The Difficult Choice between Shabtai Zisel ben Abram and Lucky Leif the Goofy Viking

This is a photograph of the Shabtai Zisel as a well-fed child on the shores of Lake Superior - Minnesota. Some day you´re bound to cruise into the fine city of Duluth, where Shabtai was loved by his family, from Saturday 24 May 1941, when he was born, and for the first six years of his important life.

Some romantic and self-centered Icelanders believe that Duluth is an American adaption of the Icelandic word dulúð (meaning mystery). Dulúð is pronounced in pretty much the same way as Duluth.

Please Thank Lucky Leif that this is an article about wrong assumptions, misconceptions and just bad choices. The Icelandic Dulúð is the first cocky bull to be butchered. The city of Duluth gets its name from a French soldier and explorer by the name of Daniel Graysolon the Sieur du Lhud (1639-1710).

Lucky Leif of Duluth, the founding father of the Scandinavian elite of Duluth. This bronze is probably one of the highlight of American art. But how come? Leifur Eiríksson was never a goofy Norwegian with wings on his helmet. Seems as if he is having a bad WiFi-day.

All over America Norwegian "sons and daughters of Leif Eriksson" have erected more or less horrific statues of Leifur Eiríksson the Lucky, who was born in the Icelandic free state period (930-1262). His father Eiríkur the Red, together with his father Þorvaldur Ásvaldsson, either fled or were outlawed from Norway. The reason, the Sagas argue, was that they engaged in too many killings. Erik (Eiríkur) continued his bad habits in Iceland and was outlawed. He chose to set sails to Greenland at the end of the 10th Century. Leif went further westwards and  in the 19th century Norwegians, thuggish as usual, stole that lucky guy from the Icelanders.

The Norwegians also, at an early stage, stole Snorri Sturluson (1179-1241). the great Saga-producer who was brutally butchered in his jacuzzi at Reykholt Iceland, by some hit-and-run hands hired by the Norwegians.  "Do not cut guys", Snorri managed stutter to his killers, when they hacked him to death with their sharp Norwegian axes in 1241. The probably didn´t  understand Snorri, and were talking English so badly it could start a war between nations - in the manner of the present Norwegian General Director of NATO.

Probably the Norwegians are still the Registered Trade Mark holders of Icelandic Snorri without paying a single dime in royalties to the his many descendants in Iceland.

Snorri´s 13th century jacuzzi in Iceland in stereo, before it was vandalized by some Icelandic specialist into a "jacuzzi" in a state of a silly nationalistic intoxication. The amateurish destruction of the original pool is one of the greatest examples of neo-national romantic vandalism in resent Icelandic Cultural Heritage administration. Below the the Snorralaug today - a cultural treasure vandalized. The vandals didn´t even find it necessary to follow a 1950s excavation results of the pool and its surroundings:

The Statues of Leif in the US are all simply dreadful, wherever they have been erected. Leif from peaceful Iceland is usually attributed with a Norman 11th century helmet with horns or even wings. His muscular body is locked in a rheumatic position by some bad artists. Among all the Leif-statues given to their fellow citizens by Americans with Norwegian roots, the statue in Boston is not only showing Leif lucky, but also feeling pretty gay; It´s probably the best bronze of the Leif there is.

With his horn in hand Leif feels lucky in Boston with his Bronze-age female breast-shields scouting for his next blow job. If there is a Leif in Hawaii, he is probably wearing a bikini. A faction of Boston appreciates its Leif.

Have primitive Americans in an iconoclastic mode ever contemplated harming some of the Leifs in the US - only for the artistic value of it?

In our horrible times, the Norwegian sons and daughters of Duluth are collecting funds, half a million Dollars to pay for a roadside exhibit of 1930 romantic Viking ship, which some Norwegians sailed over to America from Norway back in 1926, to commemorate the white mens´ discovery of the Americas long after the Indians and the Inuits. 

Why collect half a million green bills for a glass-garage for a make-believe Viking ship-museum just outside Duluth, whereto Leif the Lucky never went? Instead, why not erect a bronze effigy of the great Shabtai Zisel ben Avraham (Bob), or even better his granny: One-legged Anne she was called, born in Trabzon, Turkey. She made it to the promised land, even escaping the poor little Jew-killing Ukraine. Her grandchild Bob fondly recalls his visits to her house in Duluth, where there was a grand view of Lake Superior. And could she bake a Mohn Roll. - A bronze of One legged Anne, in one of Duluth´s parks would be much cheaper, with only one leg and all, than a Viking with a winged helmet and a lots of lies and myths to hold on to.

From the Shtetl of Duluth. One legged Anna lived in the center house. No Norwegians livin´ there - but they probably owned the place.

While the "Viking" Norwegians of Duluth, Minn. collect money to remember their faked ancestors´ ships, Bob only gets the odd sewer lid to his memory in his native city.

Duluth has had a Lucky Leif-Park for ages, while Bob only got a small street named after him.

Some people do not get it, and not only in Duluth. Why? -- The answer is blowin´ in the wind, but Bob Dylan has never had a number-one-single in the US - and some Americans want Trump and no damn Jews in the White House - which gives you a clue. However Bob ben Abram doesn´t seem to give a damn about Duluth. After all Shabtai only lived there for six year - which is six whole years longer than than the great "Noregian" Lucky Leif ever spent on the banks of the Lake Superior.

The great Shabtai Zisel at 81. The Leif Lodge of Duluth should build him a Snorri-jacuzzi for them old ´n stiff bones.

Einstök fornleifarannsókn á Seyðisfirði

Mönnum er enn í fersku minni skriðuhamfarirnar á Seyðisfirði 18. desember 2020, þegar skálin í fjallinu utanvert í byggðinni á Seyðisfirði sunnanverðum tæmdi sig að hluta eftir fordæmalausar rigningar - sem væntanlega má tengja heimshitnun.

Miklar eyðileggingar urðu á mannvirkjum og menningarverðmætum, en mikil ólýsanleg mildi var að ekki varð manntjón. Þrátt fyrir margir íbúar hafi verið fluttir frá hættusvæði sem skilgreint var, voru á þriðja tug manna á svæðinu þegar aurskriðurnar féllu. Má segja að tilviljun og Guðs mildi (ef hann má yfirleitt nefna) hafi orðið þeim til bjargar.

Vegna ráðstafanna til að hamla frekari skriðuföllum, var svæðið rannsakað af fornleifafræðingum undir stjórn Ragnheiðar Traustadóttur frá fornleifafræðistofunni Antikva ehf. Undir aurnum komu fljótt í ljós gamlar bæjarrústir frá því á  landnámsöld fram til 1100, sem og frá yngri tíma, t.d. mylla og í kaupbæti happaþrennuvinningur fornleifafræðingsins sem á þessu verstu og hættulegustu tímum er forn kumlateigur; fjögur kuml þar með talið bátskuml. 

Sumrin 2021 og 22 hefur Ragnheiður rannsakað svæðið með dugmiklum hóp. Frábærir fundir hafa komið í ljós undir skriðunni miklu sem féll þ. 18. desember 2020. Rannsóknin og aðferðir Ragnheiðar eru til fyrirmyndar og gerir gamla fornleifafræðinga sem ekki grafa nema hér á Fornleifi græna af öfund.

Fornleifur kallinn hefur haft tök á því að fylgjast með á FB síðu rannsóknarinnar og FB Ragnheiðar, sem hann réði til starfa til Þjóðminjasafns sem verkefnasérfræðing. Þar ílentist hún ekki frekar en svo margt annað gott fólk.

Ekki síst hafa þrívíddarmyndir af fornleifunum sem gerðar voru með aðstoð sambýlismanns Ragnheiðar, dr. Knut Paasche, sem er fornleifafræðingur og vinnur í rannsóknarstöðu hjá NIKU (Norsk Institutt for Kulturminneforskning) vakið verðskuldaða athygli. Skoðið þær á FB rannsóknarinnar.

Mesta athygli forstöðumanns Fornleifs vakti þó spennandi haugfé kumlverjanna. Ragnheiður sýndi alþjóð meðal annars forláta tungunælu úr gröf konu og gat sendisveinn Fornleifssafns fljótt sagt að hún væri í Borre-stíl (sem Kristján Eldjárn kallaði Borró-stíl), einum af stílbrigðum sögualdar (víkingaaldar), og sýnt að álíka eintak er til á British Museum (sjá frekar hér)  sem safnið keypti árið 1990 af Lord Alistair McAlpine heitnum (síðar Baron of West Green, sem um tíma aðstoðarmaður Margaret Thatcher), sem og önnur (eftirlíking) til sölu á netmarkaðinum ETSY.  

Nælan, sem British Museum keypti af aðstoðarmanni Margaret Thatcher (verð er ekki gefið upp). Hún virðist steypt í nær sams konar mót og nælan frá Seyðisfirði og festingar aftan á eru á sama stað á báðum gripunum. Nælan er 9,7 sm. að lengd. Mynd British Museum. Fyrir neðan: Eftirlíking seld á netinu.

Merkar perlur, ásamt nælunni sýna í fljótu bragði svipaða mynd og Bjarni Einarsson dregur úr jörð á Stöðvarfirði, en líkt og þar hefur ekki komið upp einn einasti gripur undan skriðunni sem er eldra en um 850 e.Kr. Það er því varla nokkuð landnám fyrir landnám á Seyðisfirði frekar en á Stöð Bjarna Einarssonar, enda það fyrirbæri hálfgert skriðufall og grillufang í íslenskri fornleifafræði eins og Keltafárið sem Fornleifur hefur ritað um í tveimur nýlegum færslum.

Brot úr forláta silfurhring er einnig meðal haugfjár og forláta perla með gullþynnu sem verið er að greina af færustu sérfræðingum Norðurlanda. Jafnvel held ég að þarna sé "Auga Allah perla",  sem voru komnar í umferð á Íslandi og fannst ein slík í Stöðvarfirði. En sú perla kemur hvorki Allah né Arabíu við líkt Stöðvarmenn ímynda sér (sjá hér). Handverksmenn víkingaaldar kunnu ýmislegt fyrir sér í perlugerð og sörvin voru ekki aðeins borin að konum. Karlar á Íslandi báru mjög gjarnan perlur og hana nú.

Úrval af perlum frá Seyðisfirði. Neðsta perlan, sem er sýnd hér mikið stækkuð, er melónulaga perla með innlagðri gullþynnu. Ljósmynd. Antikva ehf./Fjörður-Seyðisfjörður fornleifar (FB).

Aðaldýrgripurinn (sjá myndina efst við þessa grein), sem fundist hefur við rannsóknir Ragnheiðar Traustadóttur og hennar hóps eru vefnaðarleifar sem fundust í einu kumlanna undir aurnum. Það er einstakur fundur á Íslandi, og þó víðar væri leitað. Enn er verið að rannsaka þær leifar og sér Ulla Mannering textílfræðingur við Þjóðminjasafn Dana m.a. um þær rannsóknir og ætla ég því lítið frekar að tjá mig um vefnaðinn. Ulla Mannering gat varla með orðum lýst ánægju sinni með að vera með í verkefninu á Íslandi er ég hringdi í hana í gær. 

Ein af þeim eðalpjötlum sem fundist hafa í einum af kumblunum eru leifar af ofinni flík (kyrtli?) sem greinilega hefur verið blár upphaflega. Fagur spjaldofinn renningur  gulum og rauðum lit er saumaður á kant klæðisins. Mynstrið minnir á norskan spjaldvefnað frá víkingaöld og mynstur á t.d. kúrdískum teppum síðar meir.

Betra getur það því ekki orðið, og fornleifafræðingur vart orðið heppnari en Ragnheiður Traustadóttir - þó fornleifafræðin fjalli ekki um að detta í lukkupottinn og finna fjársjóði, líkt og halda mætti að hafi í raun og veru gerst þegar þessi rannsókn vindur upp á sig. Ragnheiður er vel að þessari lukku kominn, enda dugnaðarforkur hinn mesti. Engin yfirnáttúruleg fjölkynngi eða dómadags rugl einkennir fornleifafræðistörf hennar. Ég óska henni farnaðar við áframhaldandi rannsóknir.

Gripur úr gulli eldist um nær 200 ár í nýrri íslenskri bók

Í framhaldi af alþýðlegri grein Fornleifs um alþýðleg fræðistörf Þorvalds Friðrikssonar um hugsanlegan heim írskra og skoskra landnámsmanna á Ísland, barst mér bók Þorvalds með hraði frá Íslandi.

Góður gestur af rammírskum ættum, fornvinur fjölskyldu norrænnar konu minnar (sem er dönsk) kom í heimsókn ásamt konu sinni og færði hann mér bók Þorvalds að gjöf. Ég er þó enn ekki búinn að glugga djúpúðugt í kverið. Þorvaldur Friðriksson telur reyndar að "Djúpúðga"/sem er sama og Djúphugaða (eins og Auður landnámskona er kölluð í Færeyjum) geti þýtt "Guðs félagi" (sjá bls. 117 í "gelísku" orðasafni Þorvalds í bókinni hans Keltar).

Þorvaldur má halda það ef hann vill. Villuþankar eru ekki bannaðir á okkar tímum, því í dag getum við svarað þeim.

Gull/Óir - (Lat. Aurum)

Fornleifur rak vitaskuld strax augun í gull á blaðsíðu 49. Þar birtir Þorvaldur mynd af litlu broti (sem er aðeins um 1. sm að stærð) af nælu sem fannst við fornleifauppgröft í Vatnsfirði í Ísafjarðardjúpi fyrr á öldinni.

Án nokkurra vitrænna tilvitnanna í þennan fund frá Vatnsfirði við Djúp, dregur Þorvaldur eftirfarandi ályktun af gullbroti þessu:

Nælan er frá tímabilinu 850-950 e.kr. [sic]. Hún kann að vera dýrgripur úr konungsgarði Kjarvals Írakonungs. Snæbjörn Eyvindarson, sem bjó í Vatnsfirði, var ömmubarn Raförtu dóttur Kjarvals. Gripurinn var bútaður í sundur, sem títt var á víkingatíð, og það þynnubrot sem fannst í Vatnsfirði var sennilegast notað sem hálsmen því búið var að gera gat í gegnum það. 

Fornleifi leið sannast sagna hálfilla eftir að hafa lesið þetta kjaftæði, bullocks, eins og það er kallað á enska tungu og það sem Írar kalla bullán (uppruninn má vera öllum skýr). Þessi vinnubrögð koma auðvitað því óorði á íslenska fornleifafræðinga, að þeir séu eintómir grillufangarar og bullustrokkar.

Með öll þau hjálpartæki sem menn hafa í dag, og meðal annars veraldarvefinn, hefði Þorvaldur geta komist að því sanna um Kite-formed broches (flugdreka-laga nælur, sem er vitaskuld nýlegt fræðiheiti og ekki góð gelíska). Slíkar nælur voru vissulegar framleiddar á Írlandi.

Brotið sem fannst við rannsóknir í Vatnsfirði er af nælu eins og þeirri sem fannst í Waterford á Írlandi. Nú er Waterford vitaskuld norrænt/enskt nafn á írskum bæ á SA-Írlandi og Waterford þýðir það sama og Vatnsfjörður eins og glöggir menn sjá þegar.

Nælur þessar eru ekki frá tímabilinu 850-950 eftir Krists burð, eins og Þorvaldur heldur fjálgur fram og það án tilvitnanna - sem reyndar er engar að finna í bók hans - heldur frá því um 1100 e. Kr.

Leyfum fornleifafræðingum í Waterford að segja sitt fræðilega álit í stað þess að trúa bulláni Þorvalds:

A fusion of Irish, Scandinavian, English and continental European influences

Though Irish in type, the decoration shows English, continental European and Scandinavian influences as you would expect in the Hiberno-Norse town of Waterford.  The body of the brooch was made of a cast hollow silver kite-shaped box to which was attached a hinge and long silver pin to fasten the cloak. The box was decorated with gold filigree, impressed with gold foil and amethyst-coloured glass studs. The studs were probably also made locally and it is possible that the wearer believed that they were real gems. (Sjá hér).

Vinnubrögð eins og við sjáum á bls. 49 í bók Þorvalds Friðrikssonar, Keltar, eru leiðigjarnt grillufang af verstu gerð. Slíkt á ekki að bera á torg í bókum um fræðileg málefni, þó svo að bókin komi út á Íslandi, eigi að vera "alþýðufræði" og höfða til fólksins. Íslensk alþýða hefur sama rétt á því að þekkja sannleikann eins og allir aðrir. Fornleifafræðin fjallar ekki um að framreiða langsóttar vangaveltur og skemmtiefni fyrir auðtrúa fólk - setta fram af fólki með takmarkaða þekkingu á því sem það skrifar um. Þannig er það nú bara.

Agaleg (áibhéalach) lesning. Stundum hef ég haldið að Þorvaldur sé það sem Írar kalla Greannmhar (Grínmaður, og er orðið komið frá norrænum mönnum), en honum er greinilega fúlasta alvara.

Þjóðin vantrúa - eða er hún auðtrúa?

Mikið umræða hefur verið síðustu daga um nýja bók eftir Þorvald Friðriksson (Thorvil MacFreddy) fyrrv. fréttamann á RÚV. Bókin kallast Keltar – áhrif á íslenska tungu og menningu. Biblía Írafársins er hugsanlega loksins komin út, og þetta verður vafalítið jólabók íslenskra auðtrúarmanna.

Þorvaldur Friðriksson auglýsti bók sína með því að lýsa því yfir við visir.is, að "Íslendingar fyrirlitu alltaf sinn rétta uppruna". Mér er næst að halda að það sé miklu frekar vandi Þorvalds Friðrikssonar en Íslendinga almennt.

Allir sem eitthvað þekkja Þorvald, vita að hann hefur alltaf haft nær óbeislaðan áhuga á kylfum í Gullskipum, ófreskjum og "keltum". Þótt Þorvaldur sé sjálfur skólabókardæmi um mann með næsta 100% norrænt fas (face, fés etc./fenótýpu), langar hann ekki svo gjarna að heyra af þeim einkennum og hefur nú gefið út fyrrnefnda bók sína um "Kelta" til að breiða út boðskap sinn.

Hönnuður auglýsingar Fornleifur

En sitt sýnist hverjum um ritsmíð þá. Í raun er umtalið næst því sem á gelísku er kallað annað hvort slad (slátrun), ár (borið fram sem hið danska år, á flestum málískum írskum; Ár er skylt orðinu orri/örlög/ögur(stund)/ögri/ og αγρα (agra = veiði eða orusta á grísku), sléacht ellegar eirleach.  Síðasta orðið er ekki einu sinni örugglega gelískt orð, þó svo gæti virst í fljótu bragði, t.d. ef einhver hefur drukkið of mikinn Guinness. Eirleach er skylt orlog á niðurlensku og Orloch í sumum þýskum mállýskum og náttúrulega örlögum okkar og orrahríðinni sem svo oft geisar - svo eitthvað sé upp talið.

Á FBókinni Málspjall (sjá hér) hefur hrannast upp mikil og fróðleg umræða um Keltabók Þorvalds Friðrikssonar. Sitt sýnist hverjum, en flestir dæma bók Þorvalds sem frekar vanhugsað grillufang af neðstu skúffu. Í athugasemdunum geta menn lesið 5-6 athugasemdir ritstjóra Fornleifs.

Fornleifur er lítið gefinn fyrir hömlulausa keltómaníu. Skoðanir hans geta menn einnig lesið í ýmsum greinum hans hér á blogginu. Hann mun því ekki í bili tjá sig meira, fyrir utan þær athugasemdir sem hann neyddist til að setja á FBókina Málspjall. Sá fróðleikur sem menn hafa sett þar fram í athugasemd er að mati Fornleifs meira virði en Keltabók Þorvalds. Ég viðurkenni fúslega, að ég er ekki búinn að lesa bókina,  en af þeim dæmum sem menn hafa látið flakka á Málspjalli er ég ekki vongóður um að Þorvaldur Friðriksson inn Norræni hafi snúið stöðunni "Keltum" í vil. En þetta umtal má hins vegar líta á sem ókeypis auglýsingu fyrir bókina.

Þeir Íslendingar sem klæða sig á hátíðum eins og skoskar þjóðbúningadúkkur frá 18. öld, vegna þess að þeir eru með vott að rauðsprengdu hári (sem reyndar er mestmegnis komið frá Noregi til Bretlandseyja) eða aðra litningagalla - og sem telja sig vera svo kallaða Kelta, mega láta illa, dansa sinn River Dance og þenja sekkjapípur sínar allt hvað þeir geta. Þeir geta étið Haggisspað (sem er norrænt orð ) og sporðrennt feitu grjúpáni (sem ekki er gelískt orð) undan Jökli, sem þeir skola loks niður með veskjutári (Whisky, sem líka er norrænt orð sem gefið var drykk er menn hófu að brenna vín á Skotlandi).

En verum samt sanngjörn. Fólk frá Bretlandseyjum, sem var beinasmærra en Norrænir menn, kom vissulega til Íslands, t.d. sem "þrælar" og annars konar fylgilið norrænna manna sem sest höfðu að á Bretlandseyjum. Í "fylgdarliðinu" til Íslands voru t.d. löglegar eiginkonur sem ávallt var þrælað út á Íslandi líkt og annars staðar. Norræn menning gegnumsýrði fljótt menningu Pétta (Picta) og Íra og örugglega meira en góðir menn töldu sig halda hér fyrrum, þegar karlar vissu allt og sögðu kerlingum að þegja og töluðu um kerlingabækur í lítilmennsku sinni. Þorvaldur hefur greinilega ekki fylgst með nýjustum rannsóknum á áhrifum norrænu á mál og menningu Bretlandseyja. Nú er það of seint. Bókin er komin út og þykir ekki vera afbragð, eða það sem Írar kalla ar f(r)heabhas ellegar tharr barr (sem einnig eru orð af norrænum uppruna frábært). Kannski væri sniðugt fyrir Thorvil McFreddy að læra keltneskar tungur aðeins betur en hann hefur greinilega gert sér far um.

Að lokum svo tökum við einn lítinn sóló-vikivaka fyrir Þorvald. Vikivaki er orð sem fróðustu menn þekkja enn ekki upprunann á; en það er víst ekki úr gelísku komið. Dansarinn er því miður af hánorrænum uppruna, en hún selst, enda fremur skosk í skapi. Ef ýtt er á myndina fellir Fergja fötin. Hún arr f(r)heabhas. 

Lass á skosku er heldur ekki gelískt orð, en er að sögn sérfræðinga á Bretlanseyjum afleitt af norræna orðinu "Laskura; Láskúra??", sem ég þekki ekki, en þýðir að sögn ógift kona. Aðrir fræðingar leggja til skýringu úr fornsænsku (lösk kona) sem er einfaldlega laus kona eða kona á lausu.  Þetta þykja Fornleifi aftur á móti nokkuð langsóttar skýringar.

Ef lausakonan Fergja getur ekki dansað á tölvunni þinni, þegar þú hefur ýtt á hana, gæti það verið vegna þess að í tölvunni tölvunni þinni sé of mikið klám. Örforrit í Fergju fer í gang, þegar þú snertir hana með bendli þínum, og eyðir hún og forritið síðan öllu klámi á tölvunni þinni. Fergja er netambátt góð og rammkaþólsk.