Skoðanakönnun á Fornleifi

Takið þátt efst á vinstri dálkinum hér á Fornleifi

Hvaða orð mega helst heyra sögunni til þegar rætt er um þeldökkt fólk?

Eftir að ég birti grein um grafalvarlegt mál á blogginu Fornleifi hér um daginn (sjá hér), fletti ég yfir á nýja síðu á Tinna-veggjadagatali mínu (þið vitið hvað barnalegur ég er í anda). Ég var búinn að gleyma því að það var kominn júlí.  Tinna-myndin fyrir júlímánuð á vel við greinina á Fornleifi. Þótt Tinni hafi mikið verið gefin fyrir drengi, trúi ég því ekki upp á hann að hann hafi talað eins illa um svart fólk og hann talaði um konur. En sá sem skóp Tinna var greinilega með gömul rasistagleraugu sem voru algeng víðar en í Belgíu þegar hann var að alast upp.

Hvað finnst ykkur lesendur góðir? Eru orð eins og blökkumaður og þeldökkur of hlaðin til að við getum notað þau á 21. öld? Látið í ljós skoðun ykkar.  Ég er sjálfur farinn að vera í vafa um notkun þessara og annarra orða, eftir að ég fékk tölvupóst frá Íslendingi sem lítur á sig sem litaðan mann. Orð eins og svertingi, blökkumaður, þeldökkur, surtur, blámaður, og meira mætti telja upp, eru ekki lengur nauðsynleg, sér í legi ef þau særa fólk og ef þau eru einvörðungu notuð til að hæðast að fólki.

Hvað finnst ykkur?  - Takið vinsamlegast (nafnlaust) þátt í skoðanakönnuninni um nokkur orð.

Lesið ykkur til fræðslu sögu svarta mannsins neðar á vinstri spássíu Fornleifs.

Athugasemdir

[Upprétti Apinn, 7.7.2020 kl. 12:00]

Það á ekki að banna orð eða aðra tjáningu, en það er allt í lagi að vera kurteis.

Þetta veltur á sögu orðana. N-orðið svokallaða og tökuorð þess er nátengt þrælasöu í Ameríku og er mikill dónaskapur. Utan þessa tökuorðs, þá eru Íslensk orð einfaldlega lýsingarorð. Sum rötuðu td. inn í mannanöfn, eins og t.d. Kolbrún. Er ekki best að slappa af og hætta að sjá allt sem einhvert hatur og ofsóknir. Er t.d. orðið Mjallhvít kynþáttahatur?

[FORNLEIFUR, 7.7.2020 kl. 12:46]

Hnarreisti api í Lundúnaborg, þetta veltur vitaskuld allt á sögu orðanna, og það skrifaði ég um daginn í langlokupistil með mynd af negra Ásmundar Sveinssonar (færslan hér á undan). En ég er ekki að hugsa um hvað Íslendingum finnst, heldur f.f. um þá, Íslendinga og aðra, sem telja sig verða fyrir álitshnekki af orðum eins og blökkumaður, svertingi eða negri. Þeir verða fyrir því þeir sem svartir eru og það er hægt að segja orðin á mismunandi hátt á íslensku. Allt er líka hægt að misskilja í landi þar sem svo margt er gefið í skyn í stað þess að segja meiningu sína hreint og beint.

Surtur og blámaður dæma sig sjálf, nema að verið sé að tala um landnámsmann eða meintar glímur á Eyrabakka. Ég held svo að Kolbrún vísi til augnbrúna en ekki til húðlitar. Menn voru dökkir á brún og brá (augnlok).

Saga orðanna getur hins vegar þróast þannig að þau fá nýa merkingu. Orð eiga það til að verða tvíþætt og sumar aukamerkingar eru einmitt oft notaðar á niðrandi hátt.

[Helga Kristjánsdóttir, 8.7.2020 kl. 02:08]

Hafði næstum klárað færsluna þegar ég tók til að fá Google til að hjálpa mér í stafsetningu minna uppáhalds dökkra sönvara karla og kvenna.

En ég vildi minna á að lengi var deilt um að ranglega væru dökkir nefndir þeldökkir menn. Rökin voru að þel er hluti ullar og ekki eru þessar elskur skapaðar þannig frekar en við. Mb.Kv. 

[FORNLEIFUR, 8.7.2020 kl. 05:04]

Sæl Helga, þel getur reyndar þýtt ýmislegt fyrir utan ull. Talað er um þel í vinarþel og samúðarþel. Þel manna eru skapsmunir - eitthvað sem þeir bera utan á sér og sýna. Þel er einnig kölluð lífhimnan í líkamanum. 

Þeldökkur er því algjörlega löglegt orð sem lengi hefur verið notað til að lýsa húð manna eða húð. Í Adóníusssögu (frá 1450-1500) Stendur þetta: vmkringis á skilldinum var ein spaung sterk med járn. enn þelit á skilldenum var suart sem hrafn. Ef menn þekkja til skjalda fyrr á öldum, þá voru þeir oft klæddir húð/skinni (dýra). Svo geta menn skoðað Snorra Eddu þar sem stafrófið er skýrt á Málfræði: Þel er á hnefa bundnum, eða hlutr feldar en þél [þ.e. þjöl] er smíðartól , en Hreinn Benediktsson var mjög í vanda með orðið í útgáfu sinni á Eddu Snorra árið 1972.

Orðið þeldökkur, sem á við litarhaft fólks, er fyrir löngu búið að vinna sér hefð í málinu.

[Ragnhildur Kolka, 8.7.2020 kl. 10:35]

Það er í tísku núna að banna orð eða breyta merkingu þeirra sem aftur gerir alla umræðu erfiða. Orðin sem þú tiltekur eru nokkuð lýsandi fyrir fólk sem ekki er af hvíta kynstofninum. Það gerir það hins vegar hvorki betra né verra en þá hvítu. Ég tilheyri þeim hópi sem telur karakter einstaklingsins skipta meira máli en húðlit hans, kyn eða trúarbrögð. En að spurningu þinni, þá finnst mér orðið blámaður dálítið afkáralegt og tel engan skaða þótt það detti út. Reyndar held ég að það sé ár og øld síðan það sást eða heyrðist síðast. 

[Helga Kristjánsdóttir, 9.7.2020 kl. 02:48]

já minnir að í Robison Cruso hafi blámaður komið fyrir. Fornleifur,datt þér virkilega í hug að ég vissi ekki að orðið félli inn í geðslag persóna; nei auðvitað ekki en aðalmálið var langvarandi juð og tuð um þetta orð þel,en tog kom auðvitað ekki til greina.- Annars er gaman að virða hér fyrir sér gamlan sparigalla kvenna sérstaklega höfuðfötin. Kveðja.