Var Danmörk hnattvćdd á bronsöld ?
19.10.2014 | 09:34
Danmark var globaliseret i oldtiden - Danmörk var hnattvćdd á fornöld. Svo hljóđar fyrirsögn greinar í danska dagblađinu Politiken i dag sem fjallar um ca 3500 ára gamlar perlur ćttađar frá Egyptalandi, Sýrlandi og Írak. Danskir höfđingjar báru ţessar framandi perlur er ţeir voru heygđir á bronsöld.
Ungur og föngulegur fornleifafrćđingur, Jeanette Varberg, sem vinnur viđ forngripasafniđ á herragarđinum Moesgĺrd í útjađri Áróss í Danmörku, og ţar sem ritstjóri Fornleifs hlaut menntun sína í forneskju, fann perlur í gamalli öskju í kjallara safnsins áđur en safniđ flutti í nýjar og glćsilegar byggingar. Ţessar og ađrar perlur, fundnar í bronsaldarsamhengi í Danmörku, lét Varberg efnagreina međ leysitćkni á Ţjóđminjasafni Dana og Orleans í Frakklandi. Niđurstađan sýnir á mjög afgerandi hátt, ađ perlurnar eru úr gleri sem unniđ var í löndum viđ botn Miđjarđarhafs. Sumar perlurnar sýndu til ađ mynda sömu efnagreiningu og turkísblátt gler í gullgrímu Tutankhamuns.
Af 293 perlum sem greindar voru, og sem fundist hafa í eikarkistum eđa í duftkerjum í 51 haugum í núverandi Danmörku og Slésvík-Holstein, reyndust ţó ađeins 23 vera ţađ sem Varberg og Politiken kalla perlur frá Miđausturlöndum sem sýna eiga "hnattvćđingu á bronsöld".
Hnattvćđing er nú einu sinni allt annađ fyrirbćri en frumstćđ vöruskipaverslun, og ţegar fornleifafrćđingar nota slík orđ eru ţeir komnir međ of sterk, ný gleraugu, sem líklegast eru búin til úr plasti en ekki eđalgleri. Perlurnar í Danmörku sýna fyrst og verslunarleiđir og hvernig framandi gripir gátu endrum og eins borist mjög langt. Fólk sem byggđi Danmörku á bronsöld gat bođiđ upp á raf sem barst jafnvel til Egyptalands og fengu í stađinn perlur frá framandi löndum. Hvar slík vöruskipti hafa átt sér stađ er ómögulegt ađ vita. Perlurnar gćtu hafa borist mann frá manni og milliliđirnir gćtu hafa veriđ töluvert margir.
Viđ vitum einnig ađ gler frá Egyptalandi var verslunarvara sem siglt var međ til t.d. Litlu-Asíu (núverandi Tyrklands) á 14. öld fyrir Krists burđ. Flak skips međ dýrindis farm hefur fundist undan suđurströnd Tyrklands. Skipiđ sem fornleifafrćđingar kalla Ulu Burun hefur líklega siglt frá Ugarit í Kanaanslandi, hafnarborg sem var ţar sem nú kallast Sýrland eđa síđar meir "IS-land". Međal varningsins var hrágler sömu tegundar og gleriđ í sumum hinna 23 framandi perlna sem greindar hafa veriđ í Danmörku. Perlurnar gćtu ţví alveg eins vel hafa veriđ búnar til í Litlu-Asíu.
En suma fornleifafrćđinga dreymir meira en ađra. T.d. Flemming Kaul, sem einnig er nefndur til sögunnar í greininni í Politiken í dag. Hann er sérfrćđingur út í trúarbrögđ í Danmörku á bronsöld. Hann hefur bent á mikil líkindi á milli sólskipa Fornegypta og sólskipa sem ţekkjast í bronsaldarlist Danmerkur sem oft sjást á mjög stílfćrđu skreyti á rakhnífum. Kaul tengir perlurnar og sólskipin saman, en gleymir í hita leiksins ađ í Danmörku voru einnig til sólvagnar. Sólvagnatilbeiđendur voru líkast til villutrúarmenn og öfgamenn.
Ég lít vitaskuld öfundaraugum til ţessarar merku uppgötvunar í danskri fornleifafrćđi, sem ég hefđi ţó túlkađ á örlítiđ annan hátt. Fjölmiđlagleđi sumra fornleifafrćđinga getur leitt af sér undur og stórmerki. Viđ ţekkjum ţađ frá Íslandi.
Ég veit ađ grein um ţessa merku uppgötvun átti innan skamms ađ birtast í ritinu SKALK í Danmörku, sem ég skrifa stundum fyrir. Ritstjóri ritsins var búinn ađ tjá mér, ađ mikiđ "skúp" vćri í vćndum í nćsta tölublađi tímaritsins og ađ SKALK yrđi fyrstur međ fréttirnar. Hann vildi ekki segja mér hvađ greinin fjallađi um, enda Fornleifur lausmćlskur mjög
En nú er dagblađiđ Politiken búiđ ađ hirđa "skúpiđ" og líklega fyrir fjölmiđlagleđi fornleifafrćđingsins snoppufríđa, sem lét greina perlurnar bláu og sem sér hnattvćđingu alls stađar líkt og kollegar hennar sem trúa ţví ađ dönsk stílfćrđ sólskip geti ekki hafa ţróast nema fyrir bein áhrif frá egypskum musterisprestum sem hafa heimsótt danska flatneskju skreyttir bláum perlum.
Hlutir geta vitaskuld borist um langa vegu án ţess ađ menn neyđist í frumleika sínum til ađ kalla ţađ hnattvćđingu. Ađ lokum er hér mynd af hinum efnilega danska fornleifafrćđingi Varberg, som gřr dansk arkćologi dejligere (men mĺske ikke meget bedre end den har vćret):
Fornleifar | Breytt s.d. kl. 16:27 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (16)