Þið munið hann Jörund - eða hvað?

ATHUGASEMD 

5. desember birtist þessi frétt á Pressan.is. Þar er viðtal við Þjóðminjavörð um gripi á Þjóð-minjasafni Íslands, sem ég hafði haldið fram að hefði týnst,  og hefur mér að hluta til orðið á í messunni. Ég biðst velvirðingar á því að ég hélt að smámyndin af Jörundi Hunda-dagakonungi væri týnd, svo og stytta úr safni Jóns Sigurðssonar. Á 8. áratug  síðustu aldar var mér tjáð af nokkrum af hinum yndislegu gæslukonum safnsins, að postulínsstytta í safni Jóns hefði týnst, eins og ég lýsi hér á blogginu. Því miður kannaðist ég ekki við grein Ingu Láru Baldvinsdóttur í Árbók Hins íslenzka Fornleifafélags og vissi því ekki að smámyndin af "Jörundi" hafi verið í geymslu frá því snemma á 8. áratug síðustu aldar. En áður hékk hún í hliðarsal til norðvesturs af svo kölluðum fornaldarsal.

Hins vegar á ég bréfaskrif við fyrrverandi þjóðminjavörð og annan starfsmann fornleifa-vörslunnar sem leituðu til mín vegna týndra innsiglishringa frá Skálholti í Þjóðminjasafni Íslands, þó ég hafi aldrei skilið af hverju, þar sem ég var ekki starfsmaður safnsins þegar gripirnir týndust/hurfu. Vona ég að þeir hafi komið í leitirnar, en mér hefur aldrei verið greint frá því með óyggjandi hætti. Það gleður mig hins vegar, að loks sé komin opinber staðfesting á því að hin forna kinga úr kumlinu í Granagiljum, sem ég ritaði nýlega um, sé týnd og tröllum gefin, þótt ekki hafi verið greint frá því í 2. útgáfu af doktorsritgerð Kristjáns Eldjárns fyrir rúmlega 10 árum síðan, og heldur ekki annars staðar síðan kingan hvarf árið 1967.

Það er virðingarvert af Margréti Hallgrímsdóttur þjóðminjaverði að greina Pressunni frá öðru því sem miður hefur farið, en sem hún á engan hátt ber ábyrgð á.

Lengi var því haldið fram, að málverk eftir hinn heimsþekkta danska listmálara C.W. Eckersberg (1783-1853) sýndi Jørgen Jørgensen, sem við Íslendingar köllum jafnan Jörund Hundadagakonung.

Jörundur á Frederiksborgarsafni

Fyrir tveimur árum flutti danskur grúskari, Jørn Dyrholm að nafni, erindi um málverkið, sem talið er vera eftir Eckersberg, á þingi sagfræðingafélagsins á Íslandi um Hundadagakonunginn. Dyrholm telur hins vegar að myndin sé ekki eftir C.W. Eckersberg, heldur Hans Hansen (1769-1828). Myndin er heldur ekki af Jörundi, ef trúa má Dyrberg. Færði Dyrholm fyrir því sterk rök að maðurinn á portrettinu með tæru, bláu augun og rósrauðu kinnarnar, sem hingað til hefur verið bendlaður við Jörund, passaði ekki alveg inn í þá lýsingu sem Englendingar gáfu af sakamanninum Jörundi, sem var dökkhærður og með hnotubrún (hazel brown) augu. Því miður hef ég enn ekki séð neina grein eftir Jørn Dyrholm  um efnið, og gat ekki fundið hann í neinum skrám í Danmörku, er ég var að leita að honum til að reyna að spyrjast fyrir um útgáfu niðurstaðna hans. Hér má hins vegar lesa um erindi Dyrholms í Reykjavík.

 

Jörundur sem einu sinni hékk sem er í geymslu á Þjóðminjasafninu

Annað málverk er til af Jörundi, það er fróðir menn telja. Reyndar ætti ég frekar að skrifa, að það „var til". Málverkið, smámynd, hékk eftir 1948 í Þjóðminjasafni Íslands og bar safnnúmerið 18974. En Þjms. 18974 (Rétt númer er MMS 18974) hefur nú ekki hangið í langan tíma uppi á safninu. Málverkinu var víst hnuplað, að því mér var sagt, og held ég því miður að ekki sé einu sinni til af því almennileg litmynd (Þetta er ekki rétt sjá athugasemd hér að ofan). Ég man vel eftir myndinni á Þjóðminjasafninu í æsku minni og bakgrunnurinn á myndinni var grænn (svipað því sem ég hef reynt að endurgera hér á myndinni fyrir ofan).

 

Jörundur á Ross brú í Tasmaníu

Svo telja sumir að konungurinn af Íslandi hafi verið höggvinn í ástralskan sandstein á brú einni mjög veglegri í Tasmaníu, sem kölluð er Ross Bridge, eftir bænum sem hún stendur við.

Lista- og sakamaðurinn Daniel Herbert hjó lágmyndir á brúna, sem lokið var við árið 1836, og mun Herbert hafa notað þekkt fólk og kunningja sem fyrirmyndir. Telja margir að maðurinn með kórónuna sé enginn annar en Jørgen Jørgensen, og ýkt kvenmynd við hlið konungsins er talin sýna Noruh Corbett, fyllibyttuna írsku sem Jørgensen kvæntist þarna andfætis landinu sem hann stýrði árið 1809. Ekki er það svo galin tilgáta. En ekki ætla ég mér að skera úr um hvort það er rétt, að lágmynd sé til af konungi Íslands í Tasmaníu. 

Lítið hefur þó verið vísað til myndarinnar á brúnni  í Tasmaníu á Íslandi. En fyrir nokkrum árum hló ég mig máttlausan þeg ég las viðtal við tvo íslenska kvikmyndagerðarmenn sem höfðu lagt leið sína til Ástralíu til að mynda fugla. Haft var eftir þeim að höfundur lágmyndanna á brúnni hafi væri Jörundur sjálfur, að brúin væri í Ros (sic) og að Jörundur hefði notað steinlím sem varð afgangs til að móta myndirnar. Limestone, (sandsteinn), varð þarna að steinlími hjá fuglaljósmyndurunum. Hér með leiðréttist það og bí bí og blaka.

Að lokum má nefna skopteikningu Jörundar sjálfs frá dansiballi í Reykjavík árið 1809, þar sem ein maddaman krækir hárkollu sinni í ljósakrónu, en menn telja sig sjá Jörund í salnum. En það eru víst líka eintómar getgátur. 

Athugasemdir

[Rauða Ljónið, 26.11.2011 kl. 23:07]

Hef aldrei trúað því að þessi mynd væri af Hundadagakonungi til þess er hún of vel gerð.
Kv. Sigurjón

[Aðalbjörn Steingrímsson (IP-tala skráð) 27.11.2011 kl. 11:59]

Þeir sem lesið hafa um Jörgen eiga ekki erfitt með að muna hann. Ótrúlegur ævintýramaður og það sem honum datt í hug að gera og gerði er hreint magnað.