Nathan og fressið

 

Allir Íslendingar, sem eiga feitlagin börn og ófríð, þekkja Cocoa Puffs, amerískt ruslfæði sem hellt hefur verið í kok íslenskra barna áratugum saman, tannlæknum og útfararstjórum til mestrar ánægju.

Hitt vita þó fæstir, að fyrirtækið sem flytur þetta ómeti inn og kallar það morgunmat, ber gamalt og rótgróið nafn í íslenskri verslunarsögu: Nathan & Olsen. Þótt Olsen og Nathan séu fyrir löngu komnir undir græna torfu heitir fyrirtækið nú http://www.nathan.is/ á veraldarvefnum.

 

Frits Heymann Nathan á sokkabandsárum sínum

Nathan sá er ljær þessari heildsölu nafn sitt, án þess að geta gert að því, var danskur gyðingur, Frits Heymann Nathan að nafni. Hann verslaði á Íslandi í byrjun 20. aldar og stofnaði að lokum verslun með Olsen, sem hét fullu nafni Carl Olsen. Ég hef skrifað um Nathan hér, en hann var m.a. faðir Ove Nathans kjarneðlisfræðing, sem ég heimsótti eitt sinn á Niels Bohr-stofnuninni til að fá upplýsingar um föður hans, sem dó þegar Ove var tiltölulega ungur. Ove Nathan vissi því svo að segja ekkert um afrek föður síns á Íslandi. Á fjórða áratugnum fór Frits út i kókosbolluframleiðslu (flødeboller og negerkys) í Kaupmannahöfn og hafði ofan af fyrir fjölskyldu sinni með því, því Danir hafa alltaf borðað meira af slíku kremmeti og engu minna en matargötin á Íslandi.

Nathan hafði skopskyn gott. Eitt sinn, er hann var enn á Íslandi, langaði hann eða konu hans unga í kött og hann lét prenta fyrir sig fregnmiðann sem myndin efst er af. Nathan var tilbúinn að greiða heilar 10 kr. út í hönd fyrir heilbrigðan, þrílitan fresskött sem ekki var blá- eða gráleitur og allra síst málaður. Ég hef spurt afkomendur Nathans, hvor til væri mynd af þessum ketti, en þeir töldu svo ekki vera.

Ég skrifaði fyrir nokkrum árum grein um Nathan og köttinn ómálaða fyrir  tímaritið Rambam, sem ég ritstýrði hér í Danmörku um tíma. Sýnið nú menningalega tilburði og lesið dönskuna, því ég nenni ekki að snúa öllu því sem ég skrifaði þá yfir á íslensku.

Fregnmiðinn hans Nathans, þar sem hann lýsti eftir hentugum ketti, er varðveittur á Borgarskjalasafni Reykjavíkur, þar sem ég rakst eitt sinn á hann, þar sem hann hékk innrammaður á bakstigagangi.