsins í dag eru flestar fyrir íslensk fyrirtćki, t.d. Alcoa á bls. 51. Sú auglýsing er gott dćmi um gamalgróna lygarómantík í íslenskri auglýsingagerđ, sem mađur hélt ađ vćri orđin dálítiđ slitinn klisja. En ţegar Fjarđarál er ađ auglýsa sig á umhverfismálaráđstefnu er vitanlega best ađ hafa ekki mynd af álveri í auglýsingu fyrir álver. Jafnvel kaffibrúsinn á myndinni er úr stáli (og er danskur). Best ađ gefa ekki ranga mynd ţeim náttúruverndarstórmennum sem sćkja Arctic Circle ráđstefnuna heim og básúna sig um ágćti landa sinna á norđurslóđum og um ađ ađ ţeir eigi hlutverki ađ gegna á međal ţjóđanna. Klisjurnar lifa hátt en eru samt flestar stórmengađar og hálf kjánalegar.


Framlengda gúrkan

Langa fornleifagúrkan

Fornleifagúrkan hefur nú fengiđ veglega framlengingu og ţađ langt fram á haust. Ađ venju er gúrkan óćt, og full af rugli og vitleysu. Ţó er ekki veriđ ađ rugla um stćrsta klaustur í heimi nú, stuđ fyrir landnám í Stöđvarfirđi, eskimóakonur í klaustri, eđa ólögulegan stein úr setlögum sem einhver hefur fengiđ ađ vita úr ćvintýraheimi ađ sé forn kross.

Nei, nú ríđur gúrkunni inn meinti kumlverji í Víkurgarđi, sem fornleifafrćđingar bera ábyrgđ á, en hafa enn ekki svipt hulunni af. Kumlverjinn er greinilega orđinn ađ leynigesti sumarsins og Svavar Gestsson stjórnar ekki einu sinni gamninu.

Nú eru andans menn einnig farnir ađ leika fornleifafrćđinga í ellinni, ţví ekki nćst í Völu Flintstone Garđarsdóttur sem fann haugverjann.

Í Fréttablađinu í dag fer Séra Ţórir Stephensen í andaglas og er greinilega í beinu sambandi viđ Ingólf Arnarson. Lesiđ á bls. 8 í Fréttablađinu. Ţórir hefur ţar eftir aflóga ţjóđminjaverđi ađ "kuml" í Víkurgarđi geti ekki tilheyrt bćjarrústum sem fundist áđur viđ Ađalstrćti og Ingólfstorg. Ef rétt er haft eftir Ţór Magnússyni, er fjarlćgđin frá skálanum sem fannst í fyrra viđ Lćkjargötu heppilegri fyrir kumlbúann í Víkurgarđi. En síđan hvenćr varđ Ţór Magnússon sérfrćđingur í kumlum? Engin lög, og sjáanleg regla er til eđa ţekkt fyrir fjarlćgđ kumla frá bć. Á mađur sem ekki gat stjórnađ fjármálum Ţjóđminjasafns nú ađ vera dómari um slíkt?

Hvernig vćri nú ađ dómbćrir fornleifafrćđingar, sem unniđ hafa viđ rannsóknir á haugfé eđa endurútgáfu á Kuml og Haugfé Eldjárns, en ekki prestar og lögleg gamalmenni, fái ađ sjá hvers kyns var í kumlinu. Kuml eru oftast miklu lengra frá bćjum en meint kuml í Víkurgarđi er frá skálunum sem fundist hafa í Víkinni

Seiđkarl

Síra Ţórir sćrir upp Ingólf Víking í baráttu sinni viđ hótelin. Rökleysa hans gćti í versta falli orđiđ vatn á myllu lögfrćđinga hótelspekúlantanna. Ţađ eru svo sem fordćmi fyrir ţví ađ dómstólar hafi gerst sérfrćđingar í fornleifamálum. Ljósmynd úr Fréttablađinu 11.10.2017. bls. 8.

Ef gripir hafa fundist í gröf í Víkurgarđi, ţarf ţađ ekki nauđsynlega ađ ţýđa ađ sá sem greftrađur hefur veriđ kristinn mađur. Gripir, hnífar, skartgripir, talnabönd, krossar eđa myntir hafa hafa fundist í kristnum gröfum viđ fornar kirkjur á Norđlöndum og öđrum svćđum. Stundum gleymdist ađ taka veraldlegar eigur af fólki ţegar ţađ var lagst til eilífrar hvílu fram ađ dómsdegi.

Sömuleiđis er hugsanlegt ađ menn hafi haldiđ lengur í hefđir og viljađ hafa eitthvađ af hinum gamla siđ međ og ekki fylgt bođum kirkjunnar um greftrun ađ í einu og öllu. Ţađ sýnir ađeins vanţekkingu fornleifafrćđinga, ef ţeir álíta ađ persónulegir gripir fólks geti ekki á stundum endađ međ ţví í kristnum gröfum ţegar kristinn siđur hefur nýlega veriđ tekinn upp. Hafi hins vegar fundist fallegur ţórshamar sem örugglega er hćgt ađ segja ađ hafi veriđ lagđur í gröf en ekki endađ ţar úr öđrum lögum, ţá stöndum viđ frammi fyrir kumli og einstaklingi sem var "heiđinn". En hćttum vangaveltunum.

Fornleifafrćđingarnir í Víkurgarđi verđa ađ láta rök fylgja orđum sínum svo mark sé á takandi. Annars er aliđ á vitleysum í fjölmiđlum hjá auđtrúa og veikgeđja fólki.

Greinilegt er ađ gođsögnin um Ingólf er fjári seig, en megum viđ ţessi heiđnu vera laus viđ vangaveltur kristmanns eđa krossmanns í ţessum efnum.

Vandamálin međ hóflausar hótelbyggingar og siđleysi auđmanna á Íslandi er eitt. Landnámiđ í Reykjavík er allt annađ. Ţessi vandamál eru algjörlega óskyld, ţó svo ađ Sigmundur Davíđ hafi flutt Ţjóđmenninguna međ sér í forsćtisráđuneytiđ og ćtlađ ađ gera Ţjóđminjavörđ ađ prófessor.

Bendi ég svo á grein mína um Víkurgarđ hér á blogginu í gćr.


Kirkjugarđspistill

Dómkirkjan Mackenzie

Svo allur dagurinn í dag fari ekki í fótboltamikilmennskukjaftćđi og kosningageđklofa langar mig ađ benda mönnum á ađ lesa góđa fréttaskýringu eftir Guđmund Magnússon fyrrv. settan ţjóđminjavörđ í Morgunblađinu (bls. 15). Ţar greinir Guđmundur frá ţeim athugasemdum sem bárust viđ deiliskipulag vegna fyrirhugađrar hótelbyggingar í Víkurgarđi hinum forna.

Besta röksemdin fyrir ţví, ađ ekki sé mögulegt ađ byggja hótel á ţví svćđi sem hinn forni kirkjugarđur var á, er bann ríkistjórnar Íslands áriđ 1966 viđ ađ stćkka hús og raska garđinum. Ţađ bann var sett áriđ 1966. Ţađ fylgir ţó ekki sögunni, hvort ríkisstjórnin hafi ţá vitađ hve stór reiturinn var. En ţađ skiptir sennilega engu máli. Ţađ bann er enn í gildi nema ađ finnist skjal sem sýni ađ ákvörđunin hafi veriđ dregin til baka.

Allir heilvita menn ţurfa ekki ađ heyra frekari rök. Ekkert hótel getur risiđ á ţessum stađ, ef fariđ er ađ landsins lögum. En ţađ er nú fariđ ađ verđa ć sjaldgćfara - líkt og ţegar siđareglur á Íslandi virđast ekki gilda fyrir ţá sem ţćr búa til.

Í fréttadálk viđ hliđina á skýringu Guđmundar Magnússonar er haft eftir síra Ţóri Stephensen, ađ "kirkjugarđar séu bćnastađir" og ađ "helgi grafreita sé alţekkt í flestum trúarbrögđum og á öllum tímum." Vafalust er ţađ rétt, nema ţađ sem menn bera lík út á stikur og bíđa ţess ađ illfygli kroppi í sig leifarnar sem ekki fara til guđs/-a. Hrćgammarnir sjá víst líka um ađ fljúga međ sálina til guđanna. Ţađ er ţví ekki bara á Íslandi ađ hrćgammar eru taldir gera gagn.

IMG_8433

Ónákvćm rista af fyrstu dómkirkjunni í Reykjavík. Kirkjan var vígđ var áriđ 1796. Teikningin birtist hugsanlega fyrst í dagblađinu Daily Mirror í Lundúnum, en ţessi rista er gerđ eftir henni og birtist í hollenskri bók sem kom út áriđ 1848 og sem  langalangafi minn átti. Kirkja ţessi, sem var mjög illa byggđ, var rifin ţegar núverandi dómkirkja var byggđ áriđ 1848. Áđur en ţessi kirkja var reist var lítil kirkja í miđjum Víkurkirkjugarđi. Hún var rifin áriđ 1789. Ţessi mynd  er líklega gerđ međ hliđsjón af eldri ristu, líklega ţeirri sem fremst er í ţessari grein. Hún birtist í bók Georges Steuarts Mckenzies, Travels in the Island of Iceland, in the Year of 1810, sem út kom áriđ 1814.

Lítiđ fer nú fyrir ţeirri helgi nú orđiđ t.d. í lútherskum löndum, t.d. Norđurlöndunum, ţar sem heilu kirkjugarđarnir eru ruddir í burtu og leiđi afhelguđ og nýtt fyrir nýja "kúnna" ţegar ţeir deyja Drottni sínum.

"Character indelebilis" sem á Íslensku ţýđir "óafmáanlegt kennileiti" er nú fyrst og frem kaţólska, sem meira segja kaţólikkar fylgja ekki ađ fullu. Ţví međal kaţólikka ríkir tvískinnungurinn um grafarhelgi einnig. Međal eingyđismanna framfylgja gyđingar einir helgi grafreita 100% međ örfáum undantekningum. Ţeir líta á grafreiti sína sem Beit Chaim, hús lífsins, ađ eilífu. Fólk sem tilheyrir öđrum trúarbrögđum í Evrópu hefur hins vegar veriđ iđiđ viđ ađ eyđileggja grafreiti gyđinga. Í Litáen vilja yfirvöld byggja mikla Evrópu-ráđstefnuhöll ofan á helsta grafreit gyđinga í Vilníus og brjóta ţannig helgan grafarrétt gyđinga. En ţeir keyptu sér afnot af á grafreitnum til eilífđarnóns. Litáar, sem margir eru kaţólikkar, vita greinilega ekki hvađ character indelebilis er.

Reykjavík 1801Reykjavík sýnd á korti Ohlsens og Aanums. Dómkirkjan fyrri er lituđ rauđ efst á myndinni og merkt međ sem númer 1. Víkurgarđ sjá menn í sinni stćrđ áriđ 1801 á ljósgrćna reitnum sem ber númeriđ 26. Ţó hann virđist ekki stór ţarna miđađ viđ stćrđ frekar lítillar 1. dómkirkju er ekki útilokađ ađ hann hafi veriđ stćrri á fyrra stigi.

Character indelebilis var á Miđöldum fyrst og fremst kaţólska í reynd, og getur ţví vissulega átt viđ marga ţá einstaklinga sem grafnir eru í Víkurgarđi sem greftrađir voru fyrir siđbót. Samt finnst mér ađ íslenska ţjóđkirkjan eđa prestar hennar ćttu nú síst ađ vera ađ gera sig ađ siđapostulum hvađ varđar kirkjugarđa og grafarhelgi, međan ţeir hafa til fjölda ára stađiđ í ţví ađ slétta kirkjugarđa, ţannig ađ íslenskir garđa minna einna mest á kirkjgarđa viđ bćnahús ofsatrúarmanna á sléttum Bandaríkjanna. Međ ţeirri sléttunarherferđ sem fariđ hefur fram međ blessun fjölda biskupa og annarra innvígđra klíkukalla og kvenna á Ísland er í raun veriđ ađ trufla hinn heilaga grafarfriđ. Character indelebilis er ţví ekki viđ lýđi á Íslandi eins og sr. Ţórir Stephensen álítur.

Ţótt fornleifafrćđingar hafi grafiđ í kirkjugarđinn og fjarlćgt ţađan  bein, er ekkert ţví til fyrirstöđu  ađ ţau verđi grafin ţar aftur ađ lokinni ítarlegri rannsókn á beinunum , sem yfirvöld verđa ađ framfylgja hiđ fyrsta međ tilheyrandi kostnađi. Ţess var t.d. krafist í York á Englandi ţar sem fannst grafreitur gyđinga frá miđöldum. Gyđingar mótmćltu strax rannsókninnir og truflun grafarfriđarins. Ţví var ekki sinnt og olli ţađ miklu fjađrafoki. Ađ lokum var beinunum komiđ aftur fyrir í gröfunum, en ţau voru rannsökuđ mjög ítarlega en ekki tókst ađ fá leyfi fyrir DNA-rannsóknum. Ađ kvöldi ţess dags sem beinin voru aftur lög til hinstu legu, undir bílastćđahúsi sem ţar átti ađ rísa, varđ eldsvođi í Dómkirkjunni í Jórvík sem olli ţó nokkrum skemmdum. Hafđi breski fornleifafrćđingur Philip Ratz ţađ á orđi ađ "ţar hefđu sumir taliđ ađ hefnd gyđinganna í garđinu vegnar röskunar á friđi ţeirra hafi brotist út í ljósum logum ".

Sömuleiđis er frekar fyndiđ ađ sjá ađ á međal andmćlanda hótelbyggingarinnar er einn af helstu framleiđendum gervihúsa í "gömlum stíl", Hjörleifur Stefánsson. Í túristaklondćk miđborgar Reykjavíkur, ţar sem annađ hvert hús er hótel, eru til mörg slys eftir hann. Ţađ eru húsaskrípi sem minna á endurgerđir húsa í DDR eftri Síđara stríđ. Ţjóđverjar endurreistu gjarna mjög groddalega ţađ sem ţeir áttu fyrir stríđ. Íslendingar hafa nú byggt svo mörg gervifortíđarhús ađ halda mćtti ađ hér hefđi nýlega geisađ borgarstyrjöld.

Sama hvađ örlögum Reykjavíkur líđur og nauđgun miđbćjarins. Ţá er ekki hćgt ađ fara fram hjá ákvörđun Ríkisstjórnarinnar frá 1966 sem bannar frekari byggingar í Víkurgarđsreit.

Ţar fyrir utan verđur ađ teljast eđlilegt ađ íslenskir arkitektar fari ađ nú ađ lćra listrćna sýn, ćstetik, og fá auga fyrir sjónsköđum sem margar byggingar ţeirra valda. Ţessi hótelfjandi  sem sumir vilja trođa niđur viđ Austurvöll eins og of stórum Legó-kubbi sem ekki kemst fyrir, svo og ađrir hótelkassar sem er veriđ ađ reisa út um allan bć, eru úr ALGJÖRU samhengi viđ ţađ sem fyrir er.  Gervihús endurreisnar-Hjörleifs falla ađ minnsta kosti oft ađ heildarmynd bćjarins, en  glerhallirnar eru ađskotahlutir, sem er mjög sárt ađ sjá eyđileggja sál hins litla miđbćjar Reykjavíkur og jafnvel skyggja á útsýniđ til Esju.

Svo er ţađ Grágás

Ađ lokum langar ritstjórn Fornleifs ađ benda mönnum sem takast á um Víkurgarđ, á ţá stađreynd ađ Grágásarákvćđi um flutning beina eiga víst einnig enn viđ ađ vissu marki ţó smalar séu nú í ráđhúsi Reykjavíkur en ekki ađ grafa upp mannabein til flutnings, enda voru ekki til hótel eđa japanskir ferđamenn ţegar Kristinna Laga ţáttur Grágásar var tekinn saman:

Ţar er mađur vill bein fćra, og skal landeigandi kveđja til búa níu og húskarla ţeirra, svo sem til skipsdráttar, ađ fćra bein. Ţeir skulu hafa međ sér pála og rekur. Hann skal sjálfur fá húđir til ađ bera bein í, og eyki til ađ fćra. Ţá búa skal kveđja er nćstir eru ţeim stađ er bein skal upp grafa, og hafa kvatt sjö nóttum fyrr enn til ţarf ađ koma, eđa meira mćli. Ţeir skulu koma til í miđjan morgun. Búandi á ađ fara og húskarlar hans ţeir er heilindi hafa til, allir nema smalamađur. Ţeir skulu hefja gröft upp í kirkjugarđi utanverđum, og leita svo beina sem ţeir mundu fjár ef von vćri í garđinum. Prestur er skyldur ađ fara til ađ vígja vatn og syngja yfir beinum, sá er bćndur er til. Til ţeirrar kirkju skal bein fćra sem biskup lofar gröft ađ. Ţađ er rétt hvort vill ađ gera eina gröf ađ beinum eđa fleiri...(Byggt á Grágásarútgáfu Vilhjálms Finsens 1852). (sjá meira hér).

Deginum ljósara er, ađ gleymst hefur ađ stenkja vígđu vatni á beinin sem flutt voru úr Víkurgarđi af fornleifafrćđingum. - Hver skrambinn? Vonandi verđur sá tćknilegi galli ekki til ţess ađ hótelspekúlantar misnoti Grágás í röksemdafćrslum sínum viđ borgaryfirvöld.

Nei, ćtli ţađ?? Peningarnir hafa ţegar talađ og Dagur Draumur er löngu orđinn ađ nátttrölli peningaaflanna eins og ađrir íslenskir vinstrismenn? Ég hugsa oft til grćđginnar í ţeim arkitektum sem teikna hús í gömlum stíl á ţremur hćđum međ tvöföldu gleri. Í höfđi ţeirra er listin ađ grćđa hćrri öllum kúnstum. Ást ţeirra á ţeim dauđu er ţó athyglisverđ ţegar haft er í huga ađ flestir eru ţessir pótentátar algjörlega gvöđlausir svona dags daglega.


Fornleifur og frćgasta fólkiđ á Ćgisíđu 96

Frćga fólkiđ

Kona ein í Reykjavík fór fyrr í ár til tannlćknis. Á biđstofunni reif hún ţessa frétt hér ađ ofan út úr kjaftableđlinum Heyrt og Séđ eđa Séđ og Heyrt - eđa hvađ sem ţađ nú heitir. Konan vissi nefnilega, ađ í ţessu frćga húsi á Ćgisíđu 96 hefđi búiđ annađ fólk og miklu betra en ţađ sem er nefnt til sögunnar í litríka slúđurblađinu sem kom út einhvern tíma fyrr í ár (2017).

Enn frćgara fólk og andríkara bjó ţarna í húsinu á árum áđur. Međal annarra ritstjóri Fornleifs, sem ól manninn ţarna fyrstu ár ćvi sinnar. Ţađ var í kjallaraíbúđinni og hann horfđi oft suđur á Bessastađi úr eldhúsinu. Foreldrar Fornleifs keyptu íbúđina af Sigurţóri Jónssyni úrsmiđi (í Ađalstrćti 9) sem lét byggja húsiđ. Ţótti ţetta frá upphafi mjög veglegt hús.

Međan ađ foreldrar mínir áttu íbúđ í húsinu, og áđur en viđ fluttum austar í bćinn áriđ 1963, bjó í ţessu húsi venjulegt fólk og sumt nokkuđ frćgt. Á fyrstu hćđ bjó leigubílstjóri sem hét Jón Vilhjálmsson. Á annari hćđ bjó Magnús Kristinsson sem átti fatahreinsunina Björg, sem fyrst var til húsa á Sólvallagötu og síđar í Hlíđunum, en Björg er betur ţekkt í dag viđ Háaleitisbraut og í Mjódd. Hver hefur ekki fengiđ óţćgilega bletti fjarlćgđa hjá Björg? Ţegar ég var var eins árs kynntist ég Magnúsi í Björg og ţótti mikiđ til hans koma enda var Magnús alltaf međ hatt og vitanlega mjög hreinlegur. Kallađi ég hann Masús. Eldra fólk sem man fyrir Fornleif telur ađ Masús hafi veriđ eitt af fyrstu orđunum sem ég sagđi. Enda var Masús frćgur og frćgđ hans tandurhrein og ekki stráđ blettum eins og hjá ţeim sem bjuggu ţarna löngu síđar.

Í risinu á Ćgisíđu bjó einnig á 6. áratugnum einhleyp kona sem vann í einhverju ráđuneyti. Kann ég engin deili á henni.  Síđar frétti ég ađ íslenskur mađur kvćntur franskri konu, sem áttu ađ ţví mig minnir tvćr dćtur, hefđi eftir tíđ foreldra minna viđ Ćgisíđuna, búiđ í hinni frćgu kjallaraíbúđ á Ćgisíđu 96.

Greinilega var ţetta allt merkara, ríkara og frćgara fólk í ţessu húsi en ţađ liđ sem skammtímaţekking blađasnápanna á slađurblađinu rekur minni til. Enda eru ţeir allir fćddir í gćr og hver öđrum vitlausari eins og kunnugt er. Ţađ sést bezt viđ lestur ţessara bleđla.

Fiskabur 1957b

Fjarskyldar frćnkur ađ dást af fiskabúrinu áriđ 1957. Dóttir einnar ţeirra er nokkuđ frćg líka.

Frćgustu íbúar á Ćgisíđu 96 voru 100 gullfiskar

Í kjallaraíbúđinni á Ćgisíđu 96 var um tíma stćrsta gullfiskabúr landsins í einkaeigu. Ţađ lét fađir minn smíđa og kom fyrir viđ innskot á vegg í stofunni. Gengt var aftan viđ gullfiskaaltari föđur míns og bambusveggur eđa rammi utan um ţađ og útvarpsviđtćki fyrir neđan. Bak viđ Bambusvegginn gat fađir minn svo hreinsađ búriđ sem stóđ á járngrind mikilli. 

Margir komu til ađ sjá ţetta merka fiskeldi. Međal annars kettir nágrannanna, einhverra Thorsara, sem bjuggu ţarna nćrri. Kötturinn fékk nafniđ Ólafur Thors. Hann horfđi hugfanginn á gullfiskana og lét sig dreyma Kveldúlfsdrauma. Hér fyrir neđan er mynd af búrinu og Ólafi Thors. Örlög fiksabúrsins, sem var smíđađ fyrir föđur minn í Landssmiđjunni, urđu svo ţau ađ ţađ flutti međ föđur mínum í nýtt hús foreldra minna og var pabbi síđast međ tvö pör af bardagafiskum í ţví. Blá og grá hjón mjög skapstygg, sem settu sér ósýnileg landamćri, sem ţau fóru ekki yfir nema ađ hin hjónin réđust á ţau. Síđan gaf pabbi skátafélagi í Hafnarfirđi búriđ og var ég međ í för ţegar ţađ var flutt ţangađ. Ţar vann mađur sem síđar var međ Sćdýrasafniđ sáluga, og sá fađir minn síđast búriđ sitt ţar, löngu áđur en ađ óđur shimphansi reif ţar fingur af dreng og sporđrenndi eins og frćgt er orđiđ.

Fiskabúriđ á Ćgisíđu skákar öllum hvćsandi og kynćsandi kaffivélunum hans Sveins Andra svo ekki sé minnst á nuddrúm Hönnu Birnu Kristjánsdóttur í risinu. Kettirnir viđ Ćgisíđuna mjálma enn um hina 100 girnilegu gullfiska í kjallaranum á Ćgisíđu 96. Ţeir halda sumir ađ ţađ sé bölvađ breimavćl, en gullfiskarnir voru nú ţarna og horfđu á frćgu kettina í um áratug.

Olafur Thors Ćgisíđu 96 b

Ólafur Thors situr á Arne Jacobsens-kolli (mublurnar hafa nú aldrei veriđ dónalegar á Ćgisíđu 96) ađ hlusta á fréttir og hugsa um útgerđ í lauginni á bak viđ bambussefiđ.

Frćgt er nú orđiđ ađ á Ćgisíđu 96 bjó ritstjóri Fornleifs, og međ honum miklu "ríkara" og hamingjusamara fólk heldur en fyrrverandi innanríkisráđherra eđa netpimparinn Steini Frikk hjá Vanilla Plain, ellegar hinn hrađskreiđi lögfrćđingur, sem nú teljast vera "ríka og frćga fólkiđ" á Íslandi. Frćgt af endemum og "ríkt". Ţađ getur ekki einu sinni fundiđ sér maka nema í gegnum tölvu. Ćtli Icehot1 sé orđinn kúnni hjá Vanillu-Steina?

Ég lýk ţessari frásögu um frćga fólkiđ á númer 96 viđ Ćgisíđuna međ ambögu sem bróđir ömmu minnar, Helgi sálögi Ţórđarsson ritađi í gestabók foreldra minna á Ćgisíđunni er hann kom ţar í heimsókn í janúarbyrjun áriđ 1956. Ţrátt fyrir ţessa vísu verđur ađ geta ţess ađ Helgi var ágćtt skáld ţegar vel viđrađi, ţótt lesblindur vćri. Vona ég ađ einhver ćttingja hans hafi erft vísurnar hans, sem hann krotađi stundum í litar vasabćkur en ćtlađi sér ekki til útgáfu:

Aegisida 96

 

Brúđkaupsdagsins röđull rís

meigi blessast ykkar tíđ

á 96 Ćgisíđ

 

 

Ljósmyndirnar ţrjár sem fylgja blogginu voru teknar af Erlu Vilhelmsdóttur.


Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband