Safnast þegar í sarpinn er komið

Við leit á Sarpi (Sarpur.is) uppgötvaði ég fyrr á árinu að forngripur, nálhús úr bronsi, sem ég fann á Stöng í Þjórsárdal árið 1983, þegar ég hóf fornleifarannsóknir þar, er gert jafn hátt undir höfði og gömlum sokkabuxum af þjóðminjaverði, sem eru frá þeim tíma er hún vann sérvinnu fyrir Sigmund Davíð í Stjórnarráðinu (sjá nánar hér).

Þvílíkur og annar eins heiður fyrir nálhúsið frá Stöng í Þjórsárdal. Það kemst nú loks með tærnar þar sem hælar sokkabuxna þjóðminjavarðar voru. 

Ég leyfir mér að kvitta fyrir og upplýsa aðstandendur Sarps, að upplýsingum um nálhúsið, sem ég fann á Stöng árið 1983, er mjög ábótavant á Sarpi, eins og því miður svo mörgu öðru.

Ég hins vegar ekki ánægður með að fótanuddtæki Árna Björnssonar þjóðháttafræðings hefur einnig komist á forsíðu Sarps. Þetta tæki er reyndar sögufrægt, þó óþjóðlegt sé, en það gerði Árna þó kleift að rita Sögu Daganna á fimmtíu vikum hér um árið í fullu starfi.

Ritstjóra Fornleifs langar að taka fram að rauðu pílurnar, sem benda á umrædda gripi, hefur verið bætt inn á skjámyndina af sumarstarfsmanni listasviðs Fornleifs.

Þjóðháttadeild Þjóðminjasafnsins óskar nú eftir reynslusögum af fótanuddstækjum.

Er skutlur flugu í þyrlu

Líkt og sumir karlmenn leita ólmir að náttúrumyndum í sveittum og lösnum tölvum sínum, leitar Fornleifur starfsmaður minn uppi myndir af gömlum dísum sem komust í úrslit fegurðarsamkeppna um það leyti sem hann var sjálfur upp á sitt besta. Það góða við þetta hobbý hans er að sjaldan fylgir vírus svo gömlum snótum. Langt er á milli góðra funda, en nýskeð rakst hann á eina slíka mynd í Hollandi.

Þar sem Fornleifur fermdist í tvíhnepptum jakka, er mat hans á kvenlíkamanum mjög gamaldags, en þó afar klassískt. Hann leggur meiri áherslu á gott andlit en t.d. afturendann. Snyrtilegur klæðaburður og t.d. heiðgular maxíkápur telur Fornleifur meðal þess fremsta sem konur geta skartað. En allt klæðir rós, eins og Danir segja og allar konur eru fallegar á sinn hátt (svo vil ég ekki að einhverjir helv. femínistar fari að nöldra hér um gripasýningar og karlrembu).

Hátt klof er Fornleifi ekki að fyrirstöðu. Brjóstmálið skal ekki vera í stærra lagi enda karlinn sjálfur með innfallin brjóstkassa og heilinn skal vera fallegri á konum og betur stilltur en hoppandi ORA-baunin sem Fornleifur og aðrir menn eru oftast með í heila stað.

Myndin sem m.a. birtist í hollenska (frísneska) blaðinu Friese Koerier og víðar, og jafnvel allt vestur á Hollensku Antillaeyjum, í blaðinu Amigoe di Curacau, sýnir nokkrar yngismeyjar sem voru að spóka sig á haustmánuðum árið 1957. Þær voru að sýna föt á tískusýningu sem fimm fyrirtæki í Hollandi stóðu fyrir í Zandvoort, margrómuðum strandbæ vestur af Amsterdam. 

Ungfrú Rúna

Vitað er að lengst til vinstri stendur ungfrú Rúna Brynjólfsdóttir frá Íslandi sem lenti í öðru sæti í einni af Íslandskeppnunum sem haldnar voru árið 1957. Við hlið hennar er mademoiselle Monique Lambert frá Frakklandi sem hafði orðið 2. í Miss France fyrr á árinu 1957 og önnur á Miss Europe í Helsinki árið 1955. Næst kemur engin önnur en Miss World '56, Petra Schurmann frá Þýskalandi (sem andaðist 2010 eftir glæsilegan feril). Þvínæst kemur Corine Rottschäfer frá Hollandi, með klórlitað hárið, sem varð Miss Evrópa (og síðar Miss World árið 1959). Og loks lengst til hægri Ungfrú Belgía '56, Madeleine Hotelet. Yngismeyjarnar voru þarna á þyrluflugvelli í Rotterdam. Þær eru sumar að bíða eftir því að komast í fyrsta þyrluflug ævi sinnar. Miss Belgía virðist vera eitthvað lasin, en  kannski var hún bara flughrædd?

 

Hér er merk kvikmynd frá Miss World keppninni í Lundúnum árið árið 1957, sem Fornleifur fann á FB Heiðars Jónssonar snyrtis. Hvar annars staðar? Heiðar er örugglega álíka slakur í fornleifafræði og Fornleifur er í make-uppinu, en báðir kunna þeir hins vegar að meta góðan og skarpan prófíl. Á fréttaskotinu frá Lyceum árið 1957 sést þokkadísin Rúna Brynjólfs frá Íslandi þar sem hún gengur læðugang í Lundúnum. Sumir þurftu að setja upp kíkinn til að fatta fegurð íslenskra kvenna, nema að það hefi verið til að sjá smáatriðin. Rúna upplýsti að áhugamál hennar væru "to travel farther and to speak more languages". Það var nú meira en en Miss Finnland gerði, en hún vann Miss World titilinn árið 1957. Hún talaði aðeins finnsku, rúmmennsku og slatta í  reykmerkjamállýskum, en var einnig sæmilega góð í gufu.

Rúna hafði gott göngulag

Hvar ætli Rúna Brynjólfsdóttir sé niður komin í dag? Fornleifur gróf hana upp eins og allt annað. Hún býr í úthverfi í Columbus, Ohio, og heitir Runa B. Cobey. Í gamla góða Vísir upplýsti hún lesendur árið 1965 að hún hefði gifst manni, Herbert Todd Cobey að nafni. Hann var hvorki meira né minna en með háskólapróf í sögu frá Yale og Harvard og gæti því hæglega hafa orðið forseti. Hann var líka leikritahöfundur og gaf út vikublað, sem er vona álíka merkilegt og að vera með blogg í dag.

Í stað þess að skrifa leiðinlega doðranta um Civil War hafði hann ofan af fyrir fegurðardísinni sinni frá Íslandi með því að reka vélafyrirtæki, sem sérhæfði sig í alls konar vélum og farartækjum sem aðrir framleiddu ekki. Árið 1965 bjuggu þau hjón í Georgestown í Norðvesturhluta Washington D.C. Þótt Bertie sé nú löngu látinn er glæsileg kona eins og Rúna vart á lausu, svo jafnaldrar Fornleifs, og þeir sem eldri eru, eru vinsamlegast beðnir um að sitja á strák sínum og láta hana í friði. Dóttir Rúnu getur hins vegar hjálpað ykkur. Hún er sérfræðingur í slíku.

Rúna í Rotterdam

Plastöldin í Þjórsárdal

Öruggt tel ég að flestir íslenskir fornleifafræðingar fari ekki ofan af þeirri skoðun, að Þjóðveldisbær Harðar Ágústssonar við Búrfell í Þjórsárdal sé eitt besta dæmi sem til er um minnimáttarkennd íslensks þjóðernisrembings. Hún er vitleysa í alla staði. Þetta væri kannski hægt að segja á diplómatískari hátt, en ég sé enga ástæðu til þess.

Ég get manna best tjáð mig þjóðveldisbæinn. Ég hef rannsakað minjar á Stöng í Þjórsárdal, sem á að vera fyrirmynd Þjóðveldisbæjarins. Kirkjan við þjóðveldisbæinn er jafnvel enn meira rugl en skálinn og hef ég ritað um það áður á bloggum mínum (hér og t.d. hér). Mestur hluti yngsta skálans á Stöng var niðurgrafinn. Líkt og skálinn á Hrísbrú í Mosfellsdal voru húsakynni á Stöng eins konar risavaxin jarðhýsi.

Þó svo að Þjóðminjasafnið og aðrar kreddukonur séu ekki búnar að meðtaka sannleikann, þá fór Stöng ekki í eyði í Heklugosi árið 1104, heldur að minnsta kosti 125 árum síðar.

Plastmottur í þekju

Plastmotta var heldur aldrei undir torfi í þakinu á Stöng fyrr en á 20 öld. En þá var nú heldur betur tekið til höndunum við að plastvæða dalinn.

Efst sést Kristján Eldjárn heilsa Stefáni Friðrikssyni hleðslumanni. Kristján sagði mér sína tæpitungulausu skoðun á Þjóðveldisbænum. Hann var meira að segja enn minna diplómatískur en ég, þegar að Þjóðveldisbænum kom. Honum þótti lítið til hans koma, en hefur líklega ekki getað sett út á verkið í því embætti sem hann var þá í. Vonandi hafa Stefán og Kristján ekki rætt um ágæti plastsins.

Vorið 1980 fór ég í ferð sagnfræðinema við HÍ, þar sem ég stundaði nám eina önn. Meðal annars var var haldið í Þjórsárdal. Með í för voru prófessorarnir Björn Þorsteinsson og Sveinbjörn Rafnsson. Sveinbjörn hafði ekki komið þangað eftir að byggingu skálans var lokið. Þegar inn í skálann var komið sagði undirleitur og hógvær Sveinbjörn mjög diplómatískt, og roðnaði jafnvel þegar hann leit upp yfir þverbita: "assgoti er þetta hátt". Eigi vissi hann af plastinu í þekju.

Hinn jarpi, bandaríski gæðingur þjóðminjavarðar er hér riðinn alveg heim í hlað og Þór Magnússon tekur myndir (skv. Sarpi og myndasafni Þjóðminjsafnsins) af piltum sem eru að fela öll ummerki um plastið í Þjóðveldisbænum - Ljósm. Þór Magnússon, þó svo að Þór sjáist þarna standa og draga djöfulinn á eftir sér á mynd sem hann er sagður hafa tekið.

Fæstir vita sennilega, að það þótti öruggara að reisa steinsteypuveggi í Þjóðveldisbænum og hlaða torfið utan á þá. Potemkintjöld íslenskrar þjóðminjavörslu eru mörg og ljót.

Alveg eins og í henni Evrópu

Þjóðmenningarráðherra íslensku þjóðarinnar leggur nú blessun sína yfir leikmyndaþorp á Selfossi. Nú á nefnilega að búa til ekta "þjóðmenningu", þegar sumir aðilar hafa reynt að eyða henni eftir bestu getu alla 20. öldina. Nú fær Selfoss Drive-Inn miðaldakirkju og sýnishornaþorp. Einmitt það sem menn vilja sjá.

Ráðherrann sagði þetta í viðtali við RÚV:

Mér finnst þetta alveg frábært, menn hafa séð svipaðar framkvæmdir í Evrópu á undanförnum árum, sem hafa heppnast gríðarlega vel, þar sem menn hafa jafnvel verið að endurbyggja heilu miðborgirnar, og þetta mun verða að veruleika sem ég vona að það verði eh, koma Selfossi og Árborg rækilega á kortið...

Hugmyndasmiðurinn að þessu fyrirhugaða svari við Evrópu er víst að einhverju leyti þjóðmenningarráðherra sjálfur, og er ljóst að hann munn koma sérvisku sinni og undarlegum skoðunum rækilega á kortið. Svo voru menn að tala um Gnarr.

Evrópusýn ráðherrans er jafnan mjög óljós, en gaman væri að vita hvar menn hafi endurbyggt heilu miðborgirnar í Evrópu. Er Sigmundur að hugsa um endurgerðu Nikolaiviertel og Cölln hverfin í Berlin eða bæinn Stralsund, sem DDR lét endurgera á rústum styrjaldar. Hvar féllu sprengjur á Selfossi, áður en þessi hugmynd kom upp? Er DDR-sjónarspil og Hollywood-leikmyndir það sem á að fá ferðamenn til að stoppa á Selfossi?

Bjórr fífla og Loðmundur Lírukassi spilar undir

Ég býst alveg eins við því, þegar ásatrúarmenn spila á lírukassa og drekka dósabjórr úr afrískum hobbýhornum, þegar Day care borgarstóri tekur fyrstu rekustunguna að hofi þeirra á rústum kamars við Kanabragga í Öskjuhlíðinni. Þór og Óðinn geta greinilega ekki hjálpað Selfossi úr þessu.

Gervimenning hentar líklegast best á Íslandi. Íslendingar skammast sín greinilega enn fyrir það sem þeir hafa. Ágætt er að sýna útlendingum enn einu sinni að Íslendingar eru snælduvitlausir og eru að drepast úr minnimáttarótta. Selfoss er akkúrat staðurinn. Þar munu héðan í frá búa sýnishornaþorparar mjög svo gervilegir. Ég mun keyra norður heiðar næst þegar ég ætla á Vík í Mýrdal til að lenda ekki í Bluff Town i Árnesþingi.

Hægt er að heyra og sjá meira um þessa vitleysur í fréttatíma RÚV, og það var ekki kominn 1. apríl. Ef annar fréttamiðill hefði verið með þetta, þá hefði ég hugsanlega trúað þessu.