Þegar Stöng komst í íranska annála

Hér um árið (2015), þegar fólkið í minjavörslunni á Íslandi var sumt ekki enn búið að losna undan því andlega brjálæði og mikilmennskubrjálæði, sem geisaði á Íslandi fyrir hið margtalaða hrun, Tilkynntu tilheyrandi yfirvöld að það myndi kosta 700.000.000 kall (þið lesið víxilinn rétt, sjöhundruðmilljónirkróna -/) að gera hinni merku rúst í Þjórsárdal hærra undir höfði en henni hafði lengi verið gert.

Meira að segja var efnt til samkeppni um byggingu "skýlis" yfir rústina. Þá keppni vann ungt, upprennandi arkitektapar frá Íslandi og Íran. Tillaga þeirra var því miður algjör della, ef notað skal hlutlaust orð, sem ekki er hægt að byggja á þeim náttúrulega hól sem Stangarbærinn var reistur á. Tillögunni fylgdi teikning sem sýndi hólinn og hugsýn þeirra, þar sem sólin skein í heiði - úr Norðri. 

Þessi samkeppni komst meira að segja í heimsfréttirnar, ef svo má segja. Í blaði (sjá hér) í Teheran í Íran var sagt frá verðlaununum og þar birtist heilsíðuljósmynd af íslenska helmingi verkefnisins, en ættingi hans vann einnig um tíma í Þjórsárdal á 4. áratug síðust aldar og fyrir þjóð sem enn stundar sóðaleg viðskipti við Íran.

Í írönsku greininni um Stangarskýlið var kreddunni um að Stöng hefði farið í eyði árið 1104 vissulega haldið hátt á lofti. Í Íran Ayatollanna sætta menn sig ekki við neinar breytingar á orðum spámanna og 1104 aldursgreiningin var eins og kunnugt sett fram af margfrægum íslenskum spámanni.

Síðan glerhúsið, sem einna helst líktist auðmannsvillu við Miðjarðarhaf, eða bílskúr olíusheiks við Persaflóa, vann verðlaunin - og eftir að sólin í Fornleifaráðuneytinu, Sigmundur Davíð, hætti að skína úr norðri, eru áform um viðgerðir og viðhald á Stöng komnar aftur í meira raunsætt horf. Þakið á núverandi skála verður bætt en ekki stagað og verkefninu lýkur árið 2020 hef ég fengið upplýst. Það eru miklu betri skilyrði en menn höfðu áður í viðgerðum, þegar maður var að reyna að bjarga því sem hægt var að bjarga fyrir lítið fé með meistaralega góðan arkitekt og hleðslumann (sjá hér).

Íranska tímaritið hafði aðeins mynd af unga íslenska arkitektinum, sem sneri á áttirnar fyrir sunnan land. D&G gleraugu voru í tísku þá. Líklega hefur mynd af betri helmingi hans þótt í við of djörf til prentunar í Íran Ayatollanna. Menn vilja helst ekki nota of mikla prentsvertu í myndum í hönnunartímaritum þar í landi.

Minjastofnun varð fljótlega ljóst að loftkastalar forstjóra Minjastofnunar eru byggðir á sandi. Að lokum hentu menn gaman að öllu og í Aprílgabbi stofnunarinnar var greint frá því árið 2015, að sótt hefði verið um að flytja skálann á Stöng til Selfoss. Gárungar telja víst að þetta hafi verið pilla handa Fornleifaráðherra sem varð nískur er hann tók núverandi þjóðminjavörðinn í vinnu sem ráðgjafa um tíma. Ekkert var hins vegar skrifað um það í írönsk dægurblöð, þótt það væri hálfgert hreðjuverk.

Er það ekki skrýtið, og í raun geðveikislega öfugsnúið, að í öfgaríki eins og Íran, sem í áraraðir hefur staðið á bak við hryðjuverk og morðöldur, og þar sem prestaveldi hvetur til eyðileggingu þjóða og menningar þeirra, séu menn að dást að eyðileggingu/varðveislu fornminja á Íslandi.

Fúuuhuhúh, það fer um mann hrollur. Svona lagað gerir menn bara voða reiða. Eitt sinn lagði þjóðminjavörður til að vandamálin við varðveislu Stangar yrðu leyst með því að rústin yrði grafin aftur niður. Hann vissi ekki frekar en núverandi Minjavörður Ríkisins að rústirnar eru orðnar aðeins fleiri nú en í hans hugarheimi, t.d. hefur fundist eldri skáli (eða tveir), kirkja og smiðja undir kirkjunni. Rannsókn þeirra er alls ekki lokið. Suma hluti er ekki hægt að fela, þótt menn geri sér far um það.

Kirkjugarðspistill

Svo allur dagurinn í dag fari ekki í fótboltamikilmennskukjaftæði og kosningageðklofa langar mig að benda mönnum á að lesa góða fréttaskýringu eftir Guðmund Magnússon fyrrv. settan þjóðminjavörð í Morgunblaðinu (bls. 15). Þar greinir Guðmundur frá þeim athugasemdum sem bárust við deiliskipulag vegna fyrirhugaðrar hótelbyggingar í Víkurgarði hinum forna.

Besta röksemdin fyrir því, að ekki sé mögulegt að byggja hótel á því svæði sem hinn forni kirkjugarður var á, er bann ríkistjórnar Íslands árið 1966 við að stækka hús og raska garðinum. Það bann var sett árið 1966. Það fylgir þó ekki sögunni, hvort ríkisstjórnin hafi þá vitað hve stór reiturinn var. En það skiptir sennilega engu máli. Það bann er enn í gildi nema að finnist skjal sem sýni að ákvörðunin hafi verið dregin til baka.

Allir heilvita menn þurfa ekki að heyra frekari rök. Ekkert hótel getur risið á þessum stað, ef farið er að landsins lögum. En það er nú farið að verða æ sjaldgæfara - líkt og þegar siðareglur á Íslandi virðast ekki gilda fyrir þá sem þær búa til.

Í fréttadálk við hliðina á skýringu Guðmundar Magnússonar er haft eftir síra Þóri Stephensen, að "kirkjugarðar séu bænastaðir" og að "helgi grafreita sé alþekkt í flestum trúarbrögðum og á öllum tímum." Vafalust er það rétt, nema það sem menn bera lík út á stikur og bíða þess að illfygli kroppi í sig leifarnar sem ekki fara til guðs/-a. Hrægammarnir sjá víst líka um að fljúga með sálina til guðanna. Það er því ekki bara á Íslandi að hrægammar eru taldir gera gagn.

Ónákvæm rista af fyrstu dómkirkjunni í Reykjavík. Kirkjan var vígð var árið 1796. Teikningin birtist hugsanlega fyrst í dagblaðinu Daily Mirror í Lundúnum, en þessi rista er gerð eftir henni og birtist í hollenskri bók sem kom út árið 1848 og sem  langalangafi minn átti. Kirkja þessi, sem var mjög illa byggð, var rifin þegar núverandi dómkirkja var byggð árið 1848. Áður en þessi kirkja var reist var lítil kirkja í miðjum Víkurkirkjugarði. Hún var rifin árið 1789. Þessi mynd  er líklega gerð með hliðsjón af eldri ristu, líklega þeirri sem fremst er í þessari grein. Hún birtist í bók Georges Steuarts Mckenzies, Travels in the Island of Iceland, in the Year of 1810, sem út kom árið 1814.

Lítið fer nú fyrir þeirri helgi nú orðið t.d. í lútherskum löndum, t.d. Norðurlöndunum, þar sem heilu kirkjugarðarnir eru ruddir í burtu og leiði afhelguð og nýtt fyrir nýja "kúnna" þegar þeir deyja Drottni sínum.

"Character indelebilis" sem á Íslensku þýðir "óafmáanlegt kennileiti" er nú fyrst og frem kaþólska, sem meira segja kaþólikkar fylgja ekki að fullu. Því meðal kaþólikka ríkir tvískinnungurinn um grafarhelgi einnig. Meðal eingyðismanna framfylgja gyðingar einir helgi grafreita 100% með örfáum undantekningum. Þeir líta á grafreiti sína sem Beit Chaim, hús lífsins, að eilífu. Fólk sem tilheyrir öðrum trúarbrögðum í Evrópu hefur hins vegar verið iðið við að eyðileggja grafreiti gyðinga. Í Litáen vilja yfirvöld byggja mikla Evrópu-ráðstefnuhöll ofan á helsta grafreit gyðinga í Vilníus og brjóta þannig helgan grafarrétt gyðinga. En þeir keyptu sér afnot af á grafreitnum til eilífðarnóns. Litáar, sem margir eru kaþólikkar, vita greinilega ekki hvað character indelebilis er.

Reykjavík sýnd á korti Ohlsens og Aanums. Dómkirkjan fyrri er lituð rauð efst á myndinni og merkt með sem númer 1. Víkurgarð sjá menn í sinni stærð árið 1801 á ljósgræna reitnum sem ber númerið 26. Þó hann virðist ekki stór þarna miðað við stærð frekar lítillar 1. dómkirkju er ekki útilokað að hann hafi verið stærri á fyrra stigi.

Character indelebilis var á Miðöldum fyrst og fremst kaþólska í reynd, og getur því vissulega átt við marga þá einstaklinga sem grafnir eru í Víkurgarði sem greftraðir voru fyrir siðbót. Samt finnst mér að íslenska þjóðkirkjan eða prestar hennar ættu nú síst að vera að gera sig að siðapostulum hvað varðar kirkjugarða og grafarhelgi, meðan þeir hafa til fjölda ára staðið í því að slétta kirkjugarða, þannig að íslenskir garða minna einna mest á kirkjgarða við bænahús ofsatrúarmanna á sléttum Bandaríkjanna. Með þeirri sléttunarherferð sem farið hefur fram með blessun fjölda biskupa og annarra innvígðra klíkukalla og kvenna á Ísland er í raun verið að trufla hinn heilaga grafarfrið. Character indelebilis er því ekki við lýði á Íslandi eins og sr. Þórir Stephensen álítur.

Þótt fornleifafræðingar hafi grafið í kirkjugarðinn og fjarlægt þaðan  bein, er ekkert því til fyrirstöðu  að þau verði grafin þar aftur að lokinni ítarlegri rannsókn á beinunum , sem yfirvöld verða að framfylgja hið fyrsta með tilheyrandi kostnaði. Þess var t.d. krafist í York á Englandi þar sem fannst grafreitur gyðinga frá miðöldum. Gyðingar mótmæltu strax rannsókninnir og truflun grafarfriðarins. Því var ekki sinnt og olli það miklu fjaðrafoki. Að lokum var beinunum komið aftur fyrir í gröfunum, en þau voru rannsökuð mjög ítarlega en ekki tókst að fá leyfi fyrir DNA-rannsóknum. Að kvöldi þess dags sem beinin voru aftur lög til hinstu legu, undir bílastæðahúsi sem þar átti að rísa, varð eldsvoði í Dómkirkjunni í Jórvík sem olli þó nokkrum skemmdum. Hafði breski fornleifafræðingur Philip Ratz það á orði að "þar hefðu sumir talið að hefnd gyðinganna í garðinu vegnar röskunar á friði þeirra hafi brotist út í ljósum logum ".

Sömuleiðis er frekar fyndið að sjá að á meðal andmælanda hótelbyggingarinnar er einn af helstu framleiðendum gervihúsa í "gömlum stíl", Hjörleifur Stefánsson. Í túristaklondæk miðborgar Reykjavíkur, þar sem annað hvert hús er hótel, eru til mörg slys eftir hann. Það eru húsaskrípi sem minna á endurgerðir húsa í DDR eftri Síðara stríð. Þjóðverjar endurreistu gjarna mjög groddalega það sem þeir áttu fyrir stríð. Íslendingar hafa nú byggt svo mörg gervifortíðarhús að halda mætti að hér hefði nýlega geisað borgarstyrjöld.

Sama hvað örlögum Reykjavíkur líður og nauðgun miðbæjarins. Þá er ekki hægt að fara fram hjá ákvörðun Ríkisstjórnarinnar frá 1966 sem bannar frekari byggingar í Víkurgarðsreit.

Þar fyrir utan verður að teljast eðlilegt að íslenskir arkitektar fari að nú að læra listræna sýn, æstetik, og fá auga fyrir sjónsköðum sem margar byggingar þeirra valda. Þessi hótelfjandi  sem sumir vilja troða niður við Austurvöll eins og of stórum Legó-kubbi sem ekki kemst fyrir, svo og aðrir hótelkassar sem er verið að reisa út um allan bæ, eru úr ALGJÖRU samhengi við það sem fyrir er.  Gervihús endurreisnar-Hjörleifs falla að minnsta kosti oft að heildarmynd bæjarins, en  glerhallirnar eru aðskotahlutir, sem er mjög sárt að sjá eyðileggja sál hins litla miðbæjar Reykjavíkur og jafnvel skyggja á útsýnið til Esju.

Svo er það Grágás

Að lokum langar ritstjórn Fornleifs að benda mönnum sem takast á um Víkurgarð, á þá staðreynd að Grágásarákvæði um flutning beina eiga víst einnig enn við að vissu marki þó smalar séu nú í ráðhúsi Reykjavíkur en ekki að grafa upp mannabein til flutnings, enda voru ekki til hótel eða japanskir ferðamenn þegar Kristinna Laga þáttur Grágásar var tekinn saman:

Þar er maður vill bein færa, og skal landeigandi kveðja til búa níu og húskarla þeirra, svo sem til skipsdráttar, að færa bein. Þeir skulu hafa með sér pála og rekur. Hann skal sjálfur fá húðir til að bera bein í, og eyki til að færa. Þá búa skal kveðja er næstir eru þeim stað er bein skal upp grafa, og hafa kvatt sjö nóttum fyrr enn til þarf að koma, eða meira mæli. Þeir skulu koma til í miðjan morgun. Búandi á að fara og húskarlar hans þeir er heilindi hafa til, allir nema smalamaður. Þeir skulu hefja gröft upp í kirkjugarði utanverðum, og leita svo beina sem þeir mundu fjár ef von væri í garðinum. Prestur er skyldur að fara til að vígja vatn og syngja yfir beinum, sá er bændur er til. Til þeirrar kirkju skal bein færa sem biskup lofar gröft að. Það er rétt hvort vill að gera eina gröf að beinum eða fleiri...(Byggt á Grágásarútgáfu Vilhjálms Finsens 1852). (sjá meira hér).

Deginum ljósara er, að gleymst hefur að stenkja vígðu vatni á beinin sem flutt voru úr Víkurgarði af fornleifafræðingum. - Hver skrambinn? Vonandi verður sá tæknilegi galli ekki til þess að hótelspekúlantar misnoti Grágás í röksemdafærslum sínum við borgaryfirvöld.

Nei, ætli það?? Peningarnir hafa þegar talað og Dagur Draumur er löngu orðinn að nátttrölli peningaaflanna eins og aðrir íslenskir vinstrismenn? Ég hugsa oft til græðginnar í þeim arkitektum sem teikna hús í gömlum stíl á þremur hæðum með tvöföldu gleri. Í höfði þeirra er listin að græða hærri öllum kúnstum. Ást þeirra á þeim dauðu er þó athyglisverð þegar haft er í huga að flestir eru þessir pótentátar algjörlega gvöðlausir svona dags daglega.

Birtingarmynd spillingarinnar

Nýlega skrifaði Fornleifur um undarlega hluti sem gerast á efstu hæðum Þjóðminjasafnsins og hjá spilltum öflum í Háskóla Íslands, sjá  hér, hér, hér.   Ein af hetjunum í þeim frásögnum sést hér koma í afmæli velunnara síns.

Var þetta allt skrifað löngu áður en forsætisráðherrann á myndinni hér fyrir ofan sagði af sér. Það var nú alveg nóg ástæða fyrir ráðherra að gera það í kjölfar greina Fornleifs, frekar en að bíða hópfýluferðarinnar til Panama og að lenda í svaðinu hjá Süddeutsche Zeitung og víðar.

Myndin var tekin af ljósmyndara Morgunblaðsins í afmælisveislu fyrrverandi forsætis-ráðherra. Hún segir mikið, ef ekki allt. Hvað ætli hafi verið í rammanum sem þjóðminjavörður afhenti Sigmundi Davíð?

Konan sem varð á milli aðalleikendanna getur líklegast ekkert gert að því. C'est la vie!

Hinn mikli samruni Fornleifaráðherrans

Þann 22. febrúar 2016 var í fréttum Sjónvarps greint frá skýrslu sem Forsætisráðuneytið og Sigmundur Davíð Gunnlaugsson fornleifaráðherra hafa keypt dýrum dómum hjá Capacent. Forsætisráðuneytið hefur upplýst mig að þeir Capacentmenn hafi ætlað 5,7 milljónir í verkið (sjá hér), og þykir mér það mjög dýrt fyrir 42 síður af stikkorðum og frekar miklu orðagjálfri (jargon). Skýrslan var pöntuð í desember á sl. ári. Það er því svo sem ekki löng vinna sem liggur að baki þessu plaggi Arnars Pálssonar og Arnars Jónssonar, sem um daginn var einnig kynnt af samverkamanni þeirra Þresti Frey Gylfasyni á Þjóðminjasafni Íslands.

Hvergi á byggðu bóli, nema í einræðisríkjum eins og t.d. Norður-Kóreu, eru leiðtogar eða þaðan að síður forsætisráðherrar, að vasast í fornleifa-, minja- og safnamálum þjóðar sinnar. Ísland er þó ekki skrýtið land, lesendur góðir, heldur eingöngu þeir sem stjórna þar og þeir sem græða á vitleysunni. Virtutem corrumpit.

Ákvörðun hefur greinilega verið tekin

Ein af þessum einkennilegu, furðulegu - ja, stórfurðulegu hugdettum núverandi forsætisráðherra hefur nú hoppað fullmynduð út úr höfðinu á honum rétt fyrir vorþing. Hann hefur beðið fyrirtæki fullt af hálfmenntuðum sérfræðingastrákum að skrifa skýrslu - sem er út í hött. Enda er það grunur minn, að það sem stefnt sé að með skýrslunni sé greinilega þegar ákveðið.

Skýrslan fjallar um fyrirhugaðan samruna Þjóðminjastofnunar og Minjastofnunar Íslands. Skýrslan er sett fram án þess að starfsmenn stofnananna hafi haft möguleika að tjá sig um innihald hennar og má af slíkum vinnubrögðum sem eru vítaverð, ólýðræðisleg og frumstæð, glögglegast sjá, að það er búið að taka ákvörðunum um sameininguna.

Getur það því engan furðað, að allir utan Þjóðminjasafns Íslands og jafnvel innan séu í alla staði undrandi á skýrslu þessari og telji hana hrákasmíði hina verstu. Capacent hefur tekið að sér pólitískt níðingsverk, sem ekki verður fyrirtækinu til mikils sóma.

Séð á vefsíðu Capacents fyrirtækis með mottó og stikkorð á Íslandi. Menn fá varla  ferska sýn með því að sækja skoðanir til tveggja deiluaðila. En mottóið úr Hálsaskógi á þó vel við.

Mikill hluti starfsmanna og hagsmunaaðila telja samrunatillöguna út í hött

Það ríkir alls engin jákvæð skoðun meðal annarra en örfárra starfsmanna Þjóminjasafns Íslands eins og skilja mætti af máli Þjóðminjavarðar. Hagsmunahópar, fornleifafræðingar og aðrir, eru almennt mjög á móti þessum samruna, sem aðeins mun hafa í för með sér ólýðræðisleg og þóttakennda stjórnsýslu sem stangast á við Stjórnsýslulög. Samruninn mun skapa óendalega mörg vandamál, sem kallaði á breytingar á stjórnsýslulögum. Samruninn Þjóðminjasafn og Minjastofnunar er afturhvarf til ófremdarástands fortíðar og áratuganeyðar minjaverndar á Íslandi.

Ég er búinn að lesa skýrsluna og sé ekki neinar haldbærar röksemdir í stikkorðum hennar fyrir því að leggja stofnanirnar saman. Mér hefur reyndar lítil þótt til starfa Minjastofnunar og forvera hennar Fornleifaverndar Ríkisins koma. En starfsvið Minjastofnunar og aðskilnaður á honum frá Þjóðminjasafni var nauðsynlegur. Öll rökin fyrir því að taka málaflokka af Þjóðminjasafninu á sínum tíma, sem safnið réð aldrei við með óhæfum og of fáum starfsmönnum eru hunsuð í skýrslu Sigmundar Davíðs.

Rökin eru einnig fjárhagsleg, en heildarsparnaður á ári yrði ekki verulegur og slagar kostnaður við gerð þessa lélegu skýrslu Capacents óefað hátt upp í sparnaðinn fyrsta árið. Svo kemur kostaður við starfslok fólks sem á að jarða og svo framvegis. Þetta verða dýr mistök ef boltanum verður spyrnt áfram.

Tækifærissinnarnir skipta um skoðun

Grátbroslegt er að sjá heiðursmenn og sannleiksvitni eins og Guðmund Lúther Hafsteinsson, sem eitt sinn barðist fyrir eflingu húsaverndunar utan Þjóðminjasafnsins, standa nú sem auman embættismann og umboðsmann starfsmanna Þjóðminjasafns sem fæstir eru sérfræðingar og snúa aftur á reit 0. Nýlega var hann starfsmaður Minjastofnunar og fór þaðan í fússi. Nú snýr hann sér miður glæsilega á bárunni. "Baráttumenn" sem svo snúa seglum eftir vindi hljóta að skynja að ekki sé hægt að slökkva eldinn. Baráttuandinn er horfinn. Menn gefast upp rétt fyrir ellilífeyrisaldurinn.

Erum við að upplifa hefndaraðgerð?

Mér sýnist á öllu að Margrét Hallgrímsdóttir hafi aldrei borið barr sitt eftir að minjavarslan var tekin af Þjóðminjasafninu um aldamótin. Hún hefur unnið leynt og ljóst að því að koma Minjastofnun fyrir kattarnef. Þetta hefur mér alltaf þótt afar fyndið því eitt sinn voru þær tvær konur sem stjórna stofnunum tveim miklar perluvinkonur. Síðan slettist upp á vinskapinn eins og gengur. En á kattarslagur að skapa áratugavanda í íslenskum minjamálum? Slíkar erjur batna auðvitað ekki við að barnssálin stórlimaða í Forsætisráðuneytinu hafi áhuga á öllu gömlu og hafi fallið fyrir eldmóði og Framsóknaranda Margrétar Hallgrímsdóttur. Hann réði hann hana tímabundið til sín í Forsætisráðuneytinu til að undirbúa allsherjarvaldatöku sína í minjamálum.

Spurð um það í fréttunum, af hverju starfsmenn Minjastofnunar Íslands hafi ekki fengið að gefa umsögn um skýrsluna, svaraði hún ekki spurningu eins elsta fréttamanns landsins, en hóf að tala um allt aðra hluti. Er það ósk Margrétar að stjórna ein öllum minjamálum á Íslandi með forsætisráðherrum landsins? Það verða að mínu mati endalokin, ef þessi skýrsla verður ekki stöðvuð. En lítið þykir mér Margrét hafa til borðs að bera til þeirrar ábyrgðar sem hún vill bera - nema logandi frekju. Það er ágætur eiginleiki þegar maður best við stjórnvöld, en ókostur í stöðu Margrétar. Óeðlilegt þykir mér einnig í alla staði að yfirmenn stofnananna tveggja sem sameina á hafi komið beint að gerð "hlutlausrar" skýrslu í stýrihópi. Slík vinnubrögð eru út í hött.

Einnig er það einkennilegt sending á forn en góð loftnet mín að aðalhöfundur stikkorðaskýrslunnar er formaður félags Sameinuðu Þjóðanna á Íslandi, sem berst fyrir gegnsæi, mannréttindum og eðlilegum stjórnarháttum um heim allan. Í því félagi situr einnig í stjórn Bogi Ágústsson, glansandlit Fréttastofu Sjónvarps síðan 1977, sem bauð Þjóðminjaverði í fréttirnar þar sem hún komst upp með að svara ekki spurningum hans. Bogi var ekki að hafa fyrir því að bjóða talsmönnum þeirra sem telja skýrslu Þrastar Freys Gylfasonar, samfélagsmanns Boga hjá félagi SÞ, vera hrákasmíð. Hvernig getur verið að eins reyndur fréttamaður og Bogi leyfi þjóðminjaverði að komast upp með því að svara ekki spurningum og bjóði ekki þeirri hlið sem þykir að sér vegið? Svarið er einfalt: RÚV.

Prófessor Margrét?

Margrét Hallgrímsdóttir, sem bendluð hefur verið við sameiningu Þjóðminjasafns við HÍ, og krafist prófessorsnafnbótar fyrir þann samruna (en hún er ekki með doktorspróf), verður líklega af þeim bitlingi við þessa sameiningu, nema að slíkum nafnbótum verði einnig úthlutað úr Forsætisráðuneytinu í framtíðinni. Hún reddar titlinum örugglega á einhvern annan hátt er ég viss um. Prófessor í brottrekstri starfsmanna væri líklega betri bitlingur enda Margrét orðin sérfræðingur í slíku. Eldhugar fá alltaf það sem þeir vilja því allt hefst með logandi frekjunni. Að lokum þurfum við kannski ekki ráðuneyti á Íslandi og látum okkur nægja nokkra einræðisherra á sandkassastiginu til að stjórna landinu.

Hvað getur stjórnarandstaðan gert

Vona ég innilega að stjórnarandstaðan og einnig Sjálfstæðisflokkurinn beiti sér kröftuglega geng þessu gæluverkefni SDG og fyrrum fulltrúa hans í Fornleifamálaráðuneytinu. Þegar fumvarpssmíðin byrjar er nauðsynlegt að vera vakandi. Þetta frumvarp verður að stöðva. Það er út í hött og algjört afturhvarf til fortíðar með endalausan vanda og klíkuskap í minjageiranum. Minjavernd og fortíðaráhugi fjallar ekki um afturhvarf, heldur um hvernig við getum skýrt fortíðina fyrir komandi kynslóðum. Ekki er tekið tillit til þess í skýrslu Capacents og Sigmundar Davíðs fornaráðherra. Þetta útspil Sigmundar Davíðs er tímaskekkja eins og flest að því sem blessaður maðurinn tekur fyrir sér hendur. Hann virðist þó ávallt ánægður með hugdettur sínar, en það var Neró einnig þegar hann brenndi Róm (sjá hér).

Ítarefni:

Fýsileikagreining á breyttri stofnanaskipan í málaflokki menningarminja

Fréttir Sjónvarps 22.2.2016. (6,39 mínútur inni í þáttinn)

Tíðindi af rústasvæði íslenskrar minjavörslu

Nýverið las ég frétt með meðfylgjandi bréfi til Sigmundar Davíðs á síðu Félags íslenskra fornleifafræðinga, sem ég er ekki meðlimur í af ýmsum siðferðilegum og persónulegum ástæðum. En ég hefði þó örugglega skrifað undir þetta bréf hefði ég verið gildur limur í því félagi. Ég tek undir þær áhyggjur sem lýst er í bréfinu, þó ég hefði kannski ekki ritað bréfið á sama hátt. Ég hefði byrjað það svona: Hæ krakkar!

Í bréfinu er með angist spurst fyrir um fyrirhugaðan samruna Þjóðminjasafns Íslands og Minjastofnunar Íslands. Hafa menn greinilega ástæðu til, ef hugsað er til aðkomu núverandi Þjóðminjavarðar í deilum varðandi sameiningu Náttúruminjastofnanna, sem hún hefur haft mjög svo vafasöm afskipti af.

Þjóðminjasafnið er að verða hluti af Háskóla Íslands, eða tengt honum, þó svo að flestir starfsmenn þess séu ekki einu sinni akademískir hálfdrættingar. Sumir þeirra heimta víst prófessorstitil fyrir að undirskrifa lokasamninginn við Háskólann. Margrét Hallgrímsdóttir gæti því orðið prófessor Þjóðminjavörður, hugsið ykkur!! Á ekki bara að gera ljósmyndarann að lektor? Svo væri hægt að ráða fullt af upplýsingafulltrúum eins og gert var á Þjóðminjasafninu í Kaupmannahöfn, en það reyndist því miður ekki góð fjárfesting, þar sem einn þeirra sendi endalaust gemsamyndir af kynfærum sínum til ungra verkefnaráðinna kvenna á safninu (sjá hér) sem hann heimtaði primus jus noctis hjá. Aðrar, eldri konur, hótaði hann að reka ef þær klæddu sig ekki meira æsandi.

Það væri gersamlega út í hött að láta stofnun tengda HÍ sjá um leyfisveitingar og eftirlit, síst af öllu þegar hún getur ekki afkastað eðlilegum rannsóknum, nema að ráða fólk innan stofnunar í stöðu i nafni Kristjáns heitins Eldjárns. Stofnunin getur ekki einu sinni áorkað að leiðrétta meinlegar villur í upplýsingum um gripi safnsins á Sarpi. En suma dreymir samt um hið íslenska stórsafn, þar sem öll ríkissöfnin verða sett undir prófessor þjóðminjavörð.

Þegar stjórnsýsluleg atriði varðandi leyfisveitingar og fornleifavörslu á Íslandi voru loks tekin af Þjóðminjasafni og ódugandi fólki á þeirri stofnun, sem var ávallt í fjársvelti eða stjórnað af manni (les Þór Magnússyni) sem ekki vissi hvar hann setti fjarmagnið og var því loks rekinn fyrir óreiðu eftir að hafa verið neyddur í frí þar á undan, voru margir í fornleifafræðingastétt sem börmuðu sér. Ýmsir fornleifafræðingar á Íslandi hafa síðan séð óvininn í Minjastofnun Íslands og hafa gert allt til að gera stofnuninni sem erfiðast fyrir. Minjastofnun hefur einnig endalaust breytt um nafn, sem ekki dregur úr ruglinginum. Starfsemi hennar hefur heldur ekki alltaf verið með fullu viti, sbr. leyfi til byggingar Þorláksbúðar. Helstu hatursmenn Minjastofnunar má finna hjá fyrirtækinu með hið mikilmennskubrjálaða nafn "Fornleifastofnun Íslands", sem að hluta til hlýtur fyrirskipunum frá þóttafullum amerískum prófessor við City University of New York.

Nú eru sem sagt áform um að setja Minjastofnun undir Þjóðminjasafnið, og líklega undir núverandi Þjóðminjavörð, sem aðrir fornleifafræðingar óttast meira en Minjastofnun Íslands og forstöðukonu þeirrar stofnunar. Sannleikurinn er nú reyndar sá, að lítinn mun er hægt að sjá á þessum stjórnendum, sem hafa ávallt stjórnað sem pólitískar puntudúkkur og gráðbeygt lög þegar þeim hefur verið skipað að gera það, eða þegar það hefur hentað. Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður var eins og menn muna komin inn á innsta bás í fornleifamálaráðuneytinu hjá Sigmundi Davíð og líklega er verið að launa henni veruna þar með því að stúta Minjastofnun Íslands. Allt getur gerst.

Ótti fornleifafræðinga er örugglega á rökum reistur og ég fylgist með í hluttekningu, þegar ósiðlegir íslenskir stjórnmálamenn ætla enn einu sinni að skapa glundroða í fornleifavörslunni á Íslandi með algjörlega vanhugsuðum aðgerðum. En hugsanlega skilja stjórnmálamenn á Íslandi hvorki upp né niður í því af hverju menn eru með Þjóðminjasafn og Minjastofnun Íslands, þegar menn gætu látið sér nægja Fornleifastofnun Íslands, sem signt og heilagt er til vandræða suðar í stjórnmálamönnum af öllum tegundum bak við tjöldin.

Ekki er öll vitleysan eins og má líklega búast við því að fleiri smelt illfygli frá Bessastöðum verði hengd á aðra embættisfornleifafræðinga en Steinunni Kristjánsdóttur sem hér með er óskað til hamingju með fuglinn sem hún hefur líklega fengið fyrir fílamanninn og eskimóana sem hún gróf upp og niður á Skriðu og aðra hringavitleysu í embætti.

Ísland breytist ekkert þrátt fyrir hrun eða móðuharðindi. Fólkið er eins og það er alltaf, meira eða minna skyldleikaræktað, og minjamálin eftir því.

Kveðjur frá fjölmenningunni í Höfn, og meira um hana síðar.