Sólin skín úr norðri

 

Kristín Sigurðardóttir forstöðumaður Minjastofnunar Íslands auglýsir enn ruglingsleg áform sín um að reisa suðræna villu ofan á órannsakaðar rústir á Stöng í Þjórsárdal. Nú síðast í fréttum RÚV.

Greinilegt er að Kristín, sem allra mest ber ábyrgð á hinum alræmda skrípaleik kringum Þorláksbúð, er til í enn eina vitleysuna. Síðan Kristín fékk upphaflega hina æringjalegu hugdettu sína (og annarra) um að nota 700.000.000 króna í endurbætur á Stöng (sjá hér, hér og hér) hefur verið haldin hugmyndasamkeppni um skýli yfir rústina. 

Vinningstillagan fyrir nýtt skýli á Stöng er algjörlega út í hött og er miklu verri lausn en það skýli sem nú er yfir Stöng. Vinningstillagan var svo forkastanlega vitlaus, að ein tillögumynd þeirra sem unnu samkeppnina sýnir sýn að Stöng, þar sem sólin skín úr heiði eins og á póstkorti - en úr norðri.

Á engu stigi mála hefur Kristín Sigurðardóttir haft samband við mig, en ég hef rannsakað rústir á Stöng meira en nokkur annar. Þessi vinnubrögð hjá forstöðumanni Minjastofnunar eru forkastanleg og sína dómgreindarleysi og einhvern persónulegan brest, jafnvel einhvers persónulegt hatur í minn garð. Forstöðumaður Minjastofnunar, sem á að fylgja lögum um minjavernd, brýtur þau hér vegna þess grafhýsis sem hana dreymir um að reisa yfir vinnubrögð sín.

Í fréttinni á RÚV í gær upplýsir Kristín Sigurðardóttir, að rústin að Stöng sé að eyðileggjast. Hún talar um skýlið sem nú er yfir Stöng sem það eina sem byggt hefur verið. Það er eins og margt annað í máli Kristínar eintóm þvæla.

Sjáið hins vegar myndirnar með fréttinni á RÚV. Rústin hefur greinilega aldrei verið í betra ásigkomulagi. Þakka ber það viðgerðum sem gerðar voru á 10. áratug síðustu aldar, sem aldrei var lokið almennilega við m.a. vegna skussaháttar Kristínar Sigurðardóttur þegar hún var yfir Fornleifavernd Ríkisins. Nú sé ég hins vegar að búið er að klæða rústina í framhaldi af því sem gert var árin 1994-96, en ekki var það gert í samvinnu við þá sem það verk unnu.

Kristín talar um vandann af hrossum í rústinni. Þetta er ekki nýtt vandamál og var t.d. greint frá því hér, í greinargerð sem ég sendi Fornleifavernd Ríkisins um árið um fyrri viðgerðir á Stöng. Á þeirri stofnum, sem nú hefur verið lögð niður, var Kristín yfirmaður, og svaraði þegar hún stjórnaði þar aldrei athugasemdum mínum um ruglingsleg áform sín á Stöng, að mér forspurðum. Þurfti ég að fá Úrskurðarnefnd um Upplýsingamál til að hjálpa henni við að upplýsa um málið  (Sjá hér).

 

Kristín Sigurðardóttir er mjög hrifin af sólarpöllum og útsýnisþökum. Undir draumasólarpalli hennar, austan skálarústarinnar yngstu, mun kirkjan og kirkjugarðurinn á Stöng hverfa og flata þakið yfir rústinni mun aldrei bera þann mikla snjóþunga sem í sumum árum getur orðið Þjórsárdal. Hvernig á að leiða vatn frá slíku þaki,  sem er á stærð við körfuboltavöll?

Kristín greindi ekki frá því í fréttunum í gær, að nýja suðræna villan og pallarnir, sem alls ekki henta sem vörn fyrir rústina vegna hins mikla, flata þaks (sem mun ekki þola snjóþungann og regn, sem arkitektarnir gera augsýnilega ekki ráð fyrir), mun koma í veg fyrir frekari rannsóknir mín á kirkjurúst, kirkjugarði og smiðjurúst. Þessar rústir hef ég haft löngun til að ljúka rannsóknum mínum á. Nú kemur Kristín Sigurðardóttir endanlega í veg fyrir það með áformum um að reisa þetta glapræði ofan á rústirnar. Kristín Sigurðardóttir hefur alltaf ætlað sér að eyðileggja rannsóknaráform mín á Stöng og hefur vísvitandi greint rangt frá rannsóknarniðurstöðum þar á alls kyns skiltum sem hún hefur komið fyrir á Stöng.

Margar tillögur að skýlum fyrir Stöng í Þjórsárdal voru betri en sú sem hreppti 1. verðlaun í samkeppninni (sjá hér). 1. verðlaunin gætu hentað vel yfir rústir í S-Evrópu. Best þótti mér tillaga Arnars Birgis Ólafsson landslagsarkitekts, sem því miður er gerð mjög slæm skil í greinargerð samkeppninnar. Lokaverkefni Arnars í námi sem landslagsarkitekt í Kaupmannahöfn var frágangur rústa á Stöng og hönnun skýlis. Hann hafði fyrir því að hafa samband við þann aðila sem rannsakað hefur á Stöng í Þjórsárdal. Það hefur greinilega verið talið honum og tillögu hans til lasts. Hinir arkitektarnir sjá vart sólina fyrir sjálfum sér í sínum tillögum, ef hún skín þá ekki beint úr norðri eins og hjá þeim sem 1. verðlaun hrepptu. Meirihluti tillagnanna er vart gerlegur líkt og vinningsverkefnið.

Ætlar fornleifaráðuneyti Sigmundar Davíðs virkilega að setja peninga í óúthugsuð verkefni, þar sem lög eru brotin með því að byggja nýbyggingu ofan á órannsakaðar rústir, og þar sem nýbyggingin hylur rústir og kemur í veg fyrir rannsóknir?  Á ekki að hlusta á þá sem best þekkja til aðstæðna á Stöng áður en lagt er út í slík verkefni?

Ég vona að Sigmundur Davíð setji frekar fjármagn í rannsóknir á Stöng, svo mér takist að ljúka þar rannsóknum áður en Kristín Kristín Sigurðardóttir eða eftirmaður hennar fær svo að byggja grafhýsi sitt ofan á friðaðar minjar. 

En í landi, þar sem sólin skín úr norðri, er víst hægt að komast upp með hvaða vitleysu sem er. Ég er vonlítill um að tekið verði tillit til fornleifanna, þegar þjónkun við ferðamennskuna er talin áhugaverðara viðfangsefni en vitneskja um fornleifarnar. Einssýnt þykir mér því að Kristín Sigurðardóttir hafi, með því að halda fornleifafræðingum með Þjórsárdal sem sérsvið fyrir utan áform um úrbætur á Stöng, sett lokapunktinn yfir rannsóknum á Stöng með hjálp RÚV. 

Nú vona ég bara að Sigmundur Davíð stöðvi loftkastala Minjastofnunar og kynni sér málið, áður en fé verður dælt í hreina vitleysu. Það er of dýrt fyrir Íslendinga.

Skúrinn í Skálholti

Stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd Alþingis hefur nú lagt til, að leitað verði leiða til að færa furðubyggingu þá sem reis við Skálholtskirkju í fyrra mörgum til ama og landinu til athlægis. Sömuleiðis hefur leikmannastefna þjóðkirkjunnar, sem samanstendur af fulltrúum allra safnaða landsins, og er því voldugri en allir prestar, Guð og biskup til samans, samþykkt ályktun um að Þorláksbúð eigi að flytja og það fyrir 50 ára vígsluafmæli steinsteypudómkirkjunnar í Skálholti nú í sumar.

Þessu ber að fagna, þótt Árni Johnsen líti ekki á kofann sem sögufölsun, heldur sem afkvæmi sitt og jafnvel Guðs verk, nema hvortveggja sé. Telur hann að verið sé að leggja til að troða barninu upp í móðurkvið á ný. Ég get hugsað mér önnur göt sem þessu misfóstri væri hægt að troða upp í, en læt það eiga sig að nefna slíkt nú yfir hátíðirnar.

Fleiri holur eru á þessu ævintýri en Árni Johnsen en heilög leggöng. Ekki væri úr vegi að færa um leið þann ráðherra (Katrínu Jakobsdóttur) sem ber ábyrgð á þessu slysi og embættismann hennar (Kristínu H. Sigurðardóttur), fyrrverandi yfirmanns Fornleifaverndar Ríkisins og núverandi yfirmann Minjastofnunar Íslands. Hún braut þau lög sem hún átti að fylgja þegar hún lagði blessun sína yfir skemmdaverk á fornleifum. Það er bannað samkvæmt íslenskum lögum, sem nú heita Lög um menningarminjar, að byggja ofan á fornleifar. En Kristín Sigurðardóttir heldur óskundanum áfram, hún stendur nú í stórræðum, og ætlar að byggja fáránlega suðræna villu ofan á órannsökuðum rústum Stangar í Þjórsárdal. Til rannsókna þar er ekki hægt að fá svo mikið sem krónu, en yfirvöld eru greinilega meira en til í að hella peningum í ólöglegar framkvæmdir ofan á friðlýstum rústum.

Hvernig má vera að svona meðgönguslys séu möguleg á 21 öldinni? Því er ekki auðsvarað, en menningar- og minjaverndin er ekki betra en það fólk sem starfar við hana. Á Íslandi ríkir einnig víða menningarlegt smekkleysi og hagsmunarpot stjórnmálahöfðingja ræður alltof oft ferðinni - ekki Guðs hönd eins og Árni heldur, og alls ekki landsins lög eins og vera ber.

Færsla Þorláksbúðar er hins vegar álíka mikil vitleysa og bygging hennar. Miklu frekar á að leyfa mönnum að rífa það sem þeir byggðu í Skálholti og tína úr því það efni sem þeir vilja endurnýta, t.d. þakpappann, steypuna og plastið. Legg ég til vara til að kofinn verði fluttur heim að húsi Árna Johnsen á hans kostnað og að hann noti hann sem heimilishof eða bara sem bílskúr.

Tóm steypa

 

Í frétt Sjónvarpsins í fyrrakvöld var greint frá því að Húsafriðunarnefnd freistaðist þess nú friðalýsa hús og mannvirki í Skálholti undan viðundrinu sem menn byggðu á liðnum vetri við norðurhlið Skálholtskirkju. Ég vona að Húsafriðunarnefnd verði kápan úr því klæðinu.

Með núverandi menntamálaráðherra, sem neitað hefur að taka afstöðu til ólöglöglegar leyfisveitingar Fornleifaverndar Ríkisins, sem gaf út leyfið til að óskapnaðurinn í Skálholti yrði reistur, er það borin von að sú ósk Húsaafriðunarnefndar rætist. Fornleifavernd Ríkisins neitar einnig að tjá sig um málið, svo líklegast verður að fara með þá beiðni fyrir einhverja nefnd sem getur rakið garnirnar úr Fornleifavernd Ríkisins og kennt ráðherra stjórnsýslu.

Færi ég einnig fréttamanni sjónvarpsins bestu þakkir fyrir að sýna alþjóð aðeins betur hvers konar ævintýrakarlar og leiktjaldasmiðir hafa verið að verki í Skálholti. Tilgátuhús sem á að sýna byggingalist fyrri alda á einum helgasta stað landsins, inniheldur plast, tjörupappa og gerviefni og greinilega líka hraðsteypu eins og sýnt var í sjónvarpsfréttinni.

Svo er því borið við, að Þorláksbúð með plastdúk og steypu sé byggt með húsagerð á Stöng í Þjórsárdal sem fyrirmynd. Svo er ekki, og get ég sagt það með ró í huga, þar sem ég hef manna mest rannsakað minjar að Stöng í Þjórsárdal. Skúrinn í Skálholti, og Þjóðveldisbærinn við Búrfell í Þjórsárdal kemur byggingum á Stöng í Þjórsárdal ekkert við. Þó að yfirsmiðurinn að Þorláksbúð með steypuslettunum, hafi smíðað innviði fyrir hugmyndakirkju arkitekts sem teiknaði „eftirmynd kirkjunnar á Stöng", þá er ekki þar með sagt að sú kirkja eigi nokkuð sameiginlegt með þeim byggingum sem á miðöldum stóðu á Stöng í Þjórsárdal.  Ég stjórnaði rannsóknum á kirkjurústinni á Stöng í Þjórsárdal, og ég vil meina að kirkjulíkanið sem var reist við Þjóðveldisbæinn eigi ekkert skylt vil kirkju þá sem stóð á Stöng í Þjórsárdal. Sjá hér. Hér má hins vegar lesa grein um rannsóknirnar á kirkjunni Þjórsárdal og einnig hér og hér.

Bið ég aðstandendur byggingarinnar sem klambrað hefur verið saman norðaustan við dómkirkjuna í Skálholti vinsamlegast um að hætta að ljúga opinberlega til um hvar þeir hafa sótt sér hugmyndir að byggingu sinni. Hugmynd þeirra er kannski sótt í teikningar arkitektsins Hjörleifs Stefánssonar, en Hjörleifur hefur hins vegar hina mestu ímugust á því fyrirbæri sem reist hefur verið í Skálholti á síðastliðnum vetri. Hann sagði sig úr stöðu formanns í Húsafriðunarnefnd vegna þess að þessu furðubygging varð að veruleika í trássi við ráðleggingar Húsafriðunarnefndar.

Menn, eins og Gunnar Bjarnason smiður, ættu að sjá sóma sinn í því að taka þessa hræðilegu byggingu sína niður og reisa hana annars staðar, þar sem hún veldur ekki spjöllum. Ég legg til að hann biðji Fornleifavernd og Menntamálaráðyneytið um fjárhagslega hjálp til þeirrar framkvæmdar. 

Ráðherrann veður í villu

Katrín Jakobsdóttir veður í villu. Rústir Þorláksbúðar og margar aðrar minjar í Skálholti voru friðaðar árið 1927. Sú friðlýsing stendur, og eru fyllileg nægileg til að stöðva framkvæmdir við skúrinn sem verið er að reisa í Skálholti. 

Rutt var yfir friðlýsinguna frá 1927 af Kristínu Sigurðardóttur forstöðumanni Fornleifaverndar Ríkisins, sem gaf leyfi til að reisa hagsmunakofa ofan á friðuðum fornleifum. Það sem forstöðumaðurinn hefur gert er svo mikil vömm í starfi, að leysa ætti hana frá störfum. En það mun örugglega ekki gerast því  konur á Íslandi standa saman, sérstaklega þegar þær vaða í villu, sama hvaða flokkur hefur potað þeim í embættin. Í stað þessa að hlusta á rök fer Katrín með málið í hring, meðan lagabrjótarnir í Skálholti halda áfram að reisa kofann, með tilvitnun í Davíðssálma og vitranir frá Guði á himnum, svo næstum því má heyra Hallelújahrópin, þegar búðarsmiðirnir holnegla Þjóðminjalögin við undirleik Árna brekkusöngvara.

Árið 2009 var einmitt gerð rannsókn á Þorláksbúð og kom þá í ljós að rúst var undir yngstu Þorláksbúð og fornar grafir lengra undir.

Húsafriðunarnefnd hefur svo öðrum hnöppum að hneppa og treystir maður því að hún vinni vinnuna sína án fleiri gerræðislegra afskipta menntamálaráherrans gagnvart nefndinni. Stöðvun nefndarinnar á framkvæmdum við "Þorláksbúð" var algjörlega lögmæt.

Þetta mál er farið að minna mig á sumarbústaðinn sem gerræðisráðherrann Össur Skarphéðinsson fékk í gegn með hótunum, þannig að einhver fuglaskoðandi lyfsali gat reist bústað sinn fyrir vestan ofan í fornminjum og einnig í trássi við Náttúruverndarlög. En það var áður en Fornleifavernd var stofnuð og menn héldu að sú stofnun myndi vernda fornminjar. Össur gæti kannski sagt okkur frá málinu.

Sjálftökutímanum hélt maður að væri lokið, en svo virðist ekki vera.

Stína lögbrjótur og Kata lagakrækja

Þorláksbúð ekki óafturkræf framkvæmd