Sóttkví og sagan

Árið 1628 var séra Ólafur Egilsson fluttur úr Barbaríinu á skipi frá Salé í núverandi Marokkó til Livorno á Ítalíu. Tilgangurinn með því að skila síra Ólafi úr þrælakistunni var nú ekki vegna þess að hann var sínöldrandi í vistinni eða óbrúklegur til þrælavinnu. Ætlunin var að láta hann vinna að því að kría út lausnargjaldi fyrir landa sína sem enn voru í prísund sinni í Norður-Afríku. Mannrán gengu oft út á það.

Siglingin til Livorno var ævintýraleg og Ólafur lýsir henni vel í reisubók sinni (sem áður hefur verið rætt um hér á Fornleifi). 

Séra Ólafur segir meðal annar frá sóttkví um borð á því skipi sem flytur hann til Livorno (Legor/Leghorn; sjá efst á málverki Abrahams Storcks)

Ólafur lýsir þessu svo:

Nokkrum dögum þar eftir komum vér undir þá ey, sem nefndist Malta, í hverri s(ankti) Páll var um stund. En þá þar er nokkrum dögum komum vér undir Italia, þar sem kapteinninn átti heima, og staður nefnist Legor, og þar mátti þeir allir úti bíða á skipinu í 6 daga, og enginn af þeim sinn fót á land setja fyrr en þeir væru skoðaðir af einum þar til settum meistara. En að landinu máttu þeir fara, og þeirra kvinnur, sem þar heima áttu, máttu sjá þá og tala við þá, en ekki nærri þeim koma. En þá strax var mér af einum Italinus gefið vín að drekka, epli og ostur að eta, svo þá var mér hjálpar von, hefði það svo lengi staðið. Ég má svo segja sem Job sagði: Guðs andlit hefir gert mig og andi þess almáttuga hefur haldið mér við lífið. Ég er að sönnu drottins.

Greinargóð lýsing Jóns á sóttkví þeirri sem hann var settur í á skipi á ytri höfninni í Livorno er ein sú fyrsta sem til er frá Evrópu, þótt fyrirbærið sé þekkt miklu fyrr. Livornobúar reistu mikla sóttvarnarstöð um 1648, skammt frá borginni, þar sem sjúklingar og grunaðir urðu að hafa viðkomu eftir að þeir voru komnir í land. Það hefur vafalaust ekki verið nein lúxushótelvist.

Sóttkví Ólafs árið 1628 er frábær fyrsti kafli í sögu Íslendinga sem þurfa að taka tillit til fjöldans (annarra en sjálfs síns og reksturs) þegar þeir koma frá svæðum, þaðan sem pestir og veikindi geta borist. Ólafur stóð sig vel en það er því miður ekki hægt að segja um suma í seinni köflum sóttkvíarsögu Íslands.

Borgari stórþjóðar einnar í Evrópu flýr úr sóttkví á Íslandi árið 2021.

Árið 2021 talar íslenska þjóðin einna mest um eldgos en nú er mikið talað um smitin á leikskólanum Jörfa í Reykjavík, sem bárust þangað, að sögn, frá erlendum manni, búsettum á Íslandi. Sá braut reglur um sóttkví og varð valdur að smiti barna með hegðun sinni eftir að hann kom frá mesta smitasvæði í Evrópu um þessar mundir. Það brot sýnist mér nálgast glæp.

Því miður telja fáeinir landar þessa pólska einstaklings, er braut sóttvarnalögin á Íslandi, að gagnrýni Íslendinga á erlent fólk sem vinnur á Íslandi í lengri eða skemmri tíma á Íslandi, og sem brýtur íslensk lög, sé í ætt við áróður nasista gegn gyðingum.

Ungur Pólverji tók upp hanskann fyrir landa sinn sem braut sóttkví á Ísland eftir komu frá dvöl í Póllandi, með því að birta hatursteikningu/smáplakat úr dagblaði á pólsku, Nowy Kurjer Warszawski. Hann birti þetta á visir.is . 

Nowy Kurjer gefið var út í síðara stríði í stóru upplagi og líkaði mörgum Pólverjum vel. Blaðið var rekið og gefið út af þjóðverjum og örlitlu broti Pólverja sem unnu með þeim á einn eða annan hátt í anda þess fólks sem leggst undir stórveldi og eins og lóða tíkur. 

Plakat sem fylgdi dagblaðinu Nowy Kurjer Warszawski árið 1942. Pólverji einn á Íslandi birti myndina við athugasemd sína á visir.is til að líka gagnrýni Íslendinga á Pólverja, sem brjóta lög á Íslandi, við ofsóknir Þjóðverja gegn gyðingum. Þetta er ein versta smekkleysa sem ég hef séð nýlega á Íslandi.

En hvað fær ungan, og sýnilega gagnrýninn Pólverja, búsettan á Íslandi, til að setja samasemmerki milli gyðingahaturs í Póllandi í seinni heimsstyrjöld, og Íslendinga sem eru óánægðir með að Pólverji á Íslandi brjóti sóttkví og valdi þannig smiti meðal barna á leikskólanum Jörfa í Reykjavík?

Kannski getur pólska sendiráðið skýrt fyrir okkur slíkt hegðunarmynstur einstakra þegna sinna á Íslandi? Sannast sagna ber sendiráðinu að tjá sig um málið.

Fylgjum reglunum eins og Séra Ólafur Egilsson gerði á skipinu við Livorno árið 1628, og berum virðingu fyrir þeirri þjóð sem við höfum ákveðið að búa á meðal. Gagnrýni er holl og Pólverjar á Íslandi eiga að láta í sér heyra. En eitruð samlíking, þar sem Pólverji með brenglaða sögusýn líkja örlögum sínum á Íslandi, þegar þeir eru teknir í brjóta sóttkvíarlög, við örlög gyðinga í Póllandi er afar ósmekkleg og yfirgengisleg.

Ég mæli að lokum með þessari grein, ef menn vilja lesa um sóttkvíar á 17. öld. En til vara geta menn lagst í íhugun og spurt sjálfa sig, hvernig á því stendur að þegnar ESB-ríkis, þar sem sumt fólk telur sig í alvöru hafa orðið verr út síðari heimstyrjöld en gyðingar, hafi eflst svo mikið að þeir sjái sig til neydda að brjóta lög smáríkis á hjara veraldar sem hefur veitt þeim vinnu sem ekki stendur til boða í stórríkinu sem þessir ESB-stórborgarar koma frá? Er mögulegt að hluti vinnuaflsins frá Póllandi fyrirlíti þá þjóð sem þeir vinna fyrir? Ég hef engin svör, en það verður að spyrja spurninga til að fá svör.

Athugasemdir

[Ingibjörg Ingadóttir (IP-tala skráð) 20.4.2021 kl. 21:56]

Sæll Vilhjámur. Fyrst talarðu um séra Ólaf Egilsson, en svo allt í einu hefur sérann breyst í Jón. Er þetta annar prestur?

[s (IP-tala skráð) 20.4.2021 kl. 22:17]

publishing that poster was my answer to general sentiment Poles are experiencing now in Iceland, that we are spreading diseases scum, living out of benefits and should be expelled from the country. Typical Icelandic answer for every smaller or bigger violation of law by foreigner - he should be thrown away from the country. You don't know who that person is, how strong ties he has with Iceland, if he has kids here, banishment is penalty for everything, never let people with foreign background feel that they are safe here, that they belong.

 

I also don't like prejudice you immediately have about me. You don't have to teach me about Polish antisemitism I was living there many years. There are reasons I'm not living there any more...

[FORNLEIFUR, 21.4.2021 kl. 02:54]

Sæl Ingibjörg, stundum þegar maður er að flýta sér gerir maður villur. Ég var allan tímann að hugsa um Ólaf Egilsson, en skammhlaup í heila varð til þess að ég fór að hugsa um Jón Ólafsson Indíafara, en það er annar maður og önnur saga. Þakka þér fyrir að sjá þetta.

[FORNLEIFUR, 21.4.2021 kl. 04:09]

Dear S,

it saddens me greatly that general sentiments Poles are experiencing in Iceland are like those you refer to in your comment on Visir.is .

The identity of the person who violated the quarantine, allegedly causing spread of Covid 19 in a kindergarten, is not really interesting to me. I have the same views about Icelanders and anyone else, who are so bloody egotistical to brake a quarantine during a deadly disease like Covid-19. That crime is no less serious to me than drug-trafficking or other criminal activity, regardless of where those who commit the crime originate from.

Crimes committed by foreigner unfortunately sky-rocketed in Iceland after the advent of Poles and People from the Baltic States. As much as Icelanders need you as work force, Iceland does not need the crime some few individuals from e.g. Poland, Lithuania and Latvia commit in Iceland. You are of course not to be made responsible  for crimes your countrymen commit, but you should be wise not to defend them by blaming prejudice in Iceland for such criminal activities.

I have no prejudice towards you personally. However, I simply don´t like the analogy you made between your situation  in Iceland and the fate of the Jews during WWII. It is not appropriate.

Although your reaction possibly was out of distress, because you feel you are a second class citizen in Iceland, you should not have made this analogy, if your reason for leaving Poland was Antisemitism. Unfortunately you are not the first Polish person I have encountered, who gave that reason even though they were not Jews. That, possibly, says something about the problem of Antisemtism in Poland.

I personally, also know, and have studied parts of the xenophobic tradition in Iceland. It has not left the population, although it has with a new generation become less obvious. But it is still there.

Just before I left the country in 1996. I e.g. saw one incident of racism in Iceland in a Hagkaup supermarket. I was waiting in line in front of the butchers. There were lots of Thai women there, who were buying loads of pork, which were discounted that day. An elderly Icelandic bloke, standing in front of me, turns to me and says "Sjáðu helvítis tæjurnar, hvað þær eru nú gráðugar".  I looked back at the man and told him I didn't like his crappy attitude and the word "tæjur", and added that the women were probably trying to keep their budget in a very expensive country where all prices were also too high for most Icelanders.

If you feel the despise of e.g. Poles in Iceland has reached such highs,  that you need to liken reaction of the general public in Iceland to Nazi attitude and Antisemitism, you should make the authorities aware of the reasons. Also if you feel that the Icelanders are exploiting you, you should contact the unions or ministries.

Antisemitism has been tolerated in Iceland and the authorities have never seen fit to react to antisemitic sentiments uttered in Iceland. They should, but they don´t do anything about it.  Foreigners in Iceland should not feel they are "scum" when they are doing all the dirty work, which the Icelanders wont touch any more, after some of them became bankers per excellence with a special role among the nations. 

[FORNLEIFUR, 21.4.2021 kl. 05:13]

One more thing, Stasiek, When I was in Iceland in 2019 with my son, we worked one day in my mother´garden. A German man living in Iceland for many years, who is a neighbour, asked my mother after he saw us, "here she had found the Polish gardeners and if they gave a good deal.