Ţađ var Ok

Reinheimenski-1024x683

Hér um daginn, ţegar mannfrćđihjú frá ţriđja flokks háskóla í Texas voru međ fjölmiđlasjó og útför viđ Okiđ, í fylgd Andra Snćs Magnasonar umhverfissinna og sjálfan sig, var mér hugsađ til Noregs.

"Og hvers eiga Norđmenn ađ gjalda", spyrjiđ ţiđ? Ţví er auđsvarađ: Norđmenn ţekkja, andstćtt ţví sem gerist á Íslandi, muninn á jökli og íshettu (no: fonne sem er í raun sama orđiđ og fönnin okkar; Fonne-jöklar eru á ensku kallađir ice-patches). Norđmenn hleypa heldur ekki hvađa fjölmiđlasirkus sem er upp á fjöllin hjá sér, t.d. mannfrćđingum í fjársjóđaleit fyrir deildina sína heima í Texas međ ţví básúna fávisku sína um jöklafrćđi, og bera til grafar jökul sem líkleg var aldrei jökull. Norđmenn rannsaka hlutina einfaldlega betur en menn virđast gera á Íslandi.

Tunic-after-conservation-1024x682

Kyrtill frá járnöld sem Landbreen-jökull hefur keflt. Ljósmynd Mĺrten Teigen, Kulturhistorisk Museum - Universitetet i Oslo. Lesiđ frekar hér um forngripi sem koma undan hlýskeiđi ţví sem nú breytir jöklum í Noregi og annars stađar. 

Undan bráđnandi smájöklum Noregs og ísţekjum fjallstinda koma nú forngripir sem týnst hafa á 4000 ára tímabili, ţegar jöklar byggđust upp og hörfuđu á víxl. Ísinn hefur varđveitt gripi sem menn týndu er ţeir örkuđu um snćvi ţakin örćfin forđum á veiđum, lóđaríi eđa ölvímu. Fyrr á tímum bjuggu menn lengra inni á örćfum en síđar og flestar afdalabyggđir í Noregi fóru svo ađ hverfa eftir ađ ţađ kólnađi á sögulegum miđöldum á tímabili sem menn kalla Litla Ísöldin (ca. 1450-1900).

Norskir fornleifafrćđingar hafa brugđist fljótt viđ og fariđ á svćđi ţar sem jökull er ađ hörfa á nútíma hlýskeiđi (sem sumir telja fyrir víst ađ sé skapađ af mannskepnunni, og hafa ţađ fyrir trúarbrögđ. Norskir fornleifafrćđingar hafa tínt upp marga vel varđveitta gripi undan jöklum og snjóhettum, sem gerđ eru góđ skil á vefsíđunni https://secretsoftheice.com/ ţar sem međal annarra skrifar dugmikill danskćttađur fornleifafrćđingur, Lars Pilř ađ nafni, sem upphaflega er frá Sřnderborg í Danmörku. Ég ţekki lítillega til Lars ţessa, ţar sem hann las eins og ég fornleifafrćđi í Árósum. Ţar lauk hann aldrei námi heldur fluttist til Noregs og lauk námi í Bergen, Einnig man ég eftir systur hans, Anne, sem var góđvinur tvíburabrćđra sem bjuggu á sama gangi á stúdentagarđi og ég í Árósi. Ţeir lásu stjórnmálafrćđi. Einn tvíburanna kvćntist síđar góđri vinkonu konu minnar, en ţćr tvćr eru einnig stjórnmálafrćđingar. Svona er nú heimurinn lítill. ski_fra_reinheimen_fig04_stor

Línurit sem sýnir mismunandi stćrđ á "fonner" (smájöklum ice-patches) og jöklum á mismunandi tímum hlý- og kuldaskeiđ í Jötunheimum (Jřtenheimen). Skíđiđ frá Reinheimen (sjá efst) er frá járnöld. Sjá nánar hér. Viđ stefnum greinilega aftur á ástandiđ í byrjun og lok bronsaldar.

Fornleifafundur? viđ tind Oksins 2017

Nú aftur ađ Oki. Í september áriđ 2017 gengu félagar í FÍ hópnum "Nćsta skref" á Ok, -  Félagi í ţeim hóp er hinn góđi drengur Sigurđur Bergsteinsson, sem er starfsmađur Minjastofnunar Íslands. Hann skrifađi á FB um ferđ sína á "fjalliđ sem var einu sinni jökull" eins og hann orđađi ţađ á FB sinni. Ţađ er ţó stóra spurningin, hvort fjalliđ hafi nokkurn tíma veriđ eiginlegur jökull, eđa réttara sagt ađ jökull hafi veriđ á fjallinu? Sigurđur er, líkt og margir ađrir fornleifafrćđimenntađir menn, duglegur ađ horfa niđur fyrir sig, fremur en fram á veg.Undan jökli

Og ég sem hélt ađ Siggi Bergsteinsvćri hćttur ađ reykja og kveikja í sinu vegna heimshitnunarinnar.Ljósmynd: Sigurđur Bergsteinsson, birt á FB hans í September 2019.

Ţess vegna fann hann í gönguferđinni áriđ 2017 skargrip í grjóturđ skammt frá toppi Oksins. Ţetta var glerhallur sem rammađur hefur veriđ í silfurumgjörđ. Ekki var ţađ falleg smíđi og hafi líklegast týnst ţarna af konu sem bráđnađi í hitanum er hún var ţarna á göngu áđur en félagarnir úr Nćstu skrefum komu á stađinn.

Mér dettur í hug ađ spyrja Sigurđ Bergsteinsson og Minjastofnun Íslands, hvor ekki sé hiđ besta mál ađ senda fólk út til ađ leita ađ leifum undan bráđnandi jöklum. Sigurđur Bergsteinsson hefur ţegar reynst stórtćkur viđ forngripafund undan jöklum. Vćri ekki tilvaliđ ađ láta Sigurđ og minjaverđi í héröđum ţar sem jöklar eru enn til, ganga sér til heilsubótar í hvert sinn sem jökull bráđnar og deyr drottni sínum vegna synda Andra Magnasonar. Ef heppnin er međ mönnum gćtu ţeir fundiđ heilfrosinn landnámsmann međ vopnum og verjum sem skáka myndi íslíkinu Ötzy hvađ varđar heimsfrćgđ - jú og ekki vćri ónýtt á okkar tímum, ef upp úr klaka kćmi fređin fornkerling, vel rög, međ belju í bandi. Hún myndi einfaldlega sigra heiminn.

En vinsamlegast flýtiđ ykkur hćgt á Íslandi. Forfeđur okkar í Noregi voru á hreindýraveiđum uppi á örćfum. Hreindýr hörfuđu oft upp á jökla til ađ vera laus viđ flugur og önnur sníkjudýr. Ţar var auđvelt ađ veiđa ţau. Ţađ voru líklega ekki miklar ástćđur fyrir Forníslendinga ađ hćtta sér upp á jökla.

Mannvistaleifar undan jökli og heimshitnun í dag

Nú er ég alveg viss um ađ HÍ fari ađ fjöldaframleiđa fornísfrćđinga til ađ sinna fornleifafundum undan jökli og snjóţekjum. En munum, Sigurđur Bergsteinsson er frumherji slíkra frćđa á Íslandi og meniđ sem hann fann sýndi óvenjumikiđ hlýskeiđ á fönninni á Okinu á okkar tímum, ekkert ólíku ţeim sem áđur höfđu breytt ásýndi Oksins eftir síđustu ísöld.

Ţar međ segi ég ekki, ađ hlýnun á okkar tímum geti ekki veriđ af mannavöldum. Ég er bara blendinn í trúnni og jafnan ekki auđtrúa. Ég vćri líka viss um, ađ ég vćri enn harđari á ţví ađ jöklabrćđsla nútímans sé manninum ađ kenna (sérstaklega Andra Snć), ef ég hefđi komist međ ranann í feita sjóđi sem veita styrki til alls kyns rannsókna til ađ sanna heimshitnun af manna völdum. Ţađ hefur Lars Holger Pilř ugglaust gert. Gegnt augljósum vitnisburđi fornleifanna er hann gallharđur á ţví ađ heimshitnun í dag sé einvörđungu af manna völdum (sjá hér). Gaman vćri ađ vita hve mikiđ af rannsóknum Pilřs, viđ hörfandi jökla í Noregi, eru fjármagnađar af styrkjum til loftslagsrannsókna (les heimshitnunar). Persónulega finnst mér línuritiđ hér ađ ofan áhugaverđara en rannsóknir sem stundađar eru eftir fjölmiđlaútfarir á löngu liđnum jöklum.

Ađ lokum er hér norskt háfjallabíó. Poppkorn bannađ:


« Síđasta fćrsla | Nćsta fćrsla »

Bćta viđ athugasemd

Ekki er lengur hćgt ađ skrifa athugasemdir viđ fćrsluna, ţar sem tímamörk á athugasemdir eru liđin.

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband