Prentmótagerð Hermanns Bertholds í Berlín og víðar

Gamall skólafélagi úr MH, sem ég ferðaðist með til Orkneyja fyrr í ár, ásamt öðru góðu fólki á sama reki og við, færði mér merkileg bók að gjöf í ársbyrjun. Hann hafði fundið bókina á fornbókasölu í Reykjavík. Hann taldi bókina vera gersemi fyrir mig, og það er hún svo sannarlega, enda er þetta fágæt og frekar verðmæt bók.

Bókin er eins konar katalóg yfir prentmót og stafi, upphafsstafi og alls kona bókarskreyti sem fyrirtæki Hermanns Bertholds í Berlín og víðar gáfu út. Stofnandi fyrirtækisins Berthold, var ekki gyðingur. Hann bjó til stafagerðir fyrir ýmis tungumál, sem fræðimenn þurftu öðru hvoru að nota. Árið 1924 gaf fyrirtæki Bertholds út stafabók fyrir hebreskar, arameískar og jiddískar bækur. Útgáfan var gerð með aðstoð Josephs Tscherkassky frá Kiev, sem hafði lengið rekið prentsmiðju fyrir hebreska prentun, Tanach-útgáfur (Gamla Testamentið), bænabækur alls kyns, sem og allra handa prentun á jiddísku, og allt niður í boðskort og jafnvel bíómiða. Bókin var endurprentuð árið 1940, en bróðurpartur þess upplags lenti á bókabrennum nasista og er sú útgáfa enn sjaldgæfari en katalógurinn frá 1924.

Bókina sem MH-ingurinn gamli fann, bar stimpil frá stofnun í Kaupmannahöfn, sem ekki er lengur til. Það var Den Grafiske Højskole. Ekki var bókin úr bókasafni skólans, heldur hefur hún öllu heldur verið seld þar áhugasömum prenturum framtíðarinnar, sem hugsanlega höfðu áhuga á að prenta á hebresku eða jiddísku. Lítið hefur þó verið um slíkt í Danmörku.  Hugsanlegt er þó einnig, að bókin góða hafi verið í einhverju handbókasafni skólans.

En það er þó staðreynd, að í Danmörku elska menn ekki bækur eins mikið og sumir Íslendingar gjöra.

Bókasafni Den Grafiske Højskole var að sögn komið fyrir á Konunglega Bókasafninu (KB), en það hefur ekki fengið eintak af téðri bók. Hið Konunglega Bókasafn Dana á aðeins eitt eintak, sem komið er úr einkabókasafni David Simonsens yfirrabbína (1853-1932).

Simonsen var svo mikill bókafíkill, að annað eins hefur vart þekkst - hvorki fyrr né síðar. Konan hans, Cora, var lítil mjóna, annars hefði hún ekki komist um íbúð þeirra hjóna fyrir skruddum. Bækur söfnuðust upp á gólfinu, og "allt í einu var komið bókaborð - og bókastóll". Þetta var fyrir þann tíma að menn fengu rykofnæmi. Sem betur fór komst Konunglega Bókasafnið í safn Simonsens að honum látnum. Það er einstakt, en nú hefur því verið hraukað inn í eitthvað pakkhús í iðnaðarhverfi utan Kaupmannahafnar.

Þeir sem hafa áhuga á meiri fróðleik um prentmótaframleiðsluna hjá Hermann Berthold, geta lesið sér til óbóta um prentmótabækur forlags Hermanns Bertholds hér.

Hér má finna afar lúið eintak af bókinni fyrir 400 "bucks"" bandarísk - ef einhver hefur áhuga.