Fyrir neðan allar hellur

 

Fyrirhuguð bygging Þorláksbúðar í Skálholti er einkennilegt mál, sem sýnir að menn lifa kannski á öðrum tíma en umheimurinn. Framkvæmdin hefur verið kynnt eins og verið væri reisa eftirgerð af miðaldarkirkju frá tímum Þorláks helga. Svo fer fjarri. Þorláksbúð var upphaflega byggð árið 1527 og hefur ekkert með 12. öldina að gera. Hún var byggð eftir bruna Árnakirkju árið 1527, og þá sem bráðabirgðaskýli yfir messuhald, búð eða kapella eins og húsið kallaðist í heimildum og fékk hún síðar nafnið Þorláksbúð.

Árni Kanelás Johnsen þingmaður, sem hefur verið stórtækur í endurgerðunum, segir að Gunnari Bjarnasyni smíðameistara Þorláksbúðar hinnar nýju hafi verið brugðið þegar skyndilega á lokastigi verksins hafið komið gagnrýni á verkefnið:

Honum varð ekki svefnsamt um nóttina eftir smíðar daglangt, en síðla nætur dró hann miða úr Mannakornum sínum, tilvitnunum í Biblíuna, og eftir það sofnaði hann vært.

Hann fékk tilvitnun úr 9. kafla Fyrra Konungabréfs þar sem segir að þegar Salómon hafði lokið við að byggja musteri Drottins vitraðist Drottinn honum í annað sinn og sagði (3. vers): „Ég hef heyrt bæn þína og grátbeiðni, sem þú barst fram fyrir mig. Ég hefi helgað þetta hús, sem þú hefur reist, með því læt ég nafn mitt búa þar að eilífu og augu mín og hjarta skulu dvelja þar alla daga."

Jeremíah minn, hallelúja og ammen, svo Gunnar Bjarnason, sem reyndar er afar fær smiður og hagur, smíðar á vegum Drottins. Gerði hann það líka þegar hann smíðaði ævintýrakirkjuna í Þjórsárdal? Það var endurgerð kirkju á Stöng, sem ég rannsakaði sem fornleifafræðingur, sjá hér, hér, hér og sér í lagi hér, en sem arkitektinn Hjörleifur Stefánsson, með smiðinn Gunnar Björnsson í hirð sinni, ákvað að skrumskæla. Ég var útilokaður frá endurgerðinni og kirkja sú sem reist var er ein stór vitleysa frá upphafi til enda. Ég hef aldrei lagt blessun mína yfir hana, þó ég viti mest um þessa kirkju, og er árangurinn í raun draumórar eins manns, Hjörleifs Stefánssonar, sem oft hefur verið frekar stórtækur í endurgerðunum sínum, stórum sem smáum, sjá dæmi um það hér. Ekki var mér heldur boðið til vígslu Þjóðveldiskirkjunnar í Búrfelli og sárnaði mér það auðvitað mjög.

Ég get gefið yfirsmiðnum og þess vegna fyrrverandi forsætisráðherra og þeim sem borguðu fyrir kirkjuskömmina í Búrfelli tilvitnun í sálma og orðskviði við hæfi, um svik og pretti. En ég leggst ekki svo lágt að leggja nafn Drottins míns við hégóma - og Þorláksbúð er heldur ekkert annað en hégómi.

Sannast sagna, þá finnast mér komnar of margar endurgerðir og "tilgátubyggingar" á Íslandi. Ísland verður með þessu áframhaldi eitt stórt "fornminja-Disneyland". Betur hefði ef til vill tekist til, ef fornleifafræðingar hefðu getað liðsinnt áhugamönnum um þessar byggingar í stað arkitekta. 

Ef menn vilja endilega reisa "Þorláksbúð", væri við hæfi að gera það fjarri steinsteypukirkjunni, og búa með tíð og tíma til „Skálholt Theme-Park", (Fornleifasafnið í Skálholti), reisa þar t.d. hina stóru miðaldakirkju, sem Hörður heitinn Ágústsson teiknaði, reyndar allt of háa, enda var hann þjóðernisrómantíker af gamla skólanum. En það væri hægt að lækka bygginguna og spara efnivið. En öll svona verkefni eru auðvitað draumórar, þótt stundum geti verið gaman af þeim.

Af myndinni að ofan má ætla, að landnámsskjólukerlingin af mjólkurfernunum hér forðum sé enn í tísku.

Ítarefni: les hér.

Athugasemdir

[Gunnar Th. Gunnarsson, 24.9.2011 kl. 10:53]

Er "skjólukerlingin" á myndinni að tala í gsm-síma?

Er ekki dálítið seint í rassinn gripið, að stöðva þetta á seinustu metrunum? Ég get alveg tekið undir með þér að "fornminja-Disneyland" er hallærislegt, en afhverju voru ekki gerðar athugasemdir fyrr?

[FORNLEIFUR, 24.9.2011 kl. 11:49]

Gunnar, Árni Johnsen sagði í gær, að hann hefði leyfi frá fornleifanefnd.

Ef leyfið hefur verið gefið til byggja fornleifar á fornleifum, er það fornleifavernd Ríkisins sem sér um framkvæmd, en sú stofnun er að mínu mati alls ekki starfi sínu vaxin. Þar hefur ríkt undanþágupólitík og ævintýramennska eins og 700.000.000 ævintýri forstöðumannsins í Þjórsárdal ber vott um. Sjá http://postdoc.blog.is/blog/postdoc/entry/1162491/

og

http://www.postdoc.blog.is/blog/postdoc/entry/1104234/

Ef sú stofnum/fornleifanefnd hefur gefið út leyfi, er í ljósi fyrri mála í Fornleifavernd sem orka tvímælis, ærin ástæða fyrir almenning og yfirvöld að sjá það leyfi. En ekkert kemur fram á heimasíðu Fornleifaverndar, sem er mjög lítilfjörleg og virðist sem stefnan sé að upplýsa sem minnst þar.

Mæli ég með því að Kristín Huld Sigurðardóttir segi alþjóð hvað fornleifanefnd og stofnun sem hún stýrir hafi veitt leyfi í í Skálholti.

En nú eru á leiðinni ný menningarminjalög: http://skuggathing.is/process_documents/1541

[FORNLEIFUR, 24.9.2011 kl. 11:54]

Tóftir Þorlákbúðar voru friðlýstar. Það hefur aldeilis verið gefin undanþága ef hægt hefur verið að hlaða "disney-minjum" ofan á fryðlýstar minjar:

Skálholt. I) 1. Þorláksbúð, forn tóft norðaustantil í kirkjugarðinum. 2. Staupasteinn, fyrir heiman

traðirnar við vestur-bæinn, að norðvestanverðu. Sbr. Árb. 1894: 4. 3. Þorláks-brunnur í djúpumtröðum suðvestur frá bænum í hallanum sunnanundir Kyndluhól

. Skjal undirritað af MÞ05.05.1927. Þinglýst 07.09.1927. II) 1. Skólavarðan. 2. Eystri og vestari traðir, þ.e. heimreiðirnar

til staðarins aðrar en svokallaðar Biskupstraðir. 3. Kyndluhóll. 4. Þorlákssæti. 5. Leiði sveina Jóns

Gerrekssonar á túnbletti þeim, er Íragerði heitir. 6. Garðlag gamalt syðst á túni, talið kunna að

vera Jólavallargarður. Skjal undirritað af KE 12.05.1954. Þinglýst 14.06.1954.

Ljóst er að fornleifanefnd og fornleifavernd eru í augnablikinu algjörlega ógegnumsæjar "stofnanir". Er því ekki nema von, að almenningur geti ekki fylgst með því hvað menn eru að bauka ofan á friðlýstum minjum í Skálholti, þegar hvergi er hægt að finna sér almennilegar upplýsingar um það.

[FORNLEIFUR, 24.9.2011 kl. 12:04]

2009 var þetta leyfi veitt í fornleifanefnd:  

37. Þorláksbúð í Skálholti.Könnun vegna framkvæmda. Ábyrgðaraðili Mjöll Snæsdóttir, Fornleifastofnun Íslands. Leyfi veitt 22. júlí 2009.

 

Mér hefur ekki tekist að finna rannsóknarskýrslu Mjallar Snæsdóttur og hlutafyrirtækisins Fornleifastofnunar Íslands (sem þrátt fyrir hið æðislega nafn er ekki ríkisstofnun, þótt hún hafi í gegnum árið þegið dágóða bitlinga frá ríkinu í alls kyns fyrirgreiðslum). Gott væri að fá skýrlsun fram í dagsljósið.

[FORNLEIFUR, 24.9.2011 kl. 12:10]

Skoðar maður vefsíðu Forleifastofnunar Íslands http://www.instarch.is/ og leitar að Þorláksbúð, kemur ekkert í ljós.

Getur verið að Mjöll Snæsdóttir og hlutafélagið Fornleifastofnun Íslands hafi ekki lokið við boðaða rannsókn á Þorláksbúð? Rústin var rannsökuð að hluta til árið 1954.

[FORNLEIFUR, 24.9.2011 kl. 12:36]

Könnunarskurðir í svonefnda Þorláksbúð í Skálholti, FS435-09041, framkvæmd af Fornleifastofnun Íslands er hvergi aðgengileg almenningi eða þeim sem lagt geta mat á hvort eðlilegt sé að byggja ofan á rústina. 

[Axel Jóhann Hallgrímsson, 24.9.2011 kl. 23:14]

Er Árni þarna að feta í fótspor Arthur Evans, sem byggði nýjar "fornminjar" eftir sínu höfði, þegar hann gróf upp rústir Knossos?

[FORNLEIFUR, 25.9.2011 kl. 05:30]

Axel, ég veit ekki hvað Árni er að hugsa. Hann vill örugglega sínu kjördæmi vel með þessu. En stundum verða menn að staldra við og hlusta á aðra en sjálfa sig. Á það við um marga stjórnmálamenn.

Athugasemd mín hér er ekki beint til Árna, sem ég hef ekkert út á að setja nema að ég hef aldrei talið hann kunna að syngja og að ég varð vitni að því að hann keyrði á ólöglegum hraða Reykjanesbrautinni með gemsan í einni hendinni og ISLAND á plötunum. Lög eru til að fylgja þeim, umferðalög og þjóðminjalög.

Nóg um Lagleysi og lögleysu, grunar mig að aðrir en Árni hafi séð ástæðu til að fara kringum þau síðarnefndu varðandi Þorláksbúð. 

[Jón Steinar Ragnarsson, 9.11.2011 kl. 22:15]

Þetta er algert kitch að sjá. Ég er að velta því fyrir mér hvort menn hér á landi hafi ruglað saman þaki og veggjum eins og þeir rugluðu saman dýnum og sængum.  Eru þetta ekki þakflísar framan á gaflinum?  Á verju byggja þeir þessi ósköp?

Annars var Svanur Gísli að minnast á afrekaskrá Árna í þessu sambandi á sínu bloggi. Gaman væri að þú tækir það út, þótt þú hafir skrifað mikið hér um þennan þykistuleik og ruglumbull.