Rassbolti

Af öllum boltaleikum veraldar valdi heimurinn örugglega leiðinlegustu gerðina, knattspyrnuna. Á Ítalíu var þekktur fjöldi knattleika á endurreisnartímabilinu, en Ítalir hafa tekið ástfóstri við fótboltann frá Bretlandseyjum, sem jafnvel hefur stolið nafni gamalla knattleikja Ítalíu, calcio.

Leiðinleg fyrirbæri eins og Rugby og bandaríski ruðningsboltinn hafa lifað af, og jafnvel er kominn ný gerð af því síðastnefnda, þar sem ungar konur leika, og þar sem rassskoran, rasskinnarnar og brjóst eru öllu sýnilegri en tuðran sem þær hlaupa með og sparka aðeins nokkrum sinnum í.

Með góðri markaðssetningu og auglýsingaherferð er Fornleifur viss um að "rassboltinn" frá Mið-Ameríku hefði líklega náð heimsvinsældum hefðu frumkvöðlar hans ekki dáið úr sjúkdómum sem hvíti maðurinn bar með sér til nýja heimsins. Reyndar hafa menn verið að bauka við að endurreisa þennan leik á mismunandi hátt í Mexíkó. Útkoman er upp og ofan enda mismikill þjóðernisrembingur í "endurlífgunartilraunum" á þessum knattleik.

Búningabók Christops Weiditz

Einn maður þýskur, Christop Weiditz að nafni, rómaði knattleik indíána mjög í Búningabók sinni (Trachtenbuch Christop Weiditz), handriti sem hann ritaði um og teiknaði búninga fólks sem hann komst í kynni við á Spáni og víðar. Handrit Weiditz er í dag varðveitt á Germanisches Nationalmuseum í Nürnberg og hefur handritanúmerið Hs. 22474. (Sjá nánar og meira hér, hér og hér.er hægt að sjá aðrar myndir Weiditz af indijánum og öðrum sem hann hitti á Spáni).

Talið er að Weiditz hafi teiknað "rassboltamenn" árið 1528-29, er hann var staddur á Spáni. Árið 1528 tók Hernando Cortés, níðingurinn sem sigraði Mexíkó með farsóttum, nokkra indíána með sér til Spánar. Þar voru þeir sýningargripir við hirð Carlosar V, já ekki ólíkt Sverri Agnarssyni í moskugerningnum í Feneyjum nú nýlega. Meðal þessa indíána voru boltamenn Azteka. Þeim lýsir vel Weidnitz í búningabók sinni.

Við myndirnar af indíánum í rassboltaleik (sem er nafn upp á mína ábyrgð) skrifar Weiditz:

Auf soliche manier spilen die Indianer mit ainem auf geblassen bal mit dem hindert On die hend an Zue Rieren auf der Erdt haben auch ain hardt leder for dem hindern dar mit er vom bal den widerstreich Entpfacht haben auch solich ledern hent schuech an.

Sem skilst kannski betur á nútímaþýsku:

Auf solche Manier spielen die Indianer mit einem aufgeblasenen Ball mit dem Hintern ohne die Hände anzurühren auf dem Boden. [Sie] haben auch ein hartes Leder vor dem Hintern, damit dieses vom Ball den "Widerstreich" empfängt. Sie haben auch solche lederne Handschuhe an.

En fyrir þá sem ekki hafa lært þýsku útleggst þetta á íslensku:

Á þennan máta leika Indíánarnir með uppblásinn bolta með bakhlutanum, án þess að snerta jörðina með höndunum. [Þeir] bera einnig hart leður á bakhlutanum, þannig að það [leðrið] gefi boltanum mótspyrnu. Þeir bera einnig sams konar leðurhanska.

Gúmmíbolti

Þó svo að Christoph Weidnitz lýsi uppblásnum bolta, sem menn þekktu á Spáni og á Ítalíu, þar sem slíkir boltar voru kallaðir pellone eða ballon, þá hefur í þessum leik Azteka örugglega verið notast við gúmmíbolta. Dómeníkusarmunkurinn Diego Duran lýsir þannig bolta árið 1585.

Hann var jafn stór og lítill keilubolti og var gerður úr efni sem kallast ollin sem er kvoða úr ákveðnu tré. Þegar kvoðan var soðið varð hún teygjanleg. Kvoðan er í miklum metum hjá þessu fólki, bæði sem lyf sem og til trúarlegra fórna.  [Gerð að bolta] eru hopp og skopp eiginleikar boltans, upp og niður, fram og til baka. Boltinn getur gert þann sem hleypur á eftir honum örmagna áður en hann nær honum.

Kólumbus mun hafa tekið slíkan gúmmíbolta með sér frá eyjunni Hispanjólu (þar sem á okkar tímum heitir Haíti og Dómeníkanska lýðveldið).

Næsta víst má telja að það hafi verið til nokkrar gerðir af boltaleikjum í Miðameríku þar sem notaðir voru gúmmíboltar. Í Mexíkó vor knattleikir með gúmmíboltum einnig hluti af trúarathöfnum. Í Mexíkó var leikið á stórum völlum eins og þessum, Á síðari árum hafa menn reynt að endurvekja þessa leiki á mjög mismunandi máta:

 

Brosleg sjálfsmynd Christoph Weiditz (1498-1559) eins og hann segist hafa litið út þegar hann var 25 vetra. Jú, hann var greinilega líklegur til að hafa áhuga á þjóleikum pilturinn sá.

Því miður gaf Christoph ekki betri skýringar eða leikreglur fyrir rassboltann sem hann varð vitni að á Spáni, en ætli sé ekki hægt að skálda í eyðurnar. Ég sé þetta fyrri mér: Áður en leðurskjöldurinn kom til hefur það líklega hent að menn hafi gripið boltann með rasskinnunum, en það var algjörlega bannað. Ég sé fyrir mér miklar vinsældir rassboltans. Innan nokkurra ára verður þessi fagri leikur ugglaust keppnisíþrótt á Ólympíuleikunum.

Skóverksmiðjur sem láta lítil börn líma sóla eru þegar farnar að hanna "handskó" fyrir þessa íþrótt, sem er miklu eldri og göfugri en knattspyrnan. Mannafórnum eftir leiki verður stillt í hóf.

Ítarefni af netinu:

Hasso von Vinning: Paraphernalia for the Ceremonial Ball Game in Ancient Mexico

Felipe Solís: The Sacred Aztec Ball Game

Endurskapaður boltaleikur Azteka. Menn eru ekki allir á sömu skoðun um hvernig reglurnar hafa verið. Mjög greinilegt er, að rassleður það sem Weidnitz teiknar á indíánum Cortez er ekki til staðar á leikmönnum í dag. Men taka boltann á lendina og með mjaðmahnykk eða handleggshöggum. Allt frekar slappt að sjá. Fornleif grunar að blöndun við hvíta manninn, sem ávallt hefur verið mjög stífur og óliðugur, hafi mögulega gert það að verkum að "nútíma-Aztekar" eru síður liðugri en sumir forfeður þeirra voru á 16. öld.

 

Hinar blautu miðaldir

Mér hefur sýnst að marga fornleifafræðinga dreymi um að finna eitthvað dónalegt í jörðinni. Fáum verður þó af ósk sinni. Fornleifafræði virðist einnig höfða mjög til kynferðislegra vangavelta hjá sumu fólki. Einstaka sinnum heyrir maður af uppgröftrum sem voru hálfgerðar orgíur. Aldrei hef ég lent í slíkum háska.

Archaeology and Sex eru samt óumflýjanlega samtengd fyrirbæri. Þróuð hefur verið undirgrein fornleifafræðinnar, Gender Archaeology (kynjafornleifafræði), þar sem menn velta mikið fyrir sér, hvort Óðinn og Gunnar á Hlíðarenda hafi verið gay, eða Grettir hafi verið með lítinn lim. Kannski skýra tilurð þeirra fræða líka eskimóa og fílamennina sem  einstaka fornleifafræðingar hafa haldið sig finna, t.d. við bæ Gunnars Gunnarssonar nasista og skálds. Ef gumar hafa gaman af því, er það allt í lagi mín vegna, og örugglega þægilegasta aðferð til að komast hjá því að grafa og verða skítugir eins og aðrir fornleifafræðingar. Merkið hér að ofan, sem fannst í Bryggjuborg í Belgíu og er aldursgreint til tímabilsins 1375-1450, er einnig galopið fyrir túlkun. Hvað þarna á sér stað, geta kynjafræðingar líklega skýrt fyrir okkur. Kannski er þetta gleðiganga, en eins gæti allt hæglega bent til þess að ákveðin tegund af femínisma hafi verið iðkuð á miðöldum í Niðurlöndum?

Þegar ég hélt á sínum tíma til náms í fornleifafræði, lét ég löggilda túlka þýða stúdentsprófskírteini mitt yfir á dönsku, ensku og sænsku, enda sótti ég um að hefja nám í nokkrum löndum, til að hafa vaðið fyrir neðan mig. Sænski túlkurinn var sænsk kona í Reykjavík. Er ég sótti þýðingu hennar á prófskýrteini mínu heima hjá henni, vildi hún ræða fornleifafræði við mig, sér í lagi um frjósemisfallosa sem tíðkast höfðu í þeim hluta Svíþjóðar þar sem hún ólst upp. Ég var farinn að hugsa, að blessuð konan hefði ekki fengið alveg nægju sína af slíkum tólum, og var því feginn þegar karl hennar, lítill embættismaður með hatt, kom heim og öllu tali um typpi í sænsku Dölunum var snögglega hætt. Svíar hófu reyndar mjög snemma framleiðslu á limum. Litla myndin hér fyrir ofan er af lim úr hjartarhorni sem er frá steinöld. Limurinn er af veglegri stærð. Hún hefur greinilega líka skipt máli á Steinöld.

Böllurinn á Borg

Á Stóru-Borg undir Eyjafjöllum kom margt upp úr bæjarhólnum meðan að hann var rannsakaður af þjóðfræðingnum Mjöll Snæsdóttur og mörgum misjafnlega hörnuðum ungmennum sem nutu leiðsagnar hennar í votviðrasamri íslenskri fornleifafræði. Ég var einn þeirra. Stóra-Borg var eins og leikfangakista, svo mikið fannst þar af fornleifum, að við ungmennin sem unnu með Mjöll sátum fram á rauða nótt við að þvo og skrá forngripi, og það launalaust. Ég held að eini staðurinn, þar sem eitthvað dónalegt hafi komið úr jörðu á Íslandi, hafi verið á Stóru-Borg. Þar fannst eitt sinn spýta sem hafði verið tálguð svo lystarlega til að hún líktist því sem pent fólk kallar penis erectus eða reður með reisn. Tímasetningar fornminja á Stóru-Borg eru mjög á reiki, og gæti þetta typpi hafa verið yngra en frá miðöldum. Spýtan var mjög sívöl og "tidsløs" eins og Danir segja.

Því miður get ég ekki sýnt ykkur typpið og veit ekki hvort það er lengur til, nema á skráningarkorti Stóru-Borgar rannsóknarinnar. Mikið magn fornminja úr lífrænum efnum frá Stóru-Borg hefur eyðilagst eftir að það var komið á Þjóðminjasafnið. Forvörslu á gripunum var því miður ekki sinnt sem skyldi. Þjóðminjavörður hafði meiri áhuga á fornbílum.

Hvað þessi viðarphallos hefur verið notaður í, ætla ég ekki að velta frekar fyrir mér, en sumir starfsmenn rannsóknarinnar töldu öruggt að þetta væri svo kallaður dildó, eitt af hjálpartækjum ástarlífsins eins og það var síðar kallað í auglýsingum. Kannski var þetta dildó Önnu á Stóru-Borg? Kannski átti Hjálti við vandamál að stríða. Ef svo er, á aldursgreining til 16. aldar mjög vel við. Úr þessu verður það þó ekki sannreynt.

Óháð fundi priapos erecto á Stóru Borg, var oft mjög kátt í tjaldi grafara á hólnum norðan við bæjarhólinn sem rannsakaður var. Á hólnum var á hverju sumri reist gamalt vegavinnutjald. Inni í því flugu margar blautar sögur yfir samlokum, kaffi og kleinum, en aldrei þegar gestir komu í tjaldið. Þá kom yfir menn grafarþögn og frómur helgiblær. Bestar voru sögurnar í miklum rigningum, og af þeim var nóg undir Eyjafjöllum. Mjöll var meistari í slíkum sögum og var fyrir vikið á tímabili kölluð "gamla pervertan".

Fótafrár fallus, sem ber konukríli sem ýtir á undan sér litlum sætum fallusum (tittlingum) í hjólbörum. Merkið fannst í Vlaardingen í Hollandi. Aldursgreining 1375-1450. Hvað var fólk eiginlega að hugsa á þessum tíma? Líklegast um það sama og í dag. Svona minjagripi ætti nú Reðurstofan að hafa í verslun sinni.

Klámfengin merki og tákn

Fyrir þá fornleifafræðinga og aðra sem sakna dónalegra fornleifafunda, og til að bæta fyrir reðurmissinn á Stóru Borg birti ég hér lesendum mínum og öðrum klám og blautlegheit frá miðöldum. Mest af því er frá Hollandi, þar sem slíkt hefur ávallt þótt sjálfsagður hlutur. Hollendingar kalla ekki allt ömmu sína.

Mikið er hún vígreif þessi "pussy Royale". Sumir myndu álykta þetta helgan stað.

Meðan að menn steyptu lítil pílagrímsmerki úr blý og  tinblöndum, sem pílagrímar gátu keypt sér til jarteikna þess að þeir hefðu heimsótt helgan stað eða kirkju, var einnig á 14. og 15. öld frekar blómleg framleiðsla á alls kyns merkjum sem sýndu reður, punghausa, píkur og pílagrímapussur í alls kyns stellingum. Það merkilega við hin síðarnefndu merki er, að sumir telja jafnvel að þau hafi verið afhent fólki af kirkjunnar mönnum.

Mín kenning er sú, að meðan að "miðaldaklám" var allt "verklegt" og í höndunum á Hollendingum, þá var það allt í munninum á Íslendingum - eða þangað til að Íslendingar reistu voldugasta fallusinn í heiminum á Skólavörðuholtinu.

Þreyttur kóngur. Vængina skilur maður og krónuna, en bjallan er líklegast til að tilkynna að lókurinn sé orðinn linur, eða að hann sé að koma nærri Helgustöðum.

Er hér verið að gefa í skyn, hvað pílagrímar hugsa mest um og leita að á ferðum sínum?

Ítarefni um "dónaleg" teikn á miðöldum:

• Fyrst skal nefnd grein hollenska keramíksérfræðingsins Sebastiaans Ostkamps, sem ég þekki lítillega. Ekki þarf annað en að googla Ostkaamp og vulva eða Ostkamp og penis, þá finna menn þessa skemmtilegu grein: Ostkamp, S., 2009. The world upside down. Secular badges and the iconography of the Late Medieval Period: ordinary pins with multiple meanings, Journal of Archaeology in the Low Countries 1.2, 107-125.  Einnig má finna greinina hér og hér.

• Þessi grein sem einnig birtist árið 2009 og er eftir danska konu Ann Marie Rasmussen, sem er Lektor við Duke University í N-Karólínu, er mjög áhugaverð og lýsir mest miðaldabókmenntum þýskum með órum um reður og sköp. Áhugavert!

• Svo er til ágætis bók, eða réttara sagt greinasafn, um efnið: Nicola McDonald (Ed.) 2006 Medieval obscenities. Boydell & Brewer Ltd. Hér er hana að finna Google Books.

Mikið safn miðaldadónaskapar er til í Vatíkaninu í Róm, en það er ekki til sýnis nema fyrir útvalda.

Líkneskjadýrkun

 

Þjóðminjaverði og Skáksambandi Íslands kemur akkúrat ekkert við hvað einhver maður úti í bæ selur á uppboði. Það sem hann selur eru ekki minjar eða fornleifar í skilningi þjóðminjalaga. Skáksambandið seldi manninum gripina, og þar með voru þeir og "verðmæti" þeirra úr sögunni fyrir Skáksambandið.

Ég á sjálfur skyrdollu sem Bobby Fischer skrifaði "Fucking Jews" á, tyggjóklessu sem Sæmi Rokk tuggði fyrir 1. skákina sem tefld var, fjórar flugur sem Boris Spassky fann á hótelherbergi sínu á Hótel Sögu, sem og kaffibrjóstsykur hollenskan, sem dr. Max Euwe gleymdi heima hjá föður mínum. Skáksambandið fær aldrei þessa gripi eða ágóðann af sölu þeirra - ALDREI!

Menn eru svo að hlæja af monstransi kaþólikka með blóði fv. páfa sem nýlega kom í karmelítaklaustrið í Hafnafirði. Það er hægt að kyssa og kjassa í þeim tilgangi að fá allra sinna meina bót. Mér sýnist þó, að líkneskjadýrkun á gripum sem notaðir voru af sjúkum gyðingahatara, sem tekinn hefur verið í heilagra manna tölu á Íslandi, vera álíka helga fyrir suma Íslendinga eins og blóðnasablettur úr páfa. Ekki er öll vitleysan eins. Fetíshismi er greinilega ríkur í sumum Íslendingum.

Maður getur furðað sig á yfirlýsingagleði þjóðminjavarðar, sem í afskiptum sínum af því hvað maður úti í bæ gerir við eignir sínar, fer langt út fyrir starfssvið sitt og -reglur.