På Hotel Ansgar sammen med Olsen Banden

Her er så endnu en lille anekdote til min kommende bestsællert af en selvbiografi, og dette udkast er meget passende på dansk. Den vil gøre sig godt i den dansk-internationale udgave...

Da Fornleifurs redaktør stak af hjemmefra til udlandet, efter flere års planer om at gøre alvor af det, gjorde han det med en vis form for stil. Helt fra de bløde barnsben af havde den underlige ungersvend haft planer om at uddanne sig som arkæolog og forlade barndommens djævleø for at fremme sine akademiske drømme.

I foråret og sommeren 1980 gik han stille med dørene og røbede intet om sine hemmelige planer, bortset fra at han søgte optagelse på universiteterne i Uppsala, Lund, Århus, Oslo, Amsterdam og Leiden og to steder i England. 

Århus Universitet svarede først af alle. Så Århus "vandt" i lotteriet. Men grundet en lumsk fejl begået af en snu lektor ved Afdeling for Forhistorisk-arkæologi ved Aarhus Universitet, oplyste studiehåndbogen, som jeg kopierede de relevante sider fra på Universitetsbiblioteket i Reykjavík, at man ikke kunne påbegynde studier på afdeling for Middelalder-arkæologi, med mindre man havde taget bifag på Forhistorisk-arkæologi. Det var det rene vrøvl.

På et ruskursus på Moesgård syd for Århus, hvor tre arkæologiske afdelinger (minus klassisk-arkæologi) og afdeling for etnografi lå, fandt jeg på anden-dagen ud af, at der måtte være grove fejlinformationer i den vejleder jeg fotokopierede i Island.

Middelalder-afdelingens lærere blev også noget chokerede da de erfarede det og salig Ole Schiørring, som jeg straks opsøgte, inviterede mig straks op i Middelalderen på en enkeltbillet. Der var der kun få studerende, håndplukkede, og længere mellem piger med overskæg og fyre der lignede efterladenskaber fra stenalderen i fodformede sko. Sådan var moden på Forhistorisk afdeling i de dage. Det er ingen hemmelighed, at lille Danmark sakkede enormt meget bagud efter det kosmopolitiske Island i de år.

Con mamma mia nella piazza del municipio di Copenaghen, ultimo Augosto 1980.

Den omvandrende og husvilde islænding

Mens alt dette foregik, var jeg slemt husvild. I min naivitet og en sprogforvirring mente jeg, at Kollegiekontoret måske kunne vente med en tilbagemelding fra mig over en weekend. Min far var hos sin mor i Holland, min mor og min ældste søster på Rhodos, og min yngste søster blev nu passet af mine bedsteforældre da jeg havde pakket en gammel kuffert og var fesen af sted med gamle gode Icelandair til København. Vulkanen Hekla kom samtidigt i udbrud. Island fejrede min afgang med stil.

Da jeg så troppede op i Kollegiekontoret i Århus for at hente en anvisning til mit værelse, havde jeg desværre mistet min plads på et eller andet kollegie ude i Viby Joj. Ved det var der intet at gøre, andet end at læse private opslag som lå hulter til bulter på et lille bord på kontoret.

Skidegodt, jeg havde da osse en plan

Jeg var allerede flyttet ind på Missionshotellet Ansgar, Banegårdsgade 14, og bestilte to yderligere nætter. Nu tænker nogle af jer: Havde Islændingen røven fuld af penge?

Så rig var jeg nu ikke, men lidt havde jeg da på kistebunden. For hver sommer siden jeg fyldte 12 år havde jeg arbejdet; Eftersom skoleferien i Island var længere end i Danmark, var det bleven til en god sæk skillinger. Før afrejsen til Danmark havde jeg dels ombyttet min formue til rejsechecks, men jeg tog også den valuta med mig, som jeg havde været dygtig at købe af min far, som altid havde lidt af den slags på lager.

I skulle have set det gråpuritanske ansigt på den meget stramtandede fru Lose ved kassen i Handelsbanken ved Rådhuspladsen, da jeg først forsøgte at indløse en af min 1000 Schweizerfrancs, som vistnok gik under øgenavnet "dørmåtter" på grund af sedlernes kolonorme størrelse. Jeg måtte udfylde et par ansøgningsskemaer og blev behandlet som en potentiel bankrøver eller terrorist. Langt om længe blev jeg clearet. Først derefter fik jeg tilladelse til at leje en bankboks, så jeg ikke bar hele min formue på mig eller i mine kufferter. 

Ansgar Missions Hotel var faktisk ikke så dyrt. I mit første brev til min far og søster, som jeg skrev på mit værelse, oplyste jeg:

"Men hotellet er som sagt 1. klasses og meget pænere end alle de missionshoteller jeg før har været på [en pæn hentydning til de hoteller som jeg havde boet på med mine forældre på Vesterbro, Kbh], og der findes billigere hoteller, hvis jeg bliver længere uden et sted at bo; I så fald flytter jeg ned på Hotel Royal. Der koster natten 100 kr. men her koster den 171 kr. [som svarede til 509 kr. i 2020] -- I aften vil jeg for første gang spise aftensmad her på hotellet, for det er slet ikke dyrt. Man får et måltid for 25 kr [74 kr omregnet til 2020]."

Mens jeg boede på Ansgar, var Olsen-Banden på hotellet. Der var vist Århus Festuge, som jeg først hørte om da jeg kom til Århus. Jeg synes jeg havde set de fyre før, men nu var det også længe siden jeg så danske spillefilm i den eneste islandske biograf som specialiserede sig i Dirch Passer-film og Far til fire etc., nemlig det længst hedengangne Kópavogsbío syd for Reykjavík.

Jeg var sikker på, at jeg havde set en af disse mænd med højtviftende hænder, ved bordet ved siden af. Senere gik det op for mig, at én af dem var selveste Ove Sprogø, som jeg som barn havde grint så meget af, at jeg pissede i bukserne.

Jeg begyndte at ringe til private udlejere af værelser i nærheden af Moesgård - Skåde Bakker og Marselisborg-kvarteret. Jeg skrev til min far og lillesøster om et sted som jeg besøgte og kiggede på:

"... og da jeg kom på kollegiekontoret var der kun et tilbud som kom på tale, selvom jeg var først til mølle.  Værelset kostede 800 kr. om måneden [2380 kr. hvis man omregner til 2020 priser] og jeg tog ud for at se på det, fordi det ligger meget tæt på det sted hvor undervisningen finder sted. Det var i et villakvarter. To kællinger i et stort hus, den ene gammel enke efter en skuespiller og hendes pebermø af en datter, en slag overklassehippie som havde boet i Schweiz og nærmest i hele verden. Eftersom jeg kun ville tage værelset i ca tre måneder [indtil jeg havde fundet et kollegieværelse], kunne udlejningen desværre ikke lade sig gøre, fordi fru skuespiller og hendes alkoholiserede datter lejede værelset mindst et år ad gangen. " 

Jeg fortsatte og til trods for al modvinden i Århus ville jeg mødes med moar og og min ældste søster. De kom fra Grækenland til København og overnattede et par nætter på et missionshotel [lige som de fleste Islændinge gjorde når de var i Kbh.] ved Istedgade. Jeg havde et par gode dage med dem og så skete miraklet, da jeg vendte tilbage til Århus fra København. Det hjalp bestemt også, at min mor sagde, at hun ville bede for mig.

Foto Aarhus Stifts-Tidende.

Alt løser sig med kammeraternes hjælp

En morgen, før jeg tog bus nr. 6 til Moesgård [i dag tager man nr. 18, jadak], fik jeg mig en fransk hotdog på Århus Banegård. Da jeg kom ud af Banegården mæt og salig, hørte jeg en yngre kvinde sælge Arbejderen; RETTELSE: en stemme fra fortiden har rettet. Det var Klassekampen hun solgte. Mit sprogøre tydede en tyk islandsk accent hos den røde blad-sælgerske, så jeg henvendte mig straks og talte med hende.

Denne flotte islandske pige hed Heiðbrá. Hún forbarmede sig over mig da hun hørte om min boligsituation. Hun foreslog at jeg enten kunne jeg bo i det kollektiv som hun og hendes islandske mand (psykologen Einar Baldvin) boede i, eller at hun kunne kontakte nogle gode islandske venner som lige havde et værelse de gerne ville leje ud.

Da jeg imidlertid var skideangst for kollektiver, gruppesex og hash, skyndte jeg mig næsten grædende af glæde at takke ja til at udveksle informationer. Det medførte så at jeg i nogle måneder boede hos Sigurlaug (Sara) og Gylfi, pragtfulde mennesker som boede i et hus nederst på Paludan Müllersvej. Derfra har jeg kun gode minder.

Man søgte trøst på KFC i Nørre Alle, hvor maden var "fingerslikkende lækker"

Jeg behøv derfor aldrig at flytte mig ovre til Hotel Royal (som den gang før ansigtsløftningen og casinovirksomhed, først og fremmes var et bosted for luddere og lommetyve).

Jeg købte mig en cykel som jeg brugte til komme til visninger i Studenternes filmklub eller til de forskellige etniske restauranter som jeg ransagede nøje da der ikke var med i den islandske madklub på Paludan Müllersvej. På min cykelfart gennem Århus stødte jeg ind i en meget speciel afdeling af Kentucky Fried Chicken, vistnok den første nogen sinde i Danmark. Den var i Nørre-Alle.

Alfred og Hr. Sven Uldall, ejeren af KFC Århus. Fingerslikkende lækkert?! Jeg fik i hvert fald aldrig ondt i maven. Men Ejeren kom jævnligt til skade grundet bavianens temperament. Alfred, som fik en nekrolog i Århus Stiftstidende, endte sine dage på et husmandssted i nærheden af Brande, hvor han efter sigende trivedes bedre end på stenbroen i Århus. Århus-årene for ham var det rene dyreplageri.Foto Aarhus Stifts-Tidende.

I en sidegård ved spisestedet KFC boede en vaskeægte kappebavian, kaldet Alfred, i et stort bur oven på en garage. Men en parlerende krage, som hed Grethe, hvis jeg husker korrekt, var derimod hovedattraktionen i restauranten, bortset fra hendes fjerne, plukkede slægtninge i frituren.

Beostæren Grethe, som jeg kaldte smudsfinken dengang, kunne kønsbestemme gæster som kom ind på restauranten. Nogle gange, hvis der kom midaldrende kvinder uden et antikapitalistisk sindelag, skreg den nærmest bitter: "Din fiiiinkke". Jeg så mange sulten en kvinde flygte ud af lokalet på grund af denne "uforskammede" gøje.

Som flertallet af danskerne er det, var denne usædvanligt sjofle fugl mest interesseret i sex og lir - og dennes store vokabular prægedes mest af slibrige ord. Af smudsspætten lærte jeg ordet fisse og pik. Danskundervisningen i Island havde ikke budt på den slags vigtige ord. Min store kærlighed til kyllinger i betragtning, blev dette sted blandt mine bedst  besøgte frokostrestauranter i mine første 2-3 Århusår og der lærte jeg alt det grimme jeg siden har sagt på dansk, hverken mere eller mindre. 

Mens jeg stadig boede hos mine landsmænd Gylfi og Sara, var Gylfi travlt optaget ved af at fuldende sine studier på Geofysisk institut ved Aarhus Universitet som knejsede på bjerget et eller andet sted over Nørre Alle og lavkulturrestauranten Kentucky Fried Chicken.

Men een gang kom jeg og Gylfi Páll helt samtidigt ind i Kentucky Frieds lokaler. Det var yderst pinligt for Gylfi, som faktik var partitro Trotskist. Blandt alle sine voldsomt politiske venner gik han for at være veganer, eller i hvert fald vegetar.

Når vi så står der og venter på vores ben, bryst og vinger fra friturebadet, siger Gylfi: "du siger ikke et eneste ord til Sara". "Hvad???" spørger jeg med et skævt smil; "at jeg spiser på KFC". Det lovede jeg højtidligt, hvortil Gylfi svarede, "men det smager såååå godt - mums!". "Sådan er kapitalismen", svarede jeg. Nu kan jeg altså ikke holde hemmeligheden længere. Revolutioneen kom aldrig, sådan som min udlejer ellers lovede, og jeg mangler godt stof til dette udkast af min biografi.

Den fattige studerende fra Island havde søreme andre stamsteder (af den tørre slags) i det smukke Århus. En af dem var restaurant Falafel, hvor personalet troede jeg var en landsmand fra Palæstina eller et naboland.

En anden var restaurant Peking og Peking Grill, tæt på hjørnet af Sønder Alle og Søndergade (Strøget), hvor man kunne få den verdensberømte Peking-tarrelken (således udtalt).

Jeg frekventerede også restaurant Napoli i Vestergade, ikke så meget for pizzaens skyld; Den var dog ikke dårlig. Det som man betalte form var det show som indehaveren gav, da han skældte den stakkels kok ud, for hvad som helst -  og hvér gang man var der. Det må have været inkluderet i prisen, selvom det ikke fremgik af kvitteringen. Jeg havde haft et år italiensk i gymnasiet ved min enestående latinlærer Teitur Benediktsson, så jeg nød forestillingen til det fulde. Restauratørens hånd- og armbevægelser studerede jeg til det fulde.

Jeg tog senere, midt i det første semester i Århus, efter en ulykkelig forelskelse i en underskøn dansk pige, til Perugia i Italien. Jeg havde fået tildelt et stipendium til at tage derned. Det skulle udbetales af det islandske undervisningsministerium, efter at jeg havde påbegyndt studiet. Stipendiet skulle gå til at læse italiensk på et bestemt sproguniversitet per gli Stranieri. Jeg indlogerede mig på et billigt albergo, men gav op efter mindre end en uge hovedsageligt pga af den ubehagelige kulde i byen, diverse sexlarm på albergoen, samt ikke mindst de stupide amerikanere på instituttet, der ville lære italiensk, uden at have den tilstrækkelig hjernemasse til forehavendet.

Efter præcis en uge i Perugia tog jeg toget om natten tilbage over Alperne til Hamborg og var i Århus aftenen efter. Mine medbeboere på Spobjergvej 87 havde knapt nok kunnet undre sig over, hvor jeg havde været i godt en uge. Derefter nøjedes jeg tilfreds med Skjoldhøjkollegiet i Århus-forstaden Brabrand i de næste ca. 12 år. Kollegiet havde, underligt nok, et dårligt rygte bland danskere - nok grundet mange historier der verserede ude i samfundet, om masseselvmord derude i Brabrand. Indvandrere i Brabrand irriterede også mange danskere den gang, som nu - og som også før anden Verdenskrig. Mange danskere er nemlig inkarnerede fremmedhadere i al deres påståede venskabelighed og jovialitet.

Dengang var Skjolhøjkollegiet første klasses - om man ville begå selvmord eller ej. Sørgelige ting sker nok på alle kollegier, lige som i selve livet. For mig var Skjoldhøjkollegiet langt bedre og billigere end Hotel Ansgar. Jeg boede først på Spobjergvej 87, så i en lejlighed på nr. 37 og i nogle år sammen med Irene i en af de store lejligheder på nr. 221, før vi i 1993 flyttede til Djævleøen for en kort bemærkning.

Livet udviklede sig mere lyst efter den ulykkelige kærlighed, og såmænd halvanden til, men så bød Danmark på det bedste den kan byde på: Min dejlige Irene. Siden foråret 1984 har vi været sammen og jeg har egentlig aldrig forstået hvad hun egentlig så i mig. Der er heller ikke så meget jeg forstår jfr. Irene.

Man ta´r det sure med det søde. Jeg er nok lidt af en kraftidiot - som, vel at mærke, var et af de fornemme danske ord som jeg lærte af smudsfinken på KFC i efteråret 1980. Æret være finkens minde! Spætten var faktisk meget bedre til sprog end de hjernelamme amerikanske studernde i Perugia.

Jadak, jadak og jaaaadak, som kontrollørerne hos Århus Sporveje plejede at sige i bus 15 ud til Skjoldhøjkollegiet, dengang linjen bar øgenavnet "Hvidløgsekspressen". Nu huser Skjoldhøj bl.a. ukrainske flygtninge og bussen derud hedder vistnok noget så kedeligt som linie 4A.

I skal søreme betale i automaten bagerst i bussen, hvis I vil ha´ flere eller mere saftige bidder af mit spændende og fingerslikkende dejlige liv. Livet er nemlig ikke kun lår, bryster og vinger på KFC, og nu hersker kapitalismen i en voldsom skyttegravskrig; Alt smelter og vi bliver nok ramt af en rødglødende helvedeskugle fra det ydre rum før vi aner det. Så er det fandme dejligt at være færdig med at publicere det overstående.

Hvis denne min historie filmatiseres, så må van Morrison, Bob Dylan og Lou Reed akkompagnere, i levende live, døde - eller begge dele.

Stálhjálmur @ mbl.is

Það gerðist hér um daginn, að ég setti örlitla athugasemd við myndmál á persónulega FB eins af ritstjórum Morgunblaðsins. Andrés heitir fésbókarinn, og er Magnússon.

Ritstjórinn, sem ég þekkti ekkert fyrr en ég byrjaði mitt eldra Moggablogg árið 2007, meðan að ég starfaði í nokkra mánuði sem póstburðardýr á Danmörku af illri nauðsyn, hafði skreytt höfuðmynd FB sinnar með úkraínska þjóðfánanum með vel valdri glósu við hana.

Athugasemd mín var stutt og laggóð og ég bjóst sannast sagna ekki við því að einhver myndi móðgast eða ærast. Athugasemdin við úkraínska fánann hljóðaði svo:

Dream on

Þessi tvö orð mín, sem eru ekki góð íslenska, urðu til að reita ungan blaðamann Moggans til óbeislaðrar reiði og annar kollegi hans lækaði eftirfarandi reiðikast, sem er ekkert annað en afar lúaleg ærumeiðing og skítkast í minn garð:

Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson Þessi fígúra mætt á ritvöllinn - sá er kallar Selenskí forseta "gervijúða" og "lítilmenni". Tekur sér þannig stöðu með Moskvuvaldinu. Hlýtur að vera þreytandi að vera svona bitur.

Ég hef aldrei kallað Zelenskij forseta gervijúða. Orðið júði nota ég ekki, nema þegar ég vitna rétt í einhvern, og læt löngu dauðum sálmaskáldum, nýnasistum og einstaka blaðamönnum það eftir til að tönnlast á. Ég hef hins vegar skrifað tvær fræðigreinar um landlægt gyðingahatur hjá ákveðnum hluta fólks á Íslandi (sjá hér og hér), þar sem ég geri grein fyrir notkunarmuninum á orðunum júði og gyðingur á mismunandi tímum.

Með einfaldri klikkun stækkar allt.

Blaðamaðurinn mærir nasista 

Nú vill svo til að blaðamaðurinn sem um ræðir hjá Mbl. ritar oft og miklar lofgreinar í hásterti um nasista og hernaðarafrek þeirra gegn heimskommúnismanum. Reyndar svo grimmt að samstarfsmenn hans út í móa hafa líka tekið eftir því og gerðu stólpagrín af karli í síðasta áramótateiti þar sem hann var settur á forsíðu aukablaðs Morgunblaðsins. Þar er vitnað í dóma Halls Hallssonar og Hauks Haussonar um hernaðarsérfræðing Moggans.  Þeir Hallur og Haukur gefa Stjálhjálmi aðeins eina stjörnu.

Í framhaldi af því glensi, hélt blaðamaðurinn Johannessen því fram, að ekki væri það nasistahjálmur sem hann væri með á kollinum, heldur hjálmur úr fyrra stríði, svokallaður M17.  Eins og blaðamaðurinn veit kannski, þá voru Þjóðverjar enn að senda gamlar birgðir af hjálmum (þó hvorki M35 né M17) til stríðshrjáðra þjóða árið 2022 - þangað til þeir voru þvingaðir til að fallast á einhvern skriðdrekadíl gegn Rússum.

En hér er mynd af yglubrýndum Úkraínumanni á Maidantorgi árið 2014. Boðskapurinn á hjálminum, sem er greinilega M35 eða yngri gerð, er þessi: "Pútín, hugsaðu, ellegar endarðu eins og Hitler". Þessi Stálhjálmur í Kiev hefur kannski sömu áhugamál og blaðamaður Morgunblaðsins, en nokkrar hersveitir Úkraínu hafa notað nasísk tákn, rúnir, grettar hauskúpur og annað sem styður hjal Pútíns um nasistadýrkun í herjum Zelenskijs. Volodomyr leyfir þeim einnig að dýrka gyðinga- og Pólverjamorðingjann Stepan Bandera, dyggan bandamann Þjóðverja. Slíkt verður að teljast algjör perversjón ef hann Litli Zeli er það sem [e-mail] kallar "gervijúða".

M17 er bara ættargripur á Mogganum

Nú, blaðamaðurinn ungi og reiði, sem kallaði mig fígúru, er eiginlega er eins konar innanstokksmunur eða erfðagripur á Morgunblaðinu og á því erfitt með að beisla sig því hann er erfðagripur á Morgunblaðinu.

Þar var afi hans Matthías, merkt skáld, og lengi yfir öllu. Kristján H. Johannessen getur kannski ekki gert af þessu klámhöggi á mig, þar sem ég er ásakaður um að kalla menn "gervijúða".

Bitur er drengurinn kannski líka, þar sem faðir hans, fyrrverandi lögreglustjóri, sem var það sem menn verða næst því að vera hershöfðingi á Íslandi (nema að þeir séu í Hjálpræðishernum). Einn dag annó 2019 gerðist það svo að 8 majórar af 9 í smáskotaliði föður hans, lýstu frati á hershöfðingjann sinn. Sá níundi gerðist líklegast liðhlaupi.

Líkt og menn vita, hefur einn íslenskur forsætisráðherra og heimsþekkt hráæta í kaupbæti kennt gyðingum um fall sitt, sem og  HRUNIÐ og allt Tortóluævintýrið í ofanálag.

Kannski megum við búast við því að næsti forsætisráðherra kenna þeim um fall sitt, þegar hún neitar að gefa upp hver gaf P8 bombuvél Bandarískra yfirvalda eldsneyti í Keflavík, áður en hún hélt aftur í loftið og létti af sér bombunum nærri Borgundarhólmi beint á gasleiðslur sem þar liggja á hafsbotni.

Og eftilvill verður gyðingum bara kennt um allt sem miður fer á Íslandi, því vinstri menn hafa vissulega einnig horn sín í síðu þeirra.

Varðandi hershöfðingjann í Kíev, Zelenskij, sem Johannessen jr. heldur fram að ég hafi kallað "gervijúða" [það er alfarið orðbragð Kristjáns nasistasérfræðings], þá má upplýsa, að Zelenskij er sonur rússneskrar konu kristinnar. Konan hans Zela í grænu sokkunum frá Íslandi er einnig kristin. Þegar hann kvæntist henni fór athöfnin fram að kristnum sið og börn þeirra eru bæði skýrð og fermd í kirkju. Kristnari en það getur maður vart orðið, nema þegar lærður maður nauðgar leikri konu í Drottins nafni og fullum skrúða uppi á Íslandi, eða þegar prestlingur nauðgar barni og stígur svo metorðastiga kirkjunnar alveg upp í turn.

Ættir Voldemorts af gefnu tilefni

Um uppruna föður Zelenskijs er hins vegar margt á huldu. Trúfélagið Chabad, sem ég held því miður að trúi frekar á grænan dalinn en Drottinn, ákvað fyrir sína parta, að kalla Zelenskij gyðing, þó að "kirkjubækur" sýni að faðir hans sé af tyrknesku bergi brotinn. Nú á Íslandi er Chabad mætt til að bjarga afvegaleiddum íslenskum gyðingnum og vinnur m.a. gott starf í að snúa afkomendum nasista yfir í hjörð Móses. Starfið er að mestu unnið fyrir dali frá frómum gyðingi sem er einhvers konar rússneskur míní-olígarki.

En einhvers staðar verða peningarnir frá að koma, og það er búið að viðurkenna gyðingdóm á Íslandi, þrátt fyrir að söfnuðurinn sé fjármagnaður af rússneskættuðum gyðingi en ekki úkraínskum þjófi í grænum sokkum frá Prjónastofu Katrínar og Þórdísar.

Þetta er að verða eins og í musterinu forðum, þegar hinn hreintrúaði yngissveinn Jesús, sem heldur er ekki að finna á neinni skrá um gyðinga, tók tryllingslegt æðiskast vegna kaupmennskunnar og kramsins sem einkenndi allt í fordyri drottins á jörðu niðri skömmu eftir Krists burð. Ekki lái ég Jesúm blessuðum æðiskastið, þó svo að hann hafi ekki verið með nafnnúmer og finnist eigi í varðveittum kirkjubókum.

Sumir skemmtilegir menn telja að faðir hans hafi kannski verið sonur rómverjans Noughtiusar Maximusar, en miðað við alla limina og kjúkurnar sem kaþólska kirkjan hefur varðveitt úr Kristi hinum eingetna, virðist Jesús hafa verið öllu kynlegri skepna en aumingja Zelenskij, og varla skapaður í Guðs mynd -  Að halda slíku fram væri afar ljót móðgun við hana Gvöð almáttugu, sem nú ríkir í heiðríkjunni á himnum, og er miklu meiri hershöfðingi en forveri hennar hann Guð blessaður -

Heil Stjálhjálmi og AMEN.

Friedmanstónar

Ég hef áður skrifað um hinn merka Friedman. Já og nú sperrir gjörvalt íhaldið eyrun.

En æi-nei. Ég ætla ekki að skrifa um navi kapitalim (Spámann kapítalsins) - hann Milton litla Friedman, sem þorri náhirðarinnar á Íslandi hefur dýrkað og dáð og jafnvel alla leið í dauðann. Ég er þaðan af síður með einhverja Friedman-töfralausn gegn óréttlátri meðferð gegn launaþrælum sem þurfa að gera uppreisn, þegar þeir krefjast mannsæmandi launa fyrir að bera uppi þjófa með furðulega gott lánstraust og nýjan aðalatvinnuveg Íslendinga sem rekinn er af einstöku mannavali.

Solomon Isaak Freudman með foreldrum sínum Salciu og Wolfgang.

Sá Friedman sem ég hef meiri áhuga á en Milton litla kapítalista, hét upprunalega Solomon Isaak Freudman. Hann fæddist, líkt og hendir flesta menn, nánar tiltekið 13. febrúar árið 1882. Hann kom í heiminn í nágrenni Krakow í Póllandi og var af tónlistafólki kominn.

Faðir hans lék í hljómsveit borgarleikhússins í Krakow. Hann stundaði nám hjá Floru Grzywinsku í heimaborg sinni, þar til hann hélt til Leipzig og stundaði nám hjá Hugo Rieman í eitt ár og síðar áfram til Vínar, þar sem kennari hans var Theodor Leschetizky.

Hann tók einnig þátt í master-class námskeiðum hjá hinum frábæra Ferruccio Busoni. Að námi lokni ferðaðist hann víða og er talið að hann hafið leikið 2800 konserta á ferli sínum. Árið 1914 settist hann að í Berlín og síðar flýði hann Evrópu og settist að í Sidney í Ástralíu. Taugagigt í hönd leiddi til þess að hann gat ekki leikið opinberlega eftir 1943. Hann andaðist að lokum eins og allir, en hann gaf upp andann mjög sjúkur í Sidney árið 1948.

 

Bjó um tíma í Kaupmannahöfn

Um tíma bjó Friedman í Kaupmannahöfn og kom á þeim tíma, árin 1935 og ´38 við á Íslandi og hélt tónleika í Reykjavík og á Akureyri. Vegna uppruna síns - og greinar sem Verkalýðsblaðið birti um Friedman, réðust íslenskir nasistarnir á hann í fjölmiðlum.

Það var Anna Friðriksson (1889-1960) sem hafði veg og vanda að heimsókn Friedmans til Íslands, um tíma kona verkalýðsfrömuðarins og ritstjóra Alþýðublaðsins, Ólafs Friðrikssonar, sem vildi ættleiða gyðingadrenginn Nathan Nissim Friedman (1907-1938). Útlendingahatarar Íslands ráku hann úr landi úr landi árið 1921. Anna Friðriksson stofnaði Hljóðfærahús Reykjavíkur árið 1916 og Nathan Friedman var ekkert skyldur Ignaz Friedman.

Frú Anna Friðriksson var "vaskeægte" dönsk kaupsýslukona af jóskum ættum líkt og margar góðar konur valinkunnra Íslendinga. Árið 1916 stofnaði hún Hljóðfærahús Reykjavíkur, sem var fyrsta hljóðfæraverslun landsins. Þrátt fyrir að vera atvinnurekandi, var einnig Anna örugglega líka ekta sósíalisti. Í minningargrein um Önnu segir : „Henni tókst að styrkja svo verzlun sína að hún gat jafnvel hlaupið undir með blaðinu þegar til vandræða kom“. Þar var  átt við vikublaðið Dagsbrún, sem verkalýðsfélögin í Reykjavík gáfu út og eiginmaður hennar ritstýrði. Hún stóð fyrir komu margra erlendra tónlistarmanna til landsins til að halda hljómleika. Hún var sömuleiðis umboðsmaður ýmissa heimskunnra hljómplötufyrirtækja, s.s. Decca og Deutsche Grammophone. Þar fyrir utan gaf hún út allmargar hljómplötur með söng og hljóðfæraleik íslenskra listamanna. Verslunin var upphaflega í Templarasundi í nokkur ár í Austurstræti en síðar á Laugarvegi.

 

Meðan að Ignaz Friedman bjó í Kaupmannahöfn voru gerðar margar hljóðritanir á leik hans og þær hafa nú verið gefnar út veglega út á 6. hljóðdiskum. Það er hljómplötuútgáfan Danacord í Kaupmannahöfn sem gaf diskana út. Þetta er er ekki fyrsta sinn sem Danacord gefur út hljómplötur með leik Friedmans. Árið 1986 kom út safn fimm LP-hljómplatna með verkum Friedman hjá fyrirtækinu. Upptökurnar sem þá voru gefnar út hafa verið hreinsaðar eftir nýjustu tækni fyrir útgáfu disklinganna árið 2020.

Allir ekta klassíkerar þekkja verslun Danacord í Vognmagergade 9 i Kaupmannahöfn. Maður verður að varast að týna sér ekki, þegar maður er þar á meðal meistaranna. Mér skildist á afgreiðslumanni í versluninni, að útgáfan á Friedman sé fyrst og fremst að þakka tveimur eldhugum hjá Danacord, sér í lagi Jesper Buhl m.a. með hjálp bandaríska tónlistafornleifafræðingsins og tónlistarútgefandans, Allen Evans (1956-2020). Evans átti lítið en merkt músíkforlag sem hann kallaði Arbiter Records. Evans, sem stundum skilgreindi sjálfan sig sem tónlistarfornleifafræðing, gaf einnig út sögu Ignaz Friedmans á bók árið 1918. Henni get ég einnig mælt með, þó svo að mjög lítið sé komið inn á tvær heimsóknir Friedmans til Íslands.

Ágæt bók Allen Evans um Ignaz Friedman. Eins er fengur í að skoða vefsíðu með myndum úr eigu dótturdóttur Friedmans (sjá hér)

Hér er sterkur hlekkur á vefsíðu verslunar Danacord í Kaupmannahöfn, þar sem menn geta keypt sér safn upptaka með leik meistara Friedman - og þangað til það gerist notið stubba með leik mannsins, sem íslensk lítilmenni réðust á í ljótum lítilleika sínum vegna uppruna hans og trúar.

Leikur Ignaz Friedmans hefur verið rómaður af ýmsum meisturum, t.d. Sergej Rachmaninov. Leikur Friedmans er nefnilega með rússneskum blæ og kröftum og minnir mig á leik föður Vladimirs Davidovitch Ashkenazis, þegar David lék í sjónvarpssal eitt sinn er hann heimsótti son sinn á Íslandi. Allt fór í bylgjum hjá Ashkenazi eldri, eins og lífið væri einn stór Vínarvals um borð á Gullfossi í ólgusjó. Tónlistin kom beint frá hjartanu þótt fingurnir væru ekki alltaf með á nótunum.

En eins og þeir sem dýrka Milton Friedman ættu vita, þá lifa menn ekki á stubbum einum saman og enn síður af þeirri mylsnu sem fellur af borðum ríka mannsins niður til Lazaruss.

Ég mæli eindregið með disklingunum 6 með Friedman frá Danacord, um leið og ég vona að einhverjir aðrir en Miltonspiltar í Valhöll hafi ráð á menningu sem er hluti af tónlistarsögu Íslands - og jafnvel þótt Ignaz Friedman hafi aðeins verið í nokkrar vikur á Íslandi og orðið fyrir hatri sumra þeirra, sem síðar urðu einir dyggustu flokksmenn Sjálfstæðisflokksins - en það er önnur saga með ljótum undirtónum.

Friedman árið 1935. Myndin er þó ekki tekin á Íslandi.

Ættfræðiraus á sunnudegi

Myndin hér er að ofan er af móður minni, Erlu (fyrir miðju). Hún er nú á 94. aldursári. Myndin var tekin í Gladsaxe, er mamma heimsótti móðursystur sína í Kaupmannahöfn sumarið 1946. Mamma, 17 vetra, stendur þarna á milli Sigríðar hálfsystur afa (föður mömmu) og manns hennar Andreas Jensen, sem um tíma fyrir 1910 hafði verið kyndari á skipum við Ísland. Hann var töluvert eldri en Sigríður frænka mín. Andreas var húsvörður í Gladsaxe-skóla, þar sem þau voru með íbúð í kjallaranum. Skólinn var reistur árið 1921 og rifinn réttu árhundraði síðar, eða 2021. Mikil eftirsjá er af byggingunni, þar sem allt sem í dag er byggt á þessum slóðum er ljótara en fordyri andskotans.

Árið 1889, eignaðist Pálína Margrét Pálmadóttir, langaamma mín Sigríði Sigurjónsdóttur í lausaleik. Slíkt þótti alltaf mikil skömm. Árið 1908 eignaðist Sigríður síðan sjálf elsta son sinn í lausaleik með þekktum og stórglæsilegum raðflagara af Fjeldstedættinni. 

Á myndinni af móður minni, sést að hún tók afar vel við lit, þegar sólin fór að skína. Sólbrúnkan kom úr ætt eiginmanns Pálínu langömmu, en sá hét Kristinn Egilsson. Var því venjulega haldið fram að litarhaftið hefði erfst úr genamengi kaupmanns, Dana af framandi ættum, sem kom við á Örfirisey þar sem langalangalangamma mín bjó. Sagan innan fjölskyldunnar hermir, (en hefur þó ekki verið staðfest með vissu), að formóðir mín hafi misstigið sig - sem skýrir dökka hörundslitinn hjá sumum afkomendunum, sem sagan segir að sé ættaður allt sunnan úr landinu helga eftir langa og erfiða göngu.

Þess má einnig geta, og eigi til gamans, að í þessari för móður minnar eftir stríð, taldi einn afkomandi Fjelsdstedsflagarans, að móðir mín hafi farið til að eignast barn, sem svo hefði verið alið upp hjá hálffrænda mömmu (syni Sigríðar Jensen) og konu hans.

Grillu þessa leiddist blóðmóður konunnar (sem best var þekkt sem ein af þessum Stellum, þó hún héti í raun og veru Jórunn), vitanlega mjög og náttúrulega móður minni líka. Ekki lái ég konunni að vilja vera dóttir móður minnar, því móðir mín er einstaklega góð kona. En það var Stella móðir frænku minnar líka. En 17. júlí 1949, þegar konan fæddist, var móðir mín nýorðin stúdent frá MR og ekki er að sjá að hún væri kasólétt í útskriftinni samkvæmt stúdentsmyndum.

Þess ber að geta að Fjeldstedbarnabarnið, sem svo innilega vildi vera dóttir móður minnar, var móðir konu sem á okkar tímum berst við flugfreyjur og er hent út úr flugvélum, þegar hún er ekki dæmd fyrir að vera með fúkyrði um aðra uppstökka konu úti í bæ, sem er af tyrknesku bergi brotin. Mikið skap konunnar, sem flugfreyjur óttast, er hvorki komið úr minni ætt, né frá Fjeldsted-flagaranum. Skapstóra konan er, líkt og ég, komin af formóðurinni Pálínu Pálmadóttir frá Eiði á Seltjarnarnesi, sem að allra mati var hin mesta hæglætiskona.

Æsta konan, sem rekin er úr flugvélum, er dóttir manns, Friðriks að nafni, sem eitt sinn rak fræga ísbúð í Reykjavík ásamt frænku minni. Íssalinn þótti hafa svo stirðt lundarfar, að það eitt sér var sérstaklega nefnt í minningargrein um hann er hann lést.

Þá höfum við það á hreinu. Margrét Friðriksdóttir (valkyrjan Magga Frikka) er EKKI systurdóttir mín, þó að sú fiskisaga sé sífellt að reka á fjörur mínar.

Gamli golfvöllurinn við Minni Öskjuhlíð og Mjóumýri ... og Hvassaleiti

  Nýlega rakst ég á þessa frábæru mynd hér fyrir ofna á vefsíðunni Golfmyndir.is. Hún var á meðal mynda úr safni feðganna Ingólfs og Hans Isebarn.

Kylfingur, (sem mér finnst afar ljótt orð), er að fara að munda kylfuna í pútt á þeim hluta vallarins sem var enn fyrir framan nýbyggð raðhús í Hvassaleiti. Myndin sýnist mér að sé tekin kringum 1962, en þá voru foreldrar mínir (og ég og systur mínar) enn ekki flutt í eitt af húsunum þarna að baki kylfingsins. Foreldrarnir keyptu húsið fokhelt af föðurbróður Björgvins Halldórssonar, sem ekki réð við kostnaðinn. Björgvin mun hafa búið þarna hjá föðurbróður sínum í einhverja mánuði. Sá hét Ásgeir og móðir mín kallaði því ávallt eitt herbergja hússins Ásgeirsherbergi, og þar mun alþýðudrengurinn Bjöggi "Bó Hall" hafa sofið. Síðar var þetta herbergi mitt í um 14 ár, eða þar til ég flutti utan til náms árið 1980. Enn mun vera reimt þarna í herberginu. Annað hvort syngur Bó Hall, eða ég leik á langspil - eða við tökum lagið saman.

Til er minjaskráningarskýrsla, þar sem fjallað er um gamla golfskálann, sem var nærri Háuhlíð, þar sem grá bygging Veðurstofunnar var reist margt síðar. Skýrslan fjallar einnig um aðrar minjar í Minni Öskjuhlíð. Golfskáli Golfklúbbs Íslands, sem var vígður af Ingrid prinsessu og Friðriki erfðaprinsi 1. ágúst árið 1938, er nú löngu horfinn, en ég man vel eftir húsinu.

Ingrid prinsessa kemur til vígslu skála Golfklúbbs Íslands árið 1938. Ljósmyndirnar tvær hér ofar eru úr félagsblaðinu Kylfingi 1938.

Minjaskráningarskýrslan inniheldur ýmsar leiðar villur. T.d. er því haldið fram að Borgarleikhúsið hafi verið þar sem golfvöllurinn var. Svo var ekki. Bæði Kringlan og Borgarleikhúsið risu úti í mýrinni eða efnisnámu sem þar hafði orðið til. Þar sem leikhúsið er var ágæt mýrarmoldarnáma. Líkast til er verslunarskólinn þar sem hægt var að ná sér í góða mýrarmold.

Merkur höldur einn danskur, Søren M. Bøgeskov að nafni, sem var enn með smábýli vel fram á 7. áratuginn þar sem Rauðakross-húsið er nú og lítið eitt austan við það og sunnan, nýtti sér þessa mold, sem og faðir minn sem sótti þar mold í garðinn okkar, þegar hann varð til um 1966-67. Fékk hann m.a. hjálp til þess af Frits (Frederik) Haverkamp garðyrkjumanni í Hveragerði, sem var heitttrúaðasti gyðingur Íslands á þeim árum.

Leifar golfvallarins voru enn nýttar af mönnum sem púttuðu fram á 8. áratuginn og í lok þess 7. æfði frægur kringlukastari þar köst sín. Eitt sinn týndi hann einni kringlunni sinni og var hún í vörslu minni sumarlangt þangað til móðir mín skilaði henni til réttra aðila. Kúlukastari, hreinn sveinn, æfði þarna köst síðar á 8 áratugnum, þegar hann var ekki að aka strætisvagni. Ég er alveg viss um að ég hafi séð hann kasta yfir 20 m. og jafnvel að setja heimsmet þarna á síðustu holum gamla golfvallarins.  

Við krakkarnir í Hvassaleitinu, sem bjuggum í borgaralegum raðhúsum, með útsýni yfir "grín" Golfklúbbs Íslands, notuðum þetta svæði mikið til leikja. Synir smáborgaranna sem áttu golfútbúnað léku þarna golf þegar grasið hafði verið slegið. Við sem áttum feður sem ekki hugnaðist slík letingjaíþrótt, fengum stundum allranáðugast að prufa nokkur högg og pútt. Þar með lauk þeirri dellu og hafði ég aldrei síðan hina minnstu löngun til að "leika" golf. Fyrr hefði ég þegið nám í sekkjapíku, en boð um að stunda golf með heildsölum og smásálum.

Síðar í lok 8. áratugarins arkaði maður yfir mýrina og yfir tvíspora Kringlumýrarbrautina í alls kyns veðrum og færð til að komast í MH. Stundum var fært á hjóli. Vetur voru ekki eins snjóléttir þá og á 9. áratugnum og reið ég þá í menntaskólann með latínustílana handa Teiti Ben á Apachehjólinu mínu (sjá hér).

Þess ber að geta, að minningarfærsla þessi varð til þökk sé Eflingu og lögmanni samtakanna. Hann er Isebarn að ætt. Þegar ég ætlaði að grafast fyrir um ættir hans (sem að hluta til koma frá Noregi), þá rakst ég á golfmyndina efst, þar sem ættingi hans er að pútta snemma á 7. áratugnum.

Einhvern tímann munu Eflingarliðar hugsanlega hafa efni á að leika golf, en ekki fyrr en þeim verða greidd mannsæmandi laun. Má ég frekar mæla með kringlukasti. Þess ber að geta að verslunarmiðstöðin Kringlan ber ekki nafn eftir fyrrnefndri kringlu kringlukastarans, sem átti gamlan táfýlu-Skoda, heldur hét mýrin að hluta til Kringlumýri, og brautin þar vestan við varð náttúrulega að Kringlumýrarbraut.

Þar sem Morgunblaðið var um tíma til húsa í Kringlumýrinni,  áður en flutt var allt austur í Hádegismóa, var oftast nær stærsta áramótabrenna borgarinnar. Sagt er að menn hafi oft fundið reykjarlykt neðan úr neðsta kjallara á Moggahúsinu við götuna Kringlu. Eitthvað var að minnsta kosti að brenna við. Önnur merkari brenna var einnig á gamla golfvellinum, rétt norðan við þann stað, þar sem Listabraut og Efstaleiti skerast í dag, ekki nema langt pútt suðaustur af þeim stað sem Isebarn á myndinni efst er við það að slá kúluna.

Eitt sinn reiknaði ég út, hvert Mogginn væri kominn árið 2121 ef alltaf skyldi horfið til austurs með sama hraða og gerðist á 20. og snemma á 21. öld. Mér reiknaðist svo til, að blaðið hefði þá herstöðvar sínar undir Eyjafjöllum eða í Þórsmörk. Það verður ekki dónaleg að birta smásálarlegar árásir á vinnandi fólk á þrælakaupi undan Eyjafjöllum.

Áfram Efling, þar var fallegt að sjá lögmanninn Isebarn fara holu í höggi fyrir Eflingu. Kallast það ekki fara á pari yfir fálka?

Benedikt Bjarklind og Robert Waara í Skagafirði 1944. Myndin er fengin að láni á Golfmyndir.is

Það er athyglisvert að skoða blaðið Kylfing á fyrstu árum þess og sjá alla smákaupmennina og heildsalana með "handycap" og ættarnöfn sem stunduðu þessa íþrótt í árdaga hennar á Íslandi. Þarna voru Kjaran, Bernhöft, Kvaran, Fjeldsted og Bjarklind.

Bandaríkjamaður, sem kom með hernum, finnskur gyðingur að uppruna frá Michigan, Robert Otto Waara (að nafni, rak á fjörur félagsins og hann kenndi mönnum eitt og annað nytsamlegt. Waara var skrifstofublók í hernum og hafði augljóslega tíma aflögu til að kenna Íslendingum eitt og annað í þessari merku íþrótt sem Skotar halda fram að sé fundinn upp af þeim, þó svo að elstu golfkylfurnar hafi nefnilega fundist í Hollandi. Waara tók meðal annar þátt í gólfmóti í Skagafirði árið 1944. Það var þó ekki hans vegna að í kjallaranum í golfskálanum í Minni Öskjuhlíð var útbúið finnskt sauna. Ýmsar "safaríkar" sögur fóru af finnsku baði golfklúbbsins, allt þangað til að sú baðmenning komst víðar í notið á Íslandi. En áhugi á félaginu og golfíþróttinni var að sögn fróðra manna óneitanlega þessu baðhúsi félagsins að þakka.

Waara kvæntist íslenskri konu Ólafíu Sigurveigu Sigurbjörnsdóttur (1916-2004). Saman ráku þau golfvöll og svokallaðan country-club í Falmouth. Afkomendur þeirra búa vítt og breitt um Bandaríkin.

Ola (Ólafía) Waara

Waara með tveimur börnum sínum

Braggabyggingar Breta og Bandaríkjamanna, í og við golfvöllinn í Reykjavík, var Golfklúbbi Íslands greinilega mikið áhyggjuefni árið 1944 eins og sjá má í þessu bréfi. Sumir þessara bragga, og rústir annarra, voru enn uppistandandi í minni æsku á svæðum kringum golfvöllinn. Bøgeskov bóndi hafði nýtt sér einn þeirra eða endurbyggt, en flestir stóðu þeir úti í móa eins og við strákarnir í Hvassaleitinu kölluðum það svæði sem þeir voru á sunnan við hitaveitustokkinn. Þar hefði þurft að rækta upp land til að hafa þar golfvöll. Ég man að einum bragganna var bílaverkstæði.

Hér var ekki farin hola í höggi eins og í finnsku baðstofunni forðum, enda frá mörgu að segja.

Rannsóknir mínar á golfkúlum um 1971

Mig langar þó að ljúka þessu golfhjali mínu með skýrslu um rannsóknir mínar á golfkúlum sem ég fann á víðavangi á Gamla golfvellinum í Reykjavík. Mig langaði að vita, hvernig þessar kúlur voru búnar til. Ég skar nokkrar þeirra upp eins og fornleifafræðinga er siður. Sumar sprungu hálfgert með einhverju púðri sem var innan í þeim, en aðra þeyttu af sér lögum af gúmmíteygjum með mikilli ákefð, þegar ytri skelin var farinn af og þrýstingur leystist úr læðingi. Undust þá tægjurnar af með frethljóði og eftir var að lokum ómerkilegur, lítill gúmmíbolti innst í kúlunni. Ég er ekki viss um að allir kylfingar viti þetta, en því má bæta við að kúlurnar eru gerðar á annan hátt í dag.

Farið nú ekki að skera kúlurnar ykkar nema að þið hafið forgjöf eða að þið hafið rekist á lítinn birdie úti í móa.

Hér sést gamli golfvöllurinn árið 1962 og raðhúsin í Hvassaleiti sjást í bakgrunninum. Kylfingar eru sagðir vera á fyrsta teig en Fornleifur telur að hann hafi verið nokkru vestar. Mynd úr safni Arnkels Bergmanns Guðmundssonar á Golfmyndir.is

Valtýr á fimmkall

Í gær var fallegt veður í Kaupmannahöfn. Sólskin en kalt. Fór með frúnni í bæinn, þar sem hún þurfti að býtta einhverri tískuflík, en ég að kaupa sérhannaðar möppur fyrir möppudýrið í mér.

Við lölluðum á móts við sólina niður Købmagergade og sá ég þá að Vanggaards Antikvariat (sem annars er til húsa í Fiolstræde) var með bókamarkað. Allar bækur og hljómplötur voru seldar á 5 krónur. Þarna voru vitaskuld staddir margir slefandi biblíufílar með ranann niður í gömlum skruddum; en einnig fólk sem keypti bækur í metramáli.

Ég kastaði mér yfir smáritakassana og fann þar sjö góða bita fyrir fimm krónur stykkið, t.d. óinnbundið eintak af Bjarnar sögu Hítdælakappa frá 1847 í útgáfu Halldórs Friðrikssonar (sem var ritstjóri Fjölnis 1947-48) en einnig lítil ritgerð eftir Valtý Guðmundsson: Nordboernes Skibe i Vikinge- og Sagatiden. Þetta er sérrit sem var gefið út af félagsskap sem kallaður var Udvalget for Folkeoplysningens Fremme. Ritið kom út árið 1900 og var selt hjá G.E.C. Gad.

Ég átti fyrir bók Valtýs Privatboligen på Islandi Saga-Tiden.

Privatbolig Valtýs sá ég um daginn á hvorki meira né minna en 23.000 ÍSK hjá gírugum íslenskum fornbókasala sem berst í bökkum. Privatboligen hækkar greinilega eins og fasteignir Bjarkar. Mér þótti því mikill happafengur að ná í víkingaskipabók Valtýs fyrir fimmkall - sem eru 103 sleipar ískrónur og rétt rúmir 50 aurar að auki. Hver segir svo, að ekki sé hægt að verða forríkur á fornbókmenntum eða söguklámi?

Engan furðar að Valtýr brosi.

Ég keypti sömuleiðis eintak af pólitíska skemmtiritinu MuldVarpen frá 1947, þar sem neðanstæð teikning Bo Bojesens (1923-2006) birtist. Hún kallast Síðasti Kokkteillinn. 5 krónur -/ kostaði atómkokkteill sá. Það er líklega rík ástæða fyrir því að borgin við sundin heitir Kaupmannahöfn og að svikahrappar og kúlulánafurstar eru enn á þingi á Íslandi. Ég sel Moldvörpuna á 50.000 kall næst þegar ég er á Íslandi, því þar eru allir orðnir svo stríðsóðir.

January 27 - a day to remember EVERYTHING

Many of my Fellow Icelanders believe that Israel´s borders and Jewish existence in general can be discussed like the annual quotas for the Icelandic fishing fleet. In Denmark, the country I have chosen to live in, you find similar people, who still use lot of time to solve their seemingly main problem in life: "The Jewish question."

You often get the impression that such people believe that Israelis should leave their national State and go back to the old European Shtetl of their ancestors - or back the Muslim Countries they had to flee from after 1948. Other solutionists prefer that Jew head for a more remote location, either an island off the coast of Africa or the Australian bush. Others still wish Jews off the face of the earth, like the Lithuanian government, a EU state where government after government still praise their own murderers of Jews as national heroes and now we are talking about the 21th Century.  

Where to go? Madagascar, Patagonia or Alaska, as previously suggested for the Jews? Later the solution was "final": Auschwitz, Treblinka, Maidanek, Sobibor etc. 

This perverted alienation among Icelanders and many other nationals, who want to gain world peace by blaming everything on Jews is based on an old hereditary hatred that Europeans have cherished for centuries in churches, parliaments and universities. 

Let´s go back to 1699

This prosperous Dutch fellow presented a final solution for the Jews in 1699.

I have in my possession an old newspaper from July 17, 1699, kept by my family since they were told told to fuck off from the Netherlands back in 1699.

In 1699 Cornelis van Bynkershoek, the publisher of the newspaper Nieuwe Oprechte Haegse Mercur, published in The Hague, Holland, wrote on the front page of the Haegse Mercur that day about his wishes to get rid of the Jews. His "final solution" was to sail them all to America.

Among other things, Bynkershoek claims in his article that the Jews own a quarter of all property in Europe. 

Van Bynkershoek wanted to get rid of the Jews. He was by the way, a highly respected lawyer and a judge in his own time. He is still highly regarded in the Netherlands, but not so many Dutchmen know the vile "op-ed" he wrote in the Haegse Mercur, when he was 26 years old in 1699.

My dear readers, here you can see that "civilized Europe" had come into existence. Anti-Semitism was well in the jolly Netherlands in 1699,  the richest country on the continent. Then, like today, people solved their problems and mental disorders by driving the Jews away blaming them for all the evils of the world. Today a new theme has progressed. Europe has together with the USA begun to praise an alleged Jew, who praises the killers of his grandparents in Babi Jar.

The Dutch often boast of being the country in Europe that were the first to give the Jews civil rights and religious freedom, and therefore think that they were better to the Jews than most others nations. Jews in the Netherlands were often considered among the filthy rich. That´s one of the greatest Dutch myths. At the end of the 18th century, 54% of Jews were below the poverty limits, and in 1840, 60% of Dutch Jews were below the poverty line. At the beginning of the 20th century, the situation was not much better. Then the otherwise prosperous Jews of Portuguese descent had became poorer than the Jews of German descent.

Anti-Semitism has not gone unnoticed in the liberal Netherlands at the end of the 20th century. In recent years this perverted hatred is still being spewed out by some Dutch soccer hooligans, by some few young Muslims who harass Jews on their way to synagogues, but mainly from some few left-wing Dutchmen who support the destruction of Israel at any cost due to their sheer ignorance.

I experienced this Dutch "kindness" myself in 1975 in The Hague, when new Dutch citizens of Moroccan extraction threw bottles at me and other people walking out of the reformed and formerly the Portuguese synagogue in the Hague. My father and I had been invited to the Shul by an old friend of my father´s in den Haag.

In 2014, I, like so often before, visited the Netherlands. On a short train trip from Amsterdam Airport to Leiden, where I changed trains on my way to den Haag, I ran into soccer hooligans from Rotterdam who were shouting "Jews back to Auschwitz" after their team had lost a match - and not even to the "Jewish team" of Ajax of Amsterdam.

Rest assured. The Jews are not leaving Israel. No one is settling in Madagascar, Uganda or Patagonia. Some went to Iceland - but the country turned out to be too cold and hostile (se here). The odd Jewish movement might possibly go to the end of the universe, to make money by creating a Jew out of a Ukrainian warlord dressed up in a military leisure-suite, who praises the killers of his Jewish grandparents.

These killers are national heroes in the Ukraine. When the state of Israel in 2023 unites forces with countries who glorify their local murderers of Jews, Israel is in danger. Mind you, Ukrainians didn´t come to the rescue in Auschwitz on 27. January 1945 - Many Ukrainians engaged in the slaughter of Jews in different camps, as well as in Ukraine. The Lithuanian EU-state also praises their murderers of Jews, who began the slaughter even before the Germans invaded Lithuania. Lithuanian murderers of Jews are still being praised as national heroes - and the Danes, the Icelanders and the NATO director from Norway do not give a damn. The Lithuanians are "our brothers and sister" they repeatedly say.

I am sorry to have to say this: The hatred in the Netherlands in 1699 is still around in Europe, steadily growing and is now even protected by the indifference of the EU, UN and NATO.

Norske sensationer på stribe

Hvorfor mon ikke?

"VERDENS ÆLDSTE RUNESTEN" er i hvert fald hvad en sandstenshelle, som måler ca. 31 x 32 cm , bliver kaldt i Norge. 

I Danmark er man naturligvis grøn af misundelse. I de rigtige runestens land har man også tidligere været god til at kritisere norske hypotetikere indenfor runologen. Jeg mindes stadig Erik Moltkes gennemgang af Ottar Grønviks disputats tilbage i 1981/82 (se Tidsskriftet KUML 1981). 

Stenen som nu menes at bære "Verdens ældste" runer blev fundet i 2021 ved en udgravning af et gravfelt i Svingerud ved Tyrifjorden, som er en indsø i Norge. Allerede ser man dog i engelsksprogede fremstillinger af stenen, at den er fundet ved en norsk fjord.

En specialudstilling som præsenterer dette sensationelle fund åbner allerede d. 21 januar 2023 på det Historiske Museum i Oslo, dog før helt centrale spørgsmål vedr. stenen synes tilfedsstillende besvaret. 

Den seneste i en række af "Verdens ældste runesten" i Norge er efter sigende endnu ældre en den 1600 år gamle runesten som blev opdaget på Rakkestad (Rakkastöðum) i Østfold for ca. et årti siden. Den sten har fået navnet Øverby-stenen. Den store stenhelle i Øverby bærer en indridsning som tolkes således : Lu irilaR raskaR runoR sem oversættes «Hug runer, dygtige runemester!» - som utvivlsomt er en forkert tolkning efter Fornleifurs mening.

Øverby stenen

Den seneste ældste runesten i rækken af norske sensationer (når hele museer samlinger ikke bliver tømt af kriminelle) er dog ikke noget andet end nogle skriblerier på en lille helle (flise) af sandsten, som er fundet i en grav som lader sig datere til de første to hundrede år af vores tidsregning. Det fremgår dog ikke af Det Historiske museums hjemmeside, om man har lavet en AMS-datering af biologisk materiale eller om man kun daterer ud fra gravformen eller rundetypen på den firekantede stenhelle.

Indskriften på Svingerud-stenen er ikke den store litteratur.  Det ser ud til at nogen har været i gang med at øve sig på det ældre runealfabet. Det som ristet står, er ikke nogen master-class. Historisk Museum i Oslo forklarer det således:

Steinen har flere slags innrissinger. Noen streker danner et rutemønster, det finnes små sikksakk-figurer og annet interessant. Det er ikke alle innrissingene som gir språklig mening, og man kan få inntrykk av at noen har etterlignet, utforsket eller lekt med skrift. Kanskje var «forfatteren» i ferd med å lære å risse runer.

Nordmændene har måske altid haft svært ved at ytre sig skriftligt før islændingene gjorde det for dem og nordmændene sagde tak og pyntede sig straks som "sagaforfattere" og tilranede sig som tyve i natten selveste Snorri Sturluson - som var 100 % islandsk i hud og røv og levede i det 13 århundrede.  Mange Vikinge-entusiaster og herunder stor del af almindelige Nordmænd, tror stadig den dag i dag, at sagaerne er så at sige ur-norske. I en nylig britisk/skotsk krimiserie, om den halvnorske kriminalbetjent Annika, tales der meget om Norwegian eller Nordic Sagas (men ikke Norse Sagas). En vidende firestjernet oversætter hos DR (Danmarks Radio) har heldigvis prompte ændret det til "de islandske Sagaer".  Man ser af og til, at uddannelse har efterladt sig gavnlige spor.

 
En sensationel runesten ved Tyrifjorden - eller blot et dyslektisk forsøg på at skrive den første norske saga?

Den eneste af skriblerierne på runestenen fra Svingerud, som giver nogen betydning, er et omvendt Fuþark, og så indskriften IÐIBERUG eller lignende. Man mener det kan dreje sig om kvindenavnet IDIBJÖRG som ikke er kendt fra noget etymologisk materiale; I dativ i meningen [RISTI RUNIR ÞESSAR] IÐIBERUG. Men der står blot IÐIBERUG, så det er kun et vildt gætteri.

I går udkom der heldigvis en debatartikel af professor i nordisk sprogvidenskab i Stavanger, Klaus Johan Myrvoll, som uden alt moderne fantasteri nøgternt forklarer, hvorfor der ikke kan være tale om et personnavn. Endnu andre foreslår at der et tale om et "slægtsnavn", som for en til at spørge om undervisningen i Norge i Norrøne sprog er helt tilfredsstillende i vores tid.

Nu forholder det sig sig således, at der kendes et IÐUBERG(UG) i nordisk kultur, som er navnet man har givet den kendte Lorelei-klippe ved Rinen, - bjerget som afgiver et glimrende ekko. Lorelei er en central lokalitet i Niebelungen-fortællinger om helten Sigurd (Siegfried) og Atli (Atle, Hunerkongen Atilla). Den fortælling er dog næppe fra de første 3 århundreder e.Kr. Men måske var Niflungernes historie meget ældre end vi troede.

Uanset hvad den graffiti man har fundet ved indlands"fjorden" Tyrilfjord i Norge skal tydes, så er der ikke tale om en regulær runesten og ejheller en sensation. Vi burde måske snarere kalde det et yderst primitivt udkast til en runesten. Eller, for at være lidt grov på de yderst højstemte nordmænds bekostning: En tidlig norsk dyslektikers forsøg på at nedfælde en norsk Saga. Det blev heller ikke til så meget, men den er helt sikker norsk denne kortfattede "saga", som man glæder sig til at se faglige ordkløverier af i årene fremover...

Det ville også have være på sin plads med en petrologisk analyse af sandstenen, hvorpå runerne er ristet.

Ydermere ville det være interessant at få en kilde som bekræfter, hvilken dateringsmetode man har anvendt for at give runerne i Tyrilfjorden sin datering. Det oplyser udstillingen i Oslo forhåbentlig, men hjemmesiden for Historisk Museum gør det ikke; Man skriver blot: 

I en av gravene oppdaget de en stein med flere runeinnskrifter. Brente bein og trekull fra graven avslører at runene ble risset inn mellom år 1 og 250 e.Kr. Dette er dermed den eldste runesteinen som vi kjenner. 

Den ovenstående dateringsoplysning er simpelthen ikke fyldestgørende nok for at "runestenen" kan betragtes som en vaskeægte verdenssensation, og det til trods at den nu er fundet en særudstilling værdig i Oslo. 

Og så til SPØRGSMÅLET: Hvad er arkæologi og oldtidsstudier egentlig ved at blive til? Sensationsmageri og medieliderlighed devaluerer faget mere og mere i de senere år. Nu sørger jeg for at alle min gule huskesedler bliver destrueret, så de ikke kommer på en sensationsudstilling om 1000 år. Mine strøtanker skal ikke blive kløvet af fremtidens runologer og dem man på Island kalder orðhenglar.

Fatlaði drengurinn á jólatrésskemmtuninni 1943

Mig grunar að jólatrésskemmtanir hafi fyrst orðið almennur viðburður í Reykjavík og á Íslandi eftir að Bandaríkjaher kom til Íslands.

Ugglaust hefur danskur kaupmannsaðall áður verið með slíkar skemmtanir, líkt og félagið Germanía skemmti sínum félagsmönnum með Tannenbaum sem á héngu hakakrosskúlur og bæverskar kúlur með Hitlermyndum á jólateiti félagsins í samvinnu við þýska sendiráðið. Hvar áttu menn svo sem annars að fá jólatré á Íslandi fyrir stór jólaböll, þegar þau voru enn af skornum skammti -- nema þá ef þau komu úr skógarreit dansk kaupmanns eða með skipi frá frúnni í Hamborg?

En þegar vaktskiptin urðu í stríðinu kom Kaninn, sem hafði allt aðra siði en breska setuliðið sem ekki var sérlega rómað fyrir góð almannatengsl nema við yfirstéttina, þó fyrir utan að þeir gerðu gyðingum sem fengu allranáðugast að setjast að á Íslandi kleift að halda trúarsamkomur sínar. Það síðastnefnda kom aðallega til vegna þess að í herjum Breta voru gyðingar sem vildu komast í samband við trúfélaga sína á Íslandi. Má lesa meira um það hér, hér, og hér.

Bandaríkjamenn náðu í jólatré á Labrador fyrir skemmtanir sínar 1943. Myndin fyrir neðan er úr White Falcon og sýnir trjámennina og skrifstofublækur hjá Bandaríska Rauða Krossinum. Úr grein í White Falcon þar sem sagt er frá þessum sérstöku jólatrjáaflutningum í byrjun desember 1943: Þar mátti m.a. lesa þessa lýsingu, sem er hverju orði sannari

"It is no secret that Christmas tress are more scarce in Iceland than penguins are in Tahiti, but were there´s a will therse´s a way, and if the soldiers of this Command get the urge to hang a GI sock on one this year there is nothing to prevent their fulfilling that desire. Because, thanks to the efforts of four members of the Air Corps, four of the priceless trees are in Iceland, all ready to be decorated." 

.

Jólin 1943 var haldin mikið jólatrésskemmtun í einum kampi Bandaríkjamanna í Reykjavík og Íslendingum var boðið með, börnum (m.a. veikum börnum), mæðrum þeirra, peysufatakonum og einstaka íslenskum karli. Jólasveinninn á skemmtuninni var ekki af Coca Cola-gerðinni, heldur "leanaður" Santa Claus með pappagrímu eins og þær sem síðar var hægt að kaupa á Íslandi.

Ljósmyndarinn Ralph Morse, gyðingur frá New York og síðar heimsfrægur ljósmyndari, sem ég greindi frá í síðustu færslu, fór á jólaskemmtunina í stórum bragga Bandaríkjamanna sem mig grunar að hafi staðið við Meistaravelli. Morse ungi tók mikið magn frábærra mynda, sem ég leyfi mér að miðla hér, með  aðaláherslu á drenginn sem þið sjáið einnig í skyggnumyndasýningu Fornleifs efst, sem best er að skoða með því að opna YouTube.

Fatlaði drengurinn sem stal hjörtum hermannanna

Nokkrar myndir af fötluðum dreng í matrósafötum skera sig þó úr í mínum augum. Mér þætti vænt um ef einhver gæti sagt mér hver drengur þessi var of móðir hans. Mér datt í hug Jóhannes Sverrir Guðmundsson, (1944-1997), sem við mörg munum eftir - hann var á sínum seinni árum þekktur undir nafninu Jóhannes Grínari. Við nánari athugun sá ég þó, að það gat ekki verið, því Jóhannes ólst upp á Suðureyri og fæddist árið 1944, þ.e.a.s. eftir að þessi jólatrésskemmtun á myndunum fór fram.

Mikið þætti Fornleifi vænt um, ef þjóðin forna undir snjó og klaka á hjara veraldar gæti upplýst hann um, hver drengur þessi var og móðir hans, sem ég tel víst að sé með honum á sumum myndanna.

Kærar þakkir til ykkar sem lituð við og lásuð fróðleik á Fornleifi árið 2022.

Lækjartorg fyrir áramót

Sjáið hvað allt hefur breyst.

Þegar myndin var tekin stóð heimsbyggðinni mikil hætta af skítmennum eins og Hitler. Margir Íslendingar, óháðir hreppapólitíkinni, heilluðust mjög mikið af illmennum - líkt og þeir gera enn þann dag í dag. Nú setur lögreglan allt af stað og Víkingasveitir ríða með alvæpni um héruð vegna tveggja illa gefinna pörupilta sem hafa ritað fúkyrði um löggur og löggjafarvaldið á veraldarvefinn í lítilmennsku sinni og selt föður lögreglustjóra, þekktum byssumanni, skotvopn úr plasti.

Þegar Reykjavík var saklaus, og Lækjartorg leit út eins og það gerir á myndinni, fengu ráðherrar, saksóknari og lögregluyfirvöld mikið málasjení til að rita til útlanda til að bjóða Dönum gyðinga á fæti og jafnvel Þjóðverjum. Árið 1944 var Ísland skjannahreint, eins og þið sjáið, og þannig átti að halda landinu.

Sænski Seðlabankinn frysti peninga og svolítill kolasalli var yfir öllu. Ljósmynd Ralph T. Morse. Mars 1944. LIFE Magazine Collection á Google.

Lítið hefur því breyst, annað en Lækjartorgið, sem jafnvel er ljótara í dag en í mars 1943. Löggan og annað yfirvald er enn að senda flóttafólk á fæti úr landi - og meira að segja í hjólastól, meðan að utanríkisráðherra prjónar peysu á litla, kjút trúðadúkku í Kænugarði. Landið var fagurt og frítt, en fólkið var sjálfelskt og skítt. Heimskt hefur það stundum verið kallað.

Lesendur eru beðnir afsökunar, en Fornleifur verður alltaf svona neikvæður um áramót. Það var engin stúlka í gulri kápu á lækjartorgi árið 1944. Hún var líklega að vinna hjá löggunni.  Ég bið fyrir ykkur.

Myndin var tekin af gyðingnum Ralph T. Morse, sem síðar varð heimsfrægur ljósmyndari. Hann var í Bandaríkjaher og dvaldist á Íslandi frá jólum 1943 fram á vor 1944, til að "skjóta" Íslendinga.

Takið eftir sænska símaklefanum, sem skrifað hefur verið um áður á Fornleifi hér.