Gamli golfvöllurinn við Minni Öskjuhlíð og Mjóumýri ... og Hvassaleiti

  Nýlega rakst ég á þessa frábæru mynd hér fyrir ofna á vefsíðunni Golfmyndir.is. Hún var á meðal mynda úr safni feðganna Ingólfs og Hans Isebarn.

Kylfingur, (sem mér finnst afar ljótt orð), er að fara að munda kylfuna í pútt á þeim hluta vallarins sem var enn fyrir framan nýbyggð raðhús í Hvassaleiti. Myndin sýnist mér að sé tekin kringum 1962, en þá voru foreldrar mínir (og ég og systur mínar) enn ekki flutt í eitt af húsunum þarna að baki kylfingsins. Foreldrarnir keyptu húsið fokhelt af föðurbróður Björgvins Halldórssonar, sem ekki réð við kostnaðinn. Björgvin mun hafa búið þarna hjá föðurbróður sínum í einhverja mánuði. Sá hét Ásgeir og móðir mín kallaði því ávallt eitt herbergja hússins Ásgeirsherbergi, og þar mun alþýðudrengurinn Bjöggi "Bó Hall" hafa sofið. Síðar var þetta herbergi mitt í um 14 ár, eða þar til ég flutti utan til náms árið 1980. Enn mun vera reimt þarna í herberginu. Annað hvort syngur Bó Hall, eða ég leik á langspil - eða við tökum lagið saman.

Til er minjaskráningarskýrsla, þar sem fjallað er um gamla golfskálann, sem var nærri Háuhlíð, þar sem grá bygging Veðurstofunnar var reist margt síðar. Skýrslan fjallar einnig um aðrar minjar í Minni Öskjuhlíð. Golfskáli Golfklúbbs Íslands, sem var vígður af Ingrid prinsessu og Friðriki erfðaprinsi 1. ágúst árið 1938, er nú löngu horfinn, en ég man vel eftir húsinu.

Ingrid prinsessa kemur til vígslu skála Golfklúbbs Íslands árið 1938. Ljósmyndirnar tvær hér ofar eru úr félagsblaðinu Kylfingi 1938.

Minjaskráningarskýrslan inniheldur ýmsar leiðar villur. T.d. er því haldið fram að Borgarleikhúsið hafi verið þar sem golfvöllurinn var. Svo var ekki. Bæði Kringlan og Borgarleikhúsið risu úti í mýrinni eða efnisnámu sem þar hafði orðið til. Þar sem leikhúsið er var ágæt mýrarmoldarnáma. Líkast til er verslunarskólinn þar sem hægt var að ná sér í góða mýrarmold.

Merkur höldur einn danskur, Søren M. Bøgeskov að nafni, sem var enn með smábýli vel fram á 7. áratuginn þar sem Rauðakross-húsið er nú og lítið eitt austan við það og sunnan, nýtti sér þessa mold, sem og faðir minn sem sótti þar mold í garðinn okkar, þegar hann varð til um 1966-67. Fékk hann m.a. hjálp til þess af Frits (Frederik) Haverkamp garðyrkjumanni í Hveragerði, sem var heitttrúaðasti gyðingur Íslands á þeim árum.

Leifar golfvallarins voru enn nýttar af mönnum sem púttuðu fram á 8. áratuginn og í lok þess 7. æfði frægur kringlukastari þar köst sín. Eitt sinn týndi hann einni kringlunni sinni og var hún í vörslu minni sumarlangt þangað til móðir mín skilaði henni til réttra aðila. Kúlukastari, hreinn sveinn, æfði þarna köst síðar á 8 áratugnum, þegar hann var ekki að aka strætisvagni. Ég er alveg viss um að ég hafi séð hann kasta yfir 20 m. og jafnvel að setja heimsmet þarna á síðustu holum gamla golfvallarins.  

Við krakkarnir í Hvassaleitinu, sem bjuggum í borgaralegum raðhúsum, með útsýni yfir "grín" Golfklúbbs Íslands, notuðum þetta svæði mikið til leikja. Synir smáborgaranna sem áttu golfútbúnað léku þarna golf þegar grasið hafði verið slegið. Við sem áttum feður sem ekki hugnaðist slík letingjaíþrótt, fengum stundum allranáðugast að prufa nokkur högg og pútt. Þar með lauk þeirri dellu og hafði ég aldrei síðan hina minnstu löngun til að "leika" golf. Fyrr hefði ég þegið nám í sekkjapíku, en boð um að stunda golf með heildsölum og smásálum.

Síðar í lok 8. áratugarins arkaði maður yfir mýrina og yfir tvíspora Kringlumýrarbrautina í alls kyns veðrum og færð til að komast í MH. Stundum var fært á hjóli. Vetur voru ekki eins snjóléttir þá og á 9. áratugnum og reið ég þá í menntaskólann með latínustílana handa Teiti Ben á Apachehjólinu mínu (sjá hér).

Þess ber að geta, að minningarfærsla þessi varð til þökk sé Eflingu og lögmanni samtakanna. Hann er Isebarn að ætt. Þegar ég ætlaði að grafast fyrir um ættir hans (sem að hluta til koma frá Noregi), þá rakst ég á golfmyndina efst, þar sem ættingi hans er að pútta snemma á 7. áratugnum.

Einhvern tímann munu Eflingarliðar hugsanlega hafa efni á að leika golf, en ekki fyrr en þeim verða greidd mannsæmandi laun. Má ég frekar mæla með kringlukasti. Þess ber að geta að verslunarmiðstöðin Kringlan ber ekki nafn eftir fyrrnefndri kringlu kringlukastarans, sem átti gamlan táfýlu-Skoda, heldur hét mýrin að hluta til Kringlumýri, og brautin þar vestan við varð náttúrulega að Kringlumýrarbraut.

Þar sem Morgunblaðið var um tíma til húsa í Kringlumýrinni,  áður en flutt var allt austur í Hádegismóa, var oftast nær stærsta áramótabrenna borgarinnar. Sagt er að menn hafi oft fundið reykjarlykt neðan úr neðsta kjallara á Moggahúsinu við götuna Kringlu. Eitthvað var að minnsta kosti að brenna við. Önnur merkari brenna var einnig á gamla golfvellinum, rétt norðan við þann stað, þar sem Listabraut og Efstaleiti skerast í dag, ekki nema langt pútt suðaustur af þeim stað sem Isebarn á myndinni efst er við það að slá kúluna.

Eitt sinn reiknaði ég út, hvert Mogginn væri kominn árið 2121 ef alltaf skyldi horfið til austurs með sama hraða og gerðist á 20. og snemma á 21. öld. Mér reiknaðist svo til, að blaðið hefði þá herstöðvar sínar undir Eyjafjöllum eða í Þórsmörk. Það verður ekki dónaleg að birta smásálarlegar árásir á vinnandi fólk á þrælakaupi undan Eyjafjöllum.

Áfram Efling, þar var fallegt að sjá lögmanninn Isebarn fara holu í höggi fyrir Eflingu. Kallast það ekki fara á pari yfir fálka?

Benedikt Bjarklind og Robert Waara í Skagafirði 1944. Myndin er fengin að láni á Golfmyndir.is

Það er athyglisvert að skoða blaðið Kylfing á fyrstu árum þess og sjá alla smákaupmennina og heildsalana með "handycap" og ættarnöfn sem stunduðu þessa íþrótt í árdaga hennar á Íslandi. Þarna voru Kjaran, Bernhöft, Kvaran, Fjeldsted og Bjarklind.

Bandaríkjamaður, sem kom með hernum, finnskur gyðingur að uppruna frá Michigan, Robert Otto Waara (að nafni, rak á fjörur félagsins og hann kenndi mönnum eitt og annað nytsamlegt. Waara var skrifstofublók í hernum og hafði augljóslega tíma aflögu til að kenna Íslendingum eitt og annað í þessari merku íþrótt sem Skotar halda fram að sé fundinn upp af þeim, þó svo að elstu golfkylfurnar hafi nefnilega fundist í Hollandi. Waara tók meðal annar þátt í gólfmóti í Skagafirði árið 1944. Það var þó ekki hans vegna að í kjallaranum í golfskálanum í Minni Öskjuhlíð var útbúið finnskt sauna. Ýmsar "safaríkar" sögur fóru af finnsku baði golfklúbbsins, allt þangað til að sú baðmenning komst víðar í notið á Íslandi. En áhugi á félaginu og golfíþróttinni var að sögn fróðra manna óneitanlega þessu baðhúsi félagsins að þakka.

Waara kvæntist íslenskri konu Ólafíu Sigurveigu Sigurbjörnsdóttur (1916-2004). Saman ráku þau golfvöll og svokallaðan country-club í Falmouth. Afkomendur þeirra búa vítt og breitt um Bandaríkin.

Ola (Ólafía) Waara

Waara með tveimur börnum sínum

Braggabyggingar Breta og Bandaríkjamanna, í og við golfvöllinn í Reykjavík, var Golfklúbbi Íslands greinilega mikið áhyggjuefni árið 1944 eins og sjá má í þessu bréfi. Sumir þessara bragga, og rústir annarra, voru enn uppistandandi í minni æsku á svæðum kringum golfvöllinn. Bøgeskov bóndi hafði nýtt sér einn þeirra eða endurbyggt, en flestir stóðu þeir úti í móa eins og við strákarnir í Hvassaleitinu kölluðum það svæði sem þeir voru á sunnan við hitaveitustokkinn. Þar hefði þurft að rækta upp land til að hafa þar golfvöll. Ég man að einum bragganna var bílaverkstæði.

Hér var ekki farin hola í höggi eins og í finnsku baðstofunni forðum, enda frá mörgu að segja.

Rannsóknir mínar á golfkúlum um 1971

Mig langar þó að ljúka þessu golfhjali mínu með skýrslu um rannsóknir mínar á golfkúlum sem ég fann á víðavangi á Gamla golfvellinum í Reykjavík. Mig langaði að vita, hvernig þessar kúlur voru búnar til. Ég skar nokkrar þeirra upp eins og fornleifafræðinga er siður. Sumar sprungu hálfgert með einhverju púðri sem var innan í þeim, en aðra þeyttu af sér lögum af gúmmíteygjum með mikilli ákefð, þegar ytri skelin var farinn af og þrýstingur leystist úr læðingi. Undust þá tægjurnar af með frethljóði og eftir var að lokum ómerkilegur, lítill gúmmíbolti innst í kúlunni. Ég er ekki viss um að allir kylfingar viti þetta, en því má bæta við að kúlurnar eru gerðar á annan hátt í dag.

Farið nú ekki að skera kúlurnar ykkar nema að þið hafið forgjöf eða að þið hafið rekist á lítinn birdie úti í móa.

Hér sést gamli golfvöllurinn árið 1962 og raðhúsin í Hvassaleiti sjást í bakgrunninum. Kylfingar eru sagðir vera á fyrsta teig en Fornleifur telur að hann hafi verið nokkru vestar. Mynd úr safni Arnkels Bergmanns Guðmundssonar á Golfmyndir.is

Valtýr á fimmkall

Í gær var fallegt veður í Kaupmannahöfn. Sólskin en kalt. Fór með frúnni í bæinn, þar sem hún þurfti að býtta einhverri tískuflík, en ég að kaupa sérhannaðar möppur fyrir möppudýrið í mér.

Við lölluðum á móts við sólina niður Købmagergade og sá ég þá að Vanggaards Antikvariat (sem annars er til húsa í Fiolstræde) var með bókamarkað. Allar bækur og hljómplötur voru seldar á 5 krónur. Þarna voru vitaskuld staddir margir slefandi biblíufílar með ranann niður í gömlum skruddum; en einnig fólk sem keypti bækur í metramáli.

Ég kastaði mér yfir smáritakassana og fann þar sjö góða bita fyrir fimm krónur stykkið, t.d. óinnbundið eintak af Bjarnar sögu Hítdælakappa frá 1847 í útgáfu Halldórs Friðrikssonar (sem var ritstjóri Fjölnis 1947-48) en einnig lítil ritgerð eftir Valtý Guðmundsson: Nordboernes Skibe i Vikinge- og Sagatiden. Þetta er sérrit sem var gefið út af félagsskap sem kallaður var Udvalget for Folkeoplysningens Fremme. Ritið kom út árið 1900 og var selt hjá G.E.C. Gad.

Ég átti fyrir bók Valtýs Privatboligen på Islandi Saga-Tiden.

Privatbolig Valtýs sá ég um daginn á hvorki meira né minna en 23.000 ÍSK hjá gírugum íslenskum fornbókasala sem berst í bökkum. Privatboligen hækkar greinilega eins og fasteignir Bjarkar. Mér þótti því mikill happafengur að ná í víkingaskipabók Valtýs fyrir fimmkall - sem eru 103 sleipar ískrónur og rétt rúmir 50 aurar að auki. Hver segir svo, að ekki sé hægt að verða forríkur á fornbókmenntum eða söguklámi?

Engan furðar að Valtýr brosi.

Ég keypti sömuleiðis eintak af pólitíska skemmtiritinu MuldVarpen frá 1947, þar sem neðanstæð teikning Bo Bojesens (1923-2006) birtist. Hún kallast Síðasti Kokkteillinn. 5 krónur -/ kostaði atómkokkteill sá. Það er líklega rík ástæða fyrir því að borgin við sundin heitir Kaupmannahöfn og að svikahrappar og kúlulánafurstar eru enn á þingi á Íslandi. Ég sel Moldvörpuna á 50.000 kall næst þegar ég er á Íslandi, því þar eru allir orðnir svo stríðsóðir.

Circus Zelenskyj is coming to Town

CIRCUS ZELENSKYJ

and its pack of CLOWNS in REYKJAVIK

The 2023 GRAND-ICELAND Tour

SOON in a Circus Tent near you in Reykjavík

The Preliminary Program:

VLOD the Grand CLOWN of KüiyjiÏv: and his Famous "Now-I-am-a-Jew-Now-I am-not-Act". A Traditional Ukrainian Puppet show in four acts (Sponsored by LEGO).

Artist TÓTA BROWNIE SMOKEFJORD walks on a thin line with her Icelandic blondes while knitting a sweater for Vlod. No security lines, no facemask, no Tampax nor sanitary towels, no Brain -  Nothing. Best illusion since H.C. Andersen´s The King´s new Cloths

KATE JAKOBS shows her NATO Ticks and Tacks (Noir act, might be canselled).

J. STOLTENBERG aka the fomous Nerwegian Wohr-clauwn Bellegrino, whom noboddy understaends, prissents to sentences in perfekt Engelish. Once in a lifetime act.

 

SLOPPY JOE BIDEN: US #1 Clown finds his own incriminating CIA-documents in the audience. An Incredible Act.

CAPTAIN CANNON, aka Donnie Trumpetti, grabs a pussy in thin air (sponsored by ICELANDAIR). 

 

INTERMISSION: 

German prima-Clown Olaf Scholz hands out the Hanswursts (Icelandic SS-sausages only, sponsored by Bill Clinton and his Blue and white stained Dress Circus).

EMMANUELLE DI MACCARONI, The Nice-Balladin of France, at least tries to make a pissaprocess during the break.

JOHN GUNN: A never-before-seen Act. Johnny Gunn, the famous Icelandic optical illusionist and main benefactor of the visit of Circus Zelenskijs Iceland-visit, makes an Icelandic coastguard plane vanish in thin air. Now it´s here, now it´s not. This act is sponsored by the Icelandic Coast-guard and the lost security of the Icelandic People).

VLAD PUTIN: Clown in Chief of the Bolshoi Circus in Moscow dies on stage, is revived, and dies again; Is then revived again - dies and is finally revived as a homosexual. A classic act.

ZIMMI Simmsalabim TORTOLA: World famous Icelandic laundryman makes your old Icelandic króna disappear into thin air and blames it all on the Jews. Then he eats raw minced meat on a traditional Icelandic hammock. Incredible act, never seen before.

CAPTAIN Independent-BEN and his crew and their ICELANDIC SPACE-SHOW us: How Icelandic tax-income vanishes into thin Space, Time and the Ukraine, while the famous Icelandic welfare state is a total goner.

  

Boris Johnson (BOJO the TORY CLOWN) and his Act of Exit. A tragicomic act in three stages.

Funfair-LOTTERY: Buy a lot.

Winner gets: The West-Fjords of Iceland. Only for the foreign guests. All income goes to Warfare in foreign lands.

ONLY IN ICELAND - WHERE ELSE? 

The Land of Burning-hot Babes, Strong Idiots and Clean Water.

What do YOU think about Iceland? Do you think at all? Participate in the query.

January 27 - a day to remember EVERYTHING

Many of my Fellow Icelanders believe that Israel´s borders and Jewish existence in general can be discussed like the annual quotas for the Icelandic fishing fleet. In Denmark, the country I have chosen to live in, you find similar people, who still use lot of time to solve their seemingly main problem in life: "The Jewish question."

You often get the impression that such people believe that Israelis should leave their national State and go back to the old European Shtetl of their ancestors - or back the Muslim Countries they had to flee from after 1948. Other solutionists prefer that Jew head for a more remote location, either an island off the coast of Africa or the Australian bush. Others still wish Jews off the face of the earth, like the Lithuanian government, a EU state where government after government still praise their own murderers of Jews as national heroes and now we are talking about the 21th Century.  

Where to go? Madagascar, Patagonia or Alaska, as previously suggested for the Jews? Later the solution was "final": Auschwitz, Treblinka, Maidanek, Sobibor etc. 

This perverted alienation among Icelanders and many other nationals, who want to gain world peace by blaming everything on Jews is based on an old hereditary hatred that Europeans have cherished for centuries in churches, parliaments and universities. 

Let´s go back to 1699

This prosperous Dutch fellow presented a final solution for the Jews in 1699.

I have in my possession an old newspaper from July 17, 1699, kept by my family since they were told told to fuck off from the Netherlands back in 1699.

In 1699 Cornelis van Bynkershoek, the publisher of the newspaper Nieuwe Oprechte Haegse Mercur, published in The Hague, Holland, wrote on the front page of the Haegse Mercur that day about his wishes to get rid of the Jews. His "final solution" was to sail them all to America.

Among other things, Bynkershoek claims in his article that the Jews own a quarter of all property in Europe. 

Van Bynkershoek wanted to get rid of the Jews. He was by the way, a highly respected lawyer and a judge in his own time. He is still highly regarded in the Netherlands, but not so many Dutchmen know the vile "op-ed" he wrote in the Haegse Mercur, when he was 26 years old in 1699.

My dear readers, here you can see that "civilized Europe" had come into existence. Anti-Semitism was well in the jolly Netherlands in 1699,  the richest country on the continent. Then, like today, people solved their problems and mental disorders by driving the Jews away blaming them for all the evils of the world. Today a new theme has progressed. Europe has together with the USA begun to praise an alleged Jew, who praises the killers of his grandparents in Babi Jar.

The Dutch often boast of being the country in Europe that were the first to give the Jews civil rights and religious freedom, and therefore think that they were better to the Jews than most others nations. Jews in the Netherlands were often considered among the filthy rich. That´s one of the greatest Dutch myths. At the end of the 18th century, 54% of Jews were below the poverty limits, and in 1840, 60% of Dutch Jews were below the poverty line. At the beginning of the 20th century, the situation was not much better. Then the otherwise prosperous Jews of Portuguese descent had became poorer than the Jews of German descent.

Anti-Semitism has not gone unnoticed in the liberal Netherlands at the end of the 20th century. In recent years this perverted hatred is still being spewed out by some Dutch soccer hooligans, by some few young Muslims who harass Jews on their way to synagogues, but mainly from some few left-wing Dutchmen who support the destruction of Israel at any cost due to their sheer ignorance.

I experienced this Dutch "kindness" myself in 1975 in The Hague, when new Dutch citizens of Moroccan extraction threw bottles at me and other people walking out of the reformed and formerly the Portuguese synagogue in the Hague. My father and I had been invited to the Shul by an old friend of my father´s in den Haag.

In 2014, I, like so often before, visited the Netherlands. On a short train trip from Amsterdam Airport to Leiden, where I changed trains on my way to den Haag, I ran into soccer hooligans from Rotterdam who were shouting "Jews back to Auschwitz" after their team had lost a match - and not even to the "Jewish team" of Ajax of Amsterdam.

Rest assured. The Jews are not leaving Israel. No one is settling in Madagascar, Uganda or Patagonia. Some went to Iceland - but the country turned out to be too cold and hostile (se here). The odd Jewish movement might possibly go to the end of the universe, to make money by creating a Jew out of a Ukrainian warlord dressed up in a military leisure-suite, who praises the killers of his Jewish grandparents.

These killers are national heroes in the Ukraine. When the state of Israel in 2023 unites forces with countries who glorify their local murderers of Jews, Israel is in danger. Mind you, Ukrainians didn´t come to the rescue in Auschwitz on 27. January 1945 - Many Ukrainians engaged in the slaughter of Jews in different camps, as well as in Ukraine. The Lithuanian EU-state also praises their murderers of Jews, who began the slaughter even before the Germans invaded Lithuania. Lithuanian murderers of Jews are still being praised as national heroes - and the Danes, the Icelanders and the NATO director from Norway do not give a damn. The Lithuanians are "our brothers and sister" they repeatedly say.

I am sorry to have to say this: The hatred in the Netherlands in 1699 is still around in Europe, steadily growing and is now even protected by the indifference of the EU, UN and NATO.

Norske sensationer på stribe

Hvorfor mon ikke?

"VERDENS ÆLDSTE RUNESTEN" er i hvert fald hvad en sandstenshelle, som måler ca. 31 x 32 cm , bliver kaldt i Norge. 

I Danmark er man naturligvis grøn af misundelse. I de rigtige runestens land har man også tidligere været god til at kritisere norske hypotetikere indenfor runologen. Jeg mindes stadig Erik Moltkes gennemgang af Ottar Grønviks disputats tilbage i 1981/82 (se Tidsskriftet KUML 1981). 

Stenen som nu menes at bære "Verdens ældste" runer blev fundet i 2021 ved en udgravning af et gravfelt i Svingerud ved Tyrifjorden, som er en indsø i Norge. Allerede ser man dog i engelsksprogede fremstillinger af stenen, at den er fundet ved en norsk fjord.

En specialudstilling som præsenterer dette sensationelle fund åbner allerede d. 21 januar 2023 på det Historiske Museum i Oslo, dog før helt centrale spørgsmål vedr. stenen synes tilfedsstillende besvaret. 

Den seneste i en række af "Verdens ældste runesten" i Norge er efter sigende endnu ældre en den 1600 år gamle runesten som blev opdaget på Rakkestad (Rakkastöðum) i Østfold for ca. et årti siden. Den sten har fået navnet Øverby-stenen. Den store stenhelle i Øverby bærer en indridsning som tolkes således : Lu irilaR raskaR runoR sem oversættes «Hug runer, dygtige runemester!» - som utvivlsomt er en forkert tolkning efter Fornleifurs mening.

Øverby stenen

Den seneste ældste runesten i rækken af norske sensationer (når hele museer samlinger ikke bliver tømt af kriminelle) er dog ikke noget andet end nogle skriblerier på en lille helle (flise) af sandsten, som er fundet i en grav som lader sig datere til de første to hundrede år af vores tidsregning. Det fremgår dog ikke af Det Historiske museums hjemmeside, om man har lavet en AMS-datering af biologisk materiale eller om man kun daterer ud fra gravformen eller rundetypen på den firekantede stenhelle.

Indskriften på Svingerud-stenen er ikke den store litteratur.  Det ser ud til at nogen har været i gang med at øve sig på det ældre runealfabet. Det som ristet står, er ikke nogen master-class. Historisk Museum i Oslo forklarer det således:

Steinen har flere slags innrissinger. Noen streker danner et rutemønster, det finnes små sikksakk-figurer og annet interessant. Det er ikke alle innrissingene som gir språklig mening, og man kan få inntrykk av at noen har etterlignet, utforsket eller lekt med skrift. Kanskje var «forfatteren» i ferd med å lære å risse runer.

Nordmændene har måske altid haft svært ved at ytre sig skriftligt før islændingene gjorde det for dem og nordmændene sagde tak og pyntede sig straks som "sagaforfattere" og tilranede sig som tyve i natten selveste Snorri Sturluson - som var 100 % islandsk i hud og røv og levede i det 13 århundrede.  Mange Vikinge-entusiaster og herunder stor del af almindelige Nordmænd, tror stadig den dag i dag, at sagaerne er så at sige ur-norske. I en nylig britisk/skotsk krimiserie, om den halvnorske kriminalbetjent Annika, tales der meget om Norwegian eller Nordic Sagas (men ikke Norse Sagas). En vidende firestjernet oversætter hos DR (Danmarks Radio) har heldigvis prompte ændret det til "de islandske Sagaer".  Man ser af og til, at uddannelse har efterladt sig gavnlige spor.

 
En sensationel runesten ved Tyrifjorden - eller blot et dyslektisk forsøg på at skrive den første norske saga?

Den eneste af skriblerierne på runestenen fra Svingerud, som giver nogen betydning, er et omvendt Fuþark, og så indskriften IÐIBERUG eller lignende. Man mener det kan dreje sig om kvindenavnet IDIBJÖRG som ikke er kendt fra noget etymologisk materiale; I dativ i meningen [RISTI RUNIR ÞESSAR] IÐIBERUG. Men der står blot IÐIBERUG, så det er kun et vildt gætteri.

I går udkom der heldigvis en debatartikel af professor i nordisk sprogvidenskab i Stavanger, Klaus Johan Myrvoll, som uden alt moderne fantasteri nøgternt forklarer, hvorfor der ikke kan være tale om et personnavn. Endnu andre foreslår at der et tale om et "slægtsnavn", som for en til at spørge om undervisningen i Norge i Norrøne sprog er helt tilfredsstillende i vores tid.

Nu forholder det sig sig således, at der kendes et IÐUBERG(UG) i nordisk kultur, som er navnet man har givet den kendte Lorelei-klippe ved Rinen, - bjerget som afgiver et glimrende ekko. Lorelei er en central lokalitet i Niebelungen-fortællinger om helten Sigurd (Siegfried) og Atli (Atle, Hunerkongen Atilla). Den fortælling er dog næppe fra de første 3 århundreder e.Kr. Men måske var Niflungernes historie meget ældre end vi troede.

Uanset hvad den graffiti man har fundet ved indlands"fjorden" Tyrilfjord i Norge skal tydes, så er der ikke tale om en regulær runesten og ejheller en sensation. Vi burde måske snarere kalde det et yderst primitivt udkast til en runesten. Eller, for at være lidt grov på de yderst højstemte nordmænds bekostning: En tidlig norsk dyslektikers forsøg på at nedfælde en norsk Saga. Det blev heller ikke til så meget, men den er helt sikker norsk denne kortfattede "saga", som man glæder sig til at se faglige ordkløverier af i årene fremover...

Det ville også have være på sin plads med en petrologisk analyse af sandstenen, hvorpå runerne er ristet.

Ydermere ville det være interessant at få en kilde som bekræfter, hvilken dateringsmetode man har anvendt for at give runerne i Tyrilfjorden sin datering. Det oplyser udstillingen i Oslo forhåbentlig, men hjemmesiden for Historisk Museum gør det ikke; Man skriver blot: 

I en av gravene oppdaget de en stein med flere runeinnskrifter. Brente bein og trekull fra graven avslører at runene ble risset inn mellom år 1 og 250 e.Kr. Dette er dermed den eldste runesteinen som vi kjenner. 

Den ovenstående dateringsoplysning er simpelthen ikke fyldestgørende nok for at "runestenen" kan betragtes som en vaskeægte verdenssensation, og det til trods at den nu er fundet en særudstilling værdig i Oslo. 

Og så til SPØRGSMÅLET: Hvad er arkæologi og oldtidsstudier egentlig ved at blive til? Sensationsmageri og medieliderlighed devaluerer faget mere og mere i de senere år. Nu sørger jeg for at alle min gule huskesedler bliver destrueret, så de ikke kommer på en sensationsudstilling om 1000 år. Mine strøtanker skal ikke blive kløvet af fremtidens runologer og dem man på Island kalder orðhenglar.

Fatlaði drengurinn á jólatrésskemmtuninni 1943

Mig grunar að jólatrésskemmtanir hafi fyrst orðið almennur viðburður í Reykjavík og á Íslandi eftir að Bandaríkjaher kom til Íslands.

Ugglaust hefur danskur kaupmannsaðall áður verið með slíkar skemmtanir, líkt og félagið Germanía skemmti sínum félagsmönnum með Tannenbaum sem á héngu hakakrosskúlur og bæverskar kúlur með Hitlermyndum á jólateiti félagsins í samvinnu við þýska sendiráðið. Hvar áttu menn svo sem annars að fá jólatré á Íslandi fyrir stór jólaböll, þegar þau voru enn af skornum skammti -- nema þá ef þau komu úr skógarreit dansk kaupmanns eða með skipi frá frúnni í Hamborg?

En þegar vaktskiptin urðu í stríðinu kom Kaninn, sem hafði allt aðra siði en breska setuliðið sem ekki var sérlega rómað fyrir góð almannatengsl nema við yfirstéttina, þó fyrir utan að þeir gerðu gyðingum sem fengu allranáðugast að setjast að á Íslandi kleift að halda trúarsamkomur sínar. Það síðastnefnda kom aðallega til vegna þess að í herjum Breta voru gyðingar sem vildu komast í samband við trúfélaga sína á Íslandi. Má lesa meira um það hér, hér, og hér.

Bandaríkjamenn náðu í jólatré á Labrador fyrir skemmtanir sínar 1943. Myndin fyrir neðan er úr White Falcon og sýnir trjámennina og skrifstofublækur hjá Bandaríska Rauða Krossinum. Úr grein í White Falcon þar sem sagt er frá þessum sérstöku jólatrjáaflutningum í byrjun desember 1943: Þar mátti m.a. lesa þessa lýsingu, sem er hverju orði sannari

"It is no secret that Christmas tress are more scarce in Iceland than penguins are in Tahiti, but were there´s a will therse´s a way, and if the soldiers of this Command get the urge to hang a GI sock on one this year there is nothing to prevent their fulfilling that desire. Because, thanks to the efforts of four members of the Air Corps, four of the priceless trees are in Iceland, all ready to be decorated." 

.

Jólin 1943 var haldin mikið jólatrésskemmtun í einum kampi Bandaríkjamanna í Reykjavík og Íslendingum var boðið með, börnum (m.a. veikum börnum), mæðrum þeirra, peysufatakonum og einstaka íslenskum karli. Jólasveinninn á skemmtuninni var ekki af Coca Cola-gerðinni, heldur "leanaður" Santa Claus með pappagrímu eins og þær sem síðar var hægt að kaupa á Íslandi.

Ljósmyndarinn Ralph Morse, gyðingur frá New York og síðar heimsfrægur ljósmyndari, sem ég greindi frá í síðustu færslu, fór á jólaskemmtunina í stórum bragga Bandaríkjamanna sem mig grunar að hafi staðið við Meistaravelli. Morse ungi tók mikið magn frábærra mynda, sem ég leyfi mér að miðla hér, með  aðaláherslu á drenginn sem þið sjáið einnig í skyggnumyndasýningu Fornleifs efst, sem best er að skoða með því að opna YouTube.

Fatlaði drengurinn sem stal hjörtum hermannanna

Nokkrar myndir af fötluðum dreng í matrósafötum skera sig þó úr í mínum augum. Mér þætti vænt um ef einhver gæti sagt mér hver drengur þessi var of móðir hans. Mér datt í hug Jóhannes Sverrir Guðmundsson, (1944-1997), sem við mörg munum eftir - hann var á sínum seinni árum þekktur undir nafninu Jóhannes Grínari. Við nánari athugun sá ég þó, að það gat ekki verið, því Jóhannes ólst upp á Suðureyri og fæddist árið 1944, þ.e.a.s. eftir að þessi jólatrésskemmtun á myndunum fór fram.

Mikið þætti Fornleifi vænt um, ef þjóðin forna undir snjó og klaka á hjara veraldar gæti upplýst hann um, hver drengur þessi var og móðir hans, sem ég tel víst að sé með honum á sumum myndanna.

Kærar þakkir til ykkar sem lituð við og lásuð fróðleik á Fornleifi árið 2022.

Lækjartorg fyrir áramót

Sjáið hvað allt hefur breyst.

Þegar myndin var tekin stóð heimsbyggðinni mikil hætta af skítmennum eins og Hitler. Margir Íslendingar, óháðir hreppapólitíkinni, heilluðust mjög mikið af illmennum - líkt og þeir gera enn þann dag í dag. Nú setur lögreglan allt af stað og Víkingasveitir ríða með alvæpni um héruð vegna tveggja illa gefinna pörupilta sem hafa ritað fúkyrði um löggur og löggjafarvaldið á veraldarvefinn í lítilmennsku sinni og selt föður lögreglustjóra, þekktum byssumanni, skotvopn úr plasti.

Þegar Reykjavík var saklaus, og Lækjartorg leit út eins og það gerir á myndinni, fengu ráðherrar, saksóknari og lögregluyfirvöld mikið málasjení til að rita til útlanda til að bjóða Dönum gyðinga á fæti og jafnvel Þjóðverjum. Árið 1944 var Ísland skjannahreint, eins og þið sjáið, og þannig átti að halda landinu.

Sænski Seðlabankinn frysti peninga og svolítill kolasalli var yfir öllu. Ljósmynd Ralph T. Morse. Mars 1944. LIFE Magazine Collection á Google.

Lítið hefur því breyst, annað en Lækjartorgið, sem jafnvel er ljótara í dag en í mars 1943. Löggan og annað yfirvald er enn að senda flóttafólk á fæti úr landi - og meira að segja í hjólastól, meðan að utanríkisráðherra prjónar peysu á litla, kjút trúðadúkku í Kænugarði. Landið var fagurt og frítt, en fólkið var sjálfelskt og skítt. Heimskt hefur það stundum verið kallað.

Lesendur eru beðnir afsökunar, en Fornleifur verður alltaf svona neikvæður um áramót. Það var engin stúlka í gulri kápu á lækjartorgi árið 1944. Hún var líklega að vinna hjá löggunni.  Ég bið fyrir ykkur.

Myndin var tekin af gyðingnum Ralph T. Morse, sem síðar varð heimsfrægur ljósmyndari. Hann var í Bandaríkjaher og dvaldist á Íslandi frá jólum 1943 fram á vor 1944, til að "skjóta" Íslendinga.

Takið eftir sænska símaklefanum, sem skrifað hefur verið um áður á Fornleifi hér.

Jólin á Bessastöðum - 1943

Jólin eru ekki búin fyrr en á Þrettándanum. Þess vegna gaukar Fornleifur smá jólapakka að lesendum sínum í dag.

Fyrir nokkrum árum síðan greindi Fornleifur frá blaðaljósmynd sem var safnauki í Fornleifssafni. Myndin var tekin á Bessastöðum jólin 1943 (Sjá hér). Myndin hafði birst í ýmsum blöðum í Bandaríkjunum.

Nýlega birtust fleiri myndir úr safni LIFE Magazine frá sama atburði, er liðsmenn í Bandaríkjaher sungu fyrir Forseta Íslands og frú. Myndirnar tók Ralph Theodore Morse 1918-2012, Bandaríkjamaður af gyðingaættum frá New York. Hinn margfrægi geimfari John Glenn kallaði Morse löngu síðar Áttunda  Geimfarann, vegna þess hve mikið Morse var með í undirbúningi geimferðanna sem farnar voru umhverfis jörðina með Mercury geimflaugunum í byrjun 7. áratugarins. Morse var maðurinn sem hannaði útbúnaðinn fyrir fyrstu geimmyndatökurnar. Reynsla frá Íslandi 1942-43 og sér í lagi jólagame á Bessastöðum jólin 1942 var gott ferðanesti út í himinhvolfið. Það er ekki svo langt frá köldum Bessastöðum til mánans.

Ralph Morse á ferðinni í síðara stríði.

Ef Bandaríkin halda áfram í ímyndunarleik sínum með uppistandaranum Vlod í Kijyv gegn vonda keisaranum Vlad í Moskvuborg, líður ekki á löngu áður en dátar fara aftur að syngja fyrir blíðmennið Guðna á Bessastöðum - eða við himnaríkishlið - þegar allir hinir réttlátu mæta þar í löngum biðröðum, eftir að Old Joe og Vlad grimmi hafa ýtt á rauðu takkana sína. Eins og besta fólk hagar sér í biðröðum má alveg eins búast við stríði í efra og hittast þá allir í heita pottinum í Neðra, þar sem Vlod, Vlad og Old Joe reita af sér brandarana.

Fornleifur óskar lesendum sínum betri tíðar á komandi ári og fyrst og fremst friðar. En njótið hér tónleika Kanakórsins við undirleik Nikkólíns á Bessastöðum jólin 1943. Frú Georgína was loving it.

Ef vel er að gætt, var Kókið komið á borðið á Bessó (sjá hér).

The Difficult Choice between Shabtai Zisel ben Abram and Lucky Leif the Goofy Viking

This is a photograph of the Shabtai Zisel as a well-fed child on the shores of Lake Superior - Minnesota. Some day you´re bound to cruise into the fine city of Duluth, where Shabtai was loved by his family, from Saturday 24 May 1941, when he was born, and for the first six years of his important life.

Some romantic and self-centered Icelanders believe that Duluth is an American adaption of the Icelandic word dulúð (meaning mystery). Dulúð is pronounced in pretty much the same way as Duluth.

Please Thank Lucky Leif that this is an article about wrong assumptions, misconceptions and just bad choices. The Icelandic Dulúð is the first cocky bull to be butchered. The city of Duluth gets its name from a French soldier and explorer by the name of Daniel Graysolon the Sieur du Lhud (1639-1710).

Lucky Leif of Duluth, the founding father of the Scandinavian elite of Duluth. This bronze is probably one of the highlight of American art. But how come? Leifur Eiríksson was never a goofy Norwegian with wings on his helmet. Seems as if he is having a bad WiFi-day.

All over America Norwegian "sons and daughters of Leif Eriksson" have erected more or less horrific statues of Leifur Eiríksson the Lucky, who was born in the Icelandic free state period (930-1262). His father Eiríkur the Red, together with his father Þorvaldur Ásvaldsson, either fled or were outlawed from Norway. The reason, the Sagas argue, was that they engaged in too many killings. Erik (Eiríkur) continued his bad habits in Iceland and was outlawed. He chose to set sails to Greenland at the end of the 10th Century. Leif went further westwards and  in the 19th century Norwegians, thuggish as usual, stole that lucky guy from the Icelanders.

The Norwegians also, at an early stage, stole Snorri Sturluson (1179-1241). the great Saga-producer who was brutally butchered in his jacuzzi at Reykholt Iceland, by some hit-and-run hands hired by the Norwegians.  "Do not cut guys", Snorri managed stutter to his killers, when they hacked him to death with their sharp Norwegian axes in 1241. The probably didn´t  understand Snorri, and were talking English so badly it could start a war between nations - in the manner of the present Norwegian General Director of NATO.

Probably the Norwegians are still the Registered Trade Mark holders of Icelandic Snorri without paying a single dime in royalties to the his many descendants in Iceland.

Snorri´s 13th century jacuzzi in Iceland in stereo, before it was vandalized by some Icelandic specialist into a "jacuzzi" in a state of a silly nationalistic intoxication. The amateurish destruction of the original pool is one of the greatest examples of neo-national romantic vandalism in resent Icelandic Cultural Heritage administration. Below the the Snorralaug today - a cultural treasure vandalized. The vandals didn´t even find it necessary to follow a 1950s excavation results of the pool and its surroundings:

The Statues of Leif in the US are all simply dreadful, wherever they have been erected. Leif from peaceful Iceland is usually attributed with a Norman 11th century helmet with horns or even wings. His muscular body is locked in a rheumatic position by some bad artists. Among all the Leif-statues given to their fellow citizens by Americans with Norwegian roots, the statue in Boston is not only showing Leif lucky, but also feeling pretty gay; It´s probably the best bronze of the Leif there is.

With his horn in hand Leif feels lucky in Boston with his Bronze-age female breast-shields scouting for his next blow job. If there is a Leif in Hawaii, he is probably wearing a bikini. A faction of Boston appreciates its Leif.

Have primitive Americans in an iconoclastic mode ever contemplated harming some of the Leifs in the US - only for the artistic value of it?

In our horrible times, the Norwegian sons and daughters of Duluth are collecting funds, half a million Dollars to pay for a roadside exhibit of 1930 romantic Viking ship, which some Norwegians sailed over to America from Norway back in 1926, to commemorate the white mens´ discovery of the Americas long after the Indians and the Inuits. 

Why collect half a million green bills for a glass-garage for a make-believe Viking ship-museum just outside Duluth, whereto Leif the Lucky never went? Instead, why not erect a bronze effigy of the great Shabtai Zisel ben Avraham (Bob), or even better his granny: One-legged Anne she was called, born in Trabzon, Turkey. She made it to the promised land, even escaping the poor little Jew-killing Ukraine. Her grandchild Bob fondly recalls his visits to her house in Duluth, where there was a grand view of Lake Superior. And could she bake a Mohn Roll. - A bronze of One legged Anne, in one of Duluth´s parks would be much cheaper, with only one leg and all, than a Viking with a winged helmet and a lots of lies and myths to hold on to.

From the Shtetl of Duluth. One legged Anna lived in the center house. No Norwegians livin´ there - but they probably owned the place.

While the "Viking" Norwegians of Duluth, Minn. collect money to remember their faked ancestors´ ships, Bob only gets the odd sewer lid to his memory in his native city.

Duluth has had a Lucky Leif-Park for ages, while Bob only got a small street named after him.

Some people do not get it, and not only in Duluth. Why? -- The answer is blowin´ in the wind, but Bob Dylan has never had a number-one-single in the US - and some Americans want Trump and no damn Jews in the White House - which gives you a clue. However Bob ben Abram doesn´t seem to give a damn about Duluth. After all Shabtai only lived there for six year - which is six whole years longer than than the great "Noregian" Lucky Leif ever spent on the banks of the Lake Superior.

The great Shabtai Zisel at 81. The Leif Lodge of Duluth should build him a Snorri-jacuzzi for them old ´n stiff bones.

Einstök fornleifarannsókn á Seyðisfirði

Mönnum er enn í fersku minni skriðuhamfarirnar á Seyðisfirði 18. desember 2020, þegar skálin í fjallinu utanvert í byggðinni á Seyðisfirði sunnanverðum tæmdi sig að hluta eftir fordæmalausar rigningar - sem væntanlega má tengja heimshitnun.

Miklar eyðileggingar urðu á mannvirkjum og menningarverðmætum, en mikil ólýsanleg mildi var að ekki varð manntjón. Þrátt fyrir margir íbúar hafi verið fluttir frá hættusvæði sem skilgreint var, voru á þriðja tug manna á svæðinu þegar aurskriðurnar féllu. Má segja að tilviljun og Guðs mildi (ef hann má yfirleitt nefna) hafi orðið þeim til bjargar.

Vegna ráðstafanna til að hamla frekari skriðuföllum, var svæðið rannsakað af fornleifafræðingum undir stjórn Ragnheiðar Traustadóttur frá fornleifafræðistofunni Antikva ehf. Undir aurnum komu fljótt í ljós gamlar bæjarrústir frá því á  landnámsöld fram til 1100, sem og frá yngri tíma, t.d. mylla og í kaupbæti happaþrennuvinningur fornleifafræðingsins sem á þessu verstu og hættulegustu tímum er forn kumlateigur; fjögur kuml þar með talið bátskuml. 

Sumrin 2021 og 22 hefur Ragnheiður rannsakað svæðið með dugmiklum hóp. Frábærir fundir hafa komið í ljós undir skriðunni miklu sem féll þ. 18. desember 2020. Rannsóknin og aðferðir Ragnheiðar eru til fyrirmyndar og gerir gamla fornleifafræðinga sem ekki grafa nema hér á Fornleifi græna af öfund.

Fornleifur kallinn hefur haft tök á því að fylgjast með á FB síðu rannsóknarinnar og FB Ragnheiðar, sem hann réði til starfa til Þjóðminjasafns sem verkefnasérfræðing. Þar ílentist hún ekki frekar en svo margt annað gott fólk.

Ekki síst hafa þrívíddarmyndir af fornleifunum sem gerðar voru með aðstoð sambýlismanns Ragnheiðar, dr. Knut Paasche, sem er fornleifafræðingur og vinnur í rannsóknarstöðu hjá NIKU (Norsk Institutt for Kulturminneforskning) vakið verðskuldaða athygli. Skoðið þær á FB rannsóknarinnar.

Mesta athygli forstöðumanns Fornleifs vakti þó spennandi haugfé kumlverjanna. Ragnheiður sýndi alþjóð meðal annars forláta tungunælu úr gröf konu og gat sendisveinn Fornleifssafns fljótt sagt að hún væri í Borre-stíl (sem Kristján Eldjárn kallaði Borró-stíl), einum af stílbrigðum sögualdar (víkingaaldar), og sýnt að álíka eintak er til á British Museum (sjá frekar hér)  sem safnið keypti árið 1990 af Lord Alistair McAlpine heitnum (síðar Baron of West Green, sem um tíma aðstoðarmaður Margaret Thatcher), sem og önnur (eftirlíking) til sölu á netmarkaðinum ETSY.  

Nælan, sem British Museum keypti af aðstoðarmanni Margaret Thatcher (verð er ekki gefið upp). Hún virðist steypt í nær sams konar mót og nælan frá Seyðisfirði og festingar aftan á eru á sama stað á báðum gripunum. Nælan er 9,7 sm. að lengd. Mynd British Museum. Fyrir neðan: Eftirlíking seld á netinu.

Merkar perlur, ásamt nælunni sýna í fljótu bragði svipaða mynd og Bjarni Einarsson dregur úr jörð á Stöðvarfirði, en líkt og þar hefur ekki komið upp einn einasti gripur undan skriðunni sem er eldra en um 850 e.Kr. Það er því varla nokkuð landnám fyrir landnám á Seyðisfirði frekar en á Stöð Bjarna Einarssonar, enda það fyrirbæri hálfgert skriðufall og grillufang í íslenskri fornleifafræði eins og Keltafárið sem Fornleifur hefur ritað um í tveimur nýlegum færslum.

Brot úr forláta silfurhring er einnig meðal haugfjár og forláta perla með gullþynnu sem verið er að greina af færustu sérfræðingum Norðurlanda. Jafnvel held ég að þarna sé "Auga Allah perla",  sem voru komnar í umferð á Íslandi og fannst ein slík í Stöðvarfirði. En sú perla kemur hvorki Allah né Arabíu við líkt Stöðvarmenn ímynda sér (sjá hér). Handverksmenn víkingaaldar kunnu ýmislegt fyrir sér í perlugerð og sörvin voru ekki aðeins borin að konum. Karlar á Íslandi báru mjög gjarnan perlur og hana nú.

Úrval af perlum frá Seyðisfirði. Neðsta perlan, sem er sýnd hér mikið stækkuð, er melónulaga perla með innlagðri gullþynnu. Ljósmynd. Antikva ehf./Fjörður-Seyðisfjörður fornleifar (FB).

Aðaldýrgripurinn (sjá myndina efst við þessa grein), sem fundist hefur við rannsóknir Ragnheiðar Traustadóttur og hennar hóps eru vefnaðarleifar sem fundust í einu kumlanna undir aurnum. Það er einstakur fundur á Íslandi, og þó víðar væri leitað. Enn er verið að rannsaka þær leifar og sér Ulla Mannering textílfræðingur við Þjóðminjasafn Dana m.a. um þær rannsóknir og ætla ég því lítið frekar að tjá mig um vefnaðinn. Ulla Mannering gat varla með orðum lýst ánægju sinni með að vera með í verkefninu á Íslandi er ég hringdi í hana í gær. 

Ein af þeim eðalpjötlum sem fundist hafa í einum af kumblunum eru leifar af ofinni flík (kyrtli?) sem greinilega hefur verið blár upphaflega. Fagur spjaldofinn renningur  gulum og rauðum lit er saumaður á kant klæðisins. Mynstrið minnir á norskan spjaldvefnað frá víkingaöld og mynstur á t.d. kúrdískum teppum síðar meir.

Betra getur það því ekki orðið, og fornleifafræðingur vart orðið heppnari en Ragnheiður Traustadóttir - þó fornleifafræðin fjalli ekki um að detta í lukkupottinn og finna fjársjóði, líkt og halda mætti að hafi í raun og veru gerst þegar þessi rannsókn vindur upp á sig. Ragnheiður er vel að þessari lukku kominn, enda dugnaðarforkur hinn mesti. Engin yfirnáttúruleg fjölkynngi eða dómadags rugl einkennir fornleifafræðistörf hennar. Ég óska henni farnaðar við áframhaldandi rannsóknir.