Fjárfesting framtíðarinnar ?

Mikið er gaman að frétta af því að íslenskur aurapungur ausi fé sínu í annað en olígarkaíbúð í New York eða rúningamellur á snekkjum við strendur Flórída.

Það kætir mig að lesa að Reynir Grétarsson, sem m.a. hefur auðgast vel í Afganistan og Afríku á lánshæfismati ??  á fátækustu þjóðum heims, kaupi sér gömul Íslandskort og vilji sýna þær almenningi og ferðamönnum. Ugglaust getur slík sýning staðið undir sér og enn frekari kaupum á fornum kortum af Íslandi.

Sjálfur er ég áhugamaður um gömul kort og á reyndar fáein kort sem ég hef erft, keypt eða fengið þegar Þjóðminjasafni henti hlutum á öskuhaugana. Landsbókasafnið á einnig heilmikið safn sem mestmegnis hefur verið gefið því af mönnum sem höfðu mikið á milli handanna, líklega meira en þeir höfðu á milli eyrnanna, því stundum voru kortin fölsuð, jafnvel í ljósritunarvél, eða ekki eins gömul og eigendurnir héldu. Kort voru sömuleiðis oft endurprentuð meira en 100 ár eftir að þau voru rist á koparinn.

Ég gef hér aðeins eitt dæmi, og vona að Reynir Grétarsson falli ekki í sömu gryfju og fyrri auðmenn íslenskir sem söfnuðu kortum. Ef farið er inn á kortasafn Landsbókasafns, Islandskort.is, og náð í Íslandskort Porros frá 1572, koma upp myndir af tveimur kortum (síðum) úr kortabók Tomasso Porcacchis, L´Isole piu famose del Mondo, sem upphaflega var gefin út árið 1572 í Feneyjum. Kortin tvö á Islandskort.is eru hins vegar ekki úr upphaflegri útgáfu bókar Porcacchis frá 1572, heldur úr tveimur endurprentunum af þeirri bók, þar sem íslandskort Girolamos Porros voru endurnotuð.

Ég á reyndar kortið hans Porros frá 1572 (sjá efst). Það keypti ég árið 1975 fyrir aleiguna, sem var lítill sjóður. Ég keypti kortið í den Haag af vini föður míns, Bob Loose, fornbókasala í Paperstraat. Lose fæddist i Königsberg sem nú tilheyrir Rússum (Kaliningrad). Loose lét ávallt föður minn vita ef eitthvað sem varðaði Ísland rak á fjörur hans. Eftir að faðir minn, sem fæddist í Amsterdam, lést, komst Loose í samband við mig, en ég keypti aðeins smáræði af Bob Loose, enda er ég bara fátæk háskólagengin rotta og (of)menntaður aumingi. Þar síðast, er ég var með fjölskylduna í den Haag, frétti ég að Loose væri allur, að versluninni hans hefði verið lokað. Blessuð sé minning hans. Ég minnist þó langra kjaftaþinga föður míns og hans með lítilli gleði.

Bob Loose að stússa í verslunarkytru sinni. Að baki búðarinnar var heilmikið húsnæði, 10 sinnum stærra en verslunin, þar allt var fullt af bókum og öðru.

Reyn­ir Grétarsson segir dýr­asta kortið sitt hafa kostað um 15 millj­ónir króna. Ekkert kort af Íslandi er svo mikils virði og hefur Reynir því látið pretta sig dálaglega ef hann hefur keypt Íslandskort sem var svo rándýrt. Þegar menn kunna ekki aura sinna ráð, hverfur náttúrulega verðskynið. En hugsanlega er Reynir landakortafjárfestir að reyna að hækka tryggingarverðið fyrir opnun sýningarinnar með því að keyra upp verðið í fjölmiðli íslenskra stóreignamanna.

Reynir hyggur einnig á útgáfu kortabókar samkvæmt frétt Morgunblaðsins. Bókina kaupi ég ugglaust, en aðeins á sanngjörnu verði. Þangað til nota ég m.a. tveggja binda verk Haraldar Sigurðssonar, Kortasaga Íslands I-II sem faðir minn gaf mér árið 1978 og Haraldur áritaði fyrir hinn verðandi fornfræðing, sem átti kort Porros, sem ég man að Haraldi kallinum langaði ósköp mikið í og vildi fjálgur kaupa af mér. Kortið var hins vegar ekki falt. Kannski er það orðið 15 milljóna króna virði nú, ha, ha, ha, ha. Dream on Fornleifur. Í hæsta lagi nokkur hundruð dollarar. Menn fjárfesta enn sem komið er miklu betur í lánshæfismati á fátækustu þjóðum heims en í Íslandskortum.

Opnar safn með gömlum Íslandskortum

Blámannsraunir

Nú er það svart maður. Fyrir mína næpuhvítu parta verð ég strax að lýsa því yfir, og viðurkenna, að titillin negri var allt of hlaðinn fyrir mig í fyrstu. Ég var í sjokki þegar ég sá verkið fyrst og titil þess sem reynt hafði verið að fela. Ég hlammaðist í gólfið og stundi "Ásmundur, Ásmundur, - þú líka"!! Nú, eftir að ég hef náð mér að mestu, hef ég rannsakað málið og hef sætt mig við niðurstöðu Ólafar K. Sigurðardóttur safnstjóra, þótt vafasöm sé.

Styttan er nefnilega af flatbrjósta og skapastóru módeli, Bolette að nafni, sem sat fyrir á þriðja áratug 20. aldar á Aca­démie Ju­lien í Par­ís. Bolette, sem var fyllibytta, var ættuð frá Bordeaux. Hún var illilega hrokkinhærð og rauðhærð að auki. Hún var oft notuð sem módel í stað negra, því ekta negrar fengust engir til að sitja fyrir sem negrar. Negrar á þessum tíma voru of meðvitaðir um að þeir væru negrar til að þéna nokkra franka á því að sitja fyrir sem negrar. Þeir tóku hins vegar í harðærum að sér að sitja fyrir sem hánorrænt fólk, sem var sjaldséð í París.  

Til að allar skoðanir komi fram í þessu alvarlega máli og ekki sé hallað að nokkurn mann, ber þess að geta að franski listfræðingurinn Alex Kuzbidon Negroponte hefur bent á að nemendur á Académie Julien hafi alls ekki haft aðgang að fyrirsætum og hafi unnið skólaverkefni sín eftir minni eða skissum sem þeir gerðu á götum og á hóruhúsum Parísarborgar. Ýmislegt virðist benda til þess að prófessor Alex Kuzbidon Negroponte hafi ýmislegt til síns máls að leggja. Fótleggirnir á negra Ásmundar Sveinssonar eru greinilega íslenskir og typpið er allt allt of lítið til að vera svart. Líklega er það líka íslenskt. Skyldi Ásmundur hafa notað líkama sinn til að gera þennan skúlptúr (styttu)?

Ólöf K. Sigurðardóttir í Ásmundarsafni á hrós skilið fyrir að hafa unnið fyrir launum sínum. En þrátt fyrri allar þær raunir og svefnlausu nætur sem hún hefur upplifað, áður en hún ákvað að negrinn mætti áfram vera negri, verður hún ugglaust sæmd nafnbótinni „kúkur mánaðarins“ af skólastjóra Trommuskóla Waages og hálfbróður hans gyðingahataranum Gunnari. Jafnvel Ásmundur Sveinsson gæti fengið hinn vafasama titil koprolítur 3. áratugar 20. aldar, því allir geta séð að Ólöf segir sannleikann:

Stytta Ásmundar Sveinssonar er líklegast af negra. Þeir sem ekki eru á ofskynjunarlyfjum og sjá nýju fötin keisarans í stað berrassaðs negra, eða segja sannleikann og voga sér að horfast í augu við hann, eiga líkt og Ólöf á hættu að verða kúkar og fá mynd af sér setta upp í rassboruna á asna trommuskólans.

Breyta ekki nafni verks Ásmundar