Hvítabjarnarorðan sem aldrei varð til

Á fjórða tug síðustu aldar sat danskur sendiráðstarfsmaður í  Reykjavík í frítíma sínum og velti fyrir sér, hvernig "Fálkaorða" Grænlendinga gæti litið út. Listræn kvöldstund sendiráðunautarins með litablýöntum barna sinna endaði í þessari tillögu: Hvítabjarnarorðunni af fyrstu gráðu.

Sendiráðsritarinn hét C.A.C. Brun. Hann var síðar eftir að hafa afgerandi áhrif á hve jákvætt Bandaríkjamenn litu á sambandsslitin árið 1944. Allt sem Íslendingar hafa hingað til haldið að BNA hafi leitt til leiðar fyrir Ísland 1941-1944, gerðist eingöngu vegna þess að BNA leituðu ráða hjá C.A.C. Brun sem gerðist sérlegur ráðunautur sendiráðsins í Washington í  málefnum Íslands, sem hann skildi manna best. Árið 1941 sigldi C.A.C. Brun með fjölskyldu sína á bandarísku birgðaskipi frá Reykjavík til Bandaríkjanna og gekk í þjónustu Henriks von Kauffmanns sendiherra í Washington D.C. Margt sem eignað hefur verið Kauffmann voru hugmyndir C.A.C. Bruns og annarra starfsmanna danska sendiráðsins í Washington. Kauffmann fékk allan heiðurinn í ritum lélegs dansks sagnfræðings.

Sendiráð Dana í Washington leit Bandaríkjastjórn á sem starfandi ríkisstjórn Dana í hinum frjálsa heimi, meðan að Danmörk var undir oki nasismans. Von Kauffmann hafði sýnt í verki áhuga sinn á sjálfstæði Íslendinga er Vilhjálmur Finsen var ráðinn til að sinna Íslenskum málum í danska sendiráðinu í Osló er Kauffmann var þar sendiherra á 4. áratug síðustu aldar.

Hugdetta Bruns að orðu fyrir Grænlendinga var í raun hið besta mál, þótt að hann væri greinilega ekki neinn stór listamaður. En það var þó ekki fyrr en löngu síðar að Grænlendingar fengu útbúnar orður til að næla í gott fólk.

Grænlendingar eru enn ekki sjálfstæð þjóð, en hafa svo kallað Selvstyre (frá og með 2009). Mektarmenn á Grænlandi, hafa nú sína eigin orðu sem kallast Nersornaat (sjá hér). Það er peningur sem hangir í lítilli fléttu fyrir menn og slaufu fyrir konur. Á peningnum er mynd af standandi Hvítabirni. Peningur þessi hefur verið sleginn í tveimur málmum, gulli (I. gráða) og silfri (II. gráða) og varð orðan að veruleika árið 1989 eftir að Danadrottning hafði heimilað grænlenskar orðuveitingar.

Enn eru þó Dannebrogsorðan og aðrar konunglegar orður hengdar á Grænlendinga.

Ég veit aðeins um einn Íslending sem fengið hefur fengið Nersornaat úr gulli og það er fyrrv. forseti vor Hr. Ólafur Ragnar Grímsson, sem veitt var orðan árið 2016; og um leið lýst sem ekta víkingi (sjá hér) sem hann er nú líklega inn við beinið sá mikli öðlingur.

Ólafur Víkingur er ekki ósvipaður Hvítabirni í jakkafötum. Hér sést hann nældur með Nersornaat árið 2016.

Sannast sagna þá teiknaði Brun tillögu sína (sjá efst) í gamni til að gera grín að félögum sínum í utanríkisþjónustunni sem voru oft mjög sólgnir í medalíur. Ekki síst var tillagan hugsuð handa frænda Brun, Eske Brun (1904-1987), sem var landsfógeti á Grænlandi á 4. áratug síðustu aldar og á stríðsárunum. Í dönsk lög var færð sú ákvörðun að landsfógeti Grænlands myndi stýra landinu á styrjaldarárum. Eske Brun var því æðsti danski embættismaðurinn á Grænlandi í síðari heimstyrjöld.

C.A.C. Brun taldi, þrátt fyrir að teikningin af Grænlandsorðunni væri gerð í gamni, alls ekki óeðlilegt að Grænlendingar fengu slíka orðu, þó þeir væru undir danskri stjórn. Jú, fyrst Íslendingar hefðu slíka medalíu, af hverju ekki nágrannar þeirra Grænlendingar? Hvort Brun hefur kynnt þessa skoðun sín öðrum en frænda sínum Eske Brun sem var landfógeti á Grænlandi í síðara stríði veit ég ekki, en hér er í fyrsta sinn opinberlega sagt frá orðuhugmyndum þessa frábæra manns, C.A.C. Brun sem var Íslandi stór hjálparhella og hafði meiri áhrif á sjálfstæði Íslendinga en ýmsir sjálfstæðismenn ímynda sér. Allt sem Kaninn gerði fyrir Ísland, voru hugmyndir og ráðleggingar sem þeir fengu frá C.A.C. Brun. 

Meira mun verða sagt frá C.A.C. Brun síðar, en nú leita ég allra leiða ásamt Kristjáni Sveinssyni sagnfræðingi að fjármögnunarleiðum til að ljúka skrifum á bók um Brun byggða á dagbókum hans frá 1925-52, frá því að hann var diplómatískur léttadrengur í Shanghai þar til að hann varð sendiherra í nokkrum löndum og einn af ráðuneytisstjórum danska utanríkisráðuneytisins.

Sjá enn fremur eftirfarandi hlekki í grein þar sem C.A.C. Brun kemur við sögu: hér , hér.

Forsetinn ekki í Auschwitz... hvör asskotinn

Bráðlega, eða jafnvel fyrir 19. febrúar næstkomandi, mun embætti forseta Íslands þurfa að svara furðulegu erindi Umboðsmanns Alþingis dagsettu 4. febrúar 2025.

Umboðsmann, og ónafngreindan skjólstæðing hans fýsir að vita, hvernig landið liggur hvað varðar ferðir forsetans í janúar 2025. Vitaskuld gæti verið annar aðili á ferðinni, en leifar íhaldsins eða fréttastofa RÚV (Bogasalur), sem óskað hafi eftir þessari furðulegu íkeyrslu í embætti Forseta Íslands. Það verður líklega aldrei upplýst.

Mér þykir þessi beiðni, sem Umboðsmaður hefur sent, frekar furðuleg. Beiðnin er sett fram í meðallitlu landi á hjara veraldar, þar sem lítið sem ekkert hefur verið gert til að minnast Helfararinnar (sem gyðingar kalla Shoah).

Um vöntun á viðleitni til þessa að fræða Íslendinga um Helförina hef ég skrifað hnitmiðaða grein sem út hefur komið á ensku og frönsku  ; Sú síðari fyrir fagurkera með marglitan klút um hálsinn (Répétez Gérard). Eins og menn sjá við lestur greinar minnar, þykir mér vissulega furðulegur þessi skyndilegi áhugi á Helförinni og það líklega að hálfu fjölmiðils, þar sem í áraraðir og kannski sér í lagi nú, hafa starfað fréttamenn sem ekki þekkja alþjóðlega samþykkta skilgreiningu á þjóðarmorði.

Almennt og nærri algjört áhugaleysi Íslendinga á Helförinni tók ég einnig fyrir í þessari fræðigrein, sem í hnotskurn fjallar um skoðanir þjóðar sem oft telur sig vera samkundu frábærra ofvita.

Nú, er blessað fólkið á RÚV, sem margt tilheyrir hinum fávísu ofvitum Íslands, vill grennslast fyrir um af hverju forsetinn mætti ekki í Auschwitz, er eina skýringin/tilgátan sem ég hef sú, að Forsetanum sé eins og flestum Íslendingum meira eða minna sama um Helförina, vegna þess áratuga áhugaleysis og glapa sem ég lýsi í áðurnefndum greinum mínum. Forsetinn er bara dæmigerður Íslendingur, í braski einn daginn og heilagur hinn daginn.

Kannski er ekki að furða, að fréttamenn RÚV í dag séu líka frábærir ofvitar líkt og margir forvera þeirra í starfi.

Nú, "skjótum ref okkar fyrir rass". Utanríkisráðherrann, þessi með kúlurnar, mætti þó í Auschwitz í stað sér æðri kvenmanna.

Kannski ber samt til öryggis að senda umboðsmanni erindi til að spyrja, af hverju ráðherra, sem hefur ásakað Ísraelsþjóðina um þjóðarmorð (sjá hér) sé gestur á minningarathöfn um helförina. 

Þorgerður Katrín var menntamálaráðherra á tímabilinu 2003-2009, sem var sá tími sem Menntamálaráðuneyti trassaði vísvitandi fræðslu um gyðingamorð Evrópumanna. Eftir fund Evrópuráðsins, sem bar titilinn "Teaching about the Holocaust and Artistic Creation,” og sem haldinn var í Strasbourg 17.-19. október  árið 2002, gerði embættismaður úr Utanríkisráðuneytinu sem setið hafði fundinn í Strasbourg ekkert til að efla vitund og þekkingu á Helförinni, sem þátttakendur lofuðu að gera, og svaraði með þótta þegar hún var spurð um vinnu sína í þessum málaflokki að hún teldi enga ástæðu til að gera neitt vegna framkomu Ísraelsmanna við Palestínuaraba. Þess ber að geta að embættismaðurinn var dóttir svæsins nasista (og guðfræðings). 

Menntamálaráðherrann fyrrverandi, sem sækir svo Auschwitz heim í ár, gerði heldur akkúrat ekkert til að efla fræðsluna, þau ár sem hún sat á ráðherrastóli. Hún telur kannski eðlilegt að hún heimsæki Auschwitz og pússi gloríu sína? 

Hér má svo lesa hvernig hún lýsir þjóðarmorði á Gaza og í Kryddsíldinni um áramótin. Í Áramótakryddsíldinni var hún enn á því að dýpra skuli tekið í árinni, sbr. þegar Ísraelsmenn eru sakaðir um að stunda þjóðarmorð, þó utanríkisráðherrann hljóti að vita að Ísraelsmenn séu að reyna að stöðva áætlanir Hamas um að fremja þjóðarmorð á Ísraelsmönnum og gyðingum "hvar sem þá er að finna", svo notuð sé slitin mantra Hamas og annarra hryðjuverkasamtaka. Þau áform sín hafa Hamas stundað í skjóli stofnanna SÞ, sem tekið hafa þátt í að fela gísla Hamas, hryðjuverkasamtaka sem SÞ vinna með. Þorgerður Katrín, sem tók þátt í athöfninni í Auschwitz, telur heillavænlegra fyrir Ísland að styðja UNWRA, samtök sem hefur samvinnu við Hamas. Þorgerður Katrín er tilbúin að trúa UNWRA sem í áratugi hefur unnið með með hryðjuverkamönnum, en lýsir frati á upplýsingar Ísraelsríkis .

Nýlega skar Þorgerður Katrín eilítið af meinhorni sínu, þegar hún sagði þetta við Moggann.

„Það er ör­uggt að fram­in hafa verið al­var­leg brot á alþjóðalög­um – jafn­vel það sem okk­ur er tamt að tala um sem þjóðarmorð, en úr því fæst ekki end­an­lega skorið nema fyr­ir alþjóðadóm­stól­um. Ég veit að ís­lensku þjóðinni ofbýður þetta ástand – og það sama á við um mig“.

Í litlu landi, þar sem nasistar voru gerðir að lögreglustjórum, flugumferðastjóra, og bankastjóra, hitaveitustjóra etc. svo sumt sé nefnt, er vitaskuld margs að minnast, en því miður gleymist flest mjög fljótt á Íslandi - og yfir öðru er þagað. Íslendingar eru nefnilega besta þjóð í heimi - eða alla vega sú næstbesta. Aðeins gyðingar eru betri (þetta síðasta var auðvitað írónía (sem ranglega er þýtt yfir á íslensku sem háð eða kaldhæðni, vegna þess að klassíska grísku er ekki lengur hægt að læra í skólum landsins) og rugla menn því við sarcasma, sem íslendingar þýða einnig með orðinu kaldhæðni, hæðni og jafnvel illkvittni, en vissulega á góðri stundu með orðum eins og meinhæðni, sem bent gæti til þess að Íslendingar eigi erfitt með sarcasma.

Fullsannað þykir, að Íslendingar eigi, vegna erfðagalla ættuðum úr Noregi, mjög erfitt með að skilja íróniu og sarcasma, m.a. vegna þess að báðar þjóðir halda, að þær séu langbestu og réttsýnust þjóðir heims. Eitthvað af genagallanum er vissulega einnig ættað frá Írlandi, stórframleiðanda af þessum stílvopnum, en Írar taka henni ekki vel, er þeir verða fyrir henni sjálfir.

Forseti Íslands getur bara farið til Auschwitz á næsta ári. Það er engin ástæða að gera umboðsmannsmál úr þessu.

Fyrrnefndur flugmálastjóri, sem um tíma var skráður sem nasisti.

Umboðsmaður vill upplýsingar um dagskrá Höllu

The Treaty Trump flushed out at Mar a Lago

I bet Donald Trump flushed this contract preparation from 1916 and the treaty between USA and Denmark from January 1917 out at the famous archival WC in Mar a Lago.

See the genuine documents her.

Trump obviously thinks Denmark has lost all proofs after he fluSShed evvvveryting into the Mexic..., sorreeey the Great American Gulf, and most likely into the Atlantic Ocean, now simply called Donald Trump´s Mare.

Trump underestimates Europe. Thanks for the documents to Senior Research Archivist Steen Andersen at the Danish National Archives (Rigsarkivet) in Copenhagen, Denmark. And "No, Not in Stockholm, Mr. President", like a Danish member of an American Think Tank told you. There is a copy in Sweden and Norway, where it is also strictly forbidden to do research while pooping.

Brennisteinsfjöll í Fornleifssafni

Fyrir rúmlega 200 árum síðan létu menn sig ekki dreyma um Teslur og álíka skammtímagaman. Úkraína var ekki til og forfeður Trumps ráku hóruhús í Þýskalandi. Velbúinn hestvagn var ekki á allra færi og lestir og gufuskip voru enn draumsýn.

Þá var uppi prestur, mótmælendatrúar, Gottlieb Tobias Wilhelm að nafni. Wilhelm (1758-1811) gladdist með Guði sínum yfir náttúrunni og visku, sem hann leitaði að og miðlaði af jöfnum höndum. Á árunum 1792-1812 kom út í heimabæ hans, Augsburg, ritsafnið Unterhaltungen aus der Naturgeschichte. Wilhelm var kominn af prenturum, og var faðir hans koparstungumeistari.

Wilhelm var stórtækur og alls komu út 25 bindi af ritsafninu. Enn er er hægt að rekast á það á góðum fornbókasölum, en það gerist æ sjaldnar, því á 20 öld rifu menn oft úr úreldu ritsafninu myndirnar, römmuðu þær inn og hengdu upp á veggi sína.

Wilhelm vissi ýmislegt, gagnstætt æðimörgum í dag, um okkar litla land í norðri. Rit hans minnti örlítið á annað alfræðirit fyrir heldri mann börn, sem lásu upplýsinguna og voru óhjákvæmilega greindari en maður einn, harla ómerkilegur, sem í dag telur sig stjórna heiminum; Einnig greindari þeim sem vilja aka vögnum á batteríum, fullum af grunnefni sem brátt er upp urið, ef ekki verður hægt að granda Rússlandi.

Það var ritröð Friedrichs Johanns Berduchs (1747-1822). Hann var bókaútgefandi í Weimar, Árið 1895 hóf hann handa við að gefa út mikla ritröð, sem var ætlað heldri manna börnum til fræðslu og uppbyggingar. Verkið bar heitið Bilderbuch für Kinder: enthaltend eine angenehme Sammlung von Thieren, Pflanzen, Früchten, Mineralien  etc., og kom verkið út í 12 bindum frá 1795 til 1830.

Ég hef áður skrifað um þá útgáfu, þar sem myndin hér fyrir neðan af eldgosum á Íslandi birtist. Það er eins gott að Trump forseti sé ekki í bókaútgáfu, því það myndi leiða til ómerkilegra bæklinga um alsælugræðgi, klof kvenna, tæknina við að kalla hótanir samningatækni og annarrar óþarfa salernislesningar.

Heiminum fer því miður ekki alltaf fram.

Heitt á könnunni ...

Áhyggjulaus æska mín byggði að mestu leyti á verulegri vinnu föður míns sem m.a. ávannst af óhóflegri kaffidrykkju og nýjungargirni Íslendinga. Ég segi frá því með stolti, að ég var sonur heildsala, sem vinstri menn á Íslandi sögðu fólki eins og mér að skammast mín fyrir að vera. Faðir minn var reyndar krati.

Faðir minn flutti inn ýmsan nautnavarning, þar með talið Willem 3. vindlinga. Hann hafði sjálfur ekki gott af að reykja þá og var heldur aldrei mikill reykingamaður. Hann hætti þeim ósið alfarið um fertugt. En mikið þótti langömmu minni, Guðrúnu Ólafsdóttur, varið í að fá kassa með Vilhjálmsvindlum um jólin. Hún andaðist 96 ára og reykti frá því að hún var barn. Dánarmein hennar var ekki tengt keðjureykingum hennar.

Langafi minn einn var kaupmaður í Utrecht og um skeið í Zaandam. Hann sérhæfði sig í nautnavöru svo sem tei og kryddi. Faðir minn flutti inn mikið af kryddi og um tíma flutti hann inn hollenskt kaffi sem var í allt öðrum gæðaflokki og betra en Ríó, Braga eða sori sá sem kallaðist Rydens. Douwe Egberts kaffið var líklega of gott fyrir bragðlauka Íslendinga - en einstaka smekkmenn söknuðu þess sárt er faðir minn hætti innflutningi á því kaffi.

Það hótaði þó engin honum fyrir það uppátæki, líkt og dýralæknir einn á Suðurland gerði, er faðir minn hætti innflutningi á munaðarvöru sem kallast Weinkraut, sem er súrkál, en bara betra en venjulegt súrkál.

Hér skal hins vegar kynnt til sögunnar bylting sem varð í uppáhellingum Íslendinga á kaffi á 7. áratug 20. aldar, er faðir minn hóf innflutning á einnota Filtropa pappírsuppáhellingarpokum (holl. Koffiefilterzakjes) og kaffisíum til slíkra uppáhellinga. 

Íslendingar tóku þessa nýjung fjálglega til sín og voru það fyrst tvö fyrirtæki í Hollandi sem framleiddu kaffisíupoka, þ.e. Melitta og Filtropa. Filtropa seldist miklu betur á Íslandi en Melitta á þeim árum.

Enn er verið að framleiða Filtropa, eftir að systkini af hollenskum ættum down under keyptu fyrir nokkrum árum verksmiðjuna í Maastrticht, sem stofnsett var árið 1962, og eru enn að verma Melittu undir uggum. Ég fór eitt sinn ungur með föður mínum til Maastricht til að skoða þessa verksmiðju en heillaðist lítt.

Ég tók virkan þátt í þessu kaffisíuævintýri föður míns. Ég tók einatt á móti pöntunum frá verslunum um allt land og var sérfræðingur í mismunandi stærðum og gerðum. Sömuleiðis fór ég með föður mínum á tollaskjalavapp á milli embætta í Reykjavík, sótti svo vöruna í pakkhús Eimskips með Hallgrími sendibílstjóra (frænda Ólafs Ragnars Grímssonar) og merkti kassa mismunandi kaupfélögum áður en flutningabílar fóru með þá um land allt, nærri því beint ofan í bollann þinn.

Bústýrur landsins köstuðu brátt sokkasíum sínum og bláu kaffikönnurnar fóru upp í skáp eða á öskuhauginn. Nútíminn var loks riðinn í hlað alveg innst inn í dýpstu afdali og krummaskuð landsins. Þar vildu menn ekkert annað en Filtropa. En amma mín, hún Sigríður Bertha á Hringbrautinni í Reykjavík, hélt hins vegar áfram rígfast í gömlu kaffisíuna - jafnvel í 10 ár eftir að tengdasonur hennar kom þessari byltingu fyrir alvöru inn í eldhús landsmanna.

Þess ber að geta, að faðir minn drakk sjálfur helst ekki kaffi. Hann var tekarl.

Ég fór sjálfur, þegar ég komst á kaffialdurinn, fljótlega yfir í pressukönnuna og jafnvel Neskaffið, meðan að aðrir fóru yfir í ítalskar vítisvélar sem pumpa og gutla öllum andskotanum upp úr sér þegar maður ýtir á takka.

Nú er svo komið að pappírspokarnir hollensku eru nær algjörlega að víkja fyrir ítölsku vítisvélunum og pressukönnunum, svo ekki sé minnst á Nespresso-leikföng ástarlífsins sem leikarinn George Clooney lokkaði konur til að óska sér í jólagjöf með sexappíli sínu einu að vopni, svo filters eða bindiyndis var þörf á öðru stöðum en á heitri konunni ... if you know what I mean:.

Filtropa posi frá velmektarárum Heildverslunarinnar Amsterdam.

Gömlu fötin foreldra formanns Viðreisnar eða nýju fötin keisarans?

Það hefur vakið athygli atferlisfræðinga, að Þorgerður Katrín formaður Viðreisnar hélt eins konar tískusýningu hér um daginn. Eftir kosningar hefur hún margsinnis farið í föt af foreldrum sínum og grimmt stundað partí eftir að í ljós kom að þjóðin var búin að gleyma kúlulánunum sem nánasta fjölskylda hennar hagnaðist mjög á, og það meðan að aðrir kúlugráðugir Mörlandar fóru hundruðum saman á hausinn og urðu að flytja alla leið til Noregs til að hefja eðlilegt líf að nýju. 

Sumir hafa velt fyrir sér, að formaðurinn sé með þessum skærutískusýningum á endurnota fatnaði, sísona að gefa sig á vit góðra minninga, en aðrir benda á að hún sé "að reyna að sýnast alþýðlegri en hún er, jafnvel til að höfða til tveggja forkvenna flokka sem Viðreisn stígur nú í vænginn við".

Hvað varðar klæðaskipti Þ. Katrínar Miklu von Kúlu má nefna sem dæmi, að einn daginn var hún í máðu svínaleðurspilsi af móður sinni og annan dag var hún í gallabuxum af föður sínum - að sögn ritstjóra sérblaðs Morgunblaðsins Með nefið í hvers manns koppi. 

Glöggur líkamsmannfræðingur, sem sérhæfir sig í pólitískum látalátum, sá þó fljótlega, að formaður Viðreisnar sagði ósatt um buxurnar. Þorgerður er höfðinu hærri en meintir foreldrar hennar. Sést það vel á myndinni hér fyrir ofan. Annaðhvort hafa buxurnar af föður hennar verið lengdar af góðum pólitískum skraddara, ellegar hrjáir einhver erfðabreyting, jafnvel stökkbreyting, formann Viðreisnar, því hún er verulega hærri en báðir foreldrar hennar og systur. Slíkur risvöxtur sést sjaldan. Svínapilsið var þar af leiðandi mun lengra á móður hennar, þegar hún skartaði því forðum sem ritari flugmála í Flugturninum á flugvellinum sem formaðurinn vill fyrir alla muni flytja niður í brunahraun á Reykjanesi, jafnvel áður en hún smalar Íslendingum inn í ESB. 

Menn spyrja sig eðlilega: Hvaða hundsvit hefur Fornleifur nú á kventísku, nema kannski þjóðbúningum? Hann hefur aldrei brugðið sér í pils móður sinnar, þó hann viðurkenni að hafa gengið í Aquascutum-frakka af föður sínum hér um árið - og ljósblárri ísraelskri herskyrtu sem karl faðir hans flutti inn snemma á 7. áratugnum ásamt hvítum netnærfötum, sem heitfengir Íslendingar voru ólmir í.

Þessi einkennilega forntískusýning formanns Viðreisnar veldur mér þó minnstum áhyggjum. Svæsnar yfirlýsingar um að gyðingar í Ísrael hafi framið þjóðarmorð, líkt og þær sem formaður Viðrisnar setti fram í kosningabaráttunni eru lygilega stórar og geta valdið Íslandi miklum vanda. 

Ef Þorgerður Katrín myndar stjórn og þykist hafa innistæðu fyrir skoðun sinni, fer það vonandi með henni ... og þeim lítt þenkjandi kjósendum sem kusu hana yfir sig.  

Sjálfstæðisflokkurinn gerði sjálfum sér örugglega greiða að losa við Þórdísi Kolbrúnu Reykfjörð Gylfadóttur úr röðum sínum, sem margsinnis hefur mært Hamas með því að lýsa því yfir að það hafi verið framið þjóðarmorð á Gaza.

Mig grunar að Kolbrún Reykfjörð sé á leiðinni í Viðreisn. Mossad segir það að minnsta kosti í óspurðum fréttum.

Mad-dömur íslenskra nútímastjórnmála vita greinilega ekki, hver alþjóðleg skilgreining er á þjóðarmorði. Kannski ekki nema von, þegar félagsskapur eins og Amnesty International virðist ekki vita það heldur og styður morðsveitir Hamas dyggilega að vanda. 

Vís orð Íslendinga (1)

Glöggt er gests augað, en stundum getur einstaka Íslendingur séð hlutina í réttu ljósi.

Dr. Halldór Björn Runólfsson, fyrrverandi safnstjóri Listasafn Íslands og kennari minn í litasögu í MH á 8. áratug 20. aldar. Hin vísu orð hans féllu í viðtali 25. febrúar árið 2017 við visir.is. Margt annað gott kemur frá Halldóri í sömu grein.

Halldór Björn talar í viðtalinu um Trumpinn í Íslendingum. Ég hef séð marga hugsanlega ættingja Trumps á Íslandi, en hef ekki komið orðum eins vel að lýsingunni á þessu furðufólki og Halldór Björn Runólfsson gerði þegar árið 2017.

Við eigum engan hauk í horni í stjórnsýslunni. Við Íslendingar erum soldið fyrir að göslast bara áfram í þessum efnum og mér finnst stundum eins og það sé örlítill Trump í okkur þar sem við metum ekki menntun og færni að verðleikum. „I love the un­educated!“ sagði Trump og við eigum þetta soldið til,“ segir Halldór Björn og hlær við tilhugsunina.

Meistari Halldór heldur áfram og safnar ekki vinum með því að segja sannleikann:

„Það örlar enn á fordómum gagnvart menntun í listum og listfræðum. Sumir virðast enn halda að þetta snúist um fínar frúr og sjá fyrir sér Gissur gullrass og frú Rassmínu að reyna að draga hann á Wagner-sýningar en hann vill bara fara að spila við strákana í bakherberginu. Þessi ranghugmynd er föst í okkur sem er synd og þess vegna er ég alltaf að segja mönnum að listamenn, ekki síst myndlistarmenn, séu alls ekki fólk sem fellur í þessa kríteríu fordómanna. Þeir eru miklu nær handverkinu – fólki sem er inni á verkstæðum og vill sjá hlutina verða til. Þegar ég horfi á þessa flóru af listamönnum sé ég fólk sem vill nota hendurnar og skapa. Þetta vilja menn ekki skilja því ef það er ekki fiskur eða hrávara þá eru öll ljós slökkt óháð því hversu mikil verðmæti myndlistin skapar. ...“

"Hvað ætli hann afi þinn segi, þegar hann sér myndina af þér"

Gaman verður að sjá þessa myndabók og skoða, og jafnvel lesa. Þessi maður, Ólafur K. Magnússon, var á staðnum og tók fyrir löngu mynd af mér - þar sem ég "safnaði grjóti" með latínustílana mína í plastpoka í vinstri hendi, nýmættur í Sundahöfn ásamt nokkrum skólafélögum úr MH, til að rannsaka jarðfræðina. Löngu síðar ritaði ég um þessa myndatöku sem ég lenti í hjá Ól. K. Magg. Les hér.

Já, það er ykkar einlægur, sem þarna er með trefil um andlitið til að bólgrafin vit mín ofkældust ekki, í þýskum íþróttaskóm og anorak úr Vinnufatabúðinni. Það var vinstri síll á manni.

Þegar Ólafur var búinn að skjóta mig með myndavél sinni sagði hann glaðhlakkalega við mig, eins og hann héldi að hann þekkti mig: "Hvað ætli hann afi þinn segi þegar hann sér myndina af þér". Mig minnir, þó það sé kannski ekki alveg rétt eftir haft, að ég hafi svarað hinum hávaxna ljósmyndara einhvern vegin í þessum dúr: "Hann verður stoltur af mér kallinn".

Vegna þessarar listagóðu myndar Óla K. af mér í rannsóknarferð í Sundahöfn, fékk ég um tíma viðurnefnið borgarskæruliðinn.

Löngu síðar frétti ég að Óli K. Magg. hafi haldið að ég væri einhver úldinn ættarlaukur af húsi eiðsvarinna íhaldsmanna - eins af innstu koppum í búri Valhallar. En blessaður kallinn fór mannavillt.

Menn eiga það reyndar til að rangfeðra mig. Einhvern tíman mjög snemma á þessari öld kom sendiherrafrú með ættarnafnið Rafnar í skranverslun, sem selur bling og bijouteri í Kaupmannahöfn. Þar ræður ríkjum lítil og fínlega kona sem gengur undir ættarnafninu Hartogsohn. Frú Hartogsohn er gift dönskum sagnfræðingi, Bent Bludnikow, sem síðar gerðist lélegur blaðamaður. Ég álpaðist til að vinna með honum áður en hann gerðist ötulasti talsmaður Trumps í Danmörku.

Hann segir mér einhverju sinni frá því að kona hans hafi talað við sendiherrafrúna frá Íslandi. Frú Hartogsohn sagði sendiherrafrúnni, að hún þekkti mann frá Íslandi. Frú Rafnar sagðist þá þekkja mig vel, sór fyrir það og sárt við lagði, að hún þekkti íslenskan föður Vilhjálms Arnar Vilhjálmssonar; hann átti að vera heildsali. Ég hváði, en sá þá að þessi samstarfsmaður minn um skeið, Trumpistinn, steig ekki í vitið - og gerir það reyndar ekki enn.

Þessa arfvitlausu raðgreiningu sendiherrafrúarinnar heitinnar, í skranversluninni Palægade í kóngsins Kaupmannahöfn forðum, hefur verið mjög erfitt að má af sér. Taldi hún mig vera tengdan hraðskreiðum lögmanni einum á Íslandi, sem ekur um á skrítnum mótorhjólum, sem oft dvelur á Ítalíu og er sonur Vilhjálms Hans Vilhjálmssonar heildsala (d. 1999). Kannski er ekki að furða, að frú Rafnar ruglaðist í ríminu, enda var faðir minn, sem tók sér nafnið Vilhjálmur Vilhjálmsson, líka heildsali en ekki í heildversluninni "Hólmi", heldur í "Amsterdam".

Sínu verra var er útúrdrukknar konur hringdu með jöfnu millibili heim um miðjar nætur og vildu ná tali af Vilhjálmi Vilhjálmssyni söngvara, sem þær vildu tjá ást sína eða eitthvað annað safaríkara. Stundum brá ég mér í gervi söngvarans og söng fyrir þær einn af slögurum þessa ástsæla söngvara og nafna föður mín, áður en ég tók símann úr sambandi. Brjálaðar konur eru leiðinlegar.

Til gamans er hér mynd af föður mínum sumarið 1946, þegar hann var snúinn aftur frá feluför sinni til Fríslands, þangað sem hann var sendur 1942. Á Fríslandi bjó hann hjá fjórum mismunandi fjölskyldum - vegna uppruna síns, sem ekki var nógur Rassenrein fyrir Hollendinga þess tíma. Myndin er tekin við Friðarhöllina í den Haag, en faðir minn bjó enn í foreldrahúsum skammt þar frá.

Þessi maður var á staðnum

Nú fer allt í hund og rófu

Í Covid-faraldrinum, nánar tiltekið árið 2022, rakst ég á kassa á skrankaupstefnunni e-Bay. Það var afar rammgerður kassi sem hinn merki maður Mark Watson hafði átt.

Watson, sem var guðfaðir íslenska fjárhundsins - eins og við þekkjum hann í dag, sýndi árið 1939 skyggnumyndirnar og hélt fyrirlestra í íslenska skálanum á New York World Fair í New York sumarið 1939. Tryggir lesendur Fornleifs geta lesið um það afrek hans og ástríður (hér) og skoðað myndasýningu hans (hér) í nýuppsetningu Fornleifs með tilheyrandi hetjutónum.

Skjöldurinn á skála Íslands á sýningunni í New York var eins og framhlið medalíunnar sem búinn var til fyrir Ísland.

Sumir kannast kannski við medalíu þá sem gerð var í tilefni að þátttöku Íslands á sýningunni árið 1939, og enn aðrir kynnu að þekkja bók Watsons The Iceland Dog 874-1956: A Research on the Icelandic Sheepdog by Mark Watson, Wensum Kennels, Nicasio, California, 1956, en í henni greindi hann frá starfi sínu við að gera íslenska hundinn að fullgildum kynstofni á meðal geltandi bræðra um allan heim. 

Ég læt hér fylgja myndir af medalíunni, en bókina góðu getur hundafólkið hugsanlega fengið að láni á góðum, íslenskum bókasöfnum - ef þau hafa ekki verið spöruð til Heljar, svo að í staðinn sé hægt að senda græna sokka til Úkraínu.

Bókin sýnir þeim sem þetta skrifar, að Watson var fyrst og fremst glaður amatör, eins og það er stundum kallað. En stundum eigum við þeim meira að þakka en spangólandi skýjaglópum í fílabeinsturnum fjórða flokks háskóla eins og t.d. eru reknir  á Íslandi. 

Skoðið aftur ljósmyndasýningu Watsons i New York árið 1939 og geltið og urrið endilega í mig, ef þið hafið einhverju við að bæta, sem mætti upplýsast og bæta við vitneskjuna um hinn góða Watson.

Prentmótagerð Hermanns Bertholds í Berlín og víðar

Gamall skólafélagi úr MH, sem ég ferðaðist með til Orkneyja fyrr í ár, ásamt öðru góðu fólki á sama reki og við, færði mér merkileg bók að gjöf í ársbyrjun. Hann hafði fundið bókina á fornbókasölu í Reykjavík. Hann taldi bókina vera gersemi fyrir mig, og það er hún svo sannarlega, enda er þetta fágæt og frekar verðmæt bók.

Bókin er eins konar katalóg yfir prentmót og stafi, upphafsstafi og alls kona bókarskreyti sem fyrirtæki Hermanns Bertholds í Berlín og víðar gáfu út. Stofnandi fyrirtækisins Berthold, var ekki gyðingur. Hann bjó til stafagerðir fyrir ýmis tungumál, sem fræðimenn þurftu öðru hvoru að nota. Árið 1924 gaf fyrirtæki Bertholds út stafabók fyrir hebreskar, arameískar og jiddískar bækur. Útgáfan var gerð með aðstoð Josephs Tscherkassky frá Kiev, sem hafði lengið rekið prentsmiðju fyrir hebreska prentun, Tanach-útgáfur (Gamla Testamentið), bænabækur alls kyns, sem og allra handa prentun á jiddísku, og allt niður í boðskort og jafnvel bíómiða. Bókin var endurprentuð árið 1940, en bróðurpartur þess upplags lenti á bókabrennum nasista og er sú útgáfa enn sjaldgæfari en katalógurinn frá 1924.

Bókina sem MH-ingurinn gamli fann, bar stimpil frá stofnun í Kaupmannahöfn, sem ekki er lengur til. Það var Den Grafiske Højskole. Ekki var bókin úr bókasafni skólans, heldur hefur hún öllu heldur verið seld þar áhugasömum prenturum framtíðarinnar, sem hugsanlega höfðu áhuga á að prenta á hebresku eða jiddísku. Lítið hefur þó verið um slíkt í Danmörku.  Hugsanlegt er þó einnig, að bókin góða hafi verið í einhverju handbókasafni skólans.

En það er þó staðreynd, að í Danmörku elska menn ekki bækur eins mikið og sumir Íslendingar gjöra.

Bókasafni Den Grafiske Højskole var að sögn komið fyrir á Konunglega Bókasafninu (KB), en það hefur ekki fengið eintak af téðri bók. Hið Konunglega Bókasafn Dana á aðeins eitt eintak, sem komið er úr einkabókasafni David Simonsens yfirrabbína (1853-1932).

Simonsen var svo mikill bókafíkill, að annað eins hefur vart þekkst - hvorki fyrr né síðar. Konan hans, Cora, var lítil mjóna, annars hefði hún ekki komist um íbúð þeirra hjóna fyrir skruddum. Bækur söfnuðust upp á gólfinu, og "allt í einu var komið bókaborð - og bókastóll". Þetta var fyrir þann tíma að menn fengu rykofnæmi. Sem betur fór komst Konunglega Bókasafnið í safn Simonsens að honum látnum. Það er einstakt, en nú hefur því verið hraukað inn í eitthvað pakkhús í iðnaðarhverfi utan Kaupmannahafnar.

Þeir sem hafa áhuga á meiri fróðleik um prentmótaframleiðsluna hjá Hermann Berthold, geta lesið sér til óbóta um prentmótabækur forlags Hermanns Bertholds hér.

Hér má finna afar lúið eintak af bókinni fyrir 400 "bucks"" bandarísk - ef einhver hefur áhuga.