Hvað sagði Gunnar ?

Hvað sagði Gunnar þegar hann heilsaði á Hitler, en það gerði hann svo sannarlega þann 20. mars 1940. Sagði hann Gnädiger Herr eða einfaldlega Mein Führer. Ég giska á það síðara, enda tel ég Gunnar Gunnarsson hafa verið brennandi nasista, engu síðri en Norðmanninn Knut Hamsun.

Nýlega æsti ég mann og annan með því að halda nasisma Gunnars fram (sjá hér og hér) og benda á staðreyndir, sem ekki hefur verið hampað hingað til. Sumir vildu ekki trúa mér. En eins og Mark Twain skrifaði: Það er auðveldara að plata fólk, en að sannfæra fólk um það hafi verið platað.

Hér er svo myndin sem ég lofaði landsmönnum og lesendum mínum. Gunnar er hér nýkominn af fundi með Hitler í Berlín. Aríska svartfuglinn í lífverði Hitlers þekkjum við ekki, en sá feiti til vinstri er einn af morðhundum Hitlers í Lettlandi, Hinrich Lohse, sem var gildur limur í Nordische Gesellschaft líkt og Gunnar. Gunnar fór af fundinum með Hitler og slátraði litlum lömbum á Héraði, en Lohse drap gyðinga eins og flugur í Lettlandi.

Eftir öll þessi ár kemur þessi ljósmynd af eina Íslendingum sem talaði við Hitler nú fyrst fyrir sjónir Íslendinga. Var eitthvað að? Fræðileg hægðarteppa? Afneitun?

Gunnar var skáld í "góðum félagsskap", líkt og Laxness. Þeir voru "sjálfstæðir menn", en þrátt fyrir það allháðir ofurstefnum í útlandinu og þjónkunarsamir við útópíur. Þetta er einfaldlega staðreynd sem menn verða kyngja í stað þess að stinga höfðinu í sandinn. Gunnar var markaður af sínum samtíma. Eftir heimsstyrjöldina hentaði það ekki vel að hafa verið í kaffi hjá Hitler.

Ég er ekki í vafa um, að allar (hugsanlegar) Nóbelsverðlaunaóskir Gunnars hafi farið fyrir ofan garð og neðan, því svona mynd og aðrar af Gunnari og vitneskju um nasisma hans hafði Nóbelakademían í Svíþjóð séð og fengið. Þótt margir sænskir menningarvitar hefðu horft gapandi af aðdáun til nasismans, vildu fæstir þeirra muna eftir því að stríðinu loknu.

Í dag sendi ég myndina í hárri upplausn til Gunnarsstofnunar á Skriðuklaustri. Á hinu ríkisstyrkta menningar- og upplýsingasetri býst ég ekki við öðru en að menn hengi myndina upp á vegg í svörtum ramma með öðrum senum úr lífi Gunnars Gunnarssonar. Ég spái því að innan skamms verði þessi mynd einnig komin á heimasíðu Gunnarsstofnun og inn í sögubækur sem hingað til hafa sagt okkur að Gunnar hafi alls ekki verið neinn nasisti. Einar Már Guðmundsson getur nú hætt að ljúga Dani fulla um Gunnar.

Myndir birtist í tímaritinu Der Norden, Jahrgang 17, hefti 5. 1940.  Þetta rit var til á ýmsum menningarheimilum í Reykjavík hér um árið. En varð svo mjög sjaldgæft, og af öllu má dæma að Gunnar hafi fargað sínu eintaki.

Textinn við myndina hljómaði svo:

Der Führer empfing den bekannten isländischen Dichter Gunnar Gunnarsson. Gunnar Gunnarsson, der bei seinem Empfang durch den Führer vom Leiter der Nordischen Gesellschaft, Gauleiter und Oberpräsident Lohse, und vom Präsidenten des Großsen Rates der Nordischen Gesellschaft. Oberbürgermeister Staatsrat Dr. Dreschler, Lübeck, begleitet war, hat im Laufe des Winters in 44 deutschen Städten für die Nordische Gesellschaft mit großen Erfolg Vorlesungen aus seinen Werken abgehalten. (Aufn. Heinrich Hoffmann).

Þetta var ekki eina myndin sem birtist að skáldinu í Þýskalandi árið 1940. Nokkrar aðrar, þar sem hann las upp úr bókum sínum í ársbyrjun 1940, hafa einnig birst. Hér eru þær:

Gunnar Gunnarson les upp í Königsberg (sem heitir Kaliningrad í dag)

  

Gunnar þakkar íbúum Gera í Thüringen fyrir góðar móttökur. Takið eftir því hve vel merktir hinir bókmenntaáhugasömu borgarar eru.

Gunnar ritar nafn sitt í hina gylltu bók borgarinnar Reichenberg (í dag Liberec í Tékklandi)

Hver er konan til vinstri ?

Beinin heilla, og konan hér á myndinni er engin undantekning frá þeirri reglu. Ljósmynd þessi, sem varðveitt er á Þjóðminjasafni Íslands, var tekin sumarið 1939 í Þjórsárdal, nánar tiltekið í kirkjugarðinum að Skeljastöðum, sem var nærri þar er Þjóðveldisbærinn stendur í dag.

Ég á fórum mínum ljósrit af dagbók Matthíasar Þórðarsonar þjóðminjavarðar frá rannsókninni, sem hefur farið framhjá ýmsum sem telja sig hafa gert rannsóknum í Þjórsárdal skil. Ekki kemur þar fram hvaða heimsókn þessi kona tengdist. Sumir, sem séð hafa mynd þessa hjá mér, létu sér detta í hug dr. Ólafíu Einarsdóttur, sem var fyrsti viðurkenndi fornleifafræðingur Íslands. Það þykir mér sjálfum ólíklegt, þar sem ég man eftir Ólafíu sem mun breiðleitari konu af Mýrarkyni með allt öðruvísi nef en konan sem skoðaði og kjassaði beinin í Þjórsárdal sumarið 1939. En hver veit?

Myndirnar sem teknar voru í garðinum þann dag sem konan lagðist með beinunum, eru einar af þeim fáu sem teknar voru af rannsókninni að Skeljastöðum, þar sem Matthías Þórðarson sem gróf að Skeljastöðum tók ekki ljósmyndir.

Konur eru svo hverflyndar, hér er ungfrú fornleifafræði 1939 til hægri

 

Til fræðslu fyrir þá sem alltaf eru halda því fram að beinin í Skeljastaðagarði hafi legið í gjósku frá Heklugosinu árið 1104, t.d. jarðfræðingur nokkur sem aldrei kom til Skeljastaða þegar verið var að grafa þar, þó svo að hann væri með í rannsókninni í Þjórsárdal árið 1939, þá má vera augljóst af myndunum , að svo er ekki. Þótt myndin sé svarthvít, get ég séð, að askan sem liggur undir konunni og beinunum er H3 gjóskan, sem er forsögulegt lag sem Hekla spjó yfir Þjórsárdal og víðar fyrir einum 2900 árum síðan, en gjóska þessi hefur víða blásið upp og flust mikið til, enda mjög létt. Flest mannabein í kirkjugarðinum lágu á uppblásnu yfirborðinu og höfðu bein sést þar í langan tíma og verið tekin af læknastúdentum og nasistum. Mun ég greina frá því betur síðar.

Allar upplýsingar um konuna til vinstri á myndinni (til hægri á þeirri neðri) væru vel þegnar. Einhver sonur eða dóttir þekkir kannski móður sína í hlutverki hinnar ungu og glaðlegu konu, sem greinilega hafði áhuga á fornum leifum og skjannahvítum beinum.

4. getraun Fornleifs

Hvað sýnir þessi mynd? Hvar og hvenær birtist hún upphaflega? Þetta er einfalt og létt. Myndina er hægt að stækka með því að klikka á hana tvisvar til þrisvar sinnum.

Falskir Íslendingar í Þýskalandi árið 1936

Árið 1936 steig á fjöl frekar fölleitur leikflokkur í München. Leikflokkurinn kom fram á mörkuðum, kabarettum og á leikvöngum á Oktoberfest, þar sem þeir klæddust eins konar fornaldarklæðum. Íslenskur læknir, Eyþór Gunnarsson (1908-69), (afi Péturs súperbloggara Gunnarssonar), sem um þessar mundir var staddur í Þýskalandi, nánar tiltekið við nám og störf á eyrnadeild Háskólans í München, brá sér á kabarett og sá sýningu þessara listamanna. Eyþór Gunnarssyni ofbauð sýningin svo, að hann fór daginn eftir í danska konsúlatið í München og setti fram kæru vegna þessa hóps loddara sem sögðu sig vera Íslendinga.

Dr. Eyþór greindi frá því að flokkurinn kallaði sig "Eismännschen" (sem má víst útleggjast sem ísdvergar). Hann lýsti listamönnumum sem stríhærðu fólki með rauðleit augu. "Die ganze Aufmachung und die Primitivität der Darbietungen ist geeignet, bei den Zuschauern das isländische Volkstum herabzuwürdigen" var haft eftir íslenska lækninum. Ræðismaðurinn danski lét þegar rannsaka málið og skrifaði skýrslu, sem send var danska sendiráðinu í Berlín og utanríkisráðuneytinu í Kaupmannahöfn.

Rannsóknin leiddi í ljós, að um var að ræða 6 manna hóp og fékk ræðismaðurinn mynd af hópnum. Í ljós kom einnig að hópurinn kallaði sig ekki Eismännschen heldur Eismenschen (Ísfólk). Á kynningarspjaldi var sagt að hópurinn kæmi frá "Islands hohem Norden". Kynnir sýningarinnar tilkynnti hins vegar, að hér væri á ferðinni "blómaviðundur" frá Reykjavík. Það kostaði 10 pfenniga að sjá sýninguna. Ræðismaðurinn lét sig hafa það. Hópurinn kom svo fram á einföldu sviði og lék "Sunnuleiki" (Sonnenspielen), þar sem töfruð voru fram blóm svo að lokum varð úr blómahafinu Reykvískur blómagarður.

Eftir showið spurði ræðismaðurinn fyrirliða hópsins, hvort hann eða aðrir meðlimir væru í raun Íslendingar. Sagði fyrirliðinn, að foreldrar hans og forfeður hefðu verið Íslendingar, en að hann væri sjálfur Austurríkismaður. Hann bætti því við að allir í hópnum væru albínóar. Er kynnir sýningarinnar var spurður um uppruna hópsins, fór hann í fyrstu undan í flæmingi, en sagði að lokum að maður mætti ekki búast við neinni þjóðfræðilegri sýningu - það sem boðið væri upp á væru "Listir frá Norðurhöfum".

Ræðismaðurinn, sem greinilega hefur brosað út í annað munnvikið þegar hann skrifaði skýrslu sína, bætti við: "Sýning þessara albínóa gæti vel hugsast að gefa áhorfendum með litla þjóðmenningarlega þjálfun ranghugmyndir, en hins vegar verður að líta þannig á málið, að það er mjög lítill trúverðugleiki í sýningunni og að hana ber frekast að flokka undir töfrasýningu." Ræðismaðurinn lauk bréfi sínu til sendiráðsins í Kaupmannahöfn með því að skrifa: "Skylduð Þér, þrátt fyrir það sem fram er komið, óska eftir því að ég hafi samband við tilheyrandi yfirvöld hér í bæ, þætti mér vænt um að fá skeyti þar að lútandi."  H.P. Hoffmeyer í danska sendiráðinu taldi ekki neina þörf að eyða meiri tíma ræðismannsins í erindi Eyþórs Gunnarssonar, sem móðgaðist yfir blómasýningu sex albínóa í München árið 1936.

Þetta á ekki að verða lærð grein, en þess má þó geta, að albínóar þóttu gjaldgeng viðundur fyrir sýningaratriði í fjölleikahúsum fyrr á tímum. Hér að neðan er mynd af "hollenskri" albínóafjölskyldu, Lucasie, sem sagðist vera komin af negrum frá Madagaskar. Hið rétta var að herra Lucasie var frá Frakklandi, kona hans frá Ítalíu og sonurinn var fæddur í Hamborg. Hinn heimsþekkti bandaríski sirkusmaður Phineas Barnum, flutti þau með sér til Bandaríkjanna árið 1857. 

Allar frekari upplýsingar um austurrískan albínóa, son íslenskra hjóna, eru hins vegar vel þegnar.

Þessi færsla birtist fyrst árið 2007 á www.postdoc.blog.is

Heimildir voru sóttar á Ríkisskjalasafni Dana.