Heitt á könnunni ...

Áhyggjulaus æska mín byggði að mestu leyti á verulegri vinnu föður míns sem m.a. ávannst af óhóflegri kaffidrykkju og nýjungargirni Íslendinga. Ég segi frá því með stolti, að ég var sonur heildsala, sem vinstri menn á Íslandi sögðu fólki eins og mér að skammast mín fyrir að vera. Faðir minn var reyndar krati.

Faðir minn flutti inn ýmsan nautnavarning, þar með talið Willem 3. vindlinga. Hann hafði sjálfur ekki gott af að reykja þá og var heldur aldrei mikill reykingamaður. Hann hætti þeim ósið alfarið um fertugt. En mikið þótti langömmu minni, Guðrúnu Ólafsdóttur, varið í að fá kassa með Vilhjálmsvindlum um jólin. Hún andaðist 96 ára og reykti frá því að hún var barn. Dánarmein hennar var ekki tengt keðjureykingum hennar.

Langafi minn einn var kaupmaður í Utrecht og um skeið í Zaandam. Hann sérhæfði sig í nautnavöru svo sem tei og kryddi. Faðir minn flutti inn mikið af kryddi og um tíma flutti hann inn hollenskt kaffi sem var í allt öðrum gæðaflokki og betra en Ríó, Braga eða sori sá sem kallaðist Rydens. Douwe Egberts kaffið var líklega of gott fyrir bragðlauka Íslendinga - en einstaka smekkmenn söknuðu þess sárt er faðir minn hætti innflutningi á því kaffi.

Það hótaði þó engin honum fyrir það uppátæki, líkt og dýralæknir einn á Suðurland gerði, er faðir minn hætti innflutningi á munaðarvöru sem kallast Weinkraut, sem er súrkál, en bara betra en venjulegt súrkál.

Hér skal hins vegar kynnt til sögunnar bylting sem varð í uppáhellingum Íslendinga á kaffi á 7. áratug 20. aldar, er faðir minn hóf innflutning á einnota Filtropa pappírsuppáhellingarpokum (holl. Koffiefilterzakjes) og kaffisíum til slíkra uppáhellinga. 

Íslendingar tóku þessa nýjung fjálglega til sín og voru það fyrst tvö fyrirtæki í Hollandi sem framleiddu kaffisíupoka, þ.e. Melitta og Filtropa. Filtropa seldist miklu betur á Íslandi en Melitta á þeim árum.

Enn er verið að framleiða Filtropa, eftir að systkini af hollenskum ættum down under keyptu fyrir nokkrum árum verksmiðjuna í Maastrticht, sem stofnsett var árið 1962, og eru enn að verma Melittu undir uggum. Ég fór eitt sinn ungur með föður mínum til Maastricht til að skoða þessa verksmiðju en heillaðist lítt.

Ég tók virkan þátt í þessu kaffisíuævintýri föður míns. Ég tók einatt á móti pöntunum frá verslunum um allt land og var sérfræðingur í mismunandi stærðum og gerðum. Sömuleiðis fór ég með föður mínum á tollaskjalavapp á milli embætta í Reykjavík, sótti svo vöruna í pakkhús Eimskips með Hallgrími sendibílstjóra (frænda Ólafs Ragnars Grímssonar) og merkti kassa mismunandi kaupfélögum áður en flutningabílar fóru með þá um land allt, nærri því beint ofan í bollann þinn.

Bústýrur landsins köstuðu brátt sokkasíum sínum og bláu kaffikönnurnar fóru upp í skáp eða á öskuhauginn. Nútíminn var loks riðinn í hlað alveg innst inn í dýpstu afdali og krummaskuð landsins. Þar vildu menn ekkert annað en Filtropa. En amma mín, hún Sigríður Bertha á Hringbrautinni í Reykjavík, hélt hins vegar áfram rígfast í gömlu kaffisíuna - jafnvel í 10 ár eftir að tengdasonur hennar kom þessari byltingu fyrir alvöru inn í eldhús landsmanna.

Þess ber að geta, að faðir minn drakk sjálfur helst ekki kaffi. Hann var tekarl.

Ég fór sjálfur, þegar ég komst á kaffialdurinn, fljótlega yfir í pressukönnuna og jafnvel Neskaffið, meðan að aðrir fóru yfir í ítalskar vítisvélar sem pumpa og gutla öllum andskotanum upp úr sér þegar maður ýtir á takka.

Nú er svo komið að pappírspokarnir hollensku eru nær algjörlega að víkja fyrir ítölsku vítisvélunum og pressukönnunum, svo ekki sé minnst á Nespresso-leikföng ástarlífsins sem leikarinn George Clooney lokkaði konur til að óska sér í jólagjöf með sexappíli sínu einu að vopni, svo filters eða bindiyndis var þörf á öðru stöðum en á heitri konunni ... if you know what I mean:.

Filtropa posi frá velmektarárum Heildverslunarinnar Amsterdam.

Gömlu fötin foreldra formanns Viðreisnar eða nýju fötin keisarans?

Það hefur vakið athygli atferlisfræðinga, að Þorgerður Katrín formaður Viðreisnar hélt eins konar tískusýningu hér um daginn. Eftir kosningar hefur hún margsinnis farið í föt af foreldrum sínum og grimmt stundað partí eftir að í ljós kom að þjóðin var búinn að gleyma kúlulánunum sem nánasta fjölskylda hennar hagnaðist mjög af. Og það meðan að aðrir kúlugráðugir Mörlandar fóru hundruðum saman á hausinn og urðu að flytja alla leið til Noregs til að hefja eðlilegt líf að nýju. 

Sumir hafa velt fyrir sér, að formaðurinn sé með þessum skærutískusýningum á endurnota fatnaði, sísona að gefa sig á vit góðra minninga, en aðrir benda á að hún sé "að reyna að sýnast alþýðlegri en hún er, jafnvel til að höfða til tveggja forkvenna flokka sem Viðreisn stígur nú í vænginn við".

Hvað varðar klæðaskipti Þ. Katrínar Miklu von Kúlu má nefna sem dæmi, að einn daginn var hún í máðu svínaleðurspilsi af móður sinni og annan dag var hún í gallabuxum af föður sínum - að sögn ritstjóra sérblaðs Morgunblaðsins Með nefið í hvers manns koppi. 

Glöggur líkamsmannfræðingur, sem sérhæfir sig í pólitískum látalátum, sá þó fljótlega, að formaður Viðreisnar sagði ósatt um buxurnar. Þorgerður er höfðinu hærri en meintir foreldrar hennar. Sést það vel á myndinni hér fyrir ofan. Annaðhvort hafa buxurnar af föður hennar verið lengdar af góðum pólitískum skraddara, ellegar hrjáir einhver erfðabreyting, jafnvel stökkbreyting, formann Viðreisnar, því hún er verulega hærri en báðir foreldrar hennar og systur. Slíkur risvöxtur sést sjaldan. Svínapilsið var þar af leiðandi mun lengra á móður hennar, þegar hún skartaði því forðum sem ritari flugmála í Flugturninum á flugvellinum sem formaðurinn vill fyrir alla muni flytja niður í brunahraun á Reykjanesi, jafnvel áður en hún smalar Íslendingum inn í ESB. 

Menn spyrja sig eðlilega: Hvaða hundsvit hefur Fornleifur nú á kventísku, nema kannski þjóðbúningum? Hann hefur aldrei brugðið sér í pils móður sinnar, þó hann viðurkenni að hafa gengið í Aquascutum-frakka af föður sínum hér um árið - og ljósblárri ísraelskri herskyrtu sem karl faðir hans flutti inn snemma á 7. áratugnum ásamt hvítum netnærfötum, sem heitfengir Íslendingar voru ólmir í.

Þessi einkennilega forntískusýning formanns Viðreisnar veldur mér þó minnstum áhyggjum. Svæsnar yfirlýsingar um að gyðingar í Ísrael hafi framið þjóðarmorð, líkt og þær sem formaður Viðrisnar setti fram í kosningabaráttunni eru lygilega stórar og geta valdið Íslandi miklum vanda. 

Ef Þorgerður Katrín myndar stjórn og þykist hafa innistæðu fyrir skoðun sinni, fer það vonandi með henni ... og þeim lítt þenkjandi kjósendum sem kusu hana yfir sig.  

Sjálfstæðisflokkurinn gerði sjálfum sér örugglega greiða að losa við Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð Gylfadóttur úr röðum sínum, sem margsinnis hefur mært Hamas með því að lýsa því yfir að það hafi verið framið þjóðarmorð á Gaza.

Mig grunar að Kolbrún Reykfjörð sé á leiðinni í Viðreisn. Mossad segir það að minnsta kosti í óspurðum fréttum.

Mad-dömur íslenskra nútímastjórnmála vita greinilega ekki, hver alþjóðleg skilgreining er á þjóðarmorði. Kannski ekki nema von, þegar félagsskapur eins og Amnesty International virðist ekki vita það heldur og styður morðsveitir Hamas dyggilega að vanda. 

Vís orð Íslendinga (1)

Glöggt er gests augað, en stundum getur einstaka Íslendingur séð hlutina í réttu ljósi.

Dr. Halldór Björn Runólfsson, fyrrverandi safnstjóri Listasafn Íslands og kennari minn í litasögu í MH á 8. áratug 20. aldar. Hin vísu orð hans féllu í viðtali 25. febrúar árið 2017 við visir.is. Margt annað gott kemur frá Halldóri í sömu grein.

Halldór Björn talar í viðtalinu um Trumpinn í Íslendingum. Ég hef séð marga hugsanlega ættingja Trumps á Íslandi, en hef ekki komið orðum eins vel að lýsingunni á þessu furðufólki og Halldór Björn Runólfsson gerði þegar árið 2017.

Við eigum engan hauk í horni í stjórnsýslunni. Við Íslendingar erum soldið fyrir að göslast bara áfram í þessum efnum og mér finnst stundum eins og það sé örlítill Trump í okkur þar sem við metum ekki menntun og færni að verðleikum. „I love the un­educated!“ sagði Trump og við eigum þetta soldið til,“ segir Halldór Björn og hlær við tilhugsunina.

Meistari Halldór heldur áfram og safnar ekki vinum með því að segja sannleikann:

„Það örlar enn á fordómum gagnvart menntun í listum og listfræðum. Sumir virðast enn halda að þetta snúist um fínar frúr og sjá fyrir sér Gissur gullrass og frú Rassmínu að reyna að draga hann á Wagner-sýningar en hann vill bara fara að spila við strákana í bakherberginu. Þessi ranghugmynd er föst í okkur sem er synd og þess vegna er ég alltaf að segja mönnum að listamenn, ekki síst myndlistarmenn, séu alls ekki fólk sem fellur í þessa kríteríu fordómanna. Þeir eru miklu nær handverkinu – fólki sem er inni á verkstæðum og vill sjá hlutina verða til. Þegar ég horfi á þessa flóru af listamönnum sé ég fólk sem vill nota hendurnar og skapa. Þetta vilja menn ekki skilja því ef það er ekki fiskur eða hrávara þá eru öll ljós slökkt óháð því hversu mikil verðmæti myndlistin skapar. ...“

"Hvað ætli hann afi þinn segi, þegar hann sér myndina af þér"

Gaman verður að sjá þessa myndabók og skoða, og jafnvel lesa. Þessi maður, Ólafur K. Magnússon, var á staðnum og tók fyrir löngu mynd af mér - þar sem ég "safnaði grjóti" með latínustílana mína í plastpoka í vinstri hendi, nýmættur í Sundahöfn ásamt nokkrum skólafélögum úr MH, til að rannsaka jarðfræðina. Löngu síðar ritaði ég um þessa myndatöku sem ég lenti í hjá Ól. K. Magg. Les hér.

Já, það er ykkar einlægur, sem þarna er með trefil um andlitið til að bólgrafin vit mín ofkældust ekki, í þýskum íþróttaskóm og anorak úr Vinnufatabúðinni. Það var vinstri síll á manni.

Þegar Ólafur var búinn að skjóta mig með myndavél sinni sagði hann glaðhlakkalega við mig, eins og hann héldi að hann þekkti mig: "Hvað ætli hann afi þinn segi þegar hann sér myndina af þér". Mig minnir, þó það sé kannski ekki alveg rétt eftir haft, að ég hafi svarað hinum hávaxna ljósmyndara einhvern vegin í þessum dúr: "Hann verður stoltur af mér kallinn".

Vegna þessarar listagóðu myndar Óla K. af mér í rannsóknarferð í Sundahöfn, fékk ég um tíma viðurnefnið borgarskæruliðinn.

Löngu síðar frétti ég að Óli K. Magg. hafi haldið að ég væri einhver úldinn ættarlaukur af húsi eiðsvarinna íhaldsmanna - eins af innstu koppum í búri Valhallar. En blessaður kallinn fór mannavillt.

Menn eiga það reyndar til að rangfeðra mig. Einhvern tíman mjög snemma á þessari öld kom sendiherrafrú með ættarnafnið Rafnar í skranverslun, sem selur bling og bijouteri í Kaupmannahöfn. Þar ræður ríkjum lítil og fínlega kona sem gengur undir ættarnafninu Hartogsohn. Frú Hartogsohn er gift dönskum sagnfræðingi, Bent Bludnikow, sem síðar gerðist lélegur blaðamaður. Ég álpaðist til að vinna með honum áður en hann gerðist ötulasti talsmaður Trumps í Danmörku.

Hann segir mér einhverju sinni frá því að kona hans hafi talað við sendiherrafrúna frá Íslandi. Frú Hartogsohn sagði sendiherrafrúnni, að hún þekkti mann frá Íslandi. Frú Rafnar sagðist þá þekkja mig vel, sór fyrir það og sárt við lagði, að hún þekkti íslenskan föður Vilhjálms Arnar Vilhjálmssonar; hann átti að vera heildsali. Ég hváði, en sá þá að þessi samstarfsmaður minn um skeið, Trumpistinn, steig ekki í vitið - og gerir það reyndar ekki enn.

Þessa arfvitlausu raðgreiningu sendiherrafrúarinnar heitinnar, í skranversluninni Palægade í kóngsins Kaupmannahöfn forðum, hefur verið mjög erfitt að má af sér. Taldi hún mig vera tengdan hraðskreiðum lögmanni einum á Íslandi, sem ekur um á skrítnum mótorhjólum, sem oft dvelur á Ítalíu og er sonur Vilhjálms Hans Vilhjálmssonar heildsala (d. 1999). Kannski er ekki að furða, að frú Rafnar ruglaðist í ríminu, enda var faðir minn, sem tók sér nafnið Vilhjálmur Vilhjálmsson, líka heildsali en ekki í heildversluninni "Hólmi", heldur í "Amsterdam".

Sínu verra var er útúrdrukknar konur hringdu með jöfnu millibili heim um miðjar nætur og vildu ná tali af Vilhjálmi Vilhjálmssyni söngvara, sem þær vildu tjá ást sína eða eitthvað annað safaríkara. Stundum brá ég mér í gervi söngvarans og söng fyrir þær einn af slögurum þessa ástsæla söngvara og nafna föður mín, áður en ég tók símann úr sambandi. Brjálaðar konur eru leiðinlegar.

Til gamans er hér mynd af föður mínum sumarið 1946, þegar hann var snúinn aftur frá feluför sinni til Fríslands, þangað sem hann var sendur 1942. Á Fríslandi bjó hann hjá fjórum mismunandi fjölskyldum - vegna uppruna síns, sem ekki var nógur Rassenrein fyrir Hollendinga þess tíma. Myndin er tekin við Friðarhöllina í den Haag, en faðir minn bjó enn í foreldrahúsum skammt þar frá.

Þessi maður var á staðnum

Nú fer allt í hund og rófu

Í Covid-faraldrinum, nánar tiltekið árið 2022, rakst ég á kassa á skrankaupstefnunni e-Bay. Það var afar rammgerður kassi sem hinn merki maður Mark Watson hafði átt.

Watson, sem var guðfaðir íslenska fjárhundsins - eins og við þekkjum hann í dag, sýndi árið 1939 skyggnumyndirnar og hélt fyrirlestra í íslenska skálanum á New York World Fair í New York sumarið 1939. Tryggir lesendur Fornleifs geta lesið um það afrek hans og ástríður (hér) og skoðað myndasýningu hans (hér) í nýuppsetningu Fornleifs með tilheyrandi hetjutónum.

Skjöldurinn á skála Íslands á sýningunni í New York var eins og framhlið medalíunnar sem búinn var til fyrir Ísland.

Sumir kannast kannski við medalíu þá sem gerð var í tilefni að þátttöku Íslands á sýningunni árið 1939, og enn aðrir kynnu að þekkja bók Watsons The Iceland Dog 874-1956: A Research on the Icelandic Sheepdog by Mark Watson, Wensum Kennels, Nicasio, California, 1956, en í henni greindi hann frá starfi sínu við að gera íslenska hundinn að fullgildum kynstofni á meðal geltandi bræðra um allan heim. 

Ég læt hér fylgja myndir af medalíunni, en bókina góðu getur hundafólkið hugsanlega fengið að láni á góðum, íslenskum bókasöfnum - ef þau hafa ekki verið spöruð til Heljar, svo að í staðinn sé hægt að senda græna sokka til Úkraínu.

Bókin sýnir þeim sem þetta skrifar, að Watson var fyrst og fremst glaður amatör, eins og það er stundum kallað. En stundum eigum við þeim meira að þakka en spangólandi skýjaglópum í fílabeinsturnum fjórða flokks háskóla eins og t.d. eru reknir  á Íslandi. 

Skoðið aftur ljósmyndasýningu Watsons i New York árið 1939 og geltið og urrið endilega í mig, ef þið hafið einhverju við að bæta, sem mætti upplýsast og bæta við vitneskjuna um hinn góða Watson.

Prentmótagerð Hermanns Bertholds í Berlín og víðar

Gamall skólafélagi úr MH, sem ég ferðaðist með til Orkneyja fyrr í ár, ásamt öðru góðu fólki á sama reki og við, færði mér merkileg bók að gjöf í ársbyrjun. Hann hafði fundið bókina á fornbókasölu í Reykjavík. Hann taldi bókina vera gersemi fyrir mig, og það er hún svo sannarlega, enda er þetta fágæt og frekar verðmæt bók.

Bókin er eins konar katalóg yfir prentmót og stafi, upphafsstafi og alls kona bókarskreyti sem fyrirtæki Hermanns Bertholds í Berlín og víðar gáfu út. Stofnandi fyrirtækisins Berthold, var ekki gyðingur. Hann bjó til stafagerðir fyrir ýmis tungumál, sem fræðimenn þurftu öðru hvoru að nota. Árið 1924 gaf fyrirtæki Bertholds út stafabók fyrir hebreskar, arameískar og jiddískar bækur. Útgáfan var gerð með aðstoð Josephs Tscherkassky frá Kiev, sem hafði lengið rekið prentsmiðju fyrir hebreska prentun, Tanach-útgáfur (Gamla Testamentið), bænabækur alls kyns, sem og allra handa prentun á jiddísku, og allt niður í boðskort og jafnvel bíómiða. Bókin var endurprentuð árið 1940, en bróðurpartur þess upplags lenti á bókabrennum nasista og er sú útgáfa enn sjaldgæfari en katalógurinn frá 1924.

Bókina sem MH-ingurinn gamli fann, bar stimpil frá stofnun í Kaupmannahöfn, sem ekki er lengur til. Það var Den Grafiske Højskole. Ekki var bókin úr bókasafni skólans, heldur hefur hún öllu heldur verið seld þar áhugasömum prenturum framtíðarinnar, sem hugsanlega höfðu áhuga á að prenta á hebresku eða jiddísku. Lítið hefur þó verið um slíkt í Danmörku.  Hugsanlegt er þó einnig, að bókin góða hafi verið í einhverju handbókasafni skólans.

En það er þó staðreynd, að í Danmörku elska menn ekki bækur eins mikið og sumir Íslendingar gjöra.

Bókasafni Den Grafiske Højskole var að sögn komið fyrir á Konunglega Bókasafninu (KB), en það hefur ekki fengið eintak af téðri bók. Hið Konunglega Bókasafn Dana á aðeins eitt eintak, sem komið er úr einkabókasafni David Simonsens yfirrabbína (1853-1932).

Simonsen var svo mikill bókafíkill, að annað eins hefur vart þekkst - hvorki fyrr né síðar. Konan hans, Cora, var lítil mjóna, annars hefði hún ekki komist um íbúð þeirra hjóna fyrir skruddum. Bækur söfnuðust upp á gólfinu, og "allt í einu var komið bókaborð - og bókastóll". Þetta var fyrir þann tíma að menn fengu rykofnæmi. Sem betur fór komst Konunglega Bókasafnið í safn Simonsens að honum látnum. Það er einstakt, en nú hefur því verið hraukað inn í eitthvað pakkhús í iðnaðarhverfi utan Kaupmannahafnar.

Þeir sem hafa áhuga á meiri fróðleik um prentmótaframleiðsluna hjá Hermann Berthold, geta lesið sér til óbóta um prentmótabækur forlags Hermanns Bertholds hér.

Hér má finna afar lúið eintak af bókinni fyrir 400 "bucks"" bandarísk - ef einhver hefur áhuga.

The Pathetic "Port Memorial" in Porto

When I in a couple of articles in Danish Journal Rambam introduced the German Stolpersteine Project to Denmark, and even obtained permission, on behalf of the Danish Jewish Historical Society, for them to placed in the streets of Copenhagen, I didn´t visualize the range of misuse it would, and could be subjected to. Good ideas can go bad.

Nowadays, Stolpersteine are unfortunately in few cases placed in memory of people who caused the death of their fellow Human beings.

However, the most disgusting "version" of the memorial concept by artist Gunter Demnig, which I have seen, I came across outside a branch of the Museums of Porto (Museu do Porto/ Extensao do Duoro - Formerly known as the Port Wine Museum. Right in front of Rua da Reboleira 33-37, objects identical to the Stumbling Stones of Demnig are misused as some kind of an advertisement for Port wine-houses.

Photo: Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson

Running into the copy-cat installations outside one of the annexes of the Museu do Porto was the only bad experience on our last week Portugal visit. Yes, genuine Jew hatred is still a problem in Portugal, where Hamas-support is manifested in the former Jewish areas of Porto. Obviously it didn´t stop with the Inquisition. The copy-cat stumbling-stones in Rua da Reboleira are a disgrace to the present directors of the City Museums of Porto.

The "Port" Stolpersteine (Stumbling Stones) of the Museum Authorities of Porto in Rua da Reboleira is a cheap tourist trick reeking from the stench of anti-Semitism. The old hate-plague is still a problem when some citizens of Porto rally in support of Hamas - a rally going through the former Jewish areas of Porto. For Instance, a demonstration for affordable housing in Porto turned into a hate-fest for local Antisemites. Among the many demonstrators, who rallied for better student-housing in Porto, were those carrying antisemitic signs calling for "cleansing the world of Jews," "not to rent a house from Zionist murderers," "We want a home to live in and Palestine is liberated," and "Not Haifa and not Boavista, no to a Zionist capital!".

Also a June 2024 visit of EU Commissioner Ursula von der Leyen to Porto turned into a anti-Jewish / Hate Israel manifest.

However, if you happen to be a tourist in the beautiful city of Porto - and want to have a great walk through the Jewish history of Porto and all the possible remains of the areas, where Jews ones recided, I can warmly recommend Ricardo, a student of History at the University of Porto as your guide. His three hour walking tour, which you can join on the Internet, was one of the best of its kind I have ever been on. Ricardo, who is working on hist Master in the Jewish History of his city at a Porto University, will hopefully one day head a REAL museum for the long and very important history of the Jews of Porto.

Just adjacent to one of the three former Jewish districts in Porto, right below the Cathedral and the Bishop´s Palace of Porto, one finds an ornamented well, headed by an effeigy depicting a mother-Pelican that has cut her breast with her beak to feed her starving chicks with drops of blood. This symbol was originally used in Christian art, but also as a symbol for Jews, who "converted" to Christianity for a while to save their lives. This is the very symbol of the Portuguese Jewish Synagogue in Amsterdam, the Esnoga, also known as the Snoge by the inhabitants of Mokkum (the Yiddish name for Amsterdam). Photo: V.Ö.Vilhjálmsson.

The genuine Stolperstein below can be found in Copenhagen, and has a very special story (only in Danish), which illustrates the difficulties relating to the use of this object of memory. Photo: V.Ö.Vilhjálmsson.

Fjallkonunni sem var fargað

   

Sendisveinn Fornleifs hefur dvalið á Íslandi í nokkra daga. Eins og gengur, þarf maðurinn að bregða sér í sund. 

Í afgreiðslu Laugardagslaugarinnar var boðin billeg Fjallkona eins og pylsa með öllu, en hún var heldur nakin og rýr, enda graðís.

Ég er hér að ræða um bókina sem var brennd vegna þess Katrín Jakobsdóttir vildi á Bessastaði og Bjarni Ben hélt upp á það með bálför á fyrstu útgáfu. Bókin er ekkert betri þó Bjarni Ben hafi skrifað innganginn, eftir að fyrsta upplaginu hafði verið fargað á báli hégómans.

Það var fyrst og fremst illa skrifuð grein Godds (Guðmundar Odds Magnússonar) sem fer fyrir brjóstin á mér.

Goddur, sem er heimsfrægur á Íslandi fyrir gáfur, fer rangt með, er hann segir sögu Fjallkonunnar. Líklegast veit hann bara ekki nóg um það sem hann er að skrifa um. Á blaðsíðu 33 birtir hann mynd af fjallkonu Sigurðar Málara (sem sumir kölluðu Sigga sjení). Myndin var af teikningu í  skissubók Sigurðar.         

Nú er bara sá galli á gjöf Njarðar, að Sigurður leitaði í hús til annarra. Fjallkonan hans er nefnilega frönsk. Sigurður varð fyrir áhrifum frá ballettsýningu í París, sem sagt var frá í myndablöðum víða í Evrópu. Fornleifur hefur einnig greint frá því hér efir að allir voru búnir að gleyma. Lítill krókfaldur Fjallkonu Sigurðar sver sig í ætt við "skautbúninga" kvennanna í ballettsyningunni í París. Greinilegt er, að Goddur les ekki Fornleif. Hann Goddur veit allt betur en aðrir. 

Fjallkonan er ekki aðeins útlend og allrahanda á okkar tímum. Vonandi verður annarri útgáfu Fjallkonunnar ekki fargað, þótt grein Godds sé verri en bæði formáli Katrínar Jak. ellegar gormæli Bjarna bakara, sem olli dýrri bókabrennu. 

Líklega verður maður einnig að spyrja sig, hvort Fjallkona eigi yfirleitt erindi til nútímafólks árið 2024? Fjallkonan er líkast til ekki nógu mikil öfgakona. Alþjóð má ekki einu sinni nálgast leikarafjallkonuna á Austurvelli, þar sem hún treður jafnan upp með leikurum og trúbadorum úr Alþingishúsinu. Nú er það orðin eins konar einkasýning og er það vegna öfga í þessu annars svo friðsama landi. 

Copenhagen Jewish Cultural Festival 2024 : 3

Copenhagen Jewish Cultural Festival 2024:3

Meet the Ostrynskis

One of the afternoons (4 June 2024) during the Jewish Cultural Week in Copenhagen, I listened to a very good interview Michael Rachlin had with Nathalie Ostrynski, the author of a new book entitle De Mørke Bånd (The Dark Ties,) published in 2024 by small publishing house Grønningen 1. I finally bought her book, which I have started to read. I like it very much. It is a very special book, which I want to recommend for all those who work with refugees.

1980

I moved from Iceland in 1980 to Denmark to study archaeology. 1980 was also the year Nathalie Ostrynksi was born. In the Århus suburb of Brabrand, were I ended up living in some great students´accommodations, after some problems finding a permanent place to live (see here in Danish), I ran into many elderly Jewish refugees in and around the City West shopping precinct in Brabrand. I became good friends with a few of them, who could speak English or German and some even a little Danish. I drank coffee with them in the "mall" and was invited to their cultural afternoons in the Brabrand local library, more often than I could attend.

One thing I remember clearly, was some of the elderly men´s bitterness. Not only that towards Poland they had to leave due to antisemitism. More stressing to some of the elderly in the group, seemed to be the attitude of some Danish Jews they encountered after they had arrived in Denmark in the late 1960s. I never got the full explanation of what that attitude really was all about. But it definitely resulted in some of the Jews moving to Århus  away from Jewish life in Copenhagen.

I tried to find out by asking Nathalie Ostrinsky a very frank question, where I described what my impression of the Polish Jews was in the 1980s suburb of Århus. My question has since resulted in five non-Polish Jewish members of the Jewish community in Copenhagen approaching me, to tell me with a stiff pointy finger, "That it was not like I think it was.". They all told me that they have visited the refugee ship St. Lawrence in the Copenhagen, to help the newcomers from Poland - and some assured me that everyone aboard that ship had been happy - and that those who were not content were probably just some sour and miserable Communists, "who didn´t want anything to do with Jewish life anyway".

Well, imagine some of the Jews who headed for Århus reading professor Isi Foighel´s very negative assessments of them in a report he wrote for a Danish Refugee agency in Danmark. Why was a professor of Economics, a conservative politician and himself a child-refugee from Nazi Germany so negative towards newcomers in need. Prof. Foighel phoned me. when my book Medaljens Bagside (The other Side of the Coin) was about to be published, flushing out gallons of sour wine from his grapes of wrath, telling me that he would do everything in his power to stop my book, because "some things were better forgotten than mentioned" like he put it. His brave opponent in the once upon a time Copenhagen Kehilla-Conflict (best forgotten), Rabbi Bent Melchior,  had also learned about a detail in my book. He was much more civilized about me digging into the past than professor Foighel was, when he commented on an application he had made for an Aliyah to Israel, which I had discovered in an Israeli archive. Young Melchior wanted to move to Israel because of Anti-Semitism in post-WWII Denmark.

Bent Melchior´s appplication for an aliyah due to Antisemitism in Danmark. Fig. 134, page 334 in my book Medaljens Bagside (Forlaget Vandkunsten 2004).

Possibly some of the Jewish gentlemen in Brabrand, a few of them possibly disillusioned Communists, might also have heard how their "ideological brother" in Denmark, editor Carl Madsen, described the Jewish refugees from Poland in his book Flygtning 33 (Refugee 33, published in 1972) about the political Refugees of the 30s. Madsen wrote: In 1969 the stream of so-called "refugees", ca. 1900 of them, came to Denmark. Jews from Poland dominated. Nowadays, no one speaks about them any more. They have been utilized. Now forgotten. Back than they could be used, and allowed themselves to be used in an excessive campaign of defamation against Socialist Poland."  

Welcome to Denmark, Rødgrød med fløde og én over nakken. ... ... ... Denmark is what Denmark is, what Denmark is, what Denmark has always been: A very flat Country.

Copenhagen Jewish Cultural Festival 2024:2

Copenhagen Jewish Cultural Festival 2024:2

Mr. Potato-Man was Jewish. The Inventor of a Most Famous Potato-Dish and his Danish Descendants

More Jewish Culture - straight from Copenhagen. Friday (noon), when I had been cleared at the security gate of the Copenhagen synagogue, which is unfortunately totally necessary in our time and age), I met some of my elderly lady friends (who are little bit older than I am - which nobody would ever guess).

They had just listened to editor of Danish daily Politiken´s talk - and were still in distress. Anders Jerichow had chocked some of the nice ladies with his comments. For many years Jerihow has been pacifying the readers of Politiken, telling them what most of them want to hear.

Jerichow, who is a descendant of German clergy and psalm-poet (which explain the non Jewish Jericho sounding name), also has Jewish roots. Jerichow has once written that his Jewish background gives him more legitimacy to judge Israel than other Danes.

I have once taken the liberty to ask him about his Jewish background, but he didn´t want to tell me his family story, which gives him the power to satisfy the many readers of Politiken.

Some while ago, the secret was finally revealed by A. Jerichow´s son, who yesterday was accompanying his dad at shul. Jerichow jr. was dressed in a striped white & green mistral jacket, which in my opinion was the bravest fashion statement at this year´s Copenhagen Jewish Culture Festival.

The Jewish ancestor, who gives editor Jerichow of daily Politiken his permit, to occasionally take somewhat incomprehensible stands towards Israel, was Swedish restaurateur Jacob Wilhelm Davidsson, who converted to Christianity in the 19th Century. Davidsson is supposed to have "invented" the the world famous Hasselback-potato (see above photo) at the Pavilion Restaurant Hasselbacken in merry Stockholm´s Djurgården-park (For more information on this "Jewish" invention here).

The alleged creator of this world famous potato-dish, has possibly given his 21st Century-Editor-Descendant a card blanch potato dish to criticise Israel extraordinarily to the satisfaction of all of his his Hasselback-Potato-Loving-Readers.

With the Danish Lurpak-butter melted on top of these potatoes, this dish is probably not kosher for others than some hard-core Politiken readers, when they serve it with pork dishes and Scandinavian-style Antisemetic Pickles on the side. B´te´avon!!