Nú er það svart maður

Málverk frá miðöldum, endurreisnartímanum og verk hollenskra gullaldarmeistara sem sýna þeldökkt fólk hafa alltaf heillað mig gífurlega mikið.  Ég hef einnig skrifað örsögu negra á Íslandi (sjá hér, hér og hér), sem fór í fínu taugarnar á forpokuðum Íslendingum sem telja það ljótt að skrifa svartur og negri, en notar sjálft pempíuleg orð eins og þeldökkur yfir þann hluta mannkyns sem Íslendingar hafa löngum kallað ýmist blámenn, svarta, svertingja eða negra.

2012-2014 var haldin merkileg sýning í Walters listasafninu í Baltimore, þar sem sýnd var list, þar sem svartir menn koma við sögu. Sýningin bar heitið Revealing the African Presence in Renaissance Europe.

Sérfræðingarnir í Baltimore vissu af lítt þekktu málverki á listasafni milljónamærings í Portúgal (Museu Berado/sem mestmegnis er nýlistasafn) sem þeir fengu lánað til sýningarinnar. Mikið hefur verið síðan rætt og talað um þetta málverk. Málverkið, sem talið er vera eftir hollenskan málara, er málað á árunum 1570-80 og sýnir götulíf við Chafariz d´el Rey (við Konungsbrunn) í Alfama hverfinu í Lissabon. Myndina fyrir ofan er hægt að stækka.

Alfama, eða réttara sagt Alhama-hverfið, var lengi fjölþjóðadeigla og nafnið sjálft er t.d. arabískt. Á 16. öld bjuggu í hverfinu margir gyðingar. Í dag er þarna allt öðruvísi umhorfs en á 16. öld, því hverfið eyðilagðist mjög í jarðskjálftanum mikla í Lissabon árið 1755.

Lögregla Lissabongyðinga (með rauða hatta) handsama þræl sem hlaupið hefur á brott

Svartur þræll dansar við hvíta þjónustupíu, meðan svartur vörður ríður hjá.

Málverkið sýnir vissulega marga negra, sem flestir voru væntanlega húsþrælar og þjónar. Það sem listfræðingarnir í Baltimore gerðu sér hins vegar ekki grein fyrir, en sérfræðingur einn í sögu gyðinga benti á, var að annar minnihlutahópur var einnig ríkulega til staðar á myndinni, þ.e. gyðingarnir, sem voru oft vel stæðir kaupmenn (sem tóku beint og óbeint þátt í þrælaversluninni). Síðustu gyðingarnir, sem ekki beygðu sig á bálkesti Rannsóknarréttarins, voru flestir flæmdir frá Portúgal nokkrum áratugum síðar en þetta málverk var málað. Þeir flýðu til Niðurlanda, Ítalíu, Grikklands og víðar og er margt gott fólk komið af þeim sem og og negrunum.

Myndin sýnir fjörugan dag við brunninn, þar sem þjónar og þrælar, vatnsberar, sækja sér vatn. Það er líf og fjör  í tuskunum. Fólk dansar og daðrar meðan yfirvaldið, og þar með talið gyðingalögreglan sækir þræla sem ekki var treystandi eða höfðu farið á fyllerí. Meira að segja má sjá svartan lögreglumann ríðandi svörtum hesti, líklega á vegum kirkjunnar eða einhvers greifa. Skoðið og látið heillast.

Svona málverk er einfaldlega á við ferð aftur í tímann.

Ljóst er að Dom Aharon de Castro y Costa ætlaði sér ekki kristinn mann fyrir Leu sína, sama hvað það kosta þyrfti. Aharon mundar byssu sína. Stækkið til að sjá dramaið.

Fornleifur mælir með: Áhugaverðu bloggi Dr. Miröndu Kaufmanns sagnfræðings.

Fyrri færsla Fornleifs um negralistfræði: Negrinn á fjölinni

 

Hvað þessi þeldökki maður gerði til að verðskulda svona meðferð ætla ég mér ekki að velta mikið fyrir mér, en hann hefur kannski orðið dálítið "fresh" við brunninn.