January 27 - a day to remember EVERYTHING
27.1.2023 | 10:26
Many of my Fellow Icelanders believe that Israel´s borders and Jewish existence in general can be discussed like the annual quotas for the Icelandic fishing fleet. In Denmark, the country I have chosen to live in, you find similar people, who still use lot of time to solve their seemingly main problem in life: "The Jewish question."
You often get the impression that such people believe that Israelis should leave their national State and go back to the old European Shtetl of their ancestors - or back the Muslim Countries they had to flee from after 1948. Other solutionists prefer that Jew head for a more remote location, either an island off the coast of Africa or the Australian bush. Others still wish Jews off the face of the earth, like the Lithuanian government, a EU state where government after government still praise their own murderers of Jews as national heroes and now we are talking about the 21th Century.
Where to go? Madagascar, Patagonia or Alaska, as previously suggested for the Jews? Later the solution was "final": Auschwitz, Treblinka, Maidanek, Sobibor etc.
This perverted alienation among Icelanders and many other nationals, who want to gain world peace by blaming everything on Jews is based on an old hereditary hatred that Europeans have cherished for centuries in churches, parliaments and universities.
Let´s go back to 1699
This prosperous Dutch fellow presented a final solution for the Jews in 1699.
I have in my possession an old newspaper from July 17, 1699, kept by my family since they were told told to fuck off from the Netherlands back in 1699.
In 1699 Cornelis van Bynkershoek, the publisher of the newspaper Nieuwe Oprechte Haegse Mercur, published in The Hague, Holland, wrote on the front page of the Haegse Mercur that day about his wishes to get rid of the Jews. His "final solution" was to sail them all to America.
Among other things, Bynkershoek claims in his article that the Jews own a quarter of all property in Europe.
Van Bynkershoek wanted to get rid of the Jews. He was by the way, a highly respected lawyer and a judge in his own time. He is still highly regarded in the Netherlands, but not so many Dutchmen know the vile "op-ed" he wrote in the Haegse Mercur, when he was 26 years old in 1699.
My dear readers, here you can see that "civilized Europe" had come into existence. Anti-Semitism was well in the jolly Netherlands in 1699, the richest country on the continent. Then, like today, people solved their problems and mental disorders by driving the Jews away blaming them for all the evils of the world. Today a new theme has progressed. Europe has together with the USA begun to praise an alleged Jew, who praises the killers of his grandparents in Babi Jar.
The Dutch often boast of being the country in Europe that were the first to give the Jews civil rights and religious freedom, and therefore think that they were better to the Jews than most others nations. Jews in the Netherlands were often considered among the filthy rich. That´s one of the greatest Dutch myths. At the end of the 18th century, 54% of Jews were below the poverty limits, and in 1840, 60% of Dutch Jews were below the poverty line. At the beginning of the 20th century, the situation was not much better. Then the otherwise prosperous Jews of Portuguese descent had became poorer than the Jews of German descent.
Anti-Semitism has not gone unnoticed in the liberal Netherlands at the end of the 20th century. In recent years this perverted hatred is still being spewed out by some Dutch soccer hooligans, by some few young Muslims who harass Jews on their way to synagogues, but mainly from some few left-wing Dutchmen who support the destruction of Israel at any cost due to their sheer ignorance.
I experienced this Dutch "kindness" myself in 1975 in The Hague, when new Dutch citizens of Moroccan extraction threw bottles at me and other people walking out of the reformed and formerly the Portuguese synagogue in the Hague. My father and I had been invited to the Shul by an old friend of my father´s in den Haag.
In 2014, I, like so often before, visited the Netherlands. On a short train trip from Amsterdam Airport to Leiden, where I changed trains on my way to den Haag, I ran into soccer hooligans from Rotterdam who were shouting "Jews back to Auschwitz" after their team had lost a match - and not even to the "Jewish team" of Ajax of Amsterdam.
Rest assured. The Jews are not leaving Israel. No one is settling in Madagascar, Uganda or Patagonia. Some went to Iceland - but the country turned out to be too cold and hostile (se here). The odd Jewish movement might possibly go to the end of the universe, to make money by creating a Jew out of a Ukrainian warlord dressed up in a military leisure-suite, who praises the killers of his Jewish grandparents.
These killers are national heroes in the Ukraine. When the state of Israel in 2023 unites forces with countries who glorify their local murderers of Jews, Israel is in danger. Mind you, Ukrainians didn´t come to the rescue in Auschwitz on 27. January 1945 - Many Ukrainians engaged in the slaughter of Jews in different camps, as well as in Ukraine. The Lithuanian EU-state also praises their murderers of Jews, who began the slaughter even before the Germans invaded Lithuania. Lithuanian murderers of Jews are still being praised as national heroes - and the Danes, the Icelanders and the NATO director from Norway do not give a damn. The Lithuanians are "our brothers and sister" they repeatedly say.
I am sorry to have to say this: The hatred in the Netherlands in 1699 is still around in Europe, steadily growing and is now even protected by the indifference of the EU, UN and NATO.
Bloggar | Breytt 29.2.2024 kl. 10:02 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (0)
Norske sensationer pĺ stribe
19.1.2023 | 11:01
Hvorfor mon ikke?
"VERDENS ĆLDSTE RUNESTEN" er i hvert fald hvad en sandstenshelle, som mĺler ca. 31 x 32 cm , bliver kaldt i Norge.
I Danmark er man naturligvis grřn af misundelse. I de rigtige runestens land har man ogsĺ tidligere vćret god til at kritisere norske hypotetikere indenfor runologen. Jeg mindes stadig Erik Moltkes gennemgang af Ottar Grřnviks disputats tilbage i 1981/82 (se Tidsskriftet KUML 1981).
Stenen som nu menes at bćre "Verdens ćldste" runer blev fundet i 2021 ved en udgravning af et gravfelt i Svingerud ved Tyrifjorden, som er en indsř i Norge. Allerede ser man dog i engelsksprogede fremstillinger af stenen, at den er fundet ved en norsk fjord.
En specialudstilling som prćsenterer dette sensationelle fund ĺbner allerede d. 21 januar 2023 pĺ det Historiske Museum i Oslo, dog fřr helt centrale spřrgsmĺl vedr. stenen synes tilfedsstillende besvaret.
Den seneste i en rćkke af "Verdens ćldste runesten" i Norge er efter sigende endnu ćldre en den 1600 ĺr gamle runesten som blev opdaget pĺ Rakkestad (Rakkastöđum) i Řstfold for ca. et ĺrti siden. Den sten har fĺet navnet Řverby-stenen. Den store stenhelle i Řverby bćrer en indridsning som tolkes sĺledes : Lu irilaR raskaR runoR sem oversćttes «Hug runer, dygtige runemester!» - som utvivlsomt er en forkert tolkning efter Fornleifurs mening.
Den seneste ćldste runesten i rćkken af norske sensationer (nĺr hele museer samlinger ikke bliver třmt af kriminelle) er dog ikke noget andet end nogle skriblerier pĺ en lille helle (flise) af sandsten, som er fundet i en grav som lader sig datere til de fřrste to hundrede ĺr af vores tidsregning. Det fremgĺr dog ikke af Det Historiske museums hjemmeside, om man har lavet en AMS-datering af biologisk materiale eller om man kun daterer ud fra gravformen eller rundetypen pĺ den firekantede stenhelle.
Indskriften pĺ Svingerud-stenen er ikke den store litteratur. Det ser ud til at nogen har vćret i gang med at řve sig pĺ det ćldre runealfabet. Det som ristet stĺr, er ikke nogen master-class. Historisk Museum i Oslo forklarer det sĺledes:
Steinen har flere slags innrissinger. Noen streker danner et rutemřnster, det finnes smĺ sikksakk-figurer og annet interessant. Det er ikke alle innrissingene som gir sprĺklig mening, og man kan fĺ inntrykk av at noen har etterlignet, utforsket eller lekt med skrift. Kanskje var «forfatteren» i ferd med ĺ lćre ĺ risse runer.
Nordmćndene har mĺske altid haft svćrt ved at ytre sig skriftligt fřr islćndingene gjorde det for dem og nordmćndene sagde tak og pyntede sig straks som "sagaforfattere" og tilranede sig som tyve i natten selveste Snorri Sturluson - som var 100 % islandsk i hud og rřv og levede i det 13 ĺrhundrede. Mange Vikinge-entusiaster og herunder stor del af almindelige Nordmćnd, tror stadig den dag i dag, at sagaerne er sĺ at sige ur-norske. I en nylig britisk/skotsk krimiserie, om den halvnorske kriminalbetjent Annika, tales der meget om Norwegian eller Nordic Sagas (men ikke Norse Sagas). En vidende firestjernet oversćtter hos DR (Danmarks Radio) har heldigvis prompte ćndret det til "de islandske Sagaer". Man ser af og til, at uddannelse har efterladt sig gavnlige spor.
En sensationel runesten ved Tyrifjorden - eller blot et dyslektisk forsřg pĺ at skrive den fřrste norske saga?
Den eneste af skriblerierne pĺ runestenen fra Svingerud, som giver nogen betydning, er et omvendt Fuţark, og sĺ indskriften IĐIBERUG eller lignende. Man mener det kan dreje sig om kvindenavnet IDIBJÖRG som ikke er kendt fra noget etymologisk materiale; I dativ i meningen [RISTI RUNIR ŢESSAR] IĐIBERUG. Men der stĺr blot IĐIBERUG, sĺ det er kun et vildt gćtteri.
I gĺr udkom der heldigvis en debatartikel af professor i nordisk sprogvidenskab i Stavanger, Klaus Johan Myrvoll, som uden alt moderne fantasteri nřgternt forklarer, hvorfor der ikke kan vćre tale om et personnavn. Endnu andre foreslĺr at der et tale om et "slćgtsnavn", som for en til at spřrge om undervisningen i Norge i Norrřne sprog er helt tilfredsstillende i vores tid.
Nu forholder det sig sig sĺledes, at der kendes et IĐUBERG(UG) i nordisk kultur, som er navnet man har givet den kendte Lorelei-klippe ved Rinen, - bjerget som afgiver et glimrende ekko. Lorelei er en central lokalitet i Niebelungen-fortćllinger om helten Sigurd (Siegfried) og Atli (Atle, Hunerkongen Atilla). Den fortćlling er dog nćppe fra de fřrste 3 ĺrhundreder e.Kr. Men mĺske var Niflungernes historie meget ćldre end vi troede.
Uanset hvad den graffiti man har fundet ved indlands"fjorden" Tyrilfjord i Norge skal tydes, sĺ er der ikke tale om en regulćr runesten og ejheller en sensation. Vi burde mĺske snarere kalde det et yderst primitivt udkast til en runesten. Eller, for at vćre lidt grov pĺ de yderst hřjstemte nordmćnds bekostning: En tidlig norsk dyslektikers forsřg pĺ at nedfćlde en norsk Saga. Det blev heller ikke til sĺ meget, men den er helt sikker norsk denne kortfattede "saga", som man glćder sig til at se faglige ordklřverier af i ĺrene fremover...
Det ville ogsĺ have vćre pĺ sin plads med en petrologisk analyse af sandstenen, hvorpĺ runerne er ristet.
Ydermere ville det vćre interessant at fĺ en kilde som bekrćfter, hvilken dateringsmetode man har anvendt for at give runerne i Tyrilfjorden sin datering. Det oplyser udstillingen i Oslo forhĺbentlig, men hjemmesiden for Historisk Museum gřr det ikke; Man skriver blot:
I en av gravene oppdaget de en stein med flere runeinnskrifter. Brente bein og trekull fra graven avslřrer at runene ble risset inn mellom ĺr 1 og 250 e.Kr. Dette er dermed den eldste runesteinen som vi kjenner.
Den ovenstĺende dateringsoplysning er simpelthen ikke fyldestgřrende nok for at "runestenen" kan betragtes som en vaskećgte verdenssensation, og det til trods at den nu er fundet en sćrudstilling vćrdig i Oslo.
Og sĺ til SPŘRGSMĹLET: Hvad er arkćologi og oldtidsstudier egentlig ved at blive til? Sensationsmageri og medieliderlighed devaluerer faget mere og mere i de senere ĺr. Nu sřrger jeg for at alle min gule huskesedler bliver destrueret, sĺ de ikke kommer pĺ en sensationsudstilling om 1000 ĺr. Mine strřtanker skal ikke blive klřvet af fremtidens runologer og dem man pĺ Island kalder orđhenglar.
Bloggar | Breytt 20.1.2023 kl. 17:28 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (0)
Fatlađi drengurinn á jólatrésskemmtuninni 1943
3.1.2023 | 19:27
Mig grunar ađ jólatrésskemmtanir hafi fyrst orđiđ almennur viđburđur í Reykjavík og á Íslandi eftir ađ Bandaríkjaher kom til Íslands.
Ugglaust hefur danskur kaupmannsađall áđur veriđ međ slíkar skemmtanir, líkt og félagiđ Germanía skemmti sínum félagsmönnum međ Tannenbaum sem á héngu hakakrosskúlur og bćverskar kúlur međ Hitlermyndum á jólateiti félagsins í samvinnu viđ ţýska sendiráđiđ. Hvar áttu menn svo sem annars ađ fá jólatré á Íslandi fyrir stór jólaböll, ţegar ţau voru enn af skornum skammti -- nema ţá ef ţau komu úr skógarreit dansk kaupmanns eđa međ skipi frá frúnni í Hamborg?
En ţegar vaktskiptin urđu í stríđinu kom Kaninn, sem hafđi allt ađra siđi en breska setuliđiđ sem ekki var sérlega rómađ fyrir góđ almannatengsl nema viđ yfirstéttina, ţó fyrir utan ađ ţeir gerđu gyđingum sem fengu allranáđugast ađ setjast ađ á Íslandi kleift ađ halda trúarsamkomur sínar. Ţađ síđastnefnda kom ađallega til vegna ţess ađ í herjum Breta voru gyđingar sem vildu komast í samband viđ trúfélaga sína á Íslandi. Má lesa meira um ţađ hér, hér, og hér.
Bandaríkjamenn náđu í jólatré á Labrador fyrir skemmtanir sínar 1943. Myndin fyrir neđan er úr White Falcon og sýnir trjámennina og skrifstofublćkur hjá Bandaríska Rauđa Krossinum. Úr grein í White Falcon ţar sem sagt er frá ţessum sérstöku jólatrjáaflutningum í byrjun desember 1943: Ţar mátti m.a. lesa ţessa lýsingu, sem er hverju orđi sannari
"It is no secret that Christmas tress are more scarce in Iceland than penguins are in Tahiti, but were there´s a will therse´s a way, and if the soldiers of this Command get the urge to hang a GI sock on one this year there is nothing to prevent their fulfilling that desire. Because, thanks to the efforts of four members of the Air Corps, four of the priceless trees are in Iceland, all ready to be decorated."
Jólin 1943 var haldin mikiđ jólatrésskemmtun í einum kampi Bandaríkjamanna í Reykjavík og Íslendingum var bođiđ međ, börnum (m.a. veikum börnum), mćđrum ţeirra, peysufatakonum og einstaka íslenskum karli. Jólasveinninn á skemmtuninni var ekki af Coca Cola-gerđinni, heldur "leanađur" Santa Claus međ pappagrímu eins og ţćr sem síđar var hćgt ađ kaupa á Íslandi.
Ljósmyndarinn Ralph Morse, gyđingur frá New York og síđar heimsfrćgur ljósmyndari, sem ég greindi frá í síđustu fćrslu, fór á jólaskemmtunina í stórum bragga Bandaríkjamanna sem mig grunar ađ hafi stađiđ viđ Meistaravelli. Morse ungi tók mikiđ magn frábćrra mynda, sem ég leyfi mér ađ miđla hér, međ ađaláherslu á drenginn sem ţiđ sjáiđ einnig í skyggnumyndasýningu Fornleifs efst, sem best er ađ skođa međ ţví ađ opna YouTube.
Fatlađi drengurinn sem stal hjörtum hermannanna
Nokkrar myndir af fötluđum dreng í matrósafötum skera sig ţó úr í mínum augum. Mér ţćtti vćnt um ef einhver gćti sagt mér hver drengur ţessi var of móđir hans. Mér datt í hug Jóhannes Sverrir Guđmundsson, (1944-1997), sem viđ mörg munum eftir - hann var á sínum seinni árum ţekktur undir nafninu Jóhannes Grínari. Viđ nánari athugun sá ég ţó, ađ ţađ gat ekki veriđ, ţví Jóhannes ólst upp á Suđureyri og fćddist áriđ 1944, ţ.e.a.s. eftir ađ ţessi jólatrésskemmtun á myndunum fór fram.
Mikiđ ţćtti Fornleifi vćnt um, ef ţjóđin forna undir snjó og klaka á hjara veraldar gćti upplýst hann um, hver drengur ţessi var og móđir hans, sem ég tel víst ađ sé međ honum á sumum myndanna.
Kćrar ţakkir til ykkar sem lituđ viđ og lásuđ fróđleik á Fornleifi áriđ 2022.
Bloggar | Breytt 29.2.2024 kl. 10:11 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (6)
Lćkjartorg fyrir áramót
29.12.2022 | 11:14
Sjáiđ hvađ allt hefur breyst.
Ţegar myndin var tekin stóđ heimsbyggđinni mikil hćtta af skítmennum eins og Hitler. Margir Íslendingar, óháđir hreppapólitíkinni, heilluđust mjög mikiđ af illmennum - líkt og ţeir gera enn ţann dag í dag. Nú setur lögreglan allt af stađ og Víkingasveitir ríđa međ alvćpni um héruđ vegna tveggja illa gefinna pörupilta sem hafa ritađ fúkyrđi um löggur og löggjafarvaldiđ á veraldarvefinn í lítilmennsku sinni og selt föđur lögreglustjóra, ţekktum byssumanni, skotvopn úr plasti.
Ţegar Reykjavík var saklaus, og Lćkjartorg leit út eins og ţađ gerir á myndinni, fengu ráđherrar, saksóknari og lögregluyfirvöld mikiđ málasjení til ađ rita til útlanda til ađ bjóđa Dönum gyđinga á fćti og jafnvel Ţjóđverjum. Áriđ 1944 var Ísland skjannahreint, eins og ţiđ sjáiđ, og ţannig átti ađ halda landinu.
Sćnski Seđlabankinn frysti peninga og svolítill kolasalli var yfir öllu. Ljósmynd Ralph T. Morse. Mars 1944. LIFE Magazine Collection á Google.
Lítiđ hefur ţví breyst, annađ en Lćkjartorgiđ, sem jafnvel er ljótara í dag en í mars 1943. Löggan og annađ yfirvald er enn ađ senda flóttafólk á fćti úr landi - og meira ađ segja í hjólastól, međan ađ utanríkisráđherra prjónar peysu á litla, kjút trúđadúkku í Kćnugarđi. Landiđ var fagurt og frítt, en fólkiđ var sjálfelskt og skítt. Heimskt hefur ţađ stundum veriđ kallađ.
Lesendur eru beđnir afsökunar, en Fornleifur verđur alltaf svona neikvćđur um áramót. Ţađ var engin stúlka í gulri kápu á lćkjartorgi áriđ 1944. Hún var líklega ađ vinna hjá löggunni. Ég biđ fyrir ykkur.
Myndin var tekin af gyđingnum Ralph T. Morse, sem síđar varđ heimsfrćgur ljósmyndari. Hann var í Bandaríkjaher og dvaldist á Íslandi frá jólum 1943 fram á vor 1944, til ađ "skjóta" Íslendinga.
Takiđ eftir sćnska símaklefanum, sem skrifađ hefur veriđ um áđur á Fornleifi hér.
Bloggar | Breytt s.d. kl. 12:23 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (0)
Jólin á Bessastöđum - 1943
27.12.2022 | 06:25
Jólin eru ekki búin fyrr en á Ţrettándanum. Ţess vegna gaukar Fornleifur smá jólapakka ađ lesendum sínum í dag.
Fyrir nokkrum árum síđan greindi Fornleifur frá blađaljósmynd sem var safnauki í Fornleifssafni. Myndin var tekin á Bessastöđum jólin 1943 (Sjá hér). Myndin hafđi birst í ýmsum blöđum í Bandaríkjunum.
Nýlega birtust fleiri myndir úr safni LIFE Magazine frá sama atburđi, er liđsmenn í Bandaríkjaher sungu fyrir Forseta Íslands og frú. Myndirnar tók Ralph Theodore Morse 1918-2012, Bandaríkjamađur af gyđingaćttum frá New York. Hinn margfrćgi geimfari John Glenn kallađi Morse löngu síđar Áttunda Geimfarann, vegna ţess hve mikiđ Morse var međ í undirbúningi geimferđanna sem farnar voru umhverfis jörđina međ Mercury geimflaugunum í byrjun 7. áratugarins. Morse var mađurinn sem hannađi útbúnađinn fyrir fyrstu geimmyndatökurnar. Reynsla frá Íslandi 1942-43 og sér í lagi jólagame á Bessastöđum jólin 1942 var gott ferđanesti út í himinhvolfiđ. Ţađ er ekki svo langt frá köldum Bessastöđum til mánans.
Ralph Morse á ferđinni í síđara stríđi.
Ef Bandaríkin halda áfram í ímyndunarleik sínum međ uppistandaranum Vlod í Kijyv gegn vonda keisaranum Vlad í Moskvuborg, líđur ekki á löngu áđur en dátar fara aftur ađ syngja fyrir blíđmenniđ Guđna á Bessastöđum - eđa viđ himnaríkishliđ - ţegar allir hinir réttlátu mćta ţar í löngum biđröđum, eftir ađ Old Joe og Vlad grimmi hafa ýtt á rauđu takkana sína. Eins og besta fólk hagar sér í biđröđum má alveg eins búast viđ stríđi í efra og hittast ţá allir í heita pottinum í Neđra, ţar sem Vlod, Vlad og Old Joe reita af sér brandarana.
Fornleifur óskar lesendum sínum betri tíđar á komandi ári og fyrst og fremst friđar. En njótiđ hér tónleika Kanakórsins viđ undirleik Nikkólíns á Bessastöđum jólin 1943. Frú Georgína was loving it.
Ef vel er ađ gćtt, var Kókiđ komiđ á borđiđ á Bessó (sjá hér).
Bloggar | Breytt s.d. kl. 06:41 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (0)
The Difficult Choice between Shabtai Zisel ben Abram and Lucky Leif the Goofy Viking
27.11.2022 | 07:56
This is a photograph of the Shabtai Zisel as a well-fed child on the shores of Lake Superior - Minnesota. Some day you´re bound to cruise into the fine city of Duluth, where Shabtai was loved by his family, from Saturday 24 May 1941, when he was born, and for the first six years of his important life.
Some romantic and self-centered Icelanders believe that Duluth is an American adaption of the Icelandic word dulúđ (meaning mystery). Dulúđ is pronounced in pretty much the same way as Duluth.
Please Thank Lucky Leif that this is an article about wrong assumptions, misconceptions and just bad choices. The Icelandic Dulúđ is the first cocky bull to be butchered. The city of Duluth gets its name from a French soldier and explorer by the name of Daniel Graysolon the Sieur du Lhud (1639-1710).
Lucky Leif of Duluth, the founding father of the Scandinavian elite of Duluth. This bronze is probably one of the highlight of American art. But how come? Leifur Eiríksson was never a goofy Norwegian with wings on his helmet. Seems as if he is having a bad WiFi-day.
All over America Norwegian "sons and daughters of Leif Eriksson" have erected more or less horrific statues of Leifur Eiríksson the Lucky, who was born in the Icelandic free state period (930-1262). His father Eiríkur the Red, together with his father Ţorvaldur Ásvaldsson, either fled or were outlawed from Norway. The reason, the Sagas argue, was that they engaged in too many killings. Erik (Eiríkur) continued his bad habits in Iceland and was outlawed. He chose to set sails to Greenland at the end of the 10th Century. Leif went further westwards and in the 19th century Norwegians, thuggish as usual, stole that lucky guy from the Icelanders.
The Norwegians also, at an early stage, stole Snorri Sturluson (1179-1241). the great Saga-producer who was brutally butchered in his jacuzzi at Reykholt Iceland, by some hit-and-run hands hired by the Norwegians. "Do not cut guys", Snorri managed stutter to his killers, when they hacked him to death with their sharp Norwegian axes in 1241. The probably didn´t understand Snorri, and were talking English so badly it could start a war between nations - in the manner of the present Norwegian General Director of NATO.
Probably the Norwegians are still the Registered Trade Mark holders of Icelandic Snorri without paying a single dime in royalties to the his many descendants in Iceland.
Snorri´s 13th century jacuzzi in Iceland in stereo, before it was vandalized by some Icelandic specialist into a "jacuzzi" in a state of a silly nationalistic intoxication. The amateurish destruction of the original pool is one of the greatest examples of neo-national romantic vandalism in resent Icelandic Cultural Heritage administration. Below the the Snorralaug today - a cultural treasure vandalized. The vandals didn´t even find it necessary to follow a 1950s excavation results of the pool and its surroundings:
The Statues of Leif in the US are all simply dreadful, wherever they have been erected. Leif from peaceful Iceland is usually attributed with a Norman 11th century helmet with horns or even wings. His muscular body is locked in a rheumatic position by some bad artists. Among all the Leif-statues given to their fellow citizens by Americans with Norwegian roots, the statue in Boston is not only showing Leif lucky, but also feeling pretty gay; It´s probably the best bronze of the Leif there is.
With his horn in hand Leif feels lucky in Boston with his Bronze-age female breast-shields scouting for his next blow job. If there is a Leif in Hawaii, he is probably wearing a bikini. A faction of Boston appreciates its Leif.
Have primitive Americans in an iconoclastic mode ever contemplated harming some of the Leifs in the US - only for the artistic value of it?
In our horrible times, the Norwegian sons and daughters of Duluth are collecting funds, half a million Dollars to pay for a roadside exhibit of 1930 romantic Viking ship, which some Norwegians sailed over to America from Norway back in 1926, to commemorate the white mens´ discovery of the Americas long after the Indians and the Inuits.
Why collect half a million green bills for a glass-garage for a make-believe Viking ship-museum just outside Duluth, whereto Leif the Lucky never went? Instead, why not erect a bronze effigy of the great Shabtai Zisel ben Avraham (Bob), or even better his granny: One-legged Anne she was called, born in Trabzon, Turkey. She made it to the promised land, even escaping the poor little Jew-killing Ukraine. Her grandchild Bob fondly recalls his visits to her house in Duluth, where there was a grand view of Lake Superior. And could she bake a Mohn Roll. - A bronze of One legged Anne, in one of Duluth´s parks would be much cheaper, with only one leg and all, than a Viking with a winged helmet and a lots of lies and myths to hold on to.
From the Shtetl of Duluth. One legged Anna lived in the center house. No Norwegians livin´ there - but they probably owned the place.
While the "Viking" Norwegians of Duluth, Minn. collect money to remember their faked ancestors´ ships, Bob only gets the odd sewer lid to his memory in his native city.
Duluth has had a Lucky Leif-Park for ages, while Bob only got a small street named after him.
Some people do not get it, and not only in Duluth. Why? -- The answer is blowin´ in the wind, but Bob Dylan has never had a number-one-single in the US - and some Americans want Trump and no damn Jews in the White House - which gives you a clue. However Bob ben Abram doesn´t seem to give a damn about Duluth. After all Shabtai only lived there for six year - which is six whole years longer than than the great "Noregian" Lucky Leif ever spent on the banks of the Lake Superior.
The great Shabtai Zisel at 81. The Leif Lodge of Duluth should build him a Snorri-jacuzzi for them old ´n stiff bones.
Bobology | Breytt 2.12.2022 kl. 08:53 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (0)
Einstök fornleifarannsókn á Seyđisfirđi
23.11.2022 | 11:15
Mönnum er enn í fersku minni skriđuhamfarirnar á Seyđisfirđi 18. desember 2020, ţegar skálin í fjallinu utanvert í byggđinni á Seyđisfirđi sunnanverđum tćmdi sig ađ hluta eftir fordćmalausar rigningar - sem vćntanlega má tengja heimshitnun.
Miklar eyđileggingar urđu á mannvirkjum og menningarverđmćtum, en mikil ólýsanleg mildi var ađ ekki varđ manntjón. Ţrátt fyrir margir íbúar hafi veriđ fluttir frá hćttusvćđi sem skilgreint var, voru á ţriđja tug manna á svćđinu ţegar aurskriđurnar féllu. Má segja ađ tilviljun og Guđs mildi (ef hann má yfirleitt nefna) hafi orđiđ ţeim til bjargar.
Vegna ráđstafanna til ađ hamla frekari skriđuföllum, var svćđiđ rannsakađ af fornleifafrćđingum undir stjórn Ragnheiđar Traustadóttur frá fornleifafrćđistofunni Antikva ehf. Undir aurnum komu fljótt í ljós gamlar bćjarrústir frá ţví á landnámsöld fram til 1100, sem og frá yngri tíma, t.d. mylla og í kaupbćti happaţrennuvinningur fornleifafrćđingsins sem á ţessu verstu og hćttulegustu tímum er forn kumlateigur; fjögur kuml ţar međ taliđ bátskuml.
Sumrin 2021 og 22 hefur Ragnheiđur rannsakađ svćđiđ međ dugmiklum hóp. Frábćrir fundir hafa komiđ í ljós undir skriđunni miklu sem féll ţ. 18. desember 2020. Rannsóknin og ađferđir Ragnheiđar eru til fyrirmyndar og gerir gamla fornleifafrćđinga sem ekki grafa nema hér á Fornleifi grćna af öfund.
Fornleifur kallinn hefur haft tök á ţví ađ fylgjast međ á FB síđu rannsóknarinnar og FB Ragnheiđar, sem hann réđi til starfa til Ţjóđminjasafns sem verkefnasérfrćđing. Ţar ílentist hún ekki frekar en svo margt annađ gott fólk.
Ekki síst hafa ţrívíddarmyndir af fornleifunum sem gerđar voru međ ađstođ sambýlismanns Ragnheiđar, dr. Knut Paasche, sem er fornleifafrćđingur og vinnur í rannsóknarstöđu hjá NIKU (Norsk Institutt for Kulturminneforskning) vakiđ verđskuldađa athygli. Skođiđ ţćr á FB rannsóknarinnar.
Mesta athygli forstöđumanns Fornleifs vakti ţó spennandi haugfé kumlverjanna. Ragnheiđur sýndi alţjóđ međal annars forláta tungunćlu úr gröf konu og gat sendisveinn Fornleifssafns fljótt sagt ađ hún vćri í Borre-stíl (sem Kristján Eldjárn kallađi Borró-stíl), einum af stílbrigđum sögualdar (víkingaaldar), og sýnt ađ álíka eintak er til á British Museum (sjá frekar hér) sem safniđ keypti áriđ 1990 af Lord Alistair McAlpine heitnum (síđar Baron of West Green, sem um tíma ađstođarmađur Margaret Thatcher), sem og önnur (eftirlíking) til sölu á netmarkađinum ETSY.
Nćlan, sem British Museum keypti af ađstođarmanni Margaret Thatcher (verđ er ekki gefiđ upp). Hún virđist steypt í nćr sams konar mót og nćlan frá Seyđisfirđi og festingar aftan á eru á sama stađ á báđum gripunum. Nćlan er 9,7 sm. ađ lengd. Mynd British Museum. Fyrir neđan: Eftirlíking seld á netinu.
Merkar perlur, ásamt nćlunni sýna í fljótu bragđi svipađa mynd og Bjarni Einarsson dregur úr jörđ á Stöđvarfirđi, en líkt og ţar hefur ekki komiđ upp einn einasti gripur undan skriđunni sem er eldra en um 850 e.Kr. Ţađ er ţví varla nokkuđ landnám fyrir landnám á Seyđisfirđi frekar en á Stöđ Bjarna Einarssonar, enda ţađ fyrirbćri hálfgert skriđufall og grillufang í íslenskri fornleifafrćđi eins og Keltafáriđ sem Fornleifur hefur ritađ um í tveimur nýlegum fćrslum.
Brot úr forláta silfurhring er einnig međal haugfjár og forláta perla međ gullţynnu sem veriđ er ađ greina af fćrustu sérfrćđingum Norđurlanda. Jafnvel held ég ađ ţarna sé "Auga Allah perla", sem voru komnar í umferđ á Íslandi og fannst ein slík í Stöđvarfirđi. En sú perla kemur hvorki Allah né Arabíu viđ líkt Stöđvarmenn ímynda sér (sjá hér). Handverksmenn víkingaaldar kunnu ýmislegt fyrir sér í perlugerđ og sörvin voru ekki ađeins borin ađ konum. Karlar á Íslandi báru mjög gjarnan perlur og hana nú.
Úrval af perlum frá Seyđisfirđi. Neđsta perlan, sem er sýnd hér mikiđ stćkkuđ, er melónulaga perla međ innlagđri gullţynnu. Ljósmynd. Antikva ehf./Fjörđur-Seyđisfjörđur fornleifar (FB).
Ađaldýrgripurinn (sjá myndina efst viđ ţessa grein), sem fundist hefur viđ rannsóknir Ragnheiđar Traustadóttur og hennar hóps eru vefnađarleifar sem fundust í einu kumlanna undir aurnum. Ţađ er einstakur fundur á Íslandi, og ţó víđar vćri leitađ. Enn er veriđ ađ rannsaka ţćr leifar og sér Ulla Mannering textílfrćđingur viđ Ţjóđminjasafn Dana m.a. um ţćr rannsóknir og ćtla ég ţví lítiđ frekar ađ tjá mig um vefnađinn. Ulla Mannering gat varla međ orđum lýst ánćgju sinni međ ađ vera međ í verkefninu á Íslandi er ég hringdi í hana í gćr.
Ein af ţeim eđalpjötlum sem fundist hafa í einum af kumblunum eru leifar af ofinni flík (kyrtli?) sem greinilega hefur veriđ blár upphaflega. Fagur spjaldofinn renningur gulum og rauđum lit er saumađur á kant klćđisins. Mynstriđ minnir á norskan spjaldvefnađ frá víkingaöld og mynstur á t.d. kúrdískum teppum síđar meir.
Betra getur ţađ ţví ekki orđiđ, og fornleifafrćđingur vart orđiđ heppnari en Ragnheiđur Traustadóttir - ţó fornleifafrćđin fjalli ekki um ađ detta í lukkupottinn og finna fjársjóđi, líkt og halda mćtti ađ hafi í raun og veru gerst ţegar ţessi rannsókn vindur upp á sig. Ragnheiđur er vel ađ ţessari lukku kominn, enda dugnađarforkur hinn mesti. Engin yfirnáttúruleg fjölkynngi eđa dómadags rugl einkennir fornleifafrćđistörf hennar. Ég óska henni farnađar viđ áframhaldandi rannsóknir.
Gripur úr gulli eldist um nćr 200 ár í nýrri íslenskri bók
21.11.2022 | 10:00
Í framhaldi af alţýđlegri grein Fornleifs um alţýđleg frćđistörf Ţorvalds Friđrikssonar um hugsanlegan heim írskra og skoskra landnámsmanna á Ísland, barst mér bók Ţorvalds međ hrađi frá Íslandi.
Góđur gestur af rammírskum ćttum, fornvinur fjölskyldu norrćnnar konu minnar (sem er dönsk) kom í heimsókn ásamt konu sinni og fćrđi hann mér bók Ţorvalds ađ gjöf. Ég er ţó enn ekki búinn ađ glugga djúpúđugt í kveriđ. Ţorvaldur Friđriksson telur reyndar ađ "Djúpúđga"/sem er sama og Djúphugađa (eins og Auđur landnámskona er kölluđ í Fćreyjum) geti ţýtt "Guđs félagi" (sjá bls. 117 í "gelísku" orđasafni Ţorvalds í bókinni hans Keltar).
Ţorvaldur má halda ţađ ef hann vill. Villuţankar eru ekki bannađir á okkar tímum, ţví í dag getum viđ svarađ ţeim.
Gull/Óir - (Lat. Aurum)
Fornleifur rak vitaskuld strax augun í gull á blađsíđu 49. Ţar birtir Ţorvaldur mynd af litlu broti (sem er ađeins um 1. sm ađ stćrđ) af nćlu sem fannst viđ fornleifauppgröft í Vatnsfirđi í Ísafjarđardjúpi fyrr á öldinni.
Án nokkurra vitrćnna tilvitnanna í ţennan fund frá Vatnsfirđi viđ Djúp, dregur Ţorvaldur eftirfarandi ályktun af gullbroti ţessu:
Nćlan er frá tímabilinu 850-950 e.kr. [sic]. Hún kann ađ vera dýrgripur úr konungsgarđi Kjarvals Írakonungs. Snćbjörn Eyvindarson, sem bjó í Vatnsfirđi, var ömmubarn Raförtu dóttur Kjarvals. Gripurinn var bútađur í sundur, sem títt var á víkingatíđ, og ţađ ţynnubrot sem fannst í Vatnsfirđi var sennilegast notađ sem hálsmen ţví búiđ var ađ gera gat í gegnum ţađ.
Fornleifi leiđ sannast sagna hálfilla eftir ađ hafa lesiđ ţetta kjaftćđi, bullocks, eins og ţađ er kallađ á enska tungu og ţađ sem Írar kalla bullán (uppruninn má vera öllum skýr). Ţessi vinnubrögđ koma auđvitađ ţví óorđi á íslenska fornleifafrćđinga, ađ ţeir séu eintómir grillufangarar og bullustrokkar.
Međ öll ţau hjálpartćki sem menn hafa í dag, og međal annars veraldarvefinn, hefđi Ţorvaldur geta komist ađ ţví sanna um Kite-formed broches (flugdreka-laga nćlur, sem er vitaskuld nýlegt frćđiheiti og ekki góđ gelíska). Slíkar nćlur voru vissulegar framleiddar á Írlandi.
Brotiđ sem fannst viđ rannsóknir í Vatnsfirđi er af nćlu eins og ţeirri sem fannst í Waterford á Írlandi. Nú er Waterford vitaskuld norrćnt/enskt nafn á írskum bć á SA-Írlandi og Waterford ţýđir ţađ sama og Vatnsfjörđur eins og glöggir menn sjá ţegar.
Nćlur ţessar eru ekki frá tímabilinu 850-950 eftir Krists burđ, eins og Ţorvaldur heldur fjálgur fram og ţađ án tilvitnanna - sem reyndar er engar ađ finna í bók hans - heldur frá ţví um 1100 e. Kr.
Leyfum fornleifafrćđingum í Waterford ađ segja sitt frćđilega álit í stađ ţess ađ trúa bulláni Ţorvalds:
A fusion of Irish, Scandinavian, English and continental European influences
Though Irish in type, the decoration shows English, continental European and Scandinavian influences as you would expect in the Hiberno-Norse town of Waterford. The body of the brooch was made of a cast hollow silver kite-shaped box to which was attached a hinge and long silver pin to fasten the cloak. The box was decorated with gold filigree, impressed with gold foil and amethyst-coloured glass studs. The studs were probably also made locally and it is possible that the wearer believed that they were real gems. (Sjá hér).
Vinnubrögđ eins og viđ sjáum á bls. 49 í bók Ţorvalds Friđrikssonar, Keltar, eru leiđigjarnt grillufang af verstu gerđ. Slíkt á ekki ađ bera á torg í bókum um frćđileg málefni, ţó svo ađ bókin komi út á Íslandi, eigi ađ vera "alţýđufrćđi" og höfđa til fólksins. Íslensk alţýđa hefur sama rétt á ţví ađ ţekkja sannleikann eins og allir ađrir. Fornleifafrćđin fjallar ekki um ađ framreiđa langsóttar vangaveltur og skemmtiefni fyrir auđtrúa fólk - setta fram af fólki međ takmarkađa ţekkingu á ţví sem ţađ skrifar um. Ţannig er ţađ nú bara.
Agaleg (áibhéalach) lesning. Stundum hef ég haldiđ ađ Ţorvaldur sé ţađ sem Írar kalla Greannmhar (Grínmađur, og er orđiđ komiđ frá norrćnum mönnum), en honum er greinilega fúlasta alvara.
Bloggar | Breytt s.d. kl. 10:14 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (1)
Ţjóđin vantrúa - eđa er hún auđtrúa?
19.11.2022 | 12:00
Mikiđ umrćđa hefur veriđ síđustu daga um nýja bók eftir Ţorvald Friđriksson (Thorvil MacFreddy) fyrrv. fréttamann á RÚV. Bókin kallast Keltar áhrif á íslenska tungu og menningu. Biblía Írafársins er hugsanlega loksins komin út, og ţetta verđur vafalítiđ jólabók íslenskra auđtrúarmanna.
Ţorvaldur Friđriksson auglýsti bók sína međ ţví ađ lýsa ţví yfir viđ visir.is, ađ "Íslendingar fyrirlitu alltaf sinn rétta uppruna". Mér er nćst ađ halda ađ ţađ sé miklu frekar vandi Ţorvalds Friđrikssonar en Íslendinga almennt.
Allir sem eitthvađ ţekkja Ţorvald, vita ađ hann hefur alltaf haft nćr óbeislađan áhuga á kylfum í Gullskipum, ófreskjum og "keltum". Ţótt Ţorvaldur sé sjálfur skólabókardćmi um mann međ nćsta 100% norrćnt fas (face, fés etc./fenótýpu), langar hann ekki svo gjarna ađ heyra af ţeim einkennum og hefur nú gefiđ út fyrrnefnda bók sína um "Kelta" til ađ breiđa út bođskap sinn.
Hönnuđur auglýsingar Fornleifur
En sitt sýnist hverjum um ritsmíđ ţá. Í raun er umtaliđ nćst ţví sem á gelísku er kallađ annađ hvort slad (slátrun), ár (boriđ fram sem hiđ danska ĺr, á flestum málískum írskum; Ár er skylt orđinu orri/örlög/ögur(stund)/ögri/ og αγρα (agra = veiđi eđa orusta á grísku), sléacht ellegar eirleach. Síđasta orđiđ er ekki einu sinni örugglega gelískt orđ, ţó svo gćti virst í fljótu bragđi, t.d. ef einhver hefur drukkiđ of mikinn Guinness. Eirleach er skylt orlog á niđurlensku og Orloch í sumum ţýskum mállýskum og náttúrulega örlögum okkar og orrahríđinni sem svo oft geisar - svo eitthvađ sé upp taliđ.
Á FBókinni Málspjall (sjá hér) hefur hrannast upp mikil og fróđleg umrćđa um Keltabók Ţorvalds Friđrikssonar. Sitt sýnist hverjum, en flestir dćma bók Ţorvalds sem frekar vanhugsađ grillufang af neđstu skúffu. Í athugasemdunum geta menn lesiđ 5-6 athugasemdir ritstjóra Fornleifs.
Fornleifur er lítiđ gefinn fyrir hömlulausa keltómaníu. Skođanir hans geta menn einnig lesiđ í ýmsum greinum hans hér á blogginu. Hann mun ţví ekki í bili tjá sig meira, fyrir utan ţćr athugasemdir sem hann neyddist til ađ setja á FBókina Málspjall. Sá fróđleikur sem menn hafa sett ţar fram í athugasemd er ađ mati Fornleifs meira virđi en Keltabók Ţorvalds. Ég viđurkenni fúslega, ađ ég er ekki búinn ađ lesa bókina, en af ţeim dćmum sem menn hafa látiđ flakka á Málspjalli er ég ekki vongóđur um ađ Ţorvaldur Friđriksson inn Norrćni hafi snúiđ stöđunni "Keltum" í vil. En ţetta umtal má hins vegar líta á sem ókeypis auglýsingu fyrir bókina.
Ţeir Íslendingar sem klćđa sig á hátíđum eins og skoskar ţjóđbúningadúkkur frá 18. öld, vegna ţess ađ ţeir eru međ vott ađ rauđsprengdu hári (sem reyndar er mestmegnis komiđ frá Noregi til Bretlandseyja) eđa ađra litningagalla - og sem telja sig vera svo kallađa Kelta, mega láta illa, dansa sinn River Dance og ţenja sekkjapípur sínar allt hvađ ţeir geta. Ţeir geta étiđ Haggisspađ (sem er norrćnt orđ ) og sporđrennt feitu grjúpáni (sem ekki er gelískt orđ) undan Jökli, sem ţeir skola loks niđur međ veskjutári (Whisky, sem líka er norrćnt orđ sem gefiđ var drykk er menn hófu ađ brenna vín á Skotlandi).
En verum samt sanngjörn. Fólk frá Bretlandseyjum, sem var beinasmćrra en Norrćnir menn, kom vissulega til Íslands, t.d. sem "ţrćlar" og annars konar fylgiliđ norrćnna manna sem sest höfđu ađ á Bretlandseyjum. Í "fylgdarliđinu" til Íslands voru t.d. löglegar eiginkonur sem ávallt var ţrćlađ út á Íslandi líkt og annars stađar. Norrćn menning gegnumsýrđi fljótt menningu Pétta (Picta) og Íra og örugglega meira en góđir menn töldu sig halda hér fyrrum, ţegar karlar vissu allt og sögđu kerlingum ađ ţegja og töluđu um kerlingabćkur í lítilmennsku sinni. Ţorvaldur hefur greinilega ekki fylgst međ nýjustum rannsóknum á áhrifum norrćnu á mál og menningu Bretlandseyja. Nú er ţađ of seint. Bókin er komin út og ţykir ekki vera afbragđ, eđa ţađ sem Írar kalla ar f(r)heabhas ellegar tharr barr (sem einnig eru orđ af norrćnum uppruna frábćrt). Kannski vćri sniđugt fyrir Thorvil McFreddy ađ lćra keltneskar tungur ađeins betur en hann hefur greinilega gert sér far um.
Ađ lokum svo tökum viđ einn lítinn sóló-vikivaka fyrir Ţorvald. Vikivaki er orđ sem fróđustu menn ţekkja enn ekki upprunann á; en ţađ er víst ekki úr gelísku komiđ. Dansarinn er ţví miđur af hánorrćnum uppruna, en hún selst, enda fremur skosk í skapi. Ef ýtt er á myndina fellir Fergja fötin. Hún arr f(r)heabhas.
Lass á skosku er heldur ekki gelískt orđ, en er ađ sögn sérfrćđinga á Bretlanseyjum afleitt af norrćna orđinu "Laskura; Láskúra??", sem ég ţekki ekki, en ţýđir ađ sögn ógift kona. Ađrir frćđingar leggja til skýringu úr fornsćnsku (lösk kona) sem er einfaldlega laus kona eđa kona á lausu. Ţetta ţykja Fornleifi aftur á móti nokkuđ langsóttar skýringar.
Ef lausakonan Fergja getur ekki dansađ á tölvunni ţinni, ţegar ţú hefur ýtt á hana, gćti ţađ veriđ vegna ţess ađ í tölvunni tölvunni ţinni sé of mikiđ klám. Örforrit í Fergju fer í gang, ţegar ţú snertir hana međ bendli ţínum, og eyđir hún og forritiđ síđan öllu klámi á tölvunni ţinni. Fergja er netambátt góđ og rammkaţólsk.
Bloggar | Breytt 12.8.2023 kl. 06:35 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (4)
Gullskipsfregnir: Fagur fiskur úr sjó og merkisljón
30.10.2022 | 15:31
Heyrt hef ég ađ ćvintýramenn séu enn ađ leika sér á Skeiđarársandi í leit ađ "gullskipinu" Het Wapen van Amsterdam. Ţeir voru jafnvel komnir međ rússneska hjálparkokka sem notuđust viđ dróna til ađ hafa upp á fjársjóđum. Ţađ getur vart endađ nema illa.
Fornleifur hefur hins vegar á síđari árum reynt ađ miđla mörgu ţví sem viđ vitum um "gullskipiđ" (Lesiđ greinarnar hér, hér, hér og hér) og reynt ađ leiđrétta villur ćvintýramanna og segja frá gripum úr flakinu, t.d. ţeim "kylfum" sem sem mađur nokkur sem vann á Ríkisútvarpinu, n.t. á fréttastofunni, hafđi fengiđ á heilann. RÚV-mađurinn taldi ađ "kylfur" hefđu veriđ í tonnatali í skipinu er ţađ strandađi. Kylfurnar voru vitaskuld ţýđingarvilla; farmskráin lýsti mörgum smálestum af múskatblómu, sem var, og er jafnvel enn, eitt af vinsćlustu kryddum í Hollandi - allt síđan á 17. öld.
Ţar sem ritstjóri Fornleifs er sonur ekta kryddkaupmanns úr Niđurlöndum ólst Leifur upp viđ múskat, bćđi hnetu og blómu. Flutti fađir minn inn báđar gerđir múskatsins og seldi í stórum stíl sem eitt af ţeim kryddum sem voru í hinum fyrrum svo vinsćlu og rómuđu kryddhillum. Sannast sagna voru hillurnar hvor tveggja, vinsćlar og óvinsćlar gjafir, sem menn keyptu gjarnan og gáfu brúđarhjónum. Heyrt hef ég af einu pari fyrir Norđan, sem fékk ţrjár hillur og eru enn ađ nota kryddiđ úr ţeim. Sum glösin hafa reyndar veriđ endurfyllt. Hins vega hafa ađrir endađ í skilnađi vegna kryddhillnanna. Illa upp alinn karlpeningur á Íslandi vildi lengi ađeins pipar og salt og ekkert gras.
Áriđ 2017 sagđi ég frá leifum af lakkskápum sem heimamenn höfđu tínt upp á sandinum eftir ađ "gullskipiđ" strandađi áriđ 1667. Voru ţessi lakkverk endurnotuđ í kirkjum. Eitt af ţeim lakkhurđum af skáp međ dćmigerđri japanskri hespuloku hefur varđveist í kirkjunni, en á 19. öld voru ađrir gripir í Kálfafellskirkju í Fljótshverfi/Skáftárhreppi, sem vafalaust eru einnig úr Austurindíafarinu Het Wapen van Amsterdam.
Hurđ međ lakkverki í kirkjunni ađ Kálfafelli. Ljósm. Kristján Sveinsson 2016.
Áriđ 1864 barst Jóni Árnasyni ţjóđsagnasafnara og kennar á viđ Lćrđ skólann ţeim gripum, sem eru skurđmyndir af fiski og ljóni, á nýstofnađ Forngripasafniđ, ţar sem ţeir fengu númerin 66 og 67. Jón Árnason, sem var fyrsti forstöđumađur Forngripasafnsins, sem stofnađ var áriđ 1863, sat vafalítiđ međ Sigurđi málara, sem hann fékk sem ađstođarmann, uppi undir ţaki Dómkirkjunnar. Sigurđur ţjóđbúningahönnuđur sagđi oft svćsnar klámsögur. Sagan hermir ađ Jón (sem síđar var kallađur Bitter af skólasveinum í Lćrđa Skólanum, sem ţó kunnu honum vel) hafi eitt sinn beđiđ Sigurđ um ađ dempa sig, ţví í kirkjuna voru komnar konur. Er ekki hugsanlegt ađ konurnar vćru einmitt komnar í kirkju til ađ heyra klámkjaftinn á Sigga málara?
Nú, á milli klámsagna Sigurđar, dáđust Jón og Sigurđur ađ skurđmyndunum úr dyraumbúnađi Kálfafellskirkju. Ţeim var lýst á eftirfarandi hátt í ađfangabók Forngripasafnsins uppi á kirkjuloftinu áriđ 1964, en eigi höfđu ţeir fullan skilning á eđli skurđmyndanna:
Fiskurinn Koi
Ljósm.Ţjóđminjasafn Íslands
[Ţjóđminjasafniđ] 67/1864-25: Lax, skorinn úr tré, 1 álnar og 15 ţumlúnga lángur. Sumir kalla hann guđlax. Hann hefir veriđ einkar haglega skorinn, og er mćlt, ađ ţađ hafi gjört Eiríkur nokkur í Holti á Síđu. Lax ţessi var ţversum yfir sömu kirkjudyrum og ljónin (nr. 66), og sýnir hvorttveggja skraut á byggingum fyrri alda, enda einnig mikinn hagleik manna á ţeim tímum.
Útskorni fiskurinn úr Kálfafellskirkju, sem er lágmynd, er hvorki meira né minna en 104 sm. ađ lengd og 28 sm. ţar sem hann er breiđastur. Ţetta er ţó greinilega enginn lax.
Jón Árnason var glöggur mađur en sjóndapur mjög. Kannski hefur hann heldur ekki haft mikil kynni af laxfiski. Fiskurinn er karpi (vatnakarfi) og er lágmyndin vafalítiđ ćttađur austan úr Asíu og líkast til frá Japan. Japanir fóru snemma ađ rćkta ýmis litafbrigđi af vatnakarfanum og munu vera til ein 30 afbrigđi af vatnakarfar sem Japanir kalla Koi. Koi er ţeir "gullfiskar", sem menn ţekkja í almenningsgörđum erlendis og jafnvel á Íslandi. Útskornir vatnakarfar frá Japan og Kína bárust oft til Vesturlanda á 17. öld og síđar.
Vatnakarfinn er mikilvćgt tákn í Búddisma. Hćgt er ađ finna alls kyns myndir af ţeim í musterum og í líst Austurlanda fjćr. Koi táknar auđ og góđa auđnu í asískri menningu. Koi er einnig tákn gnćgđar, hugrekkis og umbreytingar. Kínversku táknin fyrir gnćgđ og fisk eru mjög lík. Koi er er ţví líklega fjárorđ Kínverja. Vegna hinna mörgu litaafbrigđa sem menn hafa aliđ fram í fiskinum er hann einnig tilvaliđ tákn "einingu andstćđnanna" - Yin og Yang, ţ.e. alhliđa tákn fyrir alla hluti sem innihalda bćđi hiđ góđa sem hiđ illa. Vatnakarfinn hefur mjög flókiđ mikilvćgi í asískri menningu og eru jafnvel álitnir vera gođsagnakenndir. Fiskurinn var sömuleiđis notađur til ađ tákna baráttu (einstaklingsins) gegn mótbáru til ađ ná markmiđum sínum, og Koi ţví sérlega vinsćlt tákn á ólgutímum.
Nú, fiskurinn sćmdi sér vel á kirkjuţilinu í Kálfafelli, ţví fiskur er einnig gamalt tákn Krists.
Fornleifur telur ađ karfinn útskorni sé vafalítiđ úr Het Wapen van Amsterdam. Hvort hann er hluti af skreyti skipsins eđa asískur gripur er ég ekki viss um.
Í lok júlí í ár (2022) rakst ég á ţennan japanska koi (frá 19. öld), á Ţjóđminjasafninu í Edinborg. Nokkru síđar sá ég annan líkan á asíska safninu í háskólabćnum Durham á Englandi. Hann sá ég fyrst áriđ 1989, er ég bjó og stundađi nám í Durham. Ljósm. Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson 2022.
Ljóniđ af stefni "Gullskipsins".
[Ţjóđminjasafniđ] 66/1864-24: Tvö ljón, 2 álna og 15 ţumlúnga laung skorin úr tré. Almenningur segir, ađ ţau sé sćljón. Ţau teygja sig líkt og ţau sé á sundi: einnig hafa ţau einkennilega fćtur og mjög grimmilegan einkennilegan svip. Ţau hafa veriđ mjög haglega skorin, en eru nú mikiđ skemmd af elli. Ljón ţessi voru sitt hvorumegin viđ kirkjudyr á Kálfafelli í Fljótshverfi. Sumir segja, ađ ljón ţessi hafi veriđ gjör handa kirkjunni af Írum, ađrir segja af Frökkum, en engar sönnur vita menn á ţví.
Ljónin úr Kálfafellskirkju sem Jón Árnason fćrđi á Forngripasafniđ voru reyndar ekki tvö. Ţetta er eitt og sama ljóniđ í tveimur hlutum, ţ.e. tvćr vangamyndir sama ljónsins, eđa tvćr lágmyndir sem ćtlađ var ađ sýna ljóniđ beislađ viđ eins konar kassa sem oft myndađi skutstrjónuna á skipum 17. aldar. Kassi ţessi var styrktur til ađ skip löskuđust síđar er ţeim var siglt á önnur skip. Ljónsmyndirnar eru nokkuđ verkleg eđa um 1,68 metri ađ lengd án halanna. Ţetta gćti ţví vel veriđ hluti af stefnisdýri (gallíonsfígúru) Het Wapen van Amsterdam.
Dćmi af stafni Hollensk verslunarskips frá 17. öld. Koparristan er gerđ áriđ 1647 af Wenceslaus Hollar (1607-1677), listamanni frá Bćheimi sem settist ađ í Niđurlöndum og gerđi listagóđar og nákvćmar ristur af skipum: Fyrir neđan er ítarmynd af trjónunni og Kálfafellsljóninu hallađ til ađ sýna hvernig ţađ hefur fyrrum svifiđ yfir höfin blá í stafni Het Wapen van Amsterdams. Myndir Rijksmuseum, Amsterdam og myndin neđst Ţjóđminjasafn Íslands.
Stefnistrjóna af herskipi hollensku sem var stćrra en Het Wapen van Amsterdam. Hér sést ljóniđ ađeins betur. Rista gerđ af Wenceslaus Hollar áriđ 1647. Rijksmuseum, Amsterdam.
Ţađ má líklegast vera orđiđ öllum mjög ljóst ađ ţessi síendurtekna leit gamalla manna međ sjórćningjagen, er út í hött og hálfkjánaleg. Aftur var ýtt, frekar en hitt, undir međ ţessari vitleysu í fyrra ţegar mjög slök heimildamynd birtist um gullskipiđ (sjá um ţá sögu hér).
Fleiri mikilvćg gögn varđandi Gullskipiđ
Áriđ 2020 vakti ţađ ţví miđur ekki verđskuldađa athygli, ađ Ţjóđskjalasafniđ setti út á Fésbók sína merkilegt bréf frá 1763 og afskrift af ţví, sem sýnir svart á hvítu hve mikiđ gullskipsleitamenn hafa vađiđ í villu um stađsetningu flaksins. Bréfiđ er frá 1763 eđa 96 árum eftir ađ Het Wapen van Amsterdam strandađi. Ţá voru menn enn međ miklum erfiđismunum ađ nýta sér efniviđ úr skipinu. Ţeir sem hyggja í framtíđinni í frekari gullskipsleit, ćttu kannski ađ líta á ţessa heimild frá 1763 á vef Ţjóđskjalasafnsins.
Sömuleiđis töldu fyrri kynslóđ sig vera búna ađ finna skipiđ áriđ 1974, alveg niđur viđ sjávarborđ rétt austan Markóss ţar sem sem heiti Síki. Ţetta kom fram í skýrslu sem bandarískt fyrirtćki gerđi fyrir Bandaríska flotann sem vildi vera Íslendingum hjálplegur í fjársjóđaleit. Ekki reyndist neitt vera ţar sem menn grunađi áriđ 1974 ađ Gullskipiđ vćri. Sérfrćđingsálit bandarísku sérfrćđinganna birtist í skýrslu áriđ 1974 og niđurstađa hennar var mjög neikvćđ. Sérfrćđingar frá ýmsum löndum töldu ţađ borna vona ađ finna leifar af Gullskipinu.
Stálţiliđ mikla sem rekiđ var niđur umhverfis ţađ sem menn héldu vera Het Wapen van Amsterdam. Ţar innan í fundu menn togarann Friedrich Albert. Ljósm. RÚV/Sjónvarp 1983.
Síđar, eđa áriđ 1983, "endurholdgađist" gullskipiđ leitarmönnum aftur. Ţá birtust dollaramerki i augu sumra stjórnmálamanna og međ miklum viđbúnađi og gríđarleg styrkjum úr ríkissjóđi var sér kastađ út í óhemjumiklar framkvćmdir á sandinum. Árangur erfiđisins var ţýski togarinn Friedrich Albert frá Geestemünde sem strandađi á sandinum áriđ 1903.
Niđurstađa skýrslunnar sem bandaríski flotinn gaf Íslendingum var virt ađ vettugi áriđ 1983. Leitarmenn fengu tugi milljóna úr ríkiskassanum. Sjórćningjar međal stjórnmálamanna létu leitarmenn "Gullskipsins" ljúga sig fulla.
Ekki var ţó allt slćmt. Stafsmenn Ţjóđminjasafnsins komust í ćvintýraleit og var Ţór Magnússon ţjóđminjavörđur farinn ađ trúa ţví ađ Gullskipiđ vćri í raun fundiđ. Ţeir fúlsuđu síđan viđ ţýska togaranum sem var ţađ eina sem í sandinum var. Ţjóđminjasafniđ sat eftir međ hvítan Jeppa sem safniđ fékk ađ kaupa međ beiđnibleđli vegna ćvintýrisins. Hann var löngum kallađur Gullkálfurinn. Menntamálaráđuneytiđ reyndi ítrekađ ađ fá hann endurgreiddan, en árangurs.
Flestir ţekkja Hollendinginn fljúgandi sem var ţjóđsagna og draugaskip, sem aldrei var til nema í hugum manna. Hyllingar (fata morgana) gćtur veriđ skýringin á skipi ţví. Gullskip fullorđinna manna sem hafa leikiđ sér á Skeiđarársandi í dýrasta sandkassaleik Íslandssögunnar, án ţess ađ hafa fyrir ţví ađ rannsaka fyrirliggjandi heimildir, er einnig hylling.
Ef Íslendingar vilja verđa ríkir, verđa ţeir ađ hafa fyrir hlutunum, líkt og Hollendinga var vani á ţeirra gullöld. Íslensku peningatrén visnuđu flest eftir hruniđ, enda ímyndunarplöntur. Mér fannst afar furđulegt, ađ rotnir ávextir ţeirra heilluđu Hollendinga sem eru ţekktir fyrir ađ halda vel í aurinn. Vonandi hćtta menna ađ leita ađ ríkidómi í svörtum sandi Suđurlands og lćra ađ peningar koma ađeins međ vinnu, ţjófnađi, sem happdrćttisvinningar og frá ríkum ćttingjum úti í heimi, nema kannski í Nígeríu.
Dr. Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, 30.10.2022
Mikilvćg viđbót 2. nóvember 2022.
Fornleifur var alveg búinn ađ gleyma ţví ađ meistari Ţórđur Tómasson skrifađi um ljóniđ og karfann í bók sinni Svipast um á Söguslóđum (Skrudda 2011; bókina fćrđi mér gamall vinur og grafari m.m. Einar Jónsson, sem vitaskuld hefur gert athugasemd viđ minnisleysi mitt).
Ţórđur kallar ţó fiskinn guđlax (sem hann er ekki), en telur hann, andstćtt Jóni Árnasyni (1864), sem og ljónin hiklaust vera erlent verk og vafalaust vera úr Het Wapen van Amsterdam. Hinn fjölfróđi Ţórđur taldi ađ ljónin gćtu hafa tilheyrt skjaldamerki Amsterdam-borgar sem var rauđur skjöldur međ miđborđa svörtum sem er langsum um skjöldinn miđjan og á honum ţrjú X silfruđ eđa hvít; og ađ ljónin vćru hluti af skutmynd (spegilsmynd) skipsins. Skutljón sem héldu skildi Amsterdam-borgar voru á 17. öld jafnan sýnd ţannig ađ ţau horfđu til hliđar, fram í ţann sem á lítur, eins og ljónin sem Austuríndíafélagiđ (VOC) notađist viđ, t.d. í skjaldamerki Batavus-borgar síđar Jakarta) í Indónesíu. Ţau setja venjulega eina afturlöppina fram fyrir hina. Kannski eru skutljónin enn í Skaftafellssandi, en ţađ er ţó fremur ólíklegt. Guđlax (Lampris Guttatus) er sömuleiđis allt annar fiskur en sá sem festur var yfir kirkjudyrum á Kálfafelli.
Ţórđur Tómasson vísar í bók sinni Svipast um á Söguslóđum (bls. 297) í bréf séra Jóns Sigurđssonar á Kálfafelli (22. jan. 1862 og 1. júlí sama ár) til Jóns Árnasonar biskupsritara og síđar fornmenjavarđar, ţar sem hann segir af sendingu gripanna ađ austan frá Kálfafelli. Séra Jón á Kálfafelli gat einnig fyrr um "trémyndir af tveim ljónum og einn guđlax" í atriđi um fornleifar í sóknarlýsingu til Bókmenntafélagsins um Kálfafellssókn í Fljótshverfi sem hann dagsetti á Kálfafelli ţann 12. júlí 1859 (Sjá Skaftafellssýsla sýslu- og sóknarlýsingar Hins íslenska bókmenntafélags 1839-1873. Sögufélag. Rv. 1997:180).
Ţökk sé meistara Ţórđi! En einnig Einar Jónssyni og Kristjáni Sveinssyni fyrir upplýsingar og hjálp viđ ađ finna ritheimildir um hvernig ljónin og fiskurinn úr Het Wapen van Amsterdam bárust Jóni Árnasyni.
Skjaldamerki VOC-borgarinnar Batavus (Jakarta) á Jövu frá 1651. Skjöldurinn er varđveittur í Rijksmuseum, Amsterdam. Neđst má sjá Guđlax nýkominn í verslun í Reykjavík. Vel gćti mađur ţegiđ sneiđ úr slíkum eđalfiski. Sjá í athugasemdum samtímamynd af Het Wapen van Amsterdam (1653-1667). Sjá vinsamlegast einnig athugasemdir neđst.
Bloggar | Breytt 17.12.2023 kl. 10:43 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (8)