Fćrsluflokkur: Málverk, myndir, listaverk

Marx Brothers

Marx Vilhjalmur Örn Vilhjalmsson 1976 small

Á yngri árum gćldi ritstjóri Fornleifs viđ teóretískan sósíalisma. Ég las sem minnst, ţví ţetta var svo leiđinlegt allt saman. En samt var ég jafnan viss um ágćti jafnréttis, hver fengi stćrstu kökuna og allt ţađ. Ég er ţó ekki vitlausari en svo, ađ fljótlega gerđi ég mér grein fyrir ţví ađ "sannir" sósíalistar eru síst af öllu fyrir jafnrétti og eru ţar ađ auki jafn veiklundađir og sannir kapítalistar. Ţeir hugsa ávallt fyrst og fremst um eigin hag og ţćgindi. Peningar eru ađaláhugamál ţeirra.

Áđur en sú opinberum rann upp fyrir mér, var ég fram undir tvítugt handbendi alheimsbyltingarinnar og hélt langar og leiđinlegar rćđur yfir hausamótunum á ţeim sem nenntu ađ heyra. Mest var ţađ yfir henni ömmu minni. En hún var međ heyrnartćki sem hún gat skrúfađ niđur styrkleikann á. Og svo brosti hún bara og leyfđi mér ađ masa. Mér var alltaf illa viđ flokka og er enn, bćđi til hćgri og vinstri. 


Eitt var ţađ gott, sem ég taldi mig geta leitt af mér fyrir heimsbyltinguna, en ţađ voru hćfileikar mínir til ađ hrađteikna helgra manna myndir af afguđum kommúnismans. Ég seldi nokkrar slíkar myndir til helsjúkra áhanganda byltingarinnar.

Nýlega hef ég veriđ ađ taka til á háa loftinu, ţ.e.a.s. í húsinu. Háa loftiđ á sjálfum mér ţarf ekkert ađ hreinsa og ég er fyrir löngu kominn međ sömu hárgreiđslu og Lenín. Viđ flutninga og tilfćrslur á kössum fast undir súđ, verkefni sem enn er ekki lokiđ, fann ég ţrjá verđmćta íkona neđst í bókakassa. Ţetta voru gömul prufustykki međ blandađri tćkni eins og ţađ heitir.

Lenín Vilhjalmur Örn Vilhjalmsson 1975 small

Mér til mikils hryllings uppgötvađi ég ađ smádýr, silfurskottur, höfđu ráđist á Karl Marx, sem ég rissađi upp áriđ 1976. En allt annađ í kassanum, bćkur og tvö íkon af Lenín og Trotsky höfđu skotturnar fúlsađ viđ, enda algjörlega blindar á fegurđ.

Njótiđ málverkasýningarinnar. Ţess ber ađ geta ađ ég teiknađi tvćr ţessara mynda eftir teikningum eftir frćga sovéska listamenn, sem var ađ finna í bók um byltingarlist sem til var á heimili mínu. Bókina hafđi fađir minn eitt sinn fengiđ sem gjöf á bás Sovétríkjanna á heimssýningu í Brussel á 6. áratugnum. Ég, sonur heildsalans, tók slíku ástfóstri viđ ţessa listaverkabók ţegar á unga aldri, ađ fađir minn taldi víst ađ ég yrđi kommi. Mér ţótti bara svo góđ lyktin af rússnesku prentsvertunni.

Myndirnar eru af eins konar Marx frá 1976, međ allt of gáfulegt enni. Hinar eru af brćđrum hans í byltingunni, ţeim Lenín og Trotsky.  Lev Trotsky skóp ég einnig áriđ 1976 međ hjálp lítillar ljósmyndar í bók. Ég málađi Trotsky međ brún augu, en nú veit ég ađ hann mun hafa veriđ bláeygur. Frida Kahlo trylltist er hún leit í blá augu Trotskys.

Sú teikning sem ég held mest upp á, og set líklega í ramma fyrst ég hef fundiđ hana eftir öll ţessi ár, er af Lenín og er frá 1975. Ég er nokkuđ viss um ađ fyrirmyndin, sem var eftir frćgan sovéskan agiografon, hafi veriđ ćtluđ fyrir úsbekískan markađ. Sjáiđ augun.

Ekki mun ég eyđa fé í dýra forvörslu á Karli Marx. Teikningin af honum sýnir í raun ástand alheimssósíalismans í dag. Hann er sundurétin af frumstćđum dýrum.

Mikiđ var mađur nú pervers ungur mađur.

Trotsky Vilhjalmur Örn Vilhjalmsson lille


To H.M. Queen Elizabeth II: Please correct the error, your Highness

239941-1325842576.jpg

   The above painting is by Elisabeth Jerichau-Baumann (1819-81), who was one of the leading female painters in Denmark in the mid and late 19th century. Born in Zoliborz, once a wealthy rural area south of Warsaw, into a German family, Elisabeth became a Danish subject, when she married fellow artist and professor of the Royal Academy in Copenhagen, Jens Adolf Jerichau.  They had met in Rome, whereto they both had travelled to seek inspiration and live the lives of true artists of the period. In Rome Jens Adolf was a student of the Icelandic-Danish sculptor Bertel Thorvaldsen.

After settling down in Copenhagen, Elisabeth lived in the shadow of her husband, as was the custom of those days. From 1847 and onwards, she gave birth to nine children.  Despite this, she managed to work with her art and to present it to a wide public. She found it difficult to get accepted in Denmark being a woman, and later when Denmark and Germany were at war, also because of her German descent. Due to the couples'­ many visits and stays abroad, together and on their own, Elisabeth Jerichau-Baumann received more recognition in England and especially in France. Her art was also more inspired by French and British trends than by the so called Danish Golden Age painters.

2160-1292516304.jpgIn the month of June 1852 the artist couple travelled to London to present Queen Victoria with a portrait of the Queen dowager of Denmark (see here), and to exhibit Elisabeth's works at the gallery at the newly rebuilt Bridgewater House.  A review in the Times, probably referring to the portrait above, reported that 'the lovers of simple natural beauty will not fail to be attracted by the portrait of an Icelandic maiden, in her national Sunday suit, holding her Psalm book in her hand - a picture which for the tenderness and truthfulness of execution seems to us worthy of the highest praise.

During the exhibition, Queen Victoria invited Elisabeth and her husband to a private reception at Buckingham Palace. The painting of the Icelandic girl was bought by Queen Victoria for the amount of 900 Rbd (Rixdollars). The painting now hangs in the drawing room of Osborne House, Isle of Wight.

From an Icelandic girl to a Norwegian widow

At some stage, during the long period of Victoria's own dedicated widowhood, a sign stating that the painting depicted a "Norwegian widow" was fixed to the elaborate frame in 1876.  Ever since the owners have been reluctant to correct the error. The title The Norwegian widow is now presented with quotation marks on the website of The Royal Collection Trust in London (see here).

It is highly unlikely that an Icelandic woman living in Copenhagen posed for Elisabeth in Copenhagen. That would definitely have made the 'headlines' in Iceland, which it didn't. A more likely scenario is that Elisabeth used available etchings of Icelandic women, which she found in contemporary travel-books, as a model. She then masked the model with a Hellenistic face and seated her in a slightly Victorian variation of one of the Icelandic church chairs from Grund, which is still kept in the National Museum of Denmark. This 16th century Icelandic chair is one of a pair of chairs (the other one to be found in the National Museum in Reykjavík), carpentered  in the Romanesque style. The sad, but majestic face, as well as the black robe of the 'Icelandic woman' might have led to the assumption that she was a widow.

grund_1.jpg

 

The Grund-chair which Elisabeth Jerichau-Baumann was inspired by

Other Icelandic Women by Jerichau-Baumann

In 1852 Elisabeth completed two variations of the panting of the Icelandic woman; The one she sold Queen Victoria. Another one is now kept at the Hamburger Kunsthalle (Ein isländisches Mädchen, Inv.-Nr. HK-3466; see here on the website of Dr. Jerzy Miskowiak, a Polish urologist and a surgeon who has lived in Denmark since 1971. Dr. Miskowiak plans the publication of all known works of Jerichau-Baumann later this year. The model in the arched panting in Hamburg is similar to that of the Icelandic lady in London. However, she sits in a chair, which has no connection to Iceland at all. The London-painting is a much better work of art than the painting in Hamburg. Most likely the painting in Hamburg, also dated to 1852, was first painted for an exhibition in Copenhagen, after which Elisabeth decided to paint a better version for her exhibition in London. The work in Hamburg has the title "Ein Isländisches Mädchen" - An Icelandic girl. The Germans possibly have found the woman in the picture too young to be addressed as a 'Frau' or a widow.

2uytus.jpg

In 1862 Elisabeth painted still another Icelandic woman with the  help of remedies in the form of Icelandic artefacts kept in the National Museum in Copenhagen.  Now Elisabeth created the 10th Century Saga-figure Hallgerđur, the femme fatale wife of Gunnar from Hlíđarendi. Gunnar was a good friend and companion of Njáll in Njáls-Saga.  By putting an 18th century Icelandic crucifix around her neck and an Icelandic ornamented belt around her early 19th century hat, Elisabeth tried to revive a major figure of the Icelandic Saga-litterature, the heartless 10th Century proto-feminist Hallgerđur, which the Danes  wrongly renamed Hallgjerde. Despite 400 year of Danish rule at the time the portrait was painted, only a few Danes managed to understand Icelandic, not to mention to speak it.

Elizabeth Jerichau-Baumann´s 'Hallgjerde' was auctioned off by Bruun & Rasmussen in 2008. Whom the painting was sold to is a secret, but the estimated value was 50.000 DKK or 6700 (link Work 570, page 232). Hallgerđur didn't want to give her husband a few strands of her long hair so he could rewind the broken cord of his bow, when their home was under attack - which resulted in his death. Now she is hanging somewhere to the delight of a passionate collector, who probably doesn't know that Hallgjerde forsaked her husband, because he had slapped her cheak, when he discovered that she had sent her slave to a neighboring farm to steal. 

Iceland rembembers the artist in 1882

Half a year after the death of Elisabeth Jerichau-Baumann, she was remembered in the Icelandic annual magazine, Skírnir. Skírnir reported (in my translation):

On the same day (11 June) died Elisabet Jerichau-Baumann, who has become famous for her drawings and colored paintings. She was married to the sculptor Professor Jerichau, whom she had met in Rome. She was born in Poland to German parents, and in the recallection of her childhood, she had vivid memories from the revolution (1829). One of her paintings is called "Finis Polonić" (The termination of Poland). She travelled widely in Europe and was greatly inspired by these travels,  e.g.in  Constantinopel, where she was allowed to get aquainted to the women of the Sultan in the Harem. She often told vivid and interesting stories about her travels in dailies and pamphlets.  Two of her paintings were inspired by Icelandic themes, one was entitled "An Icelandic woman" [the title Islćnderinde was printed in Danish in the Icelandic article], and the other symbolized Hellgerđur Langbrók. The first painting was bought by Queen Victoria of Britain.

Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, March 2017


Heilagur Vitus í Freiburg

st_vitus.jpgFyrir viku síđan dvaldi ég í Ţýskalandi, nánar tiltekiđ í Freiburg, ţar sem ég var gestur í afmćlisveislu Felix vinar míns Rottbergers (sjá fćrslu hér fyrir neđan).

Freiburg er forn háskólaborg og trúarmiđstöđ kaţólskra. Einhverjir Íslendingar hafa lagt stund á nám í Freiburg og ţykir ţar ekki dónalegur háskóli. Borgin varđ mjög illa út úr síđara heimsstríđi. Mikiđ magn af sprengjum rigndi yfir hana í nóvember 1944 og 90 % gamla bćjarhlutans voru jöfnuđ viđ jörđu. 

Nokkuđ var ţó öđruvísi fariđ međ sprengjuregniđ í Freiburg en í flestum öđrum borgum Ţýskalands. Ţýskt stórskotaliđ taldi vegna mistaka ađ borgin vćri frönsk, enda skammt til landamćra Frakklands. Ţjóđverjar töldu ađ í borginni vćru herir bandamanna búniđ ađ hreiđra um sig. Ţví fór sem fór. Ţjóđverjar réđust á sjálfa sig. Aleppó er ekkert einsdćmi.

Á árunum eftir stríđ var gamli bćrinn byggđur upp aftur eftir gömlum myndum, teikningum og jafnvel minni. Endurreisn gamla bćjarins hefur tekist upp og ofan, en margt er ţó međ ágćtum. Í dag sver Freiburg sig ţví í ćtt viđ "gamla Selfoss", leikmyndabć sem fyrrverandi forsćtisráđherrann vildi byggja úr timbri frá BYKO, ţó svo ađ aldrei hefđi sprungiđ nema borđsprengja og nokkrir botnlangar á  Selfossi.

Ekki fóru allir forngripir forgörđum í Freiburg og ţar er ágćtt borgar- og miđaldasafn, Augstiner Museum, sem er í gömlu Ágústínaklaustri.

Ţar fann ég ţetta skemmtilega líkneski frá 1500-1525, sem sýnir háheilagan mann sem tekinn hefur var međ buxurnar niđrum sig og hefur síđan veriđ látiđ krauma í eigin feiti, ekki ósvipađ og sá fyrrverandi sem vildi reisa Selfoss í áđur óţekktri dýrđ. Ţau jarteikn gerast nefnilega á stundum ađ rassberir menn eru teknir í heilaga manna tölu, sér í lagi ef taliđ er ađ ţeir séu sakleysiđ uppmálađ.

Ţarna er auđvitađ á ferđinni heilagur Vitus sem uppi var um 300 e. Kr. í Litlu-Asíu, ef ţađ er ekki lygi. Diocletianus keisari lét sjóđa Vitus í olíu fyrir ţćr sakir einar ađ Vitus var kristinn. Keisarinn var líklegast félagi í Vantrú, ţví ekki hefur hann veriđ múslími. Sánkti Vitus telst í kaţólskum siđ til eins hinna 14 hjálpardýrlinga sem gott ţykir ađ heita á í veikindum og vandrćđum. Vćnlegast ţótti ađ heita á hann ef mađur var barn eđa unglingur eđa fyrir fólk sem haldiđ var flogaveiki og krampa. Hann dugđi ţó skammt fyrir fórnarlömb presta sem hafa fengiđ gott fólk á Íslandi til ađ greiđa 200.000.000 króna í bćtur fyrir ósannađar sakir erlendra presta. Kannski vantar líkneski af Vítusi í Landakotskirkju.

Einhver veltir líklega fyrir sér af hverju af er hćgri höndin á Vítusi. Ég veit bara eitt, ţađ er ekki George Soros ađ kenna.

Blessuđ sé minning hans.

"Í olíu, fyrr má nú fyrr vera. Mikiđ ţurftu sumir menn ađ ţola til ađ viđ gćtum orđiđ svona ferlega siđmenntuđ á okkar tímum."


Falleg mynd eftir Ţorvald Skúlason til sölu í Kaupmannahöfn

_orvaldur_skulason_hos_nina_1260611.jpg

Fornleifur hefur fengiđ leyfi listaverkasala og vinar síns í Kaupmannahöfn ađ birta mynd af einstaklega fallegu málverki međ einstaklega fallegri litasamsetningu. Verkiđ er frá yngri árum Ţorvaldar Skúlasonar.

Málverkiđ er nú til sölu í Kunsthandel Nina J, í Gothersgade 107.  Myndin er úr safni hjónanna og listamannanna Maríu H. Ólafsdóttur, sem var íslensk, og Alfreds I. Jensens.

Málverkiđ er líklega málađ í Osló eđa Kaupmannahöfn. Ég hallast sjálfur ađ Vesterbro í Kaupmannahöfn. Ég tel ađ ţađ sé málađ á sömu árum og ţetta verk sem var til sölu hér um áriđ í Gallerí Fold í Reykjavík:

_orvaldur_skulason.jpg

Ef menn vilja eignast gott verk, er um ađ gera ađ flýta sér. Hér eru upplýsingar um Kunsthandel Nina J, ţar sem myndin er til sölu. Verđiđ kemur mjög á óvart. Eins og Danir segja; Fřrst kommer, fřrst fĺr

maestro_orvaldur_1260615.jpg

Meistari Ţorvaldur


Afar sérstakur saksóknari

malverkin_tvo.jpg

Ég ritađi hér um daginn um nýja málverkafölsunarmáliđ, ţar sem tvö málverk eftir Svavar Guđnason voru tekin í hald lögreglunnar í Kaupmannahöfn sama dag og bjóđa átti upp málverkin hjá uppbođsfyrirtćkinu Bruun Rasmussen.

Ţađ sem Bruun Rasmussen var ekki tjáđ nákvćmlega hvađan ákćran kćmi, samkvćmt upplýsingum Niels Raben yfirmanni uppbođa nútímalistar, og eigandi eins málverksins K.O. hefur heldur ekki fengiđ upplýsingar um hver hafi sett fram ákćruna, hafđi ég samband viđ Ríkislögregluna á Íslandi. Ţar sagđi mér lögfrćđingur, ađ Embćtti sérstaks saksóknar ađ Skúlagötu 17 í Reykjavík vćri ţađ embćtti sem sći um ţetta mál og hefđi sett fram kćruna sem leiddi til ţess ađ lögreglan í Kaupmannahöfn lagđi hald á tvö málverk.

Er ég hafđi samband viđ Sérstakan saksóknara í dag var mér tjáđ ađ Ólafur Ţór sérstakur saksóknari sći um ţetta fölsunarmál ásamt embćttismanni hjá embćttinu sem heitir Sveinn. Ţeir voru fara á fund og gátu ţví ekki svarađ erindi mínu, sem ég býst viđ ađ ţeir svari skriflega og hafa ţeir fengiđ erindiđ.

Spurning mín til embćttisins er einfaldlega sú: Hvernig ákćra frá forverđi viđ Listasafn Íslands, sem séđ hefur málverk á netinu og slćr ţví fyrirvaralaust út ađ ţađ sé falsađ, verđi mál sem sérstakur saksóknari og Lista Sveinn starfsmađur hans taka ađ sér ađ kćra í og krefja lögregluyfirvöld í Danmörku gegnum NORPOL ađ gera upptćk. Ég fć alls ekki séđ af lögum nr. 135/2008, ađ ţađ sé í verkahring Sérstaks saksóknara ađ rannsaka meintar málverkafalsanir. Sjá hér.

Hvađ kalla menn rannsókn ?

Samkvćmt nýjum lögum (2014) um ráđstafanir gegn málverkafölsunum hefur Alţingi ályktađ ađ fela "mennta- og menningarmálaráđherra ađ setja á laggirnar starfshóp skipađan fulltrúum Listasafns Íslands, Myndstefs, Bandalags íslenskra listamanna, Sambands íslenskra myndlistarmanna, embćttis sérstaks saksóknara, sem fer međ efnahagsbrot, og mennta- og menningarmálaráđuneytis sem geri tillögur ađ ráđstöfunum gegn málverkafölsunum og skilgreiningu á ábyrgđ hins opinbera í lögum gagnvart varđveislu ţessa hluta menningararfsins. Ţá fái hiđ opinbera frumkvćđisskyldu til ađ rannsaka og eftir atvikum kćra málverkafalsanir."

Ţess ber ađ geta ađ slíkur starfshópur hefur ekki komiđ saman. Hins vegar hljóp embćtti Saksóknara til nú eins og ađ verk látins íslensks listamanns vćru í verđflokknum Picasso plus, og sala á meintri fölsun á verki hans (sem dćmt var falsađ eftir ađ Ólafur Ingi Jónsson forvörđur sá ţađ á netinu/ţađ var ranbsókn) vćri brot sem setti efnahag Íslands í vanda. Ţađ er eins dćmalaust vitlaust og ţegar Bretar settu Íslendinga á hryđjuverkalistann. Vita menn hvađ áćtlađ verđ var á málverkinu á uppbođi Bruun Rasmussen sem K.O. á Jótlandi setti á uppbođ? Ţađ eru skitnar 5350 € (40.000 DKK/825.000 ISK) Er ekki mikilvćgara fyrir sérstakan saksóknara ađ setja bankafalsarana og bankaellurnar undir lás og slá?

Hvađ haldiđ ţiđ lesendur góđir? Er rétt ađ nota embćtti sérstaks saksóknara til ađ eltast viđ hugsanlega fölsun í Danmörku, ţegar embćttinu ber fyrst og fremst ađ lögsćkja menn sem settu Ísland á hausinn? Verk í eigu manns á Jótlandi, sem erfđi verkiđ eftir foreldra sína sem voru ţekktir listaverkasafnarar, sem keyptu málverkiđ áriđ 1994, getur vart hafa sett Ísland á hausinn áriđ 2008. En hvađ veit ég?

Hvenćr endar hin sér íslenska vitleysa? Vonandi verđur sérstakur saksóknari eins duglegur viđ ađ lögsćkja bankabófana og hann hefur veriđ í ţessu nýupptekna fölsunarmáli. Fyrir nokkrum árum síđan var málverkafölsunarmáliđ taliđ eitt mesta og dýrasta mál landsins. Nú eru slík mál bara peanuts bćđi hvađ varđar stćrđ og kostnađ.

bf6c200b165df26bf08deb3f0725afad.jpg

Tvćr falsanir af 900 ?

766301.jpg

Fyrr í ár var samţykkt ţingsályktunartillaga um ráđstafanir gegn málverkafölsunum. Ég skrifađi skömmu áđur lítillega um máliđ hér á Fornleifi.

Í fyrradag kom svo upp enn eitt fölsunarmáliđ. Forvörđurinn Ólafur Ingi Jónsson hafđi frétt af tveimur málverkum eftir Svavar Guđnason á uppbođi hjá uppbođsfyrirtćkinu Bruun Rasmussen í Kaupmannahöfn. Hann taldi sig ţegar sjá, ađ um falsanir vćri ađ rćđa. Hann sendi um ţađ greinargerđ eđa eitthvađ ţvíumlíkt til embćttis Ríkissaksóknara, sem svo glćsilega tókst ađ klúđra fyrri fölsunarmálum međ lagatćknilegu rugli. En nú átti greinilega ađ sýna röggsemi svo embćttiđ sendi lögreglunni í Kaupmannhöfn tafarlaust beiđni um ađ koma í veg fyrir sölu málverkanna, ţví ţau voru talin fölsuđ.

Ađ morgni ţess dags sem uppbođiđ átti ađ vera hafđi lögreglan í Kaupmannahöfn samband viđ uppbođsfyrirtćkiđ sem tók myndirnar af skrá, allt fyrir orđ sérfrćđings sem ađeins hafđi séđ ljósmyndir af málverkunum en ekki skođađ ţćr hjá uppbođsfyrirtćkinu eđa rannsakađ. Ţess verđur ţó ađ geta, ađ danska lögreglan vildi ekki gefa Bruun Rasmussen upp, hverjir hefđi kćrt í málinu og hver héldi ţví fram ađ málverkin vćru fölsuđ. 

_lafur_forvor_u.jpg
Ólafur Ingi Jónsson forvörđur Listasafns Íslands.

 

Íslenskir fjölmiđlar hafa nokkrir greint frá málinu og út frá ţeim fréttaflutningi má ćtla ađ málverkin séu m.a. talin fölsuđ, ţar sem ţau eru máluđ međ alkyd litum (akryl) og er ţví haldiđ fram í fjölmiđlum ađ slík málning hafi ekki veriđ framleidd fyrr en eftir dauđa listamannsins, Svavars Guđnasonar (1934-1988).  Í fyrri málum hefur einnig veriđ haldiđ fram ađ undirskriftin, signatúrinn, sé ekki Svavars sjálfs og ađ myndirnar séu viđvaningslegar. Ţar ađ auki var ţví fleygt fram í fjölmiđlum nú ađ málverkin sem síđast voru á uppbođi Bruun Rasmussens vćru líklega máluđ eftir fyrirmyndum.

Málverkin keypt áriđ 1994

Af uppbođsgögnum, sem ţví miđur voru dregin til baka, má sjá úr hvađa safni ein myndanna var. Ţađ voru hjón á Jótlandi sem voru ţekkt fyrir listaverkasafn sitt. Dönsk listasöfn höfđu haldiđ sér sýningar á hlutum ţess safns.  Sonur ţeirra erfđi öll listaverkin ađ ţeim látnum. Eins og einn sýnandi verka foreldra hans sagđi, ţá var hann dreginn međ á sýningar og listasöfn allan sinn barndóm, settur á baksćtiđ í bílnum međ bunka af Andrés Andarblöđum, međan foreldrarnir keyptu inn listaverk og ţrćddi öll listsöfn hins siđmenntađa heims međ hann á aftursćtinu. Hann selur nú ţessi verk sem hann hefur engan persónulegan áhuga á.  

Ég hafđi samband viđ K.O. son hjónanna og hann var undrandi ađ heyra ađ mynd hans hefđi veriđ tekin af uppbođinu og ađ hún vćri nú í vörslu lögreglunnar í Kaupmannahöfn. Hann á kvittun fyrir kaupum málverkanna og voru ţau keypt af foreldrum hans af galleríi í Grřnnegade í Árósum 1994.

Vilhjálmur Bjarnason veit eitthvađ sem Bruun Rasmussen veit ekki

Vilhjálmur Bjarnarson alţingismađur, einn ţeirra sem setti fram ţingsályktunartillöguna sem fyrr er nefnd, hélt ţví fram viđ RÚV í gćr (24.9.2014) ađ honum vćri "kunnugt um ţađ ađ Bruun Rasmussen hafđi vísbendingar um ţađ áđur ađ verkin vćru fölsuđ. Ţannig ađ ţađ var ósköp einfalt ađ leita ţessara leiđa. " Ţetta bar ég í morgun undir Niels Raben hjá Bruun Rasmussen, sem sagđi ţađ af og frá. Hann hefđi ekki vitađ né haft neinar vísbendingar um ađ verkin vćru hugsanlega fölsuđ fyrr en hann fékk erindi frá Kaupmannahafnarlögreglunni, sem ekki vildi gefa upp hver á Íslandi kćrđi myndirnar sem falsanir.

Vilhjálmur Bjarnarson verđur ađ skýra ţessi orđ sín, og nú er líklega komiđ ađ ţví ađ framkvćma ađrar "rannsóknir" en ađ dćma út frá ljósmyndum á vefsíđum. Ţađ stenst einfaldlega ekki frćđilega og mađur leyfir sér ađ lýsa furđu á vinnubrögđum Ríkissaksóknara, ţó ţađ sé greinilega komiđ í tísku af öđrum sökum.

Ţáttur Ríkissaksóknara

Ég á mjög erfitt međ ađ skilja, hvernig hćgt er ađ fá Ríkissaksóknara ađ ađhafast nokkuđ í máli nema ađ fyrir liggi einhvers konar rannsókn, t.d. ferđ Ólafs Inga til Uppbođshúss Bruun Rasmussens í Bredgade í Kóngsins Kaupmannahöfn, ţar sem hann hefđ getađ skođađ myndirnar gaumgćfilega. En ţađ eru greinilega ekki venjulegar ađferđir Ólafs Inga eđa stofnunar ţeirrar sem hann vinnur fyrir. Eins má furđu sćta, ađ sú deild lögreglunnar í Kaupmannahöfn sem gerđi verkin upptćk sl. ţriđjudag hafi ekki viljađ upplýsa hver hafi sett fram ákćru og á hvađa grundvelli. Ţar međ hefur danska lögreglan líklegast brotiđ dönsk lög segir mér lögfróđur vinur minn.

Lesendur Fornleifs muna kannski eftir furđumyndunum 24 sem Ólafur Ingi sagđi hollenskar og frá 17. öld. Ţćr voru nú ekki hollenskar og eru frá 18. öld og eru líklegast málađar af Sćmundi Hólm, fyrsta Íslendingnum sem gekk á listaakademíu. Ólafur hélt meira ađ segja lćrđan fyrirlestur á Listasafni Íslands um hollensku málverkin áđur en ég sýndi fram á annađ og meira, sjá hér og hér.

Enn er ég ekki búinn ađ sjá neinn rökstuđning frá Ólafi Inga Jónssyni fyrir yfirlýsingum hans um ađ 900 falsanir séu í umferđ. Vissulega hafa veriđ falsanir í umferđ á Íslandi, og dreg ég ţađ ekki í vafa, en ţađ gefur mönnum ekki "veiđileyfi" á listaverkasala og uppbođshús ef haldbćrar sannanir liggja ekki fyrir. Enn hef ég ekki séđ efnagreiningar eđa lćrđar greinar eftir Ólaf forvörđ. Er ekki komin tími til fyrir Listasafn Íslands ađ gefa ţađ út?  Er hćgt ađ tjá sig um málverkafalsanir án ţess? Er nóg ađ mćta međ sjónvarpsmenn í gallerí, eins og Ólafur hefur gert í Reykjavík, og heimta ađ fá ađ rannsaka verk í beinni útsendingu. Hvađ varđ um hinn undirbyggđa grun, svo ekki sé talađ um grunninn?


Eldgosamyndir Sćmundar Hólm

katla_naermynd_eldingar.jpg
 

Nú á tímum flýgur meistari Ómar Ragnarsson jafnan fyrstur yfir nýbrunnin hraun og landbrot og getur samtíminn lengi ţakkađ honum ţau afrek, ţótt sum ţeirra jađri jafnvel viđ lögbrot.

Á 18. öld var Sćmundur Magnússon Hólm, prestur, listamađur og altmúligmađur ein besta heimild okkar um eldsumbrot. Sćmundur var jafnvel svo góđur, ađ han skrifađi bók, sem kom út á dönsku (Om Jord-Branden paa Island i Aaret 1783)  og ţýsku  (Vom Erdbrande auf Island im Jahr 1783) um Skaftárelda, og ţađ án ţess ađ hafa séđ eldana sjálfur. Reyndar var Sćmundur fćddur í Međallandssveit og kannađist ţví vel viđ alla stađhćtti. Lýsingar hans á Skaftáreldum byggja ţó eingöngu á rituđum frásögnum sem honum bárust til Kaupmannahafnar, ţar sem hann dvaldist viđ nám á međan á gosinu stóđ.

Ţótt áhugamenn um íslenska eldfjallasögu ţekki flestir rit Sćmundar um Skaftáreldana 1783, ţá kannast líklegast fćstir viđ litađar pennateikningar hans af ýmsum íslenskum eldfjöllum og gosum ţeirra. Sćmundur hófst greinilega allur á loft og teiknađi gos, sum hver sem hann hafđi aldrei séđ.  Hvađ hefđi ţessi mađur ekki getađ gert hefđi hann flogiđ FRÚ eins og Ómar. 

Myndir Sćmundar eru í dag geymdar á Konunglega Bókasafninu í Kaupmannahöfn og í fyrravor gerđi í mér ferđ á safniđ til ađ skođa ţćr og fékk ađ ljósmynda án eldingarljósa. Nú á ţessum síđustu gosvikum deili ég nokkrum af ţessum lélegu ljósmyndum mínum međ ykkur til ađ minnast meistara Sćmundar, sem var margt til lista lagt (eins og áđur greinir; sjá hér og hér).

Af ţessu má ef til vill sjá ađ Ármann Höskuldsson og  Magnús Tumi Guđmundsson komast ekki međ tćrnar ţar sem Sćmundur hafđi hćlana. Sérhver öld rúmar nefnilega ekki marga háfleyga Íslendinga.

Efst er mynd af Kötlugjá svo af Heklu, Skaftáreldum, Trölladyngju og Súlu. Líklegt er ađ Sćmundur hafi séđ gosiđ í Heklu áriđ 1766, ţá sautján vetra, en 1755 var hann ađeins sex ára er Katla gaus, en hver veit, ef til vill hefur hann séđ gosiđ. Takiđ eftir lýsingu hans á Kötlugosinu (efst). Jafnvel má sjá eldingar í gosmekkinum.

eldingar_yfir_eyjafjallajokli.jpg

Eldingar yfir Eyjafjallajökli

kotlugja.jpg
 

 

hekla.jpg
 
skaftarjokull.jpg
 
trolladyngja.jpg
 
sula.jpg

Tapađ fundiđ

Poq

Í nýjasta hefti SKALK, hinu vinsćla, danska riti um fornleifafrćđi og sögu, er áhugaverđ grein eftir ungan fornleifafrćđing, Jens Winther Johannsen.

Greinin fjallar um grćnlenskan grip sem fannst nýveriđ viđ fornleifarannsóknir í tengslum viđ byggingu neđanjarđarlestarstöđvar viđ Řsterport í Kaupmannahöfn. Gripurinn grćnlenski hefur endađ í díki viđ Eystrahliđ um miđja 17. öld.

Spydspids

Gripurinn er teinn eđa oddur međ krókum úr beini. Oddurinn er spjótsoddur af grćnlensku fuglaspjóti, spjóti sem var kastađ úr kajökum međ kasttrjánungi. Gerir höfundur greinarinnar grein fyrir sögu ţeirra Grćnlendinga sem rćnt var á ferđum Dana til Grćnlands. Ţeir voru fćrđir til Kaupmannahafnar á fyrri hluta 17. aldar til ađ svala forvitni konungs og svo hćgt vćri ađ „uppfrćđa ţau útí Guđshrćđslu, Tungunni og borgaralegum Sýslum". Rekur Johannsen sögu ţeirra í stórum dráttum og leggur til ađ spjótsoddurinn, sem fornleifafrćđingar fundu í Kaupmannahöfn, hafi týnst er Grćnlendingar sýndu norska frćđimanninum Jens Bjelke spjótiđ einhvers stađar viđ Řsterport, og hafi oddurinn síđar ratađ í díkiđ.

Persónulega finnst mér mun líklegra ađ einn hinna nauđugu Grćnlending, sem dauđleiddist í Kaupmannahöfn og dóu flestir úr ţunglyndi ţótt ţeim hafi annars veriđ lýst sem glađvćru fólki, hafi eitt sinn lćđst út á andaveiđar og veriđ ađ veiđa sér önd í matinn á díkjum Kaupmannahafnar er oddurinn brotnađi af kastspjótinu. 

Svo mikiđ leiddist Grćnlendingum í flatneskju Kaupmannahafnar, ađ ţeir reyndu ađ strjúka á konubáti sem ţeir smíđuđu sér, en komust ađeins yfir á Skán, ţar sem ţeir bjuggu í góđu yfirlćti hjá skánskum bćndum áđur en ţeir voru fluttir aftur leiđindi Kaupmannahafnar.

Ég get ekki sagt meira um ţennan skemmtilega fund viđ Řsterport, nema ađ ég brjóti höfundarétt, og bendi lesendum á ađ finna sér eintak af Skalk nr. 2012 á bókasafni á Íslandi til ađ frétta frekar af örlögum frćnda vorra á Grćnlandi í kóngsins Kaupmannahöfn. Ţví óneitanlega er ţetta merkilegur fundur, sem tengist enn merkilegri örlagasögu.

Einhvern tíman munu líklega finnast sauđskinnskór íslenskir međ leppum í díkjum Kaupmannahafnar. Íslendingar köstuđu hins vegar svo vitađ sé reiđhjólum í ölćđi í díki Kaupmannahafnar, eins og menn geta lesiđ um í dönskum lögregluskýrslum sem upplýsa, ađ sökudólgarnir hafi veriđ tveir fornleifafrćđingar, fćreyskur og íslenskur  - ţó ekki sá er ţetta skrifar. Kannski segir mađur frá ţeirri uppákomu í seinni tíma annálum á blogginu Fornleifi.

Efst er mynd af Grćnlendingnum Poq, sem ađ eigin frjálsum og fúsum vilja fór til Danmerkur áriđ 1724, svo ţađ var líklega ekki hann sem tíndi örvaroddi sínum. Hann var fyrsti Grćnlendingurinn sem tókst ađ snúa aftur á lífi til síns heima eftir dvöl í hjarta ríkisins. Á málverkinu, sem nú hangir í Ţjóđminjasafni Dana, ţar sem einnig sést Piqueroq samlandi Poqs, heldur Poq á spjóti međ króksoddum af sömu gerđ og oddurinn sem fannst í 17. aldar lögum í díkinu viđ Řsterport, og sömuleiđis kasttrjáningur eđa teinn sá sem notađur var til ađ kasta fuglaspjótinu.  


Hverasođning

Sođiđ lambalćri

Í gömlum, erlendum ferđabókum sem fjalla um Ísland ađ öllu eđa einhverju leyti, hefur mátt finna skemmtilegar myndir af nokkuđ sérstćđri matreiđslu sem menn stunduđu á Íslandi á 17. og 18. öld. 

Áriđ 1720 komu út frásagnir hollenska kapteinsins Gornelis Gijsbertsz. Zorgdragers, ritađar af Abraham Moubach, sem mest fjallađi um hvalveiđar og Grćnlandútgerđ Hollendinga. Zorgdrager kom viđ á Íslandi áriđ 1699 og hitti ţar danskan kaupmann á Goswijk, sem er hollensk hljóđritun á Húsavík. Kaupmađurinn sagđi hollensku ferđalögnunum frá goshver, líklega viđ Námaskarđ. Ţangađ fóru Hollendingarnir. Eins og gengur á ferđalögum urđu ţeir svangir. Bundu ţeir kindalćri í snćri og suđu í hvernum. Í bókinni er koparstunga sem sýnir ţessa matreiđslu Zorgdragers og félaga. Zorgdrager sagđi síđan Abraham Moubach, ađ hann hafi haldiđ til haga vel sođnu stykki af kjötinu og fariđ međ ţađ á nćrliggjandi sveitabć eđa kofa og hafi fengiđ ţar mjólk ađ drekka, en annars hefđi menn hans drukkiđ kćlt vatniđ úr hvernum. Koparstungan í bók Zorgdragers er greinilega ekki gerđ af listamanni sem hafđi veriđ í för međ Zorgdrager.

The Boiling Springs 2

Önnur mynd af svipuđum toga birtist í bresku riti sem fyrst kom út áriđ 1802 í London. Bókin ber heitiđ Geography illustrated on A Popular Plan; for the Use of Schools and Young Persons, sýnir The boiling Springs af GIESAR with a distant View of Mount HEELA. Koparstungan sýnir Íslendinga á eins konar lautarferđ viđ viđ Geysi í Haukadal, og er fólkiđ ađ sjóđa eitthvađ í katli yfir vellandi hver. Einn karlmađur á myndinni heldur á fiski og Geysir og Hekla gjósa sínu fegursta í bakgrunninum. Bókin ţar sem myndin birtist er eftir Sir Richard Phillipseđa séra J. Goldsmith, sem var eitt af fjöllmörgum höfundnöfnum Phillips sem var mjög öflugur í útgáfustarfssemi og stjórnmálum á fyrri hluta 19. aldar.

Ekki er mér kunnugt um hvađan Philips hefur náđ í myndina, eđa hvort hún hafi veriđ teiknuđ sérstaklega  fyrir ţessa landafrćđi hans, en mig grunar ađ hluti af henni hafi veriđ fengin "ađ láni" úr fyrsta bindi bókar síra John TruslerThe Habitable World Descirbed; Or the Present State of the People in all Parts of the Globe, from North to South: Showing The Situation, Extent, Climate, Productions, Animals, &c. of the different Kingdoms and States; Including all the new Discoveries: etc. & etc. Part I., London 1788. Ţar birtist mynd in hér fyrir neđan, og hef ég fjallađ um hana áđur:

Icelanders
Sir_Richard_Phillips
Sir Richard Phillips

Ítarefni:

ZORGDRAGER, CORNELLIS GIJSBERTSZ. 1720: Bloeijende opkomst der aloude en hedendaagsche groenlandsche visschery. War in met eene geoeffende ervaarenheit de geheele omslag deezer visschery beschreeven, en wat daar in dient waargenomen, naaukeurig verhandelt wordt. Uitgebreid met eene korte historische beschryving der Noordere gewesten, woornamentlyk Groenlandt, Yslandt, Spitsbergen, Nova Zembla, Jan Mayen Eilandt, de Straat Davis, en al `t aanmerklykste in de ontdekking deezer landen, en in de visschery voorgevallen. Met byvoeging van de walvischvangst, in haare hoedanigheden, behandelingen, `t scheepsleeven en gedrag beschouwt. Door Abraham Moubach.

Hćgt er ađ lesa bókina hér

Ég sé ađ enn er hćgt er ađ kaupa bókina (ađra útgáfu á hollensku frá 1727) á 30.000 norskar á fornbókasölu í Osló - og ţýska útgáfu frá 1723 á 50.000 danskar krónur ef einhver hefur áhuga.

Hér má lesa um athafnamanninn, Sir Richard Phillips, sem m.a. var Sheriff í London


Ţar misstu Íslendingar enn einu sinni af sögu sinni

Vasi

Fjölmiđlar einblína mikiđ á falsanir á málverkum íslenskra meistara sem endalaust eru bođnar upp í Danmörku. En ţegar dýrgripir, sem eru mikilvćgir fyrir sögu Íslands, eru bođnir upp, heyrist ekkert. Ţá er enginn áhugi. Ríkisútvarpiđ gerđi ţó grein fyrir vasanum sem í gćr var seldur fyrir 130.000 danskar krónur (2.8 milljónir íslenskar) hjá listaverka-uppbođsfyrirtćkinu Bruun Rasmussen í Kaupmannahöfn. Fyrir minna verđ en Skóda Fabia gátu Íslendingar hneppt mikilvćga heimild um Ísland. Vasinn fór líklega í stađinn til einhvers safnara í Ţýskalandi, en ađ minnsta kosti ekki til Íslands. Ţađ stađfesti Bruun Rasmussen nú rétt áđan.

Ekki eru mörg ár síđan ađ Íslendingar keyptu allt steininum léttara, og ţyngra, í Danmörku, svona til ađ sýna ađ ţeir vćru orđnir ţjóđ sem taka ćtti mark á. Ţjóđ međ peninga. Ef ţađ voru ekki hótel og dagblöđ, ţá voru ţađ fasteignafyrirtćki, flugfélög og bjórverksmiđur. Ég varđ eitt sinn vitni ađ stórinnkaupum íslensks bubba á uppbođi á Bruun Rasmussens. Ţar var á ferđinni mikill og feitur víkingur, sem m.a. er ţekktur fyrir ađ hafa tćmt sjóđ sem frćnka hans stofnađi í Ameríku, sem átti nota til ađ styđja listamenn. Sá mađur á nú ekki bót fyrir rassinn á sér, er búinn ađ fá skuldafyrirgreiđslu í bankanum sínum. Hann kveikir líklegast upp í ofninum međ Kjarvölum sem hann keypti fyrir peninga frćnkunnar.

Bessastađir

Sjáiđ myndina stćrri međ ţví ađ klikka á hana
 
Nú er öldin önnur, og ekki var ţađ Íslendingur sem í gćr keypti hinn forláta vasa međ Íslandsmyndum frá 1836, sem ţá var bođinn upp í Kaupmannahöfn. Vasinn fór á 2,8 milljónir (ísl.), sem hefđu veriđ smáaurar fyrir íslenska ríkiđ. Ţennan vasa hefđi átt ađ kaupa fyrir Ţjóđminjasafniđ.
 
Ţessi svokallađi Delfín-vasi (Höfrungavasi) var hannađur af  C.F. Hetsch en ber mynd ţýsk-danska listmálarans Frederiks Theodors Kloss (1802-1876) sem ferđađist međ Friđriki Danaprins (hann hét síđar Friđrik VII) til Íslands áriđ 1834. Lauritsz nokkur Lungbye málađi vasann. Vasinn var gerđur í Den Kongelige Porcelainsfabrik áriđ 1836.
 
Vasinn, sem er 55 sm. ađ hćđ, sýnir mynd af Bessastöđum og umhverfi. Ţetta er svokallađur panoramavasi međ mjög fallegri fjallasýn. Viđ sjáum Esjuna, Skarđsheiđina, Akrafjall, Hafnarfjall og Snćfellsjökul og viđ sjáum Reykjavík, Seltjarnarnes og Gálgahraun. Hugsanlega hefur vasi ţessi upphaflega átt "bróđur", og ţar ađ auki voru tveir minni vasar međ myndum frá Íslandsförinni. Friđrik VII konungur hinn barnlausi gaf ađalsfjölskyldunni Scheel ţennan vasa og var hún í eigu einhvers fátćks afkomandans ţangađ til í gćr, ţegar hann fékk peninga fyrir hann, sem vćntanlega fer í ađ borga upp í Skóda Fabíu.
Esjan og Reykjavík
Reykjavík, Esjan, Skarđsheiđin. Sjáiđ nćrmynd međ ţví ađ klikka nokkrum sinnum á myndina

Í aumingjaskap sínum misstu Íslendingar af ţessum kostagrip og heimild, međan ţeir voru ađ rausa um rétt einhvers Kínverja uppi á Grímsstöđum. Í stađ ţess ađ Menntamálaráđuneytiđ friđar skúra í Skálholti, hefđi ţađ átt ađ senda mann til Kaupmannahafnar til ađ bjóđa í ţennan vasa. Ţetta er ómissandi saga og heimild sem Íslendingar misstu hér af. 

Gálgahraun

Konungur kemur ríđandi međ fylgdarliđi um Gálgahraun, nokkuđ meira úfiđ en ţađ er í raun og veru.

Fyrr á árinu fór fyrir lítiđ lituđ pennateikning eftir Frederik Theodor Kloss, sem sýndi kyssandi par á Ţingvöllum áriđ 1834. Ţađ fór á skitnar 4200 DKK (90.000 ISK), og örugglega ekki til Íslands (sjá myndina neđar). Áriđ 2009 fór málverk eftir Kloss, sem málađ var í Reykjavík áriđ 1834 á 8000 DKK (172.000 ISK). Spottprísar, en var ţetta keypt til Íslands? Nei, íslendingar vilja miklu frekar fá endurgerđ "miđaldaflugskýli" í Skálholti og skemmur ofan á friđlýstar fornminjar. Verđmćtamatiđ er brenglađ.

Fyrirgefiđ mér ađ ég segiđ ţađ. Margir Íslendingar eru menningarlegir óvitar, en nýi vasinn hans Helmuths fer örugglega vel viđ ísbjarnarteppiđ.

Viđbót: Helmuth borgađi 130.000 DKK fyrir vasann.

Akrafjall
Stćkkiđ myndina og sjáiđ hvađ ţiđ misstuđ
F.T.Kloss Par der kysser pĺ Thingvellir
Ţessi teikning var seld fyrr á árinu fyrir 4200 DKK

Nćsta síđa ť

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband