Finnar á Íslandi

Finnar á Íslandi  kallar norski fornleifafræðingurinn Dennis Moos mastersritgerð sína við háskólann í Tromsø. Undirtitillinn er hins vegar á norsku "Samiske spor i det islandske arkeologiske materiale fra landnåmstid".

Það er mikill fengur af þessari ritgerð sem er góð viðbót við fyrri skrif þeirra fáu fornleifafræðinga sem velt hafa fyrir sér hlut Sama í landnámi Íslands. Ég er einn þeirra sem það hafa gert, og hefur Dennis Moos verið svo vænn að koma inn á þátt minn í ritgerð sinni, sem og niðurstöður annarra fornleifafræðinga sem hafa haft rænu á að hugsa til Sama í öllu því hjákátlega Keltafári og tækjatrú sem tröllriðið hefur umræðu um landnám Íslands, m.a. nú á síðustu árum vegna ofurtrúar á DNA-rannsóknir á Íslendingum nútímans.

Ég er persónulega á þeirri skoðun að flestir landnámsmanna á Íslandi hafi komið úr nyrðri hluta Noregs og að sumir þeirra hafi verið blandaðir frumbyggjum Skandinavíu, sem í dag kalla sig Sama.

Dennis Moos vitnar einnig í skýrslu eftir Hans Christian Petersen, sem í samvinnu við mig rannsakaði elstu mannabein á Íslandi. Petersen sýndi fram á að meðal fyrstu Íslendinganna hafi veið samískir einstaklingar eða öllu heldur afkomendur Sama. Nýlegar DNA-rannsóknir á uppruna Íslendinga, sem gerðar eru á nútímaíslendingum, hafa hins vegar ekki sýnt sterk samísk tengsl, en það var heldur ekki leitað að honum og samískur uppruni, skilgreindur með DNA, er reyndar afar flókinn. M.a. hefur því verið haldið fram að mítókondríal gen í Berbum (í Norður Afríku) og Sömum, sýni að þessar tvær þjóðir eigi sameiginlega formóður fyrir ca. 9000 árum. Erfðafræðingar eru þar að auki smám saman að sjá/uppgötva hve varasamar og vafasamar DNA rannsóknir á þjóðum á nútíma eru til að rannsaka uppruna þjóða eða þjóðarbrota.

Mér er nokk sama hvort hún Björk sé skyld Sömum eða Berbum? En getur einhver yfirleitt mælt hana án þess að vera barinn? Ætli Kári Klónari sé búinn að fá úr henni DNA til að sýna fram á að hún sé "borderline" eins og allir listamennirnir í ætt hans? =(:)>

 

Hvað varðar rannsóknir á uppruna landnámsmanna á Íslandi, ef maður trúir ekki í blindni á Íslendingabók og Landnámu, tel ég vænlegra að líta til fornleifa og mælinga (antropometrískra mælinga) á beinum landnámsmanna í stað þess að gera allt of mikið úr einni vessa- og hrákarannsókninni eftir annarri. Fyrst voru það blóðflokkarannsóknir og síðar DNA. Mikið tilgangslaust blóð hefur runnið í  íslenskum landnámsvísindum. Lítið af þeim rannsóknum hefur staðist, og er ég viss um að rannsóknin á mítrókondríal DNA, sem leiddi í ljós að fyrstu konurnar á Íslandi hafi flestar verið frá Bretlandseyjum, byggi á röngum forsendum.

Það er ekki alveg sama hvernig mælt er.

 

Ég tek eftir því að nálhúsið sem ég fann á Stöng í Þjórsárdal, telur Dennis Moos einnig til austrænna gripa, sem finnast einnig í  nyrstu héruðum Skandinavíu. Það er þó aldrei hægt að útiloka aðra þætti en uppruna eigenda til að útskýra uppruna forngripa. Sérstaklega þegar um er að ræða gripi sem ekki eru frá landnámsöld, eins og nálhúsið.  En meðal Þjórsdælinga eru samkvæmt fyrrgreindum rannsóknum Hans Christian Petersen margir einstaklingar sem bera mælanleg samísk einkenni sem og torus mandibularis og palatinus sem er algeng einkenni meðal Sama og Íslendinga (sjá hér).

Heimildir:

Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, "Archaeological Retrospect on Physical Anthropology in Iceland". Populations of the Nordic countries Human population biology from the present to the Mesolithic." [Proceedings of the Second Seminar of Nordic Physical Anthropology, Lund 1990. Editors Elisabeth Iregren and Rune Liljekvist ]. Report Series from the Archaeological Institute, University of Lund No. 46 (1990), 198-214. Sjá hér

Hér, hér , hér og hér má lesa aðrar greinar mínar um Sama á Íslandi, þar sem hægt er að finna enn aðrar greinar.

Ég hvet menn til að lesa hina áhugaverðu ritgerð eftir Dennis Moos.