SS-Úlfur í gæruúlpu

Þessi langa grein er örugglega eftir að valda smá skjálfta hér og þar, þótt vart valdi hún túristagosi án virðisaukaskatts.

Hún gæti miklu frekar komið af stað óþægilegu iðragasi hjá þeim sem töldu sig þekkja sögu mannsins sem hér verður ritað um. Ég er nokkuð hræddur um að samferðamenn hans, sem enn eru á meðal okkar, hafi ekki þekkt hann eins vel og þeir héldu, svo það sé alveg ljóst hér frá upphafi.

Maðurinn sem ég skrifa um er SS-maðurinn sem starir á ykkur hér fyrir ofan. Eg er reyndar búinn að "djúpfægja" myndina örlítið. Þið sjáið engin nasistamerki á myndinni. Því er um að gera að leggja það á sig að lesa. Því upphaflega ljósmyndin er birt neðar.

Hann var einn af þessum íslensku nasistum (en þessi fékk ríkisborgararétt á 7. áratugnum) sem ég skrifa af og til um. Þetta er "söguhetjan". Hann var nasisti í 1. deild. En á Íslandi var hann aðeins þekktur þekktur sem óðamála garðyrkjumaður.

Helvíti lék hann nú vel á okkur elskurnar mínar. Hann sló Mikson við!

SS-maður í Hinu Íslenska Fornleifafélagi

Einhverjir muna líklegast eftir öldnum, hávöxnum manni, Úlfi Friðrikssyni, sem kom á ársfundi hins íslenska fornleifafélags á 10 áratug síðustu aldar. Þá hafði ég tök á því að sækja fundi í því félagi og hafði aldrei gert síðan að ég hafði gerst félagi á barnsaldri og heldur ekki eftir þann tíma.

Úlfur þessi sýndi gífurleg taugaveiklunareinkenni og horfði sjaldan beint í augun á fólki þegar hann talaði við það. Ef menn töluðu ekki við manninn, vissu fáir að hann var maður af erlendu bergi brotinn. En hann gekk eftir veggjum og komst ekki í samband við fólk að fyrra bragði. Ég vissi þó að hann var útlendingur löngu áður en ég uppgötvaði að hann væri í sama félagi og ég. Ég hafði heyrt hann tala við annan karl í strætisvagni á menntaskólaárum mínum. Íslenska þessa nýbúa var óhemju bjöguð. Hann var ávallt óðamála og næstum óskiljanlegur.

Nóg um það. Ég gluggaði einu sinni í bók sem hann skrifaði og sem bar heitið Fundið og gefið – sundurlausir þankar á leiðum milli leiða í kirkjugarðinum við Suðurgötu. Bók þessi kom út árið 1988 og er ekki alls vitlaus. Þegar ég gluggaði í bókina, furðaði það mig, að maður sem gerði sig vart skiljanlegan á íslensku, gæti skrifað bók á okkar falleg en tormelta tungumáli. Hann hefur ugglaust fengið til þess dágóða hjálp.

Þar las ég það sem hann upplýsti um sjálfan sig sem fékk mig til að glenna upp augun: 

Ég fæddist sem Wolf von Seefeld í Kúrlandi. Meirihluti íbúa þessa lands, þá kallaðir Kúrar, voru síðar Lettar. Þó voru einnig Kúrlendingar af öðru þjóðerni. Ég tilheyrði minnihluta af þýsku bergi til margra alda. Þar gekk ég í skóla, nam sögu og fornleifafræði og síðar í Þýskalandi uns aðstaðan breyttist að stríði loknu. Baltnesku lýðveldin þrjú voru innlimuð í Sovétríkin. Þá fluttust margir Lettlendingar, sér í lagi af þýsku þjóðerni, til Þýskalands og víðar.

Aðalsmaður

Wolf von Seefeld fæddist árið 1912 inn í gamla ætt þýsks landaðal í Degole, bæ sem herrafólkið í Lettlandi (Þjóðverjarnir) kallaði Degahlen. Ættmenn hans og forfeður báru barónatitla og notaði Wolf þann titil á 4. og 5. áratug síðustu aldar í Þýskalandi.

Mér þótti þessi karl afar grunsamlegur og sagan hans ótrúleg og hef í langan tíma safnað upplýsingum um hann. Ég sendi eitt sinni nafn hans til Simon Wiesenthal-stofnunarinnar í Jerúsalem, sem ég hef unnið fyrir í ýmsum minni verkefnum. Wolf von Seefeld var þó ekki þar á skrá og því líklega ekki eftirlýstur fyrir stríðsglæpi.

Ég heyrði eitt sinn frá íslenskum sagnfræðingi, sem taldi Úlf þennan hafa starfað í fangabúðum nasista. Það hefur hann þó aldrei getað undirbyggt.

Bjó á Íslandi í 54 ár og varð 97 ára

Árið 2009 sé ég minningargreinar um Úlf í Morgunblaðinu. Hann var dáinn þessi Úlfur Friðriksson í Fornleifafélaginu, ekki meira né minna en 97 ára að aldri. Hann andaðist á Hrafnistu í Reykjavík 19. september, það ár. 

Í lofgreinum um líf manns, sem fólk virtist ekkert þekkja - eða taldi sig þekka að sið Íslendinga, fræddist maður um það sem Úlfur Friðriksson hafði sagt samferðarfólki sínu í Íslandi. Ári áður sagði hann starfsmanni Hrafnistu í Reykjavík, þar sem hann bjó síðustu tvö ár ævi sinnar, ævipunkta sína. Þegar ég sá það, gerði ég mér grein fyrri því að ekki var allt með felldu með Úlf hinn óðamála frá Kúrlandi.

Þetta var skrifað um Úlf í Hrafnistubréfi:

Sagnfræðingur í garðyrkjunámi

Úlfur er menntaður maður en hann fór í menntaskóla í Ríga í Lettlandi árið 1930 og lærði þar grísku og latínu. „Að loknu framhaldsskólanámi fór ég í lettneska herinn í eitt ár og fór þá að læra sagnfræði við háskóla í Ríga,“ segir Úlfur en hann er sagnfræðingur. „Svo þegar ég kom til Þýskalands fékk ég enga vinnu við sagnfræðina svo ég ákvað að fara til Hannover og læra þar garðyrkju,“ segir hann en hann lauk því námi á tveimur árum. „Að loknu garðyrkjunáminu flutti ég til Englands ...

                   Úr Hrafnistubréfi 1. tbl., 35. árg. maí 2008

Hér um daginn fékk ég svo fyrirspurn frá bókmenntafræðingi og vini í Litháen, sem er að skrifa grein um fyrstu Litháana sem bjuggu á Íslandi, þar sem hún vitnar í mig en - en ég hafði vitnað í merka grein eftir hana í tímariti í Litháen. Þá var mér aftur hugsað til Úlfs, Wolf von Seefeld, sem var frá næsta bæ, ef svo má segja, og ákvað að skrifa þessa grein nú, enda hef ég átt ýmislegt efni um í þó nokkurn tíma um Úlfinn.

Wolf von Seefeld lengst til vinstri með félögum sínum í lettneska hernum á 4. áratug síðustu aldar.

Úlfur laug að Íslendingum til að hylma yfir frekar svarta fortíð sína

Úlfur Friðriksson var eins og fyrr getur af barónaættum, af ætt þýsks landaðals á Kúrlandi sem settist þar að á 16. öld. Hann notaði barónstitilinn óspart sér til framdráttar, er hann dvaldi í Þýskalandi Hitlers.

En úlfurinn var slægur og fór frekar hratt yfir sögu þegar hann sagði grandvaralausum Íslendingum sögu sína sem sögu fórnarlambs og "flóttamanns", t.d. þeim sem ritaði um hann í Hrafnistubréfi árið 2008.

Yfirlýsingin um að hann hafi ekki fengið vinnu í þýskalandi er hann hrökklaðist frá Lettlandi á ekki við nein rök að styðjast.

Í Þýskalandi stundaði Úlfur háskólanám og var framarlega í starfi nasista við þann háskóla á 4. áratugnum. Kannski hefur hann hitt Davíð Ólafsson sem síðar varð seðlabankastjóri, og það án prófskírteinis í hagfræði eða skyldum fræðum. En Davíð var að eigin sögn í Kiel.

Fornleifafræðingur

Úlfur stundaði nám í germönskum fræðum og fornleifafræði við háskólann í Kiel.

Einn prófessora hans var SS-Übercharführer (SS-Forschungsführer) Herbert Jahnkuhn fornleifafræðingur.

Jankuhn sem var sannfærður nasisti sem með öllum ráðum otaði sínum tota í innsta hring Þriðja ríkisins. Hann varð fljótt innsti koppur í búri hjá Alfred Rosenberg og Heinrich Himmler í samtökunum Ahnenerbe sem var stofnun stofnun innan SS.

þar sem hann bar titilinn Reichsarchäeologe í deild sem kölluð var Ausgrabungen. Hann skipulagði fornleifarannsóknir til að sýna fram á forna búsetu "Germana" á ýmsum stöðum sem Þriðja ríkið vildi ná yfirráðum yfir til að auka Lebensraum Germanans, mátt og megin, og um leið og "óæskilegu fólki" sem á vegi þeirra varð var rutt úr vegi eða því útrýmt. 

Til að setja stofnun þessa í samhengi við Íslandi, fyrirhugaði hún, eins og kunnugt er,  leiðangra til Íslands og sendi til landsins ýmsa furðufugla til fræðistarfa sem var þó ekkert annað en kukl og hindurvitni.

Gunnar Gunnarsson rithöfundur starfaði fyrir þetta apparat og fór í fyrirlestraferð um Þýskaland á vegum Ahnenerbe, eins og lesa má hér ítarlega um á dálkinum til vinstri. Guðmundur Kamban gerðist Kalkúnasérfræðingur félagsins (sjá hér). Það er saga sem sumir á Íslandi vilja ekki heyra, sjá né lesa.

Á vegum Ahnenerbe-stofnunarinnar rannsakaði Wolf von Seefeld ásamt Hans Schleif leifar miðaldavirkis úr timbri þar sem heitir Stary Dziergon í nyrsta hluta Póllands nútímans. Hugmyndafræðingar dellunnar hjá Ahnenerbe kölluðu staðinn Alt Christburg og töldu staðinn höfuðvígi Germanskrar búsetu á síðari hluta járnaldar og á miðöldum.

Úlfur og Hans Schleif við myndatökur á leirkerum   

Úlfur var rétt upp úr 1940 kominn með ómerkilegt þýskt SS-doktorspróf upp á vasann. Árið 1940 fékk hann stöðu safnvarðar í Posener Museum í Posen (vestur-Prússland), hérað sem þeir höfðu tekið aftur af Póllandi sem fékk það árið 1919.

Skömmu síðar tók hann tímabundið við við starfi Jahnkuhns i Kiel, í lektorsstöðu. Þar starfaði hann aðeins í nokkra mánuði. Herbert Jahnkuhn hafði þá orðið of mikið að gera til að gegna skyldum sínum í Kiel. Hann var þó um tíma orðinn háskólaforseti (rektor) í Kiel og gegndi líka skyldum hjá Ahnenerbe í Berlín, beint undir Heinrich Himmler.

Fræðilegt rán og rupl í skjóli þjóðarmorða

Árið 1942 stofnaði SS Ahnenerbe nýja deild: Sonderkommando Jankuhn sem starfa átti undir Division Wiking i Waffen-SS. Hlutverk þessa "fornleifafræðingateymis2 Jankuhns var at fara til Krím og tæma þar söfn og færa ránsfenginn til Berlínar. Tilgangurinn með ruplinu var, fyrir utan að svala þjófseðlinu sem nasistar voru allir haldnir, að sanka að sér sönnunargögnum um uppruna Gotanna á Krím og þar með yfirráðarétt Þjóðverja allt suðaustur til Svartahafs.

Jankuhn tók dyggan samstarfsmann sinn Wolf von Seefeld (Úlf Friðriksson), sem og dr. Karl Kersten. 

Þann 1 ágúst 1942 meldar Dr. Herbert Jankuhn og Baron Wolf von Seefeld komu sína sína í Staroberheve í Donetsk (Úkraínu nútímans), þar sem aðalstöðvar Division Wiking á Krím var staðsett. Hann átti þar erindi við yfirmann þar sem hét Steiner. Steiner þessi átti að hjálpa til við að finna fornleifafræðilegar sannanir fyrir tilvist gotnesk veldis við Svartahaf. Svo vildi til að Steiner var ekki til staðar í bækistöðvum þar sem hann hafði þurft að fara fram á víglínuna til að líta til manna sinna þar.

Jankuhn og meðreiðarsveinar hans dvelja í höfuðstöðvunum í nokkra daga og vingast Jankuhn við félaga í Einsaztskommando 11b undir Einsatzgruppe D9, sem var var herdeild sem um tíma varð frægust fyrir að ferðast um með vörubíl með gasklefa á pallinum .... sem notaður var til "sérstakra aðgerða", þ.e. er morða á gyðingum. Foringinn í Einsatzgruppe D, Werner Braune, fékk áhuga á leiðangri Jankuhns og gefur honum ráðleggingar um hvaða söfn hann megi búast við upplýsingar sem gætu verið áhugaverðar.

Herbert Jankuhn á yngri árum

7. ágúst 1942 hittast Steiner og Jankuhn loks. Steiner, sem var á kafi í stríðsrekstri, hefur lítinn skilning á erindi Jahnkuhns og félaga, en fæst þó loks til að greiða götu þeirra. Jahnkun og aðstoðarmenn hans tveir, allir í SS-herbúningi slást í för með Steiner til Maikop þann 26. ágúst. Í þeirri för taka SS-Wiking deildin sem þarna var ekki fanga heldur skjóta alla á staðnum sem "grunaða hermdarverkamenn". 

Á meðan Einzatskommando 11 smalar saman gyðingum bæjarins Maikop til aftöku, leyfir Dr. Karl Rudolf Werner Braune, ofursti í Division Wiking á Krím (sem var hengdur í Vestur-Þýskalandi 1951, fyrir glæpi sína, m.a. Noregi), Jahnkuhn og Úlfi og Karli Kersten að ræna meintum gotneskum forminjum sem var pakkað og þær sendar heim í heim til Reich.

Því sem ruplað var voru forngripir ættaðir frá Grikklandi og sem í dag, sem og gripir sem hægt hægt er að tengja Skýþum, sem var austuríranskur og "arískur" hirðingjaættbálkur að því helst er talið. Í dag vitum við, að ekkert af því sem stolið var að Þjóðverjum tengdist Gotum.

Skírteini félaga í SS-Ahnenerbe.

Herbert Jankuhn starfaði áfram 1943-45 sem höfuðsmaður við njósnastörf í Sicherheitsdiens (SD) í Division Wiking frá 1943-45. Jankuhn tók árið 1944 þátt í hernaði Wehrmachts og Waffen-SS við að brjóta niður andspyrnu Pólverja í hinni stríðshrjáðu borg. Það var glæsileg andspyrna eftir að andspyrna örfárra gyðing í sem falið höfðu sig í rústum gettósins í borginn hafði verið brotbarið niður með miklum erfiðismunum.  Fyrir framgöngu sína eftir stríð var Herbert Jankuhn verðlaunaður með Járnkrossinum.

Allt fram til desember 1944 var þessi fræðilega siðlausa skepna fullviss um endanlegan sigur Þjóðverja. Þess má geta að Jankuhn mætti einnig með stórar armteygjur í Osló fyrr árið 1944. Norðmenn gleymdu því ekki eftir stríð og þar var hann aldrei velkominn aftur í Noregi - Hatten af for Norge!!

Ahnenerbe hafði óhemju áhuga á Íslandi. Hér prýðir Valþjófsstaðarhurðin forsíðu á riti þeirra Germanien.

Garðyrkjumaður var hann ekki

Söguhetjan í þessari frásögn, Wolf von Seefeld, fór vitanlega ekki í garðyrkjunám, líkt og hann taldi grandvaralausum og auðtrúa Íslendingum trú um. Hann var hugsanlega sendur á vígstöðvarnar og var skráður sem "Frontkämpfer". Á síðustu árum stríðsins eru heimildir um hann afar gloppóttar. Hugsanlega hefur hann verið fylgifiskur og skósveinn prófessors síns, Jankuhns í Varsjá. 

Eftir stríðið var Wolf von Seefeld fangi í fangabúðum Bandamanna fram til 1948. Þaðan fór hann til Kanada og dvaldi þar í mörg ár. Hafa Kanadamenn að öllum líkindum ekki veitt honum ríkisborgararétt. Hann mun síðar hafa farið til Englands og sagði þá sögu að hann hefði hitt Íslending í París, sem útvegaði honum vinnu á Íslandi. Þar vann hann ýmis störf m.a. við garðyrkju í Biskupstungum, í Eyjafirði, í Hveragerði og síðan í Kirkjugörðum Reykjavíkur, lengst að í kirkjugarðinum við Suðurgötu, sem hann skrifaði síðar um. Sumarið 1965 saltaði Úlfur fisk í Grímsey og sama ár hlaut hann íslenskan ríkisborgararétt. Enginn vissi að hann hafði farið gegnum líkhrúgurnar til að ræna fornminjum á Krím.

Í Hveragerði vann Wolf von Seefeld hjá Gunnari Björnssyni í Álfafelli, efst í bænum. Hjá Gunnari unnu margir útlendingar og reyndar fleiri gyðingar en nasistar. Sæmundur Bjarnason, sem er með áhugaverðari bloggarum landsins, vegna stíls og innihalds, minntist lettneska barónsins á bloggi sínu 14.11.2012:

Þann 1. september 1958 vann ég í Álfafelli hjá Gunnari Björnssyni og hef verið 15 ára gamall þá. Ástæðan fyrir því að ég man þetta svona vel er að þennan dag var íslenska fiskveiðilögsagan færð út í 12 mílur, ef ég man rétt. Þann dag var starf mitt m.a. að þvo skyggingu af rúðunum í blokkinni sem var áföst vinnuskúrnum. Í Álfafelli vann konan hans Eyjólfs hennar Svanborgar. Hún var þýsk og oftast kölluð Eyfa mín. Af öðrum sem unnu hjá Gunnari um þetta leyti man ég best eftir Hansi Gústafssyni og Lettneska baróninum. Hann var nú víst bara af barónsættum og talaði svolitla íslensku. Einhverntíma var ég að tala um barónstitilinn við hann og hann gerði heldur lítið úr honum og sagði að íslendingar væru allir af barónsættum. Þetta datt mér í hug þegar ég las um ættrakningu „the King of SÍS“.

Já, svo gekk þessi SS-doktor í Félag Íslenskra fornleifafræðinga, sem enn hefur ekki veitt honum neinn heiður sem öðrum íslenska ríkisborgaranum með doktorspróf í einhvers konar fornleifafræði. Líklega engin þörf á því.

Óhugnanlega nálægð sögunnar

Fyrir utan að vera um tíma í sama félagi og SS-fornleifaræninginn Wolf von Seefeld, sem ég vona að mér sé fyrirgefið, hef ég upplifað að þurfa að vera viðstaddur fyrirlestur fyrrverandi yfirfornleifafræðingsins SS, Herberts Jankuhns. Það var snemma á árum mínum á Miðaldafornleifafræðideild Háskólans í Árósum, líklega 1981 eða 1982.

Þá var Herbert Jahnkuhn kominn á eftirlaun sem prófessor við háskólann í Göttingen, þar sem hann hafði síðast fengið embætti. Hann fékk árið 1949 einhverja falsaði uppreistaræru frá Bonn, og sumir fóru að trúa því að hann hefði ekki verið félagi í SS eða nasistaflokknum, líkt og hann hélt fram. Allt slíkt hefur í dag verið afsannað. Jahnkuhn var ófyrirleitinn atvinnunasisti.

Einhverjir prófessorar og safnverðir á Moesgaard í Árósum, þar sem deild mín hafði til húsa á gömlum herragarði, tóku upp á því að bjóða gamla prófessornum í Göttingen til að heyra sögu Haithabu-rannsóknanna sem fyrst fóru fram á vegum Ahnenerbe. Sumir fornleifafræðingar í Danmörku héldu vart vatni fyrir fyrirbærinu.

Fyrirlesturinn var svokallaður miðvikudagsfyrirlestur, onsdagsseminar, sem stúdentar áttu og urðu jafnvel að mæta á.Í byrjun annar fengu við blágrænan seðil með yfirliti yfir fyrirlestrana. Eitt sin komst ég á blágræna seðilinn.

Ég gerði eins og mér var sagt, af gömlum prófessor mínum, Olaf Olsen, sem var af gyðingaættum. Seinna kom því miður í ljós að hann hafði sjálfur á unga aldri stundað einhvers konar njósnir fyrir Rússa (sjá hér).

Það sem ég man helst eftir úr þessum fyrirlestri Jankuhns, sem var leiðinlegur, var forláta skyggnusýningartæki sem gamli nasistinn kom með sér og sem aðstoðarmaður hans bar inn. Þetta var sýningartæki fyrir 6x6 sm skyggnur ólíkt þeim forngripum sem notast var við á deildinni þangað til Powerpoint kom til sögunnar.

Jankuhn kom lítið inn á starfsár sín hjá Ahnenerbe, en sýndi hins vegar skyggnur frá því eftir stríð, þar sem hann notaði fanga til að grafa fyrir sig, meðan hann stóð upp á bakka og benti. Maður sá fangaverði gráa fyrir járnum á grafarbakkanum.

En hin alþekkta þýska Technik mit Komfort kemur ekki alltaf með stormsveipsgljáa eins og þýskar þvottaefnisauglýsingar eru svo vel þekktar fyrir. Tæki Jankuhns var splunkunýtt af færibandi þýska efnahagsundursins, en fyrsti hálftíminn fór í að koma helvítis tækinu í lag. Mig minnir að peran í tækinu væri sprungin en hún fékkst að lokum hjá ljósmyndara safnsins. Þessi total unperfekte byrjun var hugsanlega ástæðan til þess að ekki mátti spyrja SS-prófessorinn spurninga eftir fyrirlesturinn. Hann flýtti sér í burtu ... og dó svo 10 árum síðar.

Á þessum árum var sannleikurinn um hann farinn að koma fram, og síðan hefur verið grafið duglega í skjöl utan Þýskalands af yngri kynslóð sem þorir, þannig að allir viti, ef þeir vilja það, að Herbert Jahnkuhn var skítmenni af fyrstu gráðu, sem þjónaði dauðanum en ekki fræðunum. Með honum starfaði Barón Wolf von Seefeld, óðamála undirmaður, sem síðar gerðist garðyrkjumaður í kirkjugörðum Reykjavíkur undir sérstakri vernd Íslendinga.

Jú, vissulega eru örlög mannanna misjöfn. En af hverju var Wolf van Seefeld á Íslandi? Hvaða Íslendingur var það sem hann hitti í París? Var hann að fela sig, eða í leit að germönskum hreinleika? Það síðarnefnda fann hann örugglega ekki í Mörlandanum. Svo mikið er víst.

Ýmsar fræðigreinar sem notaðar voru við ritun greinarinnar:

Sérstakar þakkir:

Þess má geta að einn höfundanna sem hér hefur verið vitnað í , Seweryn Szczepanski, og sem myndin af Úlfi í SS-klæðum er fengin að láni hjá, fann upplýsingar um Fornleifaúlfinn á Íslandi, með því að googla nafn hans. Hann fann það í minningargrein í Morgunblaðinu og þýddi hana með Google-translate.

Gamlir nasistar reiknuðu aldrei með veraldarvefnum. Sjá grein Szczepanskis frá 2011. Hann skrifaði enn eina grein árið 2018. sem má lesa hér.

Angrick, Andrej, 2003.  Besatzungspolitik  und Massenmord. Die Einsatzgruppe D in der südlichen Sowjetunion 1941-1943. Hamburger Edition, Hamburg 2003, 581-582.

Eickhoff, M. & Halle, U. 2007. Anstelle einer Rezension – Anmerkungen zum veröffentlichten Bildüber Herbert Jankuhn. Etnographisch-Archäologi-sche Zeitschrift48:1. Berlin. Heuss, A., 2000.

Jankuhn, Herbert 1942.  Bericht über die Tatigkeit des Sonderkimmandos Jankuhn bei der SS-Division Wiking, für die Zeit vom 20. Juli bis 1 Dezembeer.

Kaczmarek J. 1996. Organizacja badañ iochrony zabytków archeologicznych w Poznaniu (1720–1958). Poznañ 1996

Kater H. M., 2006 – Das „Ahnenerbe” der SS 1935–1945. Ein Beitrag zum Kulturpolitik des Dritten Reiches. München.

Leube, Achim 2008.  Wolf von Seefeld – ein Menschenschicksal in nationalsozialistischer Zeit der Jahre 1936–1945.  Terra Barbarica [Series Gemina, Tomus 2, Studia ofiarownane Magdalenie Maczynskiej W. 65. cocnice urodizin]. Lodz.

Mehner, Kurt 1995. Die Waffen-SS und Polizei 1939-45, Norderstedt, Militair Verlang, 191.

Pringle, Heather 2007. The Master Plan: Himmler’s Scholars & The Holocaust, Hachette Books,

Schreiber Pedersen, Lars 2011. Nationalsocialisten Herbert Jankuhn. Fornvännen 2011 (106):3, 245-249.

Szczepanski, Seweryn 2009.  Archaeology in the Service of the Nazis: Hitler´s Propaganda and the Excavations at the Hillfort Site in Stary Gziergon (Alt Christburg),  Lietuvos Archaeologija 2009, T. 35, 83–94.

Idem 2011. Archeologia w sluzbie nazistów – czyli rzecz o dzialalnosci „Wydzialu Wykopalisk” SS -Ahnenerbe na stanowiskach w Starym Dzierzgoniu i Starym Miescie
(1935-1937).  z dziejów badan archeologicznych na pomorzu wschodnim 24-25.XI.2011
Muzeum Archeologiczne w Gdansku, 224-246.

Vollertsen, Nils 1989. Herbert Jankuhn, Hedeby-forskningen og det tyske samfund 1934-1976. Fortid Og Nutid, 1, 235-251.

Ljósmynd úr Hrafnistubréfi 2008, Ljósmyndari ókunnur.

Danskt meistaraverk um Auschwitz

Í síðustu viku brá ég mér bláa Skodanum mínum á listasafnið Louisiana í Humlebæk norðan Kaupmannahafnar.

Í aðsigi þrumuveðurs ók ég rólegu leiðina, um Bellevue og eftir Strandvejen, í gegnum hverfi höfuðríkra Dana. Þá var mér hugsað til nokkurra þeirra sem áður bjuggu þar, og sem þénuðu mjög vel á síðari heimsstyrjöldinni. Þá var samvinnupólitík við völd í Danmörku og margir Danir róma enn samvinnuna við Þýskaland nasimans. Sú "pólitík" Dana, sem var ekkert annað en undirlægjuháttur þjóðar sem alltaf litið upp til nágrannanna í suðri, og sumir hræðst, varð til þess að saklaust fólk, gyðingar, kommúnistar, sígaunar og aðrir voru sendir í hendur morðingja. Dönsk yfirvöld sendu fólk til Þýskalands, án þess að þurfa þess og flestir sem hlutu þau örlög voru myrtir í fanga- og útrýmingarbúðum nasista

Tilgangur safnaheimsóknar kl. hálfátta á drungalegu sumarkvöldi var viðtal sem tekið var við Peter Langwithz Smith um nýja bók hans, Dødens Bolig, sem nýlega kom út hjá forlaginu People´s Press í Kaupmannahöfn.

Ég þekki Peter örlítið og var með honun í Auschwitz árið 2001 á ferðalagi starfsmanna Dansk Center for Holocaust og Folkedrabsstudier, þar sem ég starfaði sem sérfræðingur (seniorforsker) 2000-2002. Með í förinni voru menntaskólakennarar, m.a. Peter, sem var þeirra langfróðastur. Hann hefði átt að vinna á stofnun okkar frekar en margir aðrir sem þangað voru ráðnir og aldrei luku neinu ærlegu verki.

Þegar kemur að þekkingu á Auschwitz, veit líklega enginn meira en Peter Langwithz Smith. Hann, og annar vinur minn Torben Jørgensen sagnfræðingur, jusu af brunni þekkingar sinnar á morðbúðum nasismans um gjörvallt Pólland í ferðinni árið 2001. Peter og Torben er einnig hægt að þakka að þúsundir danskra ungmenna hafa fengið fræðslu um hrylling nasismans. Ég fræddist mikið í ferðalaginu árið 2001, sem ég er þó ekki tilbúinn til að endurtaka í bráð. Því kemur bók Peter Langwithz Smith sér vel. Nú er hægt að sitja heima og fræðast um Auschwitz í smáatriðum, en ef ég kæmist aftur með Peter og Torben, myndi ég vitaskuld strax þakkast boðið. 

Ég keypti mér nýlega bók Peter Langwithz Smith. Það er mikið verk og stórt í sniðum. 25x35 cm að stærð, nærri 4 kg að þyngd og 765 blaðsíður. Bókin inniheldur fjölda ljósmynda, bæði eftir höfund og gamlar myndir frá stríðsárunum eða frá því rétt eftir stríðsárin.

Þótt bókin sé þung, bókstaflega sagt, þá er hún mjög læsileg og málið er fyrirtaksgott enda var Peter lektor í þýsku og dönsku, lengst af í menntaskóla í Esbjerg.

Peter Langwithz Smith til vinstri. Ljósmynd Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson 2019

Efni bókarinnar er auðvitað ekki skemmtiefni, sem flestir vilja fá úr bókum sem þeir lesa. Bókin er miklu meira en það. Hún er fágætt fræðirit, en einnig góður minnisvarði, uppsáttarit og andsvar við öllu því rugli sem helfararafneitarar og aðrir andlegir dindlar spreða um allar jarðir eftir að veraldar-vefurinn varð kærkomið verkfæri þeirra.

Allir skólar og menningarstofnanir ættu að eiga eintak af bók Langwithz Smiths og hún á erindi til hinna Norðurlandanna. Vonandi verður hún gefin út á öðrum tungumálum en dönsku, því höfundi hefur tekist það sem engum öðrum hefur áður tekist: Að ná heildartökum á þekktasta stað morðæði nasismans.

Hingað til hef ég lesið bókina á þann hátt að ég vel mér kafla af handarhófi þegar ég hef tíma og er í þeim móð að geta lesið svo þungar bækur. Maður sekkur strax í textann. Stundum verður maður að leggja bókina frá sér, því það sem lýst er er svo hræðilegt og átakanlegt.

Kvöldviðræðan við Peter Langwihtz Smith á listasafninu Louisiana í Humlebæk heppnaðist einstaklega vel. Hljómleikasalurinn á Louisiana var fullur og áheyrendur áhugasamir. Út á Eyrarsundi heyrðist í hrikaleg  þruma í byrjun viðtalsins við Peter, svo ein minni og þá fór að rigna örlítið. Jafnvel veðrið hentaði viðburðinum.  

Ég ræddi lítillega við Peter eftir fyrirlesturinn, þar sem hann áritaði eintak mitt af bókinni og einnig fyrir aðra sem keyptu bókina í bóksölu listasafnsins. Líklegast á bókin ekki eftir að verða best-seller í bókabúð Louisiana þar sem hún var dýr.

Bókina ber óefað að kjósa sem besta fræðiritið í Danmörku árið 2019. Þó árið sé vart hálfnaå má vart búast við betri bók.

Bókin, sem er innbundin, er ekki dýr á netinu, og vonandi kaupa Íslendingar hana líka, því bókin á vitaskuld erindi í litlu landi, þar sem sumt fólk á það til að líkja byggðastefnu yfirvalda á Vestfjörðum við Auschwitz og gæluverkefni góðmennsku sinnar, Gaza, við gettó helfararinnar. Svo kunna Íslendingar vel að lesa dönsku, sem er enn meiri ástæða til að ná sér í þetta mikilvæga verk hafi maður áhuga á sögu síðari heimsstyrjaldar og sjúkdómnum gyðingahatri. Skólar ættu að ná sér í eintak og nota bókina í dönskukennslu.

Peter Langwithz Smith
Dødens Bolig : Auschwitz-Birkenau
People´s Press, København 2019

765 bls.

Bókin fær:

Wiener Blut

Imagine finding the last signs of life from a person at an Internet stamp auction.

I didn´t believe my own eyes when I by pure chance came across a letter-card that was sent from Kielce in Poland to Brooklyn NY in November 1941. Earlier this year the card was on sale at a Danish internet stamp auction. I haven´t collected stamps since I was 12 years old, and had only done business with the Danish stamp-dealer when buying matters of historical interest, e.g. a postcard of a remote village in Greenland, which I have done research on, as well as few Icelandic ex-pat election envelopes, which according to Icelandic law should have been deleted after parliament elections in the 1970s and 1990s.

The card was posted in Kielce in Poland, a city, which is maybe best known for the massacres committed by the locals on Jews who returned to the city after WWII – a fact which seemingly is very difficult for some Poles to acknowledge.

The card was sent by Marie Grünzweig (b. March 16, 1874), who wrote to emigrant relatives or acquaintances, Dr. Eduard Kahn and his wife Sofie in Brooklyn.

Mrs. Grünzweig was Jewish and was deported by the Nazis on a transport to the East from Vienna on 14 February 1941. The destination of the transport was the ghetto of Kielce.

The address for Mrs. Grünzweig, on her card dated on 14 November 1941, was Altersheim at Forsthaus No 1., The old peoples´ home at Forrest house No 1.

For some years now I have been working on a book on the short life of Polish historian Dr. Stefan Glücksman, who travelled to Denmark in 1939 to study. In January 1941 he was deported by the Danish authorities from Denmark and killed in the Gross Rosen SS-camp in November 1941. Some of his close relatives, who were not living in Warsaw, were originally from Kielce. In my research on Dr. Glückman’s relatives, who still lived in Kielce after 1939, I had never seen any mention of an old peoples´ home nor Forsthaus No 1. Honestly, the address didn´t sound very much like it was in the ghetto of Kielce, but rather on the outskirts of the town or on the border of the ghetto which lay near to a forest or some trees. 

A little research revealed that the address in Kielce was registered by the DÖW (Documentation Centre of Austrian Resistance) in Vienna. In their database, which is accessible to the public on the Internet, one can find letters from Mrs. Berta Brandweiner, who in 1943 was admitted to the Altersheim in Kielce after being a patient at the hospital or sick bay in the Kielce-ghetto. In May 1941 the address for the Altersheim is not mentioned as Forsthaus 1, like it is in the letter of Mr. Grünzweig. I can, however, see that in October 1941 Mr. Brandweiner´s address was Forsthaus 1.

Who was Mrs. Grünzweig

There is mention of Marie Grünzweig in an excellent article by Claudia Kuretsidis-Haider entitled Vertreibung und Vernichtung Jüdische Schicksale vor dem Hintergrund von Shoah und erzwungener Emigration 1 – ein Werkstattbericht , which mostly deals with her son Walter Grünzweig among other people. Marie Grünzweig had a grocery store in the 10th district of Vienna, in Leibnitzgasse 45, where she lived together with her son Walter and daughter in law, Frieda (born Wenkert).

Her son, Walter, had became politically involved in the Socialist Workers Youth (Sozialistischen Arbeiterjugend). His political activities had brought him to the attention of the Police. He was arrested in 1935 and after his release from prison he fled to Palestine, when he heard that the Police was planning to arrest him again. Walter lived in Haifa with his wife

In March 1938, after the Anschluss, Marie Grünzweig lost her flat and her shop was "Aryanized". Last known information about her was that she was living in a collective apartment for deportees at Bergstrasse 8 in the 9th Vienna district.

On 19 February 1941 Marie Grünzweig was brought to the Aspangbahn railway station in Vienna with 1003 Jewish men, women and children and deported to Kielce.

 How Mrs. Grünzweig´s postcard from the Kielce Ghetto, sent to New York, ended up in Denmark is still a mystery. Are people so cynical to sell the last remains of people at a stamp auction? I myself had to carefully consider why I bought this card. I bought it to donate it to the Yad Veshem, The World Holocaust Remembrance Center in Jerusalem - so they have more information on Marie Grünzweig but a name, birthday and a deportation date. [On 19 February 2018 I personally handed it to the corators at the collections "Gathering the pieces"] Mrs. Grünzweigs life was one of millions destroyed by Nazi terror. Everything we can add of information about the lives of the victims is important.

Mrs. Grünzweig might not have lived long after she wrote her card to the Kahn-family in New York. In the summer of 1942 the Jews in the ghetto of Kielce were transported to Treblinka where they were killed. The card to Mr. and Mrs. Kahn of Crown Highs, Brooklyn might have been sold off to a rag picker when their house was cleared after their death, and wandered from dealer to dealer for years, until it was bought by someone in Denmark.

Now the last words of Mrs. Grünzweig will end up in Israel. Her wanderings have ended.

The Nazi censorship removed a sentence out of Mrs. Grünzweig´s card. Modern methods might possibly let us know what she wrote and the Nazis didn´t want us to see.

Later addition

The postcard and relevant information relating to Mrs. Marie Grünzweig were handed over to the Yad Vashem Gathering the Fragments department during me and my son Ruben´s  visit to Jerusalem in February 2018. The donation was later confirmed in the below letter from the Yad Vashem on the 5th of June 2018. The letter-card and information were added to the Yad Vashem´s archive under file number 13311918.

The author

Dr. Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson is a Denmark-based, Icelandic national, archaeologist and historian. Formerly senior researcher of the Danish Center for Holocaust and Genocide Studies in Copenhagen and editor in chief of Rambam, the annual of the Danish Jewish Historical Association; Occasionally a researcher for the Simon Wiesenthal Center branch in Jerusalem. Dr. Vilhjálmsson is the sole editor of the blog-site you are reading.

Les boys are here again

Politiken og andre danske dagblade har påtaget sig rollen som groupie-blade for "rockstjernen" Søren Kam. Kam skriver nu, mærkeligt nok, om sit landsforræderi, helt frisk fra graven men godt hjulpet af to danske historikere; Udgiveren er forlaget Lindhardt & Ringhof, som så udmærket ved at tusindvis af skøre, midaldrende danske mænd elsker og dyrker sine nazister. Nazi-svin sælger altid godt i Danmark, specielt op til jul. Nazibogen i år hedder Et liv uden fædreland, som er en ganske fejlagtig titel, for Søren Kam valgte med sine handlinger et andet fædreland end Danmark.

Politikens medarbejdere forstår tilsyneladende ikke, at Søren Kam og hans åndsfæller er pendanten til nutidens ISIS-soldater og Hizbut Tharir-medlemmer. Der er ikke, og bliver aldrig, noget rockstjerneagtigt over denne kriminelle dansker, som aldrig fik den straf som han fortjente.

Den danske stat, sammen med den tyske, hjalp charlatanen Søren Kam til en fredelig tilværelse i alderdommen. At udgive Kams "memoirer", er en skændsel mod hans ofre og forherligelse af den ideologi som han fulgte hele sit liv.

Når to historikere udgiver en bog af Kam, hvori der intet nævnes om den kamp som Simon Wiesenthal Center og andre har kæmpet, for at få nazisten og morderen Søren Kam retsforfulgt, så er de to historikere Kams forlængede og rejste arm. Sådan en indholdsfriseret bog er af ringe betydning for forskningen når den næste ikke henviser til eksisterende forskning og udgivne bøger om Kam, f.eks. journalisten Erik Høgh Sørensens bøger. Politikens og andre avisers opblæste reklame for Søren Kams dødsbiografi, hvorfra billedet her foroven stammer (det findes i en usminket tilstand i bogen, og det er forsangeren Kam i midten) er fuldstændig ude af proportioner og kan slet ikke forstås i forhold til Politikens ellers så fine moral og påståede eneret på alt som er rigtigt og korrekt.

Kam glemte sine møder med Werner Best i 1943

Når historikerne der udgiver værket ikke har opdaget en af Kams værste udeladelser, så bliver man nødt til at stille spørgsmålet, hvorfor man i det hele taget udgiver den slags nazi-litteratur? Historikerne, hvoraf den ene er intet mindre end "eksperten" i Werner Bests levned i Danmark, har overset, at Kam lige inden mordet på redaktør Carl Henrik Clemmensen i 1943 havde et møde med Rigsbefuldmægtigede Werner Best. Dette fremgår af Bests tjenestekalender (originalen befinder sig stadig i en privatejers samling!). Oplysningerne om møderne er heldigvis udgivet i to af Erik Høgh Sørensens seneste bøger om Søren Kam. Men Kam selv beretter intet om de seks møder som han i 1943, som relativt lavt rangeret SS-mand (Unterscharführer), havde med Nazistyrets øverste leder i Danmark. Den sluger læseren så som det rå rødkål til anden fra dammen, fordi eksperterne har vist det sløvsind ikke at korrigere denne væsentlige mangel/vildledning i Kams memoirer.

Søren Kam griner ad os fra graven i Tyskland, sit hjemland efter 1941. Tidspunktet for udgivelsen af hans løgne er perfekt, nu når halvdelen af danske besættelsestidshistorikere er af den mening, at den danske kollaboration med besættelsesmagten var en himmelsk velsignelse. Det var ikke blot nazistiske miljøer som feterede Søren Kam som en slags "rockstjerne". Nutidens historikere er også ivrige groupies og nyttige idioter.

Danske SS-mænd var også deres mordere

Dette billede, og andre fotografier af forarmede jøder i denne artikel, viser fanger som i slutningen af maj 1942 blev deporteret til en koncentrationslejr i Hvide-rusland, hvor danske Waffen-SS mænd fra Frikorps Danmark gjorde tjeneste i 1942-43. Danske SS-frivillige var også deres mordere.

For nylig udkom bogen En skole i vold af to fredelige historikere, Dennis Larsen og Therkel Stræde. Det er en yderst vigtig bog om danske Waffen-SS frivilliges medvirken til forbrydelser i Hviderusland i 1942-1943. Bogens fokuserer først og fremmest på SS-folkenes ugerninger, men billederne af fangerne fra Warszawa som danske SS-soldater muligvis har været med til at slå ihjel var ikke kendte af forfatterne.

I 1998 udkom en anden vigtig bog om danske Waffen-SS frivillige som bar titlen Under Dannebrog og Hagekors. Den havde derimod en væsentlig mangel. Bogens tre forfattere, der havde skrevet deres bog som speciale i historie på RUC under vejleding af professor Claus Bryld, værgede sig ved at behandle spørgsmålet om danske Waffen SS-soldaters deltagelse i krigsforbrydelser. De forsikrede sine læsere om, at de danske Waffen-SS soldater var "almindelige mænd" og "gode soldater".

Da deres bog udkom i 1998, skrev jeg til dem og spurgte, hvorfor de ikke berørte de krigsforbrydelser som vi trods alt kendte til at danske Waffen-SS mænd deltog i. Jeg fik ikke noget svar, men da jeg forsøgte at ringe til en af forfatterne blev jeg nærmes overfuset af en arrogant holdning til hvad jeg som udlænding blandede mig i dansk historieskrivning. Senere skrev forfatterne en artikel i bogen Denmark and the Holocaust, hvor de ganske overfladisk behandlede danske SS-mænds krigsforbrydelser (se her).

Turde, hvor andre tav

Dennis Larsen og Therkel Stræde har nu turdet hvor andre tav. De modtog ironisk nok kritik af deres nye værk af en i forfatterteamet bag den mangelfulde mursten Under Dannebrog og Hagekors. I Weekendavisen påstod en af forfatterne, at man allerede kendte til alt det som Larsen og Stræde fremsatte i sin bog, og at der intet nyt var at læse i den. De gamle nyhederne var i hvert fald ikke at finde i deres bog om danske Waffen-SS frivillige fra 1998.

Antageligt inspireret af bogen Under Dennebrog og Hagekors ytrede Uffe Ellemann Jensen Dan- marks forhenværende udenrigsminister sin respekt for danske frivillige SS-mænd i et dansk tv-program om Baltikum. Han betegnede dem som gode soldater.

 

 

 

SS-manden på Hollændervej

Larsen og Stræde fortæller i deres nye bog bl.a. historien om medlemmer af Frikorps Danmark som blev udstationeret i uddannelseslejren Waldlager udenfor byen Bobruisk i Hviderusland fra 1942 til 1943. Tilknyttet denne lejr var også en "Jødelejr". Ud fra det foreliggende kildemateriale er der desværre ingen håndfaste beviser for enkelte danskeres direkte deltagelse i myrderier på jøderne. Det er dog hævet over al tvivl, at danske Frikorps Danmark mænd deltog i tjenesten i "Jødelejren", som inkluderede myrderier af jøder.

To af de danske Frikorps-Danmark mænd som befandt sig i Waldlager ved Bobruisk er stadig i live. En af dem bor på Hollændervej på Frederiksberg. Manden på Hollændervej som hed Helmuth Leif Rasmussen (hans rigtige navn er mig bekendt) har ikke fortalt noget som forbinder ham direkte med nakkeskud af jøder eller andre ugerninger i "Jødelejren". Han så blot til, efter eget udsagn, mens andre myrdede. Og lad os nu huske, han er uskyldig indtil andet er bevist.

På et lille billede som blev taget af manden på Hollændervej på Frederiksberg, den gang han som ung dansker gjorde tjeneste for Hitler-Tyskland, bærer han en sort knippel. Knippelen er det værktøj som vagtmænd brugte i nazisternes i KZ-lejre, hvis de da ikke myrdede jøder med nakkeskud eller andre metoder. Men ifølge BT går manden på Hollændervej efter eget udsagn meget i kirke, så han har næppe brugt dette redskab da han gik vagt med knippelen udenfor "Jødelejren", hvor han befandt sig mens andre SS-folk begik forbrydelserne. Foto BT.

Her kan i man se nogle de jøder som blandt andre deporteredes den 28. eller 29. maj 1942 fra fængslet i Gesia gade (Gåsegade) i Warszawa i 1942. Billederne stammer fra en film som tyskerne lod lave i Warszawa ghettoen i begyndelsen af maj 1942. De forarmede jøder som kan ses på billederne fra arresten i ghettoen i Warszawa, (se her, samt her, her og her ; Flere oplysninger om filmen, den såkaldte "Ufuldendte Film" se her og her) var danskere i Frikorps Danmark meget sandsynligt med til at dræbe i 1942-43, for disse fanger blev bragt til "Jødelejren" i Bobruisk. Når de ikke længere kunne anvendes til slavearbejdet, bl.a. grøftegravning og vejarbejde, eller blev for syge og udhungrede, blev de beordret til at ligge på maven i store grav ved SS-lejren, hvor SS-folkene myrdede dem med et nakkeskud.

Nogle af de unge drenge blandt fangerne i "jødelejren" ved Bobruisk i Hviderusland fik "særlig behandling" hos den homoseksuelle, tyske SS-Blokfører Adold Riemer (billedet til venstre). Han udvalgte unge fanger til sit seksuelle misbrug i lejren. Han blev aldrig straffet for sine forbrydelser. Riemer sparkede, slog og piskede fangerne, hængte flere og begik et ukendt antal drab. (Denne forfatter kan ikke få sig til at beskrive den sadisme som Riemer udøvede (læs i stedet bogen En skole i Vold s. 272-275). Foto fra bogen En skole i vold.

Danske myndigheder har systematisk siden 1996 forsinket eller forhindret forskere i at få adgang til oplysninger om f.eks. danske udvisninger af statsløse jøder eller oplysninger om Waffen-SS folk som begik forbrydelser. Oplysninger om statsløse jøders udvisninger kendte man naturligvis til i ministerierne, men på et eller andet tidspunkt har man for Danmarks ve og vel besluttet at den del af Danmarks- historien skulle skjules. Min Kamp med ministerierne og til dels Rigsarkivet beskrives i et epilog i min bog Medaljens Bagside (2005), som handler om danske myndigheders udvisning af jøder og andre i perioden 1940-1943. Fra centralt sted havde man besluttet at den historie ikke skulle ud.

Simon Wiesenthal Center har anmodet om en undersøgelse af Helmuth Leif Rasmussens virke i Hviderusland

Det ville ikke undre mig, at nu når dr. Efraim Zuroff ved Simon Wiesenthal Centret i Jerusalem har anmodet de danske myndigheder om at undersøge den tidligere SS-mand H.R. på Frederiksberg (se her), at de danske myndigheder gentager en af deres gamle forhalingstaktikker overfor dem som ønsker at klarlægge forbrydelser mod jøder og andre begået af danskere, være det sig den danske statsmagt eller Waffen-SS soldater.

Justitsminister Mette Frederiksen har, efter sigende, ikke tid på grund af embedsmæssig travlhed. Hun har, uden at svare Dr. Efraim Zuroff sendt Simon Wiesenthal Centers anmodning videre til socialdemokratiets retsordfører Trine Bramsen, som oplyser at det er den relevante politimyndighed, hvor manden på Frederiksberg bor, der skal kontaktes hvis nogen ønsker at en hans færden i Hviderusland skal undersøges. I retssager over manden på Hollændervej viste myndighederne i 1945 og 1947 ikke særlig interesse i hans færden i Bobruisk. Han blev i 1947 dømt for at have såret en person med skud på Frederiksberg, da han skød mod en folkemængde som han følte sig truet af. Han havde gået i biografen sin SS-uniform. Den slags arrogance lagde almindelige danskere trods alt mærke til i 1944.

Sådan som de danske myndigheder agerede i sagen om Søren Kam, hvor Simon Wiesenthal Center blev spist af med en 3 siders rapport, henkogt af statsadvokaten for København fra en langt større og vigtigere rapport som en dansk kriminalbetjent havde udarbejdet, ville det ikke undre, at manden på Hollændervej på Frederiksberg møder sin skaber før han nogen sinde bliver afhørt om sit kendskab til Frikorps Danmarks aktiviteter i Hviderusland.

Den største bøddel holdt Danmark hemmelig

Det var svært i 2004 for de danske myndigheder åbent at erkende, at en dansker havde fungeret som en af naziterrorens bødler i 1945-47. I 2004, da jeg med stort besvær forsøgte at få adgang til Justitsministeriets akter om den største danske krigsforbryder, Gustav Alfred Jepsen, opstod der også vanskeligheder, inden der blev givet aktindsigt i Jepsens sag (Læs mere om sagen her). Justitsministeriet påstod, at sagen ikke fandtes i deres arkiv. Ministeriet skrev: »For så vidt angår Deres anmodning om oplysninger vedrørende en dansker ved navn Jeppsen/Jepsen eller Jeppesen skal Justitsministeriet meddele, at ministeriet efter at have foretaget en gennemgang af sagskartoteket ikke ses at være i besiddelse af akter vedrørende ovennævnte person.« Grunden til, at man i 2001 påstod,

Danske myndigheder forhindrede offentlighedens kendskab til Gustav Alfred Jepsens forbrydelser helt frem til 2005, da Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson fortalte hans historie i Weekendavisen. Fotos PRO, Kew.

at sagen ikke længere fandtes i ministeriets sagskartotek over ømtålelige sager fra Anden Verdenskrig er lidt af et mysterium, og ministeriet har heller ikke valgt at kommentere det yderligere trods en henvendelse derom. Men mens ministeriet benægtede og "intet kendte", vidste jeg at embedsmændene sagde usandt. Jeg kendte allerede til Jepsens sag fra Public Record Office i Kew (Det engelske Rigsarkiv) og vidste at der fandtes mere udførligt materiale om ham i Rigsarkivet og at Justitsministeriet havde holdt et kartotek over sager om bl.a. Waffen-SS mænd. Man var endnu ikke klar til at danskeres krigsforbrydelser skulle belyses ordentligt. Man er endnu ikke klar nu når spørgsmål bliver rette om manden på Frederiksberg. Sagen om Jepsen viste også meget tydeligt, hvorledes de danske myndigheder forsøgte at skjule disse forbrydelser for offentligheden.

Da Jepsen skulle hænges i 1947 bad man hans kone og søn ikke at være til stede i Minden i Tyskland, hvor henrettelsen fandt sted, for ikke at lede den danske presses opmærksomhed mod manden og hans krigsforbrydersag. Det var derfor først i 2005 at den almindelige dansker fik oplysninger om den største krigsforbryder fra Danmark under 2. verdenskrig. Det ophidsede ikke så få, som mente at Jepsen slet ikke skulle tælle i statistikken over danske krigsforbrydelser, eftersom han tilhørte det tyske mindretal i Sønderjylland, som efter sigende var mere tilbøjeligt til vold en danskerne, i hvert fald ifølge nogle af de mest nationalistiske læserbrevskriverne i Weekendavisen.

Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson 26/11 2014