Selt út úr bókasafni Jóns Helgasonar prófessors

 

Uppboðshúsið Bruun Rasmussen í Kaupmannahöfn hefur oft á boðstólum vörur sem tengjast Íslandi á einn og annan hátt. Fyrirtækið hefur sömuleiðis oft reynt að selja fölsuð íslensk málverk og jafnvel fyrir íslenska stjórnmálamenn og aðra krimma, en hefur ekki orðið kápan úr því klæðinu eftir að Ólafur forvörður fór á stjá. Oft seljast þarna dýrgripir sem íslensk söfn missa af vegna áhugaleysis eða fjárleysis, eins og t.d. gerðist fyrr á árinu, er forláta vasi með einstökum Íslandsmyndum var boðinn upp. Fornleifur skrifaði um það, bókstaflega með grátstafina í kverkunum. Síðan þá hefur vasinn örugglega brotnað.

Í mörg ár hef ég verið í miklum vafa um kunnáttu og menntun sumra þeirra „sérfræðinga" sem vinna hjá Bruun Rasmussen, og nýlega upplifði ég nokkuð, sem renndi stoðum undir þann grun minn. Ég fór á Bókamessuna (Bogforum), sem í fyrsta skipti var haldin í Bella Centret á Ámakri í stað Forum. Þar var Uppboðsfyrirtækið Bruun Rasmussen með bás og kynnti þar væntanlegt uppboð á fágætum ritum, handritum og bókum, uppboð númer 1248, sem er hægt var að taka þátt í á netinu þann 27. nóvember sl. Þarna var t.d. hægt að sjá hluta af safni bóka Hans Christians Andersens um 60 bækur og annað sem verðsett var á 400.000-500.000 danskar krónur, sem og handrit frá frá Grænlandi skrifað og teiknað af Niels Egede, syni hins þekkta trúboða Hans Egede, sem fjallar um dvöl hans í Egedesminde (Aasiaat) við Diskóflóa, verð 100.000 kr.

Landnámabók 1688 og þrjú önnur rit

Ég rak hins vegar strax augun í Landnámuútgáfuna frá 1688, Sagan Landnáma um fyrstu bygging Islands af Norðmönnum, sem gefin var út í Skálholti af Þórði Þorlákssyni biskupi og prentuð af Hendrick Kruse. Bókin er bundin í leðurband með þremur öðrum verkum úr Skálholti frá árinu 1688 og áætlað verð þeirra var 100.000 kr. Hinar bækurnar sem bundnar voru í sama band og Landnáma: Christendoms Saga hlioðande um það hvornenn Christen Tru kom fyrst a Island at forlage þess háloflega herra Ólafs Tryggvasonar Noregs Kongs;  Scheda Ara prests froda um Island og Gronlandia eður Grænlands saga Úr Islendskum Sagna Bookum og annalum samantekin og a latinskt maal skrifuð. Áætlað verð 100.000 danskar krónur.

Ég spurði konu sem þarna stóð, sem kynnti sig sem M.A., sem er titill sem ekki er ekki einu sinni veittur í Danmörku nema að maður kaupi sér hann á CBS (Copenhagen Business School og slíkum tívolískólum) og sá ég strax að hún hafði lítið sem ekkert vit á bókfræði fyrri alda.

Ég tjáði henni furðu mína á því, af hverju bækurnar væru kynntar sem Skalhollte books. Þá tjáði hún mér að "Skalhollte" væri biskupsstóll á Íslandi. Þar sem hún var M.A. og ég var Ph.D. fór ég þá að reyna að skýra út fyrir henni að Skálhollte væri bara staðsetningarþágufallsmynd af nafni Skálholts. Ég held að hún hafi ekki fattað neitt, enda bara ráðin til að selja og vera sæt og látast vita eitthvað sem hún hafði ekki hundsvit á. 

Ingólfur Arnarsson. Í uppboðsskrá á ensku er hann kallaður riddari (knight).

Úr bókasafni Jóns Helgasonar prófessors 

Það vekur vitanlega athygli að bækurnar eru úr bókasafni Jóns Helgasonar prófessors og forstöðumanns Árnastofnunar, Arnamagnæanske Samling í Kaupmannahöfn frá 1927 til 1966, sem ég hitti einu sinni með föður mínum á Øster Voldgade 12 í Kaupmannahöfn á 8. áratug síðustu aldar. 

Ekki veit ég hvort Agnethe Loth, síðari kona Jóns eða börn hans 3, hafi erft þessa innbundnu Skálholtsútgáfur, en nú er líklegast þröngt í búi hjá þeim sem erfði þetta, og þannig fara gersemar sem þessar í sölu. Ég tek eftir því að bækurnar eru vel forvarðar. Það hefur líklega verið gert á Árnastofnun í Kaupmannahöfn. Kannski fylgja kvittanir fyrir því með kaupunum. Ólíklegt þykir mér þó að einhver af afkomendum Jóns á Íslandi séu að selja „Skalhollte books". Það væri nú það minnsta að geta gert grein rétt frá því sem selt er. Því finnst mér líklegast að þetta sé að koma úr einhverju búi hér í Danmörku. En hvað á maður að gera við skruddur þegar nýjar kynslóðir hafa ekkert vit á þeim, erfingjarnir eru fyllibyttur eða hagfræðingar eða einhverjar blækur, sem þurfa að kaupa íbúð eða bíl, eða lifa af í atvinnuleysi "ESB-paradísarinnar", kannski hámenntað fólk.

Eiginlega finnst manni að svona perlur eigi að varðveita á Íslandi.

Í fyrra var hlaupið til og reynt að stoppa vafasaman brotasilfurkaupmann frá Bretlandseyjum sem keypti víravirki frá því um 1950 og annan menningararf sem Íslendingar vilja koma frá sér til að hafa ráð á IPad og öðrum nútímalystisemdum. En hver hleypur til þegar "erfingjar" Jóns Helgasonar selja dýrgripi sína í Kaupmannahöfn? Hvar er fornminjalöggan þá? 

Ég myndi að minnsta kosti hafa keypt Skálholtsprentin hefði ég átt "moneypening", en ég er auðvitað ekki eðlilegur þar sem ég gef lítið fyrir yfirborðsmennsku, skrum og gírugheit nútímans. Þess vegna var þessi færsla skrifuð á Brother ritvél frá 1948. Jón Helgason heitinn hefði örugglega ekki gefið hátt fyrir íslenskuna, en ég vona hins vegar að hann snúi sér ekki önugur í gröfinni, nú þegar Skálholtsbók hans hefur verið seld af menningarhörmöngurum í Kaupmannahöfn fyrir slikk (2.306.000 ISK).

Einhver hefur væntanlega orðið glaður yfir því að næla í þessar fjórar bækur í afburðargóðu bandi frá 17. öld.  Þetta er ágæt jólagjöf. Væntanlega var það ríkur þýskur bókasafnari sem á hillur sem hann er enn að fylla, eða kínverskur fagurkeri og mannvinur sem vill kaupa upp menningu og lendur annarra þjóða. Ég hætti vangaveltum, annars verður mér flökurt.