Fćrsluflokkur: Tónlist

Skírteini lífsins

Barnamúsíkskólinn 1972 b

Seinni partinn í september var ég í algjörri kurteisisheimssókn á Íslandi, ţar sem ég fć enn ađ búa hjá aldrađri móđur minni.

Móđir mín var einn daginn međ óţarfa áhyggjur og vangaveltur út af einhverri endurgreiđslu sem Tryggingastofnun krafđist vegna skekkju stofnunarinnar í útreikningum á ellilífeyri. Ég ţekki ekkert á "kerfiđ" á Íslandi, enda mestmegnis utan allra kerfa, og hafđi ţví ekki vit til ađ hjálpa henni - en bađ hana ađ biđja systur mína um ađ skođa máliđ ţegar hún kćmi heim úr sínu sumarleyfi.

Ţegar viđ töluđum um ţessar áhyggjur sá ég glitta í gamalt skírteini mitt úr Barnamúsíkskólanum undir öllu pappíraflóđinu sem veldur nírćđri konunni svo miklu hugarangri. "Engu skal hent" virđist vera viđkvćđiđ hjá henni í dag andstćtt ţví sem áđur var, ţegar hún henti helst öllu gamla konan. Einhver nostalgía virtist nú vera komin í mömmu á efri árum og hún var farin ađ nota skírteiniđ mitt sem bókamerki. "Ţú mátt alveg taka ţađ", sagđi hún ţegar hún sá ađ ég  hafđi margar minningar tengdar plastinu.

Ég man nefnilega ţegar ég kom međ ávísun til ađ borga ársgjaldiđ. Stefán Edelstein skólastjóri var á "kennarastofunni" međ velyfirgreiddan skallann í tweedjakka međ bótum á olnbogum og í rúllukragapeysu. Hann gekk oft međ derhúfu međ dúski á ţeim tíma.

Ţetta var allt eins og ţađ hefđi gerst í gćr, en gerđist samt á efstu hćđinni í Iđnskólanum fyrir nćrri hálfri öld. Skrifstofan var lítil og full af reykingasvćlu. Stefán fór upp á upphćkkunina viđ gluggann, ţar sem skrifborđ hans var; settist viđ ritvélina og pikkađi inn nafn mitt, heimilisfang og símanúmer á miđa sem hann setti inn í plastiđ og fćrđi mér ţađ svo međ pípuna í munnvikinu um leiđ og hann sagđi: "Svakalegt nafn er ţetta sem ţú hefur, mađur". Ég svarađi bara "já" eđa jafnvel engu, enda hafđi ég heyrt hve strangur Stefán var. Annars kunni ég vel ađ svara í stíl viđ "Veit ek vel, Sveinki", en tók ekki sjens í Stebba.

Aldregi var ţetta Ausweis mitt notađ til neins og ţađ gulnađi bara í veski mínu til fjölda ára. Ţađ gaf hvorki afslátt í verslunum né fyrirgreiđslu á flugvöllum eins og platínukort Hannesar Hólmsteins. Mađur ţurfti ekki ađ sýna ţetta skírteini til ađ komast inn í skólann. En skírteini ţurfti mađur samt alltaf ađ hafa. Aginn lét ekki ađ sér hlćja. 

Nýlega fór ég međ skírteiniđ í heimssókn í Tónmenntaskóla Reykjavíkur  viđ Lindargötu, sem er arftaki Barnamúsíkskólans.  Ég var ađ reyna ađ hafa upp á kennsluefni í sambandi viđ hljóđfćrasmíđi barna í skólanum á sínum tíma (sjá hér), og sér í lagi vegna smíđa nemanda á langspilum. Ég lofađi skólastjóranum ađ skrifa henni sem fyrst, en geri ţađ loks í dag. Hún ćtlađi ađ spyrjast fyrir um námsefniđ fyrir langspilssmíđar. Ég sýndi henni skírteiniđ, sem var hćtt ađ nota er hún var í skólanum töluvert síđar en ég. Hún trúiđ vart sínum eigin augum.

Í gćr fór ég svo í skjalsafn Fornleifs gagngert til ađ finna afrit af prófskírteinum ađalritstjórans er hann var í Barnamúsíkskólanum og kemur ţá í ljós ađ ég lauk hvorki meiru né minna en "Burtfararprófi í tónfrćđi og hljóđfrćđaleik úr framhaldsdeild skólans". Ţuríđur Pálsdóttir og Stefán Eldjárn gáfu mér "ágćtt", sem varđ ekki betra, og svo fékk ég nćstbestu einkunn "gott" fyrri píanóleik minn og mátti víst vel viđ una, mađur sem níddist á Bach, Bartok, Beethoven, Brahms, Beatles, BB King, og Bí-bí og Blaka. Umsögnin  fyrir hljóđfćriđ 1971-1972 var ţví: Framfarir hćgar. Mćtti ćfa meira (sjá Ausweis HÉR). Ég tók ţegar miđ af ţví, enda ćtlađi ég mér ekki ađ verđa undirleikari fyrir eihverja kerlingu í gulum kjól og enn síđur píanókennari. Ég sá bćđi og heyrđi hve leiđinlegt ţađ var í Barnamúsíkskólanum.

Menntunin og burtfararprófiđ gaf mér hins vegar ákveđna innsýni í heim tónlistar. Ég hlusta mest, en skemmti stundum sjálfum mér međ einleik í höfđinu, tek af og til aríur í bađi eđa trommusóló á potta og pönnur ţegar ég syng ekki bakraddir međ Björk í útvarpinu. Ţađ er meira en nóg fyrir mig. Mađur ţarf ekkert skírteini upp á ţađ.


Fornleifur óskar Gleđilegrar Hátíđar - 2018

Björn at Christmas little

Nú ţegar ţiđ eruđ ađ hugsa um hátíđarhumar, hamborgarahrygg og annan helberan hégóma sem blessađ Jesúsbarniđ mátti ekki einu sinni borđa, er mér hugsađ til blessađrar ţjóđarinnar minnar, ţar sem hún í sýndarveruleika norpar yfirgefin í fáránleikanum og fönninni viđ heimskautsbaug.

Ţiđ eruđ öll sleginn af svínslegu orđbragđi dćludóna og furđulegu háttalagi ţeirra sem sitja á hinu háa Alţingi og á börum vinnustađar síns. Mér er síst af öllu öfund í huga. Ţiđ hafiđ náttúrulega ekki kosiđ ŢETTA gređjugrćđgispakk yfir ykkur. Réttast vćri ađ ţiđ fengjuđ öll sanngirnisbćtur fyrir ađ lifa undir öllum hörmungum sem á ykkur ríđa. En ţiđ megiđ ekki fara í jólaköttinn út af vitleysunni.

Fornleifur gaukar hér ađ ykkur uppbyggjandi jólaefni eins og honum er einum lagiđ. Ţađ er ljósmynd frá jólunum 1943 sem nýlega áskotnađist Herminjasafni Fornleifs.

Myndin var tekin á Bessastöđum er Sveinn Björnsson var ţar ríkisstjóri. Einn daginn bönkuđu upp á hjá honum bandarískir hermenn sem vildu syngja fyrir fyrir hann jólasálma:

"Dear Mr. President, we want to present you with some Christmas carols." 

"Yes, yes", ríkisstjórinn leyfđi ţađ umsvifalaust og hann og frú Georgína hlustađi greinilega hugfangin á hermennina syngja um blessuđ jólin á ameríkönsku. Hann Bjössi, sonur ţeirra, var nú einu sinni líka hermađur. En reyndar var hann í röngum búningi - Bjössi bolla var óvinurinn sem barđist gegn alheimsgyđingnum, kommúnismanum og innflytjendum, líkt og svo margir sem haldnir eru Soros-óţoli (les gyđingahatri) gera ţann dag í dag á Íslandi. Segiđ svo ađ ţetta jólakort eigi ekki erindi til einhvers.

Georgína1944
Starfsmenn Fornleifs óskar ykkur öllum gleđilegrar hátíđar og farsćldar viđ ađ koma dónum og drullusokkum frá völdum, svo ný kynslóđ geti tekiđ völdin frá ykkur aftur og kafsiglt ykkur á annan hátt. T.d. međ skrifborđsfargi frá 10. hćđ í ljótu húsi í Brussell. Starf BjöSSa ríkisstjórasonar er sko ekki unniđ fyrir gýg. Herrafólkiđ hefur tekiđ völdin, bćđi í Brussell og Washington og syngur sem hćst gamla slagarann Hver sá mömmu myrđa Jólasvein, međ sveđju sinni í eldhúsinu í gćr.

SC150223

Dátar á Íslandi voru andstćtt Íslendingum mjög gefni fyrir ađ syngja jólasálma úti í hríđarveđri. Ţeim var nefnilega sjaldan bođiđ inn, nema ađ ţeir hétu Rockwell. Ef einhver á vinstri vćngnum hefur velt fyrir sér, hvar Heklu-úlpan er upprunnin, skođiđ ţá vel ţessa mynd.

Myndin efst er fréttamynd sem send var út til dagblađa og tímarita í Bandaríkjunum í janúar 1944 og telex-textinn sem fylgdi myndinni hljóđađi svo:

MERRY CHRISTMAS FROM US TO ICELAND
ICELAND -- AS ICELAND TURNS ALL OUT TO WISH
AMERICAN FORCES STATIONED THERE A MERRY XMAS,
THE YANKS DO THE SAME FOR THE FAR-NORTHERNERS.
HERE, AMERICAN SOLDIER-CAROLERS TREAT THE
REGENT OF ICELEND, SVEINN BJORNSSON AND HIS WIFE
GEORGIA TO A HOLIDAY SERENADE OUTSIDE OF THEIR HOME.

Bakhlidin a Svenna


Woody og ég á Amákri

Fornleifur og Woody Allen eru samanlagt langt yfir íslenskum fornleifaaldri. Friđađir og friđlýstir og náttúruminjar ađ auki. Ţess vegna tel ég mig hafa ćrna ástćđu til ađ blogga um Woody. Hér verđur ţó ekkert ritađ um Rosemary´s Baby eđa annađ sem gleđur Íslendinga sem vilja drepa fólk sem ţegar hefur veriđ dćmt eđa hefur veriđ boriđ er ósönnuđum ásökunum. Leggist út í rennusteininn eđa syndiđ í Skituvík Dr. Dags til ađ leita frétta af slíku. Ţiđ munuđ örugglega finna blóđugt bindi eđa skitiđ blađ viđ ykkar hćfi.

IMG_8160 bFoto. Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson 2017.

Ég var svo heppinn hér um daginn ađ hljóta bestu afmćlisgjöf sem ég hef fengiđ í langan tíma og ţađ fyrirfram. Kona mín bauđ mér fyrr í vikunni á tónleika međ Woody Allen og Eddy Davis New Orleans Jazz Band. Hún hafđi keypt sćti á besta stađ í Amager Bio, ţar sem Woody og félagar léku á Jazzhátíđinni í Kaupmannahöfn.

Woody and band

Foto. Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson.

Tónleikarnir voru frábćrir, ég var í sćluvímu í ađ minnsta kosti tvo daga eftir tónleikana, og eins og ég skrifađi á FB mína: What an evening! Finally, I discovered that Woody is taller than I thought. He might not play like Benny Goodman, and even at times he plays like Elmer Fudd on the goose flute. But what a night. The guys in the band gave Jazz relief. They love what they are doing and everyone loves them. This was the best Birthday present (in advance) in ages. Kiss mmmah Irene.

Já mađur verđur svo sentímental ţegar árin líđa. Ţiđ ţekkiđ ţetta. Hér deili ég međ ykkur sneiđ af afmćliskökunni minni, fyrirfram (ég er alltaf ađ heiman á deginum) og nokkrar myndir sem ég tók á tónleikunum. 

Ég gat ţví miđur ekki spurt Woody, hvort hann myndi taka upp nćstu mynd sína á Íslandi … en ég tel ţađ mjög sennilegt. Titillinn verđur A Summer in Shitvik.


"Ţeir eru öfundsverđir sem afskektir eru"

3777_84647710137_6407523_n

Nýveriđ renndi ég augum yfir ágćta B.A. ritgerđ eftir ungan og upprennandi sagnfrćđing, Óđin Melsteđ.

Eins og mér er tamt, finn ég gjarnan villur og geri ađfinnslur ef ástćđa er til. Ég setti mig ţví í samband viđ Óđinn og greindi honum frá ţví ađ í ágćtum lista hans yfir erlenda tónlistarmenn á Íslandi í ritgerđinni hefđi ađ mínu mati vantađ tvo áhugaverđa einstaklinga, sem ef til vill báru höfuđ og herđar yfir flesta ţá sem músíseruđu sig um Ísland á 20. öld.

Annan ţeirra, dr. Dennis Zakal, hef ég ritađ örlítiđ um á öđrum vettvangi. Hinn var öllu merkilegri og leitt er ađ hann hafi ekki haft lengri viđkomu á Íslandi en í ţau tvö skipti sem hann heimsótti landiđ.

Friedman Helsinki

Hann hélt ţrenna tónleika á Íslandi í apríl áriđ 1935 og fimm tónleika í október áriđ 1938. Hann hét Ignaz Friedman en upphaflega Soloman Isaac Freudman. Hann var fćddur Podgorze-hluta Krakow í Póllandi áriđ 1882 og sáu menn snemma ađ í honum bjó undrabarn viđ slaghörpuna.

Friedman var tvímćlalaust snillingur og međal fremstu túlkenda Chopins fyrr og síđar. Hlustun er sögu ríkari, klikkiđ hér inn á YouTube og njótiđ ţessa snillings. Hlustiđ einnig á hann tala um Chopin hér.

Friedman bjó um tíma í Kaupmannahöfn, en ferđast víđa um heiminn, allt til Íslands og Hawaii. Á Hawaii var hann bađađur blómum, en í Reykjavík ákvađ úrval arískra pilta sem sáu framtíđ sína međ Hitler og Stórevrópu ađ sletta fúkyrđum um hann í öfundarkasti í málgagni sínu Íslandi.

Ţegar Friedman kom fyrst til Reykjavíkur hafđi hann međ sér flygil frá Hornung & Mřller í Kaupmannahöfn. Fyrir utan nasistana, sem voru lítilmenni, ţó ţeir yrđu síđar lögreglustjórar og seđlabankastjórar, voru allir á Íslandi í skýjunum af hrifningu yfir leik Friedmans. En mikiđ er stundum furđulegt hve vel menn međ verkamannahendur og smiđsputta geta leikiđ.

602007_10151435335525138_1985417442_n

 

Í merkisviđtali sem F tók viđ viđ Ignaz Friedman, og sem birtist í Morgunblađinu ţann 27. apríl 1935 kom ţetta fram (sjá hér);

"Ţeir eru öfundsverđir sem afskektir eru....

En eitt get jeg sagt ykkur, ađ ţiđ eruđ öfundsverđir hjer á Íslandi. Ţiđ hafiđ enn sem komiđ er komist hjá mörgum ţeim erfiđleikum, sem ađrar ţjóđir hafa viđ ađ stríđa. Og eins og nú horfir viđ í heiminum er gott ađ vera afskektur og hafa úthaf fyrir nágranna á alla vegu.  - En međal annarra orđa, segir  Ignaz Friedman. Jeg hefi heyrt ađ ţiđ eigiđ hjer merkilegt ţjóđminjasafn, ţar sem m. a. er sýnishorn af gömlum vefnađi. Er slíkur vefnađur gerđur hjer enn - og er hćgt ađ fá hann? Og hvar eru merkustu handritin af sögunum ykkar? 

Ţegar blađamađur Morgunblađsins "F" og Páll Ísólfsson gengu á fund Friedmans á Hótel Borg, sat hann og las í símaskránni. Ţađ var lengi siđur gyđinga, ţví ţeir gerđa ţađ oft ţegar ţeim var ljóst ađ á matseđlinum á Hótelum var svínaschnitzel í öll mál. Gyđingar leituđu hvorn annan uppi eđa reyndu ađ kynna sér hvort í bćnum vćri gyđingasöfnuđur. 

Friedman var stoltur af gyđingdómi sínum og hann skilgreindi sjálfan sig sem gyđinglegan píanóleikara. Erfitt var ađ fá kennslu í Póllandi  fyrir undrabarn af gyđingaćttum vegna fordóma , en pólski píanókennarinn Leschetizky í Vín tók hann í tíma. Leschetizky hélt ţví fram, ađ ţrír ţćttir gerđu menn ađ snillingi; Mađur yrđi ađ vera slavneskur, gyđingur og undrabarn. Lechetizky bćtti ţví viđ, er hann heyrđi Friedman í fyrsta sinn, ađ fyrir gyđing ađ vera ćtti drengurinn ađ spila betur en hann gerđi. Ađalsmađur nokkur í Vín bauđst til ađ borga fyrir alla menntun Friedmans ef hann kastađi trú sinni. Ţví svarađi móđir hans: "sonur minn er ekki til fals".

3777_84646925137_4372077_n

Blómum skrýddur Friedman á Hawaii

Eitt sinn var Friedman á hljómleikaför í Egyptalandi og ritađi fjölskyldu sinni: Svćđiđ sem viđ sjáum frá bátum okkar [á Níl], er sendiđ, ţurrt og einstaklega leiđinlegt. Nú veit ég af hverju gyđingar ílentust hér aldrei. Skopskyniđ vantađi greinilega heldur ekki.

Friedman byggđi sér snemma á 20. öldinni mikiđ hús í Bolzano á Ítalíu, sem hann kallađi Villa Friedman, ţar sem hann bjó međ konu sinni og dóttur, er hann var ekki á ferđ og flugi um heiminn. Honum tókst ađ flýja til Ástralíu í stríđinu og ţar andađist hann helsjúkur áriđ 1948.

Alan Evans hefur skrifađ bók um ţennan merka mann, ţar sem munu vera upplýsingar um hann á Íslandi. Barnabarn Friedmans, Nina Walder, hefur einnig skrifađ bók um hann á frönsku sem út kom áriđ 2010. Sjá vefsíđu hennar til heiđurs Ignaz Friedman.

Friedmann Verkalýđsblađiđ
Grein um Friedman í Verkalýđsblađinu 20.5. 1935. Stćkkiđ međ ţví ađ klikka nokkrum sinnum á myndina. 

Allen die willen naar Island gaan

Ísland hefur lengi veriđ hugleikiđ erlendum mönnum. Fyrr á tímum sóttu ţeir í fiskinn og hvalinn kringum landiđ, og fáir eins mikiđ og lengi og Hollendingar. Ţeir voru oft meiri aufúsugestir en t.d. Englendingar sem gátu veriđ til vandrćđa og leiđinda. Hollendingar voru ef til vill nógu líkir Íslendingum til ađ koma í veg fyrir ađ verđa myrtir eins og Baskarnir sem voru brytjađir niđur af skyldleikarćktuđum stórmennum á Vestfjörđum.

Hollendingar stunduđu mikla verslun viđ Íslendinga sem kom sér oft vel fyrir Íslendinga, ţegar Danir, í sínum endalausu stríđum viđ Svía, höfđu ekki tíma eđa getu til ađ sinna ţeirri einokun sem ţeir komu á áriđ 1602.

Melckmeyt div b 

Um ţađ bil 30 kg. af leirkerum fundust viđ frumrannsókn á flaki hollenska kaupfarsins de Melckmeyt (Mjaltastúlkunnar), sem sökk viđ Hafnarhólma viđ Flatey á Breiđafirđi áriđ 1659. Breiđafjörđur kemur einmitt fyrir í hollenska ţjóđkvćđinu Allen die willen naar Island gaan. Hér má sjá brot A hollensks fajansadisk međ kínversku mynstri, B franskrar skálar međ bylgjuđum börmum frá Nevers eđa Rouen í Frakklandi, C portúgalskrar grautaskálar og D hollensks disks međ skjaldamerki . Nú eru fyrirhugađar nýjar rannsóknir á flakinu undir stjórn Ragnars Edvardssonar og Vilhjálms Arnar Vilhjálmssonar. Ljósm. Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson.

Fálkaprins

Hingađ sóttu Hollendingar hina verđmćtu fálka, sem ađallinn í Evrópu sóttist mjög eftir til veiđa.

Íslendingar geta ţakkađ ţessum gestum af ýmsu ţjóđerni fyrir ađ vera ekki afdalafífl, ţótt einhverjir hafi nú ekki sloppiđ undan ţeim örlögum, t.d. ţeir sem vilja gefa landiđ og auđlindir hafsins stórsambandi gráđugra, hungrađra og skuldsettra menningaţjóđa í suđri. Hér áđur fyrr var ekki siđur greindra manna ađ gefa hinum ríku.

Sá guli, sem sungiđ er um í hinni gömlu niđurlensku ţjóđvísu (sem hugsanlega er frá 16. öld), sem ţiđ getiđ heyrt hér, og annađ silfur hafsins er enn í hávegum haft og Evrópuţjóđir nútímans eru tilbúnar ađ beita smáţjóđir bolabrögđum til ađ ná í fiskinn. 

Hér fylgir lausleg íslensk ţýđing á vísunni Allen die willen naar Island gaan og hér eđa hér má sjá textann á hollensku og hér nótur međ góđri útsetningu. Efst syngja spilamennirnir í hópnum Aija frá í Norđur-Hollenska, ţau heita Leo, Titia, Herman og Greetje. Neđst syngur frábćr kór ungra Flćmingja vísuna.

 

Allir vilja Íslands til

Í hinn gula ţorsk ađ ná,

og ađ fiska ţar af ţrá.

Til Íslands til Íslands,

Íslands til

eftir ţrjátíu og ţrjár ferđir

erum viđ enn ţá til.

 

Rennur upp tími sem líkar oss vel,

viđ dönsum af sálargleđi

og setjum ekkert ađ veđi.

En svo kemur, já svo kemur

ađ ţví ađ halda á haf,

ţá drjúpum viđ höfđi

áhyggjum af !

 

Ţegar vindur úr norđri ţýtur

höldum viđ á krár

og drekkum ţar af kćti.

Viđ drekkum ţar og drekkum ţar

í góđra vina böndum,

uns okkar síđasti eyrir

horfinn er úr höndum

 

Ţegar austanvindur blćs af landi

"vindurinn er á okkar bandi"

segir skipper glađur í bragđi

"og best er, já best er

jú allrabest er,

ađ beita fyrir hann ţvert

ţá á Ermasundi ţú ert."

 

Fram hjá Lizard point og Scilly eyju

og ţađan allt til höfđans Skćra [Claire höfđa á Írlandi]

Sá sem ekki ţekkir ţessa leiđ skal nú lćra,

ţví hér kemur, já hér kemur hann

stýrimađurinn okkar

sem gefur okkur stefnu rétta

beint á Ísland setta.

 

Hjá Rockall eyju viđ siglum svo

allt til Fuglaskerja [Geirfuglaskers],

eins og hver og einn mun ferja.

Og ţađan, já og ţađan

inn til Breiđafjarđar

ţar köstum viđ netum

á landi grćnu Njarđar.

 

Loks erum viđ Íslandsálum á

ţorskinn til ađ fanga,

og fiska ţar af ţrá.

Til Ísalands, Til Ísalands,

já Íslands ţađ,

eftir ţrjátíu og ţrjár ferđir

erum viđ ennţá ađ.


Langspiliđ á 20. og 21. öld

Anna Ţórhallsdóttir    

Langspilseign Íslendinga hefur líklega fariđ hríđminnkandi ţegar á leiđ 19. öldina, m.a. vegna ţess ađ Íslendingar kynntust betur öđrum hljóđfćrum. Menn voru einnig ađ selja gömlu hljóđfćrin sín eđa gefa erlendum mönnum ţau. Líklega hefur ţetta veriđ eins og međ torfbćina, ţegar menn fóru yfir ţá međ jarđýtum. Íslendingar voru farnir ađ skammast sín fyrir ţađ gamla. Mörg ţeirra langspila sem fóru erlendis hafa sem betur fór varđveist á söfnum ytra, eins og ég hef greint frá (sjá hér).

Á 20. öldinni var samt áfram töluverđur áhugi á hljóđfćrinu, kannski dulítiđ rómantískur, og reyndu ýmsir ađ hefja ţađ aftur til vegs og virđingar. Nú á síđustu árum hafa margir smíđađ sér hljóđfćri. Ţau eru af mjög misjöfnum gćđum, en á međal eru hljóđfćri sem hljóma mjög vel og fallega -  en ekki endilega eins og langspil hljómuđu fyrr á öldum, enda vitum viđ ađeins lítiđ um hljóđgćđin frá tveimur heimildum. Sumum ţótti hljóđfćrin hljóma fallega, en öđrum ţóttust ţeirra óttalegt gargan, sbr. lýsingar MacKenzies og hins vegar John Baines sem var međ í leiđangri John Thomas Stanleys baróns af Alderley til Íslands áriđ 1789 (sjá hér).

Ég er nćr fullviss um ađ sérhvert langspil hafi haft sína sál og sinn hljóm, og ađ engin langspil hafi veriđ alveg eins. Ţetta voru ekki hljómsveitarhljóđfćri.  Ţađ sjá menn besta af ţví yfirliti ţví sem ég hef tekiđ saman yfir elstu hljóđfćrin sem varđveist hafa. Ég tel ađ hljóđfćriđ endurspegli dálítiđ eđli Íslendinga sem ávallt hafa fyrst og fremst veriđ einstaklingshyggjumenn, sólistar, og neiti ţví menn ef ţeir vilja. Vćntanlega eru jafnmargar skođanir á ţví og Íslendingar eru margir.

Ţegar fram á 20. öldina kemur, rćđa menn í riti mest um langspil í minningunni, sem hljóđfćri sem látnir menn höfđu  smíđađ á unga aldri. En eftir síđara stríđ hefst "endurreisnartímabiliđ" međ Önnu Ţórhallsdóttir og síđar öđrum áhugamönnum um hljóđfćriđ. Ţá söfnuđu hin ágćtu hjón Jón Samsonarson og Helga Jóhannsdóttir miklum fróđleik um langspil, sem er hćgt ađ hlust á hér.

Ég hef tekiđ saman dálítinn lista yfir ritheimildir um langspiliđ, ţegar ţađ er ekki nefnt í ljóđmáli. Ég vinsađi ţetta út á timarit.is:

1898

Langspil voru auglýst sem jólagjafavarningur á 25 aura í Edinborgarverslun fyrir jólin áriđ 1898.  

Jólaauglýsing Edinborgarverslunar 1898

Mig grunađi lengi ađ ţetta herđi veriđ eitthvađ annađ annađ en hljóđfćriđ langspil, hugsanlega borđspil. En í kvćđi sem birtist í Ísafold stendur:  "Helst á langspil Mummi argar", svo ég verđ ađ gera ráđ fyrir ţví ađ einhverjir hafi veriđ ađ smíđa hljóđfćri sem seld voru í versluninni Edinborg. Allar upplýsingar um ţessi langspil í Edinborgarverslun vćru vel ţegnar. Orđiđ "stundanegri" ţarfnađist einnig skýringa.

Ísafold 1898

1910

Í minningargrein í Skólablađinu (4. árg., 7. tlb. 1910) um Eggert Helgason barnakennara (1830-1910) sem fćddist í Húnaţingi, segir:

Hann var á flesta lund vel gefinn, hugvitsmađur mikill og jarđrćktar mađur međ afbrigđum, en ekki síđur pennafćr; sönglaginn var hann og spilađi á langspil og flautu. Smíđađi sér víst hvortveggja sjálfur.

1913

Í Hljómlistinnni (1. Árg. 5. tlb. 1913) eru bréfkalfar um hljóđfćraeign Strandamanna:

Einstakir menn eiga harmonium heima hjá sér, t. d. eru 2 í Óspakseyrarhreppi, 1 í Kollafirđi, 1 i Hrófbergshreppi og 4 i Árneshreppi. Önnur hljóđfćri eru eigi nema harmonikur og grammófónar og svoleiđis gargskjóđur. Langspil eru nú alveg fallin úr sögunni, síđan menn fóru ađ venjast harmonium.

Fyrsta harmoniiđ kom hingađ í miđsýsluna ađ Heydalsá til Sigurgeirs Ásgeirssonar, áriđ 1897; síđan hafa ţau veriđ ađ smátínast inn í sýsluna.Ť

Í Eimreiđinni  (19. árg. 1. tlb. 1913) er ađ finna minningargrein um Gunnstein Eyjólfsson (1866 - 1912):

"Í ćsku Gunnsteins voru eigi fremur hljóđfćri en skólar eđa önnur menningarfćri í byggđarlagi hans [Hjaltastađaţinghá]. Einhversstađar gróf hann ţó upp langspil hjá fornbýlum náunga, og lćrđi hann ađ ţekkja nótur og tóna međ ţess tilstyrk. Er hann líklega eini nútíđar íslendingur, sem hafiđ hefir sönglistabraut sína viđ ţetta úrelta og ófullkomna hljóđfćri."

1929 

Í grein um austfirska ćttfrćđi í Óđni, (25. árg. 1929, 1.-8. tölublađi), er greint frá Birni Skúlasyni sem smíđađi sér langspil: 

Björn fađir Gróu var sonur Björns Skúlasonar, er bjó hjer og ţar í fjörđunum austan Fljótsdalshjerađs. Var hann ađ ýmsu allmikill hćfileikamađur, smiđur góđur og vel skurđhagur. Hann var söngmađur og smíđađi sjer langspil,til ađ spila á, ţví ađ lítiđ var ţá um hljóđfćri. Hann dó nćrri nírćđur á Kóreksstöđum 24.des. 1872.

1930

Ţann 27. júlí 1930 andađist Halldór Bjarnason bóndi á Stórutjörnum i Ljósavatnsskarđi, tćpra 67 ára gamall. Í Degi er ţann 10. september 1930 er hćgt ađ lesa ţetta um tónlistariđkun Halldórs: 

Halldór var ágćtlega vel hagur bćđi á tré og járn. Mundi hann ţó hafa orđiđ mikiđ fremri i ţeirri grein ef notiđ hefđi tilsagnar viđ smíđar. En hennar naut hann engrar; átti ţess ekki kost. Halldór hafđi hina mestu unun af söng og hljóđfćraslćtti. Ekki gafst honum ţó tćkifćri til ađ lćra f ćsku neitt, er ađ slíku lýtur. En ţađ sýnir áhuga hans og löngun til ţess, ađ hann á unglingsaldri smíđađi sér langspil og lék á ţađ í tómstundum.

ANNA 1961

Anna lćtur hér 6. áratuginn mćta 18. öldinni, ađ ţví er virđist í skarpri stemmu. Hann er einnig virđulegur faldbúningurinn sem hún klćđist á myndinni hér ofar. 

Anna Ţórhallsdóttir og Guđrún Sveinsdóttir 

Ekki verđur međ neinu móti gengiđ framhjá áhuga tveggja merkiskvenna sem reyndu ađ efla áhugann á langspilinu og hefja ţađ til vegs og virđingar. Ţetta voru söngkonurnar Guđrún Sveinsdóttir og sér í lagi Anna Ţórhallsdóttir (1904-1998). Anna, sem var nokkuđ sérstćđ kona, sem lćrđi m.a. söng í Kaupmannahöfn og á Juilliard í New York, lifđi og hrćrđist fyrir langspiliđ. Hún lét áriđ 1960 gera eftirlíkingu af hljóđfćri frá 18. öld, sem í dag er ađ finna á Musikmuseet í Kaupmannahöfn.

X13_3b
Ţetta hljóđfćri frá Stađarhrauni í Mýrarsýslu var fyrirmyndin ađ
hljóđfćri Önnu Ţórhallsdóttur

Ţegar ég smíđađi hljóđfćri mitt međ Auđuni Einarssyni, leitađi ég upplýsinga hjá Önnu og Guđrúnu og man ég ađ Önnu ţótti mjög merkilegt ađ ég vćri ađ fara ađ smíđa mér hljóđfćri og vildi vita af framvindu ţess verkefnis, en eins og gengur og gerist hringir stráklingur ekki í gamlar konur, svo ég sýndi ţví aldrei ţessari öndvegiskonu langspilsins hljóđfćri mitt.

Anna gaf m.a. út tvćr hljómplötur erlendis á eigin kostnađ. Ég festi kaup á einni ţeirra nýveriđ Folk Songs of Iceland, sem út var gefin var út áriđ 1969 hjá Lyricord Discs Inc. í New York. Langplatan var tekin upp af Ítalanum Mario de Luigi og gefin út af Roberto Leydi, sem var ţekktur prófessor í tónlistarfrćđum í Milano. Svipuđ plata fyrir Ítalíumarkađ, sem bar heitiđ Canti popolari d'Islanda, og kom út hjá fyrirtćki sem hét Albatros á Ítalíu áriđ 1974. Vona ađ ég ađ ég brjóti engin upphafsréttarlög međ ţví ađ leyfa lesendum Fornleifs ađ heyra nokkur dćmi af plötu Önnu hér í tónlistaspilaranum til hćgri.

Önnu ţótti greinilega ađ sér vegiđ, ţegar David Woods og íslenskir ađstođarmenn komust í fréttir áriđ 1981, ţegar Woods var staddur á Íslandi viđ rannsóknir á langspilinu. Skrifađi hún grein í Velvakanda Morgunblađsins til ađ minna á sig sem fumkvöđul endurvakningar langspilsins. Enginn tekur ţađ frá henni, ţótt menn geti vel haft ýmsar skađanir á söng Önnu.

Folk Songs of Iceland2

Plötuumslag fyrir Folk Songs of Iceland međ Önnu Ţórhallsdóttur. Hlustiđ á hljóđdćmi í tónlistaspilaranum hér ofar til hćgri

Síđustu vitneskju um langspilin safnađ 

Ţegar saga langspilsins 20. öld er skođuđ, er ef til vill mikilvćgasta starfiđ sem unniđ var í tengslum viđ langspiliđ. ađ hjónin Jón Samsonarson og Helga Jóhannsdóttir, og síđar ađrir, söfnuđu upplýsingum hjá rosknu fólki um hljóđfćriđ. Mikiđ ađ viđtölum var tekiđ upp á segulband. Flest ţessara viđtala má nú nálgast á http://www.ismus.is/search/langspil og er ţar mikill, skemmtilegur og ómetanlegur fróđleikur inn á milli. 
 

Iđnir langspilssmiđir  

Áđur en menn helltu sér út í langspilasmíđar eftir 1970, líkt og höfundur ţessara langspilspistla hér á Fornleifi ţegar hann var 10-11 vetra höfđu margir sem höfđu stundađ smíđi á ţessu hljóđfćri eftir eigin höfđi og minninu.  

Á  fyrri hluta 20. aldar voru nokkrir menn mjög afkastamiklir langspilssmiđir. 

Ţann 22.9. 1961 greini Bragi Jónsson frá ţví í Tímanum í lesendabréfi ţar sem hann leiđréttir upplýsingar í grein Önnu Ţórhallsdóttur fyrr ţađ ár og segir frá langspilssmíđum föđur síns Jóns G. Sigurđssonar. Bragi skrifar: 

Telur frúin ađ ţeir muni ekki svo margir á íslandi, sem séđ hafi langspil. Enn fremur ađ enginn muni hafa kunnađ ađ leika á langspil á ţessari öld. Ţetta er ekki rétt. Langspil voru allalgeng fram á síđari hluta síđustu aldar og eru enn til á nokkrum stöđum, bćđi söfnum og í eigu einstakra manna. Langspil er t. d. í byggđasafni Rangćinga ađ Skógum undir Eyjafjöllum og eins í byggđasafni Skagfirđinga í Glaumbć. Langspiliđ í Skógasafni er smíđađ af föđur mínum, Jóni G. Sigurđssyni bónda í Hoftúnum (d. 1950), og gefiđ safninu. Hvort langspiliđ í Glaumbćjarsafni er smíđađ af honum, veit ég ekki, en tel ţađ ekki ólíklegt, ţar sem hann var Skagfirđingur ađ ćtt. Hann var hagur vel og hljóm- og sönglistaunnandi. Hann lćrđi ungur ađ leika á langspil og smíđađi ţau mörg. Fyrsta langspiliđ, sem ég sá, smíđađi fađir minn 1911 eđa 12 og lćrđi bćđi ég og flest systkini mín ađ leika á ţađ. Eftir ađ ég lćrđi ađ ţekkja nótur, lćrđi ég mesta fjölda af fallegum lögum á langspil ţetta. Á efri árum sínum smíđađi fađir minn mörg langspil og seldi sem minjagripi. Eitt slíkt langspil er í eigu Ţórđar Kárasonar, lögregluţjóns í Reykjavík og sá ég ţađ fyrir stuttu síđan. Annađ langspil smíđađ af föđur mínum á Eyvindur Friđgeirsson frćndi minn í Reykjavík. Hvar ýmis önnur langspil, sem fađir minn smíđađi, eru niđur komin, veit ég ekki, en ţau munu flest vera í Reykjavík. Langspil eru ţví ekki jafn fáséđ og frú Anna heldur. Á langspil hef ég ekki leikiđ í áratugi og á ţađ ţví miđur ekki. Ţćtti samt gaman ađ taka lagiđ á langspil, ef svo bćri undir og myndi fljótt ćfast í listinni, og sjálfsagt eru einhverjir fleiri en ég, sem kunna međ langspil ađ fara. Annars á frú Anna Ţórhallsdóttir ţakkir skiliđ fyrir ađ kynna í öđrum löndum ţetta alíslenzka hljóđfćri.  Bragi Jónsson. 

Einnig mun Jón Stefánsson á Dalvík hafa smíđađ um fimm langspil sem til voru er David Woods rannsakađi langspil áriđ 1981. 

Á Akureyri bjó lengi niđur viđ höfn, Friđgeir Sigurbjörnsson hljóđfćrasmiđur sem frá 1950 smíđađi ófá langspilin. Áriđ 1977, er Árni Johnsen, síđar kenndur viđ Ţorláksbúđ, heimsótti ţennan merka hljóđfćrasmiđ, voru langspilin orđin 128 ađ tölu. Ţá var Friđgeir nýorđinn áttrćđur. Friđgeir smíđađi m.a. hljóđfćri fyrir Guđrúnu Sveinsdóttur söngkonu (sem var barnabarn Matthíasar Jochumssonar).  

Friđgeir langspilssmiđur
Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson langspil
Yngsti langspilssmiđurinn, Vilhjálmuur Örn Vilhjálmsson

Áđur en drengurinn á myndinni, (síđar síđuhaldari á Fornleifi), gerđist yngsti langspilssmiđurinn á Íslandi međ góđri hjálp Auđuns H. Einarssonar (sjá hér), voru menn ađ búa sér til langspil í sitthvoru horninu. Jón Hlöđver Áskelsson tónskáld og Njáll Sigurđsson smíđuđu sér langspil á námskeiđi út í Bayern (Bćjaralandi), ţegar ţeir stunduđu nám viđ Orff-Institut-Mozarteum í Salzburg, en teikningu fyrir hljóđfćrin fengu ţeir hjá Freiđgeiri Sigurbjörnssyni. Jón sagđi mér nýlega ađ hljóđfćri hans sé ekki lengur spilahćft og hangi upp á vegg sem stofustáss.

21. öldin

Eftir aldamótin 2000 virđist hafa veriđ mikil gróska í spilamennskunni og langspilaeign Íslendinga eykst nú aftur. Hljóđfćri ţau sem smíđuđ hafa ţó veriđ eru afar misjöfn ađ gćđum og tónlistin sem töfruđ er fram er ţađ líka. Sumt ađ ţví sem mađur sér er afar illa smíđađ og helstu vankantar eru ađ ţau eru međ of ţykka veggi (borđ). 

Langspil Sigţórs 1

Stundum sér mađur langspil sem skera úr hvađ varđar smíđ og gćđi. T.d. ţetta forláta hljóđfćri sem Sigţór Sigurjónsson smíđađi á námskeiđi hjá Erni Sigurđssyni tréskurđarmeistara. Ég hef einnig skođađ hljófćri eftrir Jón Sigurđsson, ungan smíđakennara á Ţingeyri. Ţau hafa mjög fallegan hljóm.

Ţvílík gersemi er hljóđfćri Sigţórs Sigurjónssonar, og ţađ er bláklukka á sniglinum, stillingarpinnum og hljóđopin eru í laginu eins bláklukkan góđa, enda er Sigţór ćttađur ađ austan. Boginn er úr íslenskum reyniviđ og hárin í boganum eru af tagli fylfullrar merar. Ţađ ku gefa skarpari tón ađ hafa migin hár í boganum ađ sögn fróđra manna. Hvernig ćtli ţađ sé svo ađ músísera á ţetta hljóđfćri? Ég get ekki ímyndađ mér annađ en ađ ţađ sé fallegur hljómur sem úr ţví kemur, enda byggt eftir skabelóni sem ég teiknađi hjá Auđuni Einarssyni forđum, sem síđar var notađ í langspilspakka, sem útbúinn var í Kennaraháskóla Íslands (sjá frekar hér).

Langspil Sigţórs 2 

Ég tel ekki ađ tónlistalćrđum mönnum sé stćtt á ţví ađ gagnrýna langspilslist annarra eins og hér er gert. Ég er eins viss um ađ sumt ađ ţví sem hljómar best í dag, og sem er hćgt ađ hlusta á á YouTube og á disklingum, hefur aldrei heyrst úr langspilum forfeđranna. Ţeir sem í dag spila á langspiliđ íslensk ţjóđlög međ "keltnesk-írskum" áhrifum, og ađ gefa ţá tónlist út fyrir ađ vera íslenska, eru á hálli braut. 

Jafn mismunandi og langspilin eru, jafn misjöfn er listin. Ţannig á ţađ líka ađ vera, allir spila međ sínu nefi og ţannig var ţađ líklega alltaf međ langspiliđ. Hér fyrir neđan getiđ ţiđ notiđ tóna mismunandi listamanna og frćđaţula sem spila á langspiliđ - hver međ sínu lagi, eđa eins vel og hljóđfćri ţeirra leyfa. Sum hljóđfćranna eru rafmögnuđ. Langspiliđ hefur greinilega endanlega tekiđ í sátt af nútímanum. Mig minnir ađ Sigurrós hafi jafnvel notađ langspil, og ef niđursetningarnir í ţeirri sveit eru ekki búin ađ ţví, er ekkert til fyrirstöđu. Einnig er hćgt er ađ hlusta á marga menn, íslenska og erlenda, spila á langspiliđ á YouTube

Örn Magnússon 
Örn Magnússon píanóleikari m.m. er ađ mínu mati meistari langspilsins í dag. Her spilar hann viđ undirleik konu sinnar Mörtu Guđrúnar Halldórsdóttur söngkonu ...

og magister Ţórđur Tómasson spilar hér og syngur eftir sínu eyra:


Langspil á Íslandi og í erlendum söfnum

Your image is loading...

Er bandaríski tónmenntafrćđingurinn David G. Woods rannsakađi langspil og íslensku fiđluna áriđ 1981 skođađi hann 21 eintök af langspilum í eigu safna og einstaklinga á Íslandi. Sum ţeirra hljóđfćra sem hann skođađi voru reyndar ekki sérlega gömul, nokkur meira ađ segja smíđuđ á síđari hluta 20. aldar (sjá hér).

Hér verđa sýnd og safnađ saman upplýsingum um hljóđfćri sem flest eru smíđuđ fyrir aldamótin 1900. Flest ţeirra eru frá 19. öldinni en nokkur eru međ vissu frá ţeirri 18. 

Ţetta er enn ekki tćmandi skrá, ţví ekki er búiđ ađ hafa samband viđ öll söfn sem eiga langspil og hugsanlega eru til hljóđfćri í eigu einstaklinga sem eru eldri en frá aldamótunum 1900. 

Mig langar ţess vegna ađ biđja fólk, sem veit um gömul langspil sem ekki eru enn međ í ţessari skrá, ađ hafa samband viđ mig, sér í lagi ef langspil í ţeirra eigu eru frá ţví fyrir aldamótin 1900. Fréttir af hljóđfćri Sigurđar Björnssonar á Húsavík, Guđrúnar Sveinsdóttur Reykjavík og Herdísar H. Oddsdóttur, Reykjavík vćru t.d. vel ţegnar.

Upplýsingarnar um ţessi hljóđfćri, sem safnađ verđur saman hér, vonast ég ađ gagnist mönnum sem vilja smíđa sér ţetta merka hljóđfćri, annađ hvort međ bogadreginni hliđ, eđa langspil međ beinar hliđar. Vonast ég til ađ menn hafi ţá eitthvađ annađ en og einskis nýtar vefsíđur og međ hljóđfćri misjafnlega góđra spilimanna á YouTube sér til fyrirmyndar.

Í nćstu fćrslu um langspilin verđur greint frá heimildum um langspil á 20. og 21. öld.

 

Ísland

Ţjóđlagasetur sr. Bjarna Ţorsteinssonar á Siglufirđi

Siglufjörđur langspil photo Jon Steinar Ragnarsson 2

IMG_1989_1200x800
Ljósm. Jón Steinar Ragnarsson
 

Ţetta fagra hljóđfćri er erfđastykki Guđrúnar Jónsdóttur arkitekts í Reykjavík, en hún hefur lánađ ţađ til Ţjóđlagaseturs sr. Bjarna Ţorsteinssonar á Siglufirđi

Fyrsti eigandi ţess, og jafnvel smiđur, er talinn hafa veriđ Stefán Stefánsson bóndi á Heiđi í Gönguskörđum (1828-1910), sem var langafi Guđrúnar. Sonur hans var Stefán Stefánsson (1863-1921), kennari viđ gagnfrćđaskólann á Möđruvöllum og síđar skólameistari á Akureyri. Dóttir Stefáns skólameistara var Hulda, fyrrum skólastjóri húsmćđraskólans í Reykjavík og móđir Guđrúnar. Frá Heiđi kom hljóđfćriđ ađ Möđruvöllum áriđ 1890.

IMG_1985_1200x800 b
Ljósm. Jón Steinar Ragnarsson

Ađ sögn Huldu Stefánsdóttur var ţađ fyrsta verk Stefáns afa hennar á hverjum morgni ađ taka langspiliđ ofan af vegg og leika á ţađ. Hann notađi vinstri ţumalfingurinn á laglínustrenginn og gripbrettiđ, og var vinstri höndin sveigđ yfir strengina. Boganum var haldiđ međ hćgri hendi og strokiđ yfir strengina nćrri enda hljóđfćrisins. Ţetta langspil var notađ til ađ lćra sálmalög sem sungin voru á heimilinu en ekki var ţađ notađ viđ kirkjuathafnir.

Ţetta fallega hljóđfćri hefur 4 strengi og eru tveir ţeirra strendir úr sniglinum en ţeir tveir sem lengst eru frá gripbrettinu eru styttri en meginstrengirnir og mislangir og eru festir međ höldum sem skrúfađar hafa veriđ í kassa hljóđfćrisins. Ţetta fyrirkomulag strengjanna er líklega ekki mjög frábrugđiđ ţví sem var á hljóđfćri sem John Baine einn af ferđafélögum Stanleys á Íslandi áriđ 1789 lýsti í dagbók sinni: When Mr. Stanley came on board, he shewed us an Icelandic Instrument of music called Langspiel. It is a frustrum of a rectangular pyramid 5˝ in by 3 and 1 sq at the top. height 39 in with 6 Strings of thick brass wire the longest about 37 inches and the Shortest 12˝ inches with stops like those of the Guitar .. (sjá frekar hér)

Í gripbrettiđ, háls og fót hafa veriđ innlagđar beinţynnur sem gegna hlutverki gripa og brúa. Hljóđopiđ er hringlaga međ skreyti umhverfis. Erfitt er ađ átta sig á viđnum sem notađur hefur veriđ í kassann. David G. Woods taldi kassann vera smíđađan úr furu, en ţađ getur vart veriđ. Ef til vill er ţetta viđur ávaxtatrés, einna helst kirsuberjatré, en kannski reynir sem hefur veriđ litađur. Ţađ er ţó sagt međ međ miklum fyrirvara. Verđ ég ađ fara norđur á Siglufjörđ til ađ sjá gripinn, áđur en ég get slegiđ nokkru föstu um ţađ.

 

Minjasafn Reykjavíkur, Árbćjarsafn

Í Árbćjarsafni (Minjasafni Reykjavíkur) eru tvö langspil, eitt rauđmálađ međ bogadreginni hliđ og hitt blámálađ langspil međ beinni hliđ.

ÁBS 28 lille 

Ábs 28

Ţetta langspil kom á safniđ áriđ 1952. Ţađ var í eigu Ţorbjargar Bergmann (1875-1952). Ţorbjörg safnađi gömlum gripum. Dóttir hennar Hulda Bergmann og eiginmađur hennar Einar Sveinsson afhentu safninu 399 gripi ţegar Ţorbjörg lést áriđ 1952. Ekkert er vitađ um uppruna langspilsins. Ţađ (stokkurinn) er 86 sm ađ lengd og rauđmálađ. Ţađ er međ fćtur á kraga og botni og er fóturinn á botninum brotinn. 

ÁBS 1316 lille
Ábs 136

Ţetta fallega og litríka langspil var keypt til safnsins og er sagt vera smíđađ eftir skagfirskri eftirmynd. Engar upplýsingar er um smiđ eđa aldur. Gefandi er einnig óţekktur sem og koma langspilsins í safniđ, en ţađ var tölvuskráđ ţar áriđ 1993 löngu eftir ađ Lárus Sigurbjörnsson hafđi upphaflega skráđ ţađ. Engar upplýsingar eru heldur um stćrđ. Líklega er ţetta 20. aldar smíđi, sem byggir á eldra hljóđfćri, en engu skal slegiđ föstu um ţađ enn

Byggđasafn Skagfirđinga, Glaumbć

Á byggđasafninu í Skagafirđi hef ég séđ langspil, en aldur ţess ţekki ég ekki enn. Beđiđ er eftir upplýsingum frá Byggđasafninu. 

Minjasafn Akureyrar

Tvö langspil tilheyra Minjasafni Akureyrar. Eitt í safninu sjálfur og annađ í Davíđshúsi, en ţađ langspil tilheyrđi Davíđ Stefánssyni skáldi. Langspiliđ í Davíđshúsi virđist mjög fornt. Samkvćmt upplýsingum safnsins er kassinn er 65 sm ađ lengd og snigillinn 20 sm. Kassinn er 10 x 10 sm neđst en 8,0 x 8,0 sm efst. Ţetta hljóđfćri hefur upphaflega verđ međ 4 strengi, tvo sem strekktir voru efst í sniglinum og tveir styttri sem strekktir voru međ stillingarpinnum neđst en festir á höld á kassanum.

Langspil MSA 2 3

Langspiliđ í sjálfu Minjasafninu er vandađri smíđ en langspiliđ í Davíđshúsiđ og líklegra yngra. Ţađ er málađ rautt og svart. Kassinn er 63,5 sm  og snigillinn 10 sm.  Kassinn er 10 x 6 sm neđst  og 5,3 x 5.5 efst, mjórri strengjamegin.

 Langspil MSA2 2 

Byggđasafn Árnesinga

Í Byggđasafni Árnesingar eru til tvö langspil međ safnnúmerin 680 og 1326. Beđiđ er eftir fyllilegri upplýsingum um ţau.

Árnessýsla 1326
1326

Eitt langspil safnsins ber númeriđ 1326 og svipar mjög til langspils á Musik/Teatermuseet í Stokkhólmi međ safnnúmeriđ M1890 (sjá neđar).

 

Byggđasafniđ Görđum, Akranesi

Akranes
1959/1077

Langspiliđ ađ Görđum hefur safnnúmer 1959/1077. Litlar sem engar upplýsingar eru til um upphaf og komu ţessa langspils í byggđasafniđ ađ Görđum. Aldursgreining ţess er ţví ekki alveg örugg, en út frá lagi og tćkni er líklegt ađ ţađ sé smíđađ á seinni hluta 19. aldar.

Mesta lengd: 86 sm; Hćđ snigils: 17 sm; Breidd snigils efst: 4,2 sm: Breidd framhliđ efst: 5,4 sm; Breidd framhliđ viđ botn: 14 sm; Ţykkt hliđar efst: 6,7 sm og neđst 9,1 sm.

 

Ţjóđminjasafn Íslands

Ţjóđminjasafniđ á ţrjú langspil af mismunandi gerđum. Beđiđ er eftir nánari upplýsingum um hljóđfćrin. 

Eitt langspila safnsins, sem mjög svipar til hljóđfćris Stephensens fjölskyldunnar á Innra-Hólmi, sem Sir George Steuart Mackenzie fékk og lýsti í bók sinni um Íslandsför sína áriđ 1811 (hljóđfćri sem nú er kannski ađ finna í Edinburgh, sjá neđar), er skráđ međ safnnúmeriđ Ţjms. 635 og upplýst er í ađfangabćkur ađ ţađ hafi veriđ gefiđ á Fornminjsafniđ af Katrínu Ţorvaldsdóttur áriđ 1868. Ţađ mun vera Katrín Ţorvaldsdóttir úr Hrappsey sem var kona Jóns Árnasonar ţjóđsagnasafnara. Langspiliđ er ekki lengur til sýnis í Ţjóđminjasafninu, heldur má sjá ţađ í Tónlistarstofu Ţjóđmenningarhússins.

Ţjms 365

Ţjms. 635

635b

Danmörk

Musikmuseet, Křbenhavn  

Er nú hluti  af Ţjóđminjasafni Dana - Nationalmuseet.

Í Kaupmannahöfn er ađ finna fimm merk langspil og eina fiđlu íslenska. Allt mjög merkileg hljóđfćri. 

Ljósmyndir: Musikmuseet/Nationalmuseet.

D50_1

D 50
D50_6


Safnnúmer: D 50

Smiđur: Óţekktur; Uppruni: Gefiđ safninu af Kammerĺdinde enkefrue Emilie Johnsson (f. Mayer). Sagt er í safnaskrá, ađ Emilie Johnson hafi veriđ ćttuđ frá Íslandi. Langspiliđ var sent frá Íslandi til South Kensington Museum (Hér er átt viđ Museum of Musical Instruments) í Lundúnum, en hafnar ađ óţekktum ástćđum í Kaupmannahöfn; Aldur:  Sennilegast miđbik 18. aldar; Lengd: 78,4 sm; Mesta breidd: 13 sm neđst og efst 5,8 sm: Mest ţykkt hliđar neđst: 11.8 sm; Mesta ţykkt hliđar efst: 8,2 sm; Hljóđop: Í laginu eins og einhvers konar Ţórshamrar. Grip: Er úr tré og stillanlegt. Frekari upplýsingar hefur Fornleifur.

X13_3
X 13  - Frá Stađarhrauni

 

Safnnúmer: X 13; Saga: (áđur N 117 í Ţjóđminjasafni Dana í byrjun 20. aldar; Ţar á undan (áriđ 1891) X 175; Smiđur: Óţekktur; Uppruni: Stađarhraun í Mýrarsýslu; Aldur: Sennilegast miđbik 18. aldar; Lengd: 93,3 sm; Mesta breidd: 16,2 sm; Hljóđop: Í laginu eins og einhvers konar Ţórshamrar; Grip: Upplýsingar hefur Fornleifur.

Anna Ţórhallsdóttir söngkona lét smíđa eftirlíkingu af ţessu hljóđfćri, sem hún lék á. Eftirlíkingin var gerđ um í lok 6. áratugar síđustu aldar af hljóđfćrasmiđ í Kaupmannahöfn.

D68_1
D 68
D68_3
D 68
 

Safnnúmer: D 68

Mjög ónógar upplýsingar um skráningu og uppruna ţessa langspils eru til í safninu. Svo virđist sem ţćr upplýsingar hafi týnst einhvers stađar frá ţví ađ hljóđfćriđ kom í safniđ og ţar til ađ safnvörđur skođar ţađ og dćmir áriđ 1972. Ţetta er tveggja strengja langspil

Efni: "Mahogni" samkvćmt skrásetjara safnsins og er ţađ rangt; Smiđur: Óţekktur; ; Uppruni: óţekktur; Aldur: Safniđ telur langspiliđ smíđađ um aldamótin 1900 Sennilegra er ađ hljóđfćriđ sé frá 19. öld. Langspil D 50 kom á safniđ áriđ 1899 og er ţví líklegt ađ langspil D68 hafi komiđ litlu síđar og miđađ viđ slit, er greinilegt ađ hljóđfćriđ er gamalt ţegar ţađ kemur á Musikmuseet í Kaupmannahöfn; Lengd: 78 sm; Lengd án snigils: 63,7; Breidd kassa efst: 6,7 sm; Mesta breidd: 18,4.; Ţykkt hliđa efst 4,9 sm; Ţykkt hliđa neđst: 5 sm; Hljóđop: Hjartalaga (hjarta á hvolfi); Grip: Upplýsingar hefur Fornleifur; Strengir: 2

D130_1 lille

D 130
D130_3

D 130

D130_4

Safnnúmer: D 130

Ţriggja strengja hljóđfćri. Efni:   Smiđur: Óţekktur; Uppruni: Hljóđfćriđ var keypt af skolebetjent Lyum, Larslejestrćde 9 í Kaupmannahöfn, Sjálendingi sem hefur engin sjáanleg tengsl haft viđ Ísland; Aldur: Sennilegast fyrri hluti 19. aldar; Hljóđop: Hjartalaga; Lengd: 86,1 sm; Mesta breidd: 16,4 sm; Breidd kassa viđ snigil; 6,5 sm; Ţykkt hliđa efst og neđst: 5,2 sm: Lengd kassa: 37 sm; Grip: Upplýsingarnar hefur Fornleifur; Strengir: 3.

D165_1
D 165
 
D165_3

Safnnúmer:  D 165

Efni: Smiđur: Óţekktur; Saga: Langspiliđ var keypt á Det Kgl. Assistenthus, sem var hiđ opinberlega
danska veđlánahús frá 1688-1974. Langspiliđ er keypt og kemur á safniđ 22/1 1942; Aldur: 19 öld;
Lengd međ snigli: 77,5 sm; Lengd kassa: 63,5 sm; Mesta breidd 15,3 sm; mesta breidd viđ snigil: 6.7 sm; Hljóđop: S-laga: Grip: Upplýsingar hefur Fornleifur.

Svíţjóđ

Musik / Teater Museet, Stokkhólmi

Í Stokkhólmi er ađ finna 3 gömul langspil og eitt sem líklegast er frá 20. öld.

 

N35179%20Langspil
N34179

(Ljósm. Hans Skoglund)

Safnnúmer: N35179;

Smiđur: Óţekktur; Aldur: Óţekktur, en sennilegast er hljóđfćriđ frá 19. öld. Langspiliđ kom áriđ 1882 á Nordiska Museet i Stokkhólmi;  Lengd: 83,5 sm; Strengir: Upphaflega 3.

N35180 Nordiska Museet d 

 
N35180 (Ljósm. Hans Skoglund)


N35180_1

Safnnúmer: N35180, upphaflega í Norsiska Museet, ađ láni ţađan;

Smiđur: Óţekktur; Aldur: Óţekktur, sennilegast miđbik 19. aldar: Lengd: 97 sm; 3 strengir; Grip: Úr messingvír; Strengir: 3.
N38855 aN38866 Musik & Teatermuseet

N38855 (Ljósm. Hans Skoglund)

Safnnúmer: N38855, Upphaflega komiđ úr Nordiska Museet. Ađ láni ţađan;

Smiđur: Óţekktur; Aldur: Óţekktur, sennilegast frá fyrri hluta 19. ald; Lengd: upplýsingar vantar; Strengir: Hafa upphaflega veriđ 3.


Í Musik / Teater Museet í Stokkhólmi er einnig ađ finna langspil, (M1890), sem búiđ var til á Íslandi og kom á Nordiska Museet áriđ 1934. Ţađ er međ einn streng (einn stillingarpinna) og hjartalaga hljóđopi. Ég tel mjög líklegt ađ ţessi smíđ sé frá 20. öldinni og ađ hugsanlega séu einhver tengsl á milli ţessa hljóđfćris og hljóđfćris nr. 1326 á Byggđasafni Árnesinga (sjá ofar). En allar upplýsingar vćru vel ţegnar. Sjá hér.

M1890_3
M1890

Tćkniteikningar af íslensku hljóđfćrunum er hćgt ađ kaupa í verslun Musik/Teater Museet.

 

Skotland

Edinburgh University
Collection of Historic Musical Instruments

Langspiliđ kom upphaflega í desember áriđ 1858 á the Edinburgh Museum of Science and Art. Ţađ var upphaflega í eigu R.M Smith í Leith. Upphaflega fékk hljóđfćriđ og međfylgjandi bogi safnnúmerin 3385 og 3386. Síđar lánađ af Trustees of the National Museum of Scotland (NMS A301.26). Á miđa á botninum stendur hins vegar "INDUSTRIAL MUSEUM / of Scotland /No. 301 26".

Edinburgh 2

Hljóđfćriđ var endurskráđ ţann 30.8.2011 međ ţessari lýsingu:

Technical description: Instrument built of pine, the soundboard and back overlapping the ribs by 3mm. There are 4 strings, one bowed and three drones, one of the drones possibly tuned an octave higher, going through a hook in the soundboard 468mm from the nut. The hitchpins are attached to the bottom of the instrument. The tuning pegs go into a scroll, similar to that on a hurdy gurdy, the bowed string peg of stained beech, an unoriginal drone peg of oak. Iron plate on the nut and bridge for the strings to run over. Sound-hole at the widest part of the soundboard, 40 diameter, marks on the soundboard to indicate that the rose was 48mm. Distance of frets to the nut 749, 666.5, 630, 564, 501.5, 473, 420.5, 374, 333.5, 316, 282.5, 252, 238, 211.5, 187.5, 168, 159.5. Repair History: Of
the three tuning-pegs present, one has an ivory button matching those on the scroll; the remaining two are presumably replacements.

Sjá frekar hér.

Veriđ er ađ rannsaka í Edinborg, hvort hljóđfćriđ geti veriđ sama hljóđfćri og Sir George Steuart Mackenzie fékk ađ gjöf á Íslandi áriđ 1810 (sjá hér), og ađ bćti hafi veriđ einum streng í ţađ hljóđfćri.

 

Belgía

Musée des Instruments de Musique/

Muziekinstrumenten-museum

Ţađ er : 4. deild Musées royaux d'Art et d'Histoire, Bruxelles | Koninklijke Musea voor Kunst en
Geschiedenis, Brussel.

1520_1 b Brussel

1520

Safnnúmer 1520, aldur óţekktur, en langspiliđ er eldra en 1883, en ţá er hljóđfćriđ komiđ á safniđ í Brussell. Lengd: 88,9 sm.

Langspil ţetta er óneitanlega mjög líkt langspili ţví sem Mayer teiknađi í hlóđaeldhúsinu á Grímsstöđum á Fjöllum áriđ 1836.

Grimsstađir langspil
 
Brussel langspil

Kanada

Candian Museum of Civilization

Canada langspil

Ljósm: Š CMC/MCC, 69-62 Canadian Museum of Civilizations

"A 1962 survey by Kenneth Peacock of Icelandic settlement in Manitoba noted only one traditional instrument, the langspil, a narrow rectangular box about a metre long, fitted with two metal strings and frets. This instrument was made shortly after 1900 by a farmer south of Gimli. It is housed in the Canadian Museum of Civilization folk instrument collection." (Sjá hér). Hljóđfćriđ er tveggja strengja.

canada Gimli langspil

Stradivarius íslenskra langspila

Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson langspil

Drengurinn á ţessari ljósmynd er enginn annar en ritstjóri Fornleifs, Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson, dekrađur drengur úr vel stćđu rađhúsahverfi í austurhluta Reykjavíkur. Myndin var tekin voriđ 1972. Ég er ađ leika á langspil sem ég smíđađi í skólanum međ mikilli hjálp smíđakennara míns, Auđuns H. Einarssonar heitins.

Ţessi grein er fyrsti hlutinn í safni upplýsinga um langspiliđ, sem ég mun setja hér á síđuna svo allir hafi ađgang ađ ţeim upplýsingum.

Hvers konar börn smíđa langspil?

Snemma beygđist hugur minn til flest ţess sem gamalt er. Eftir ţví var tekiđ og drengurinn talinn frekar undarlegur. Hvađa 8 ára barn fer međ eintak af gamalli og slitinni skólaútgáfu af Hávamálum upp í Öskjuhlíđ í nestistösku sinni, og fer ađ lesa ţau undir heitavatnstönkunum í sólinni án ţess ađ skilja aukatekinn staf? Ţađ gerđi ég. Kennarinn tók af mér Hávamál og ţetta einkennilega uppátćki kom til umrćđu á nćsta foreldrafundi. Ég varđ snemma, allavega á 7. ári, heimagangur á Ţjóđminjasafninu. Ţangađ fór ég tvisvar, stundum ţrisvar í viku yfir vetrarmánuđina og hékk og skođađi allt og las alla miđa og alla bćklinga  og rćddi viđ gömlu gćslukonurnar, sem ţótti gaman ađ tala viđ ţennan fróđleiksfúsa strák, sem hafđi Kristján Eldjárn í guđa tölu. Gćslukonurnar á Ţjóđminjasafninu, sem sumar hverjar voru ćvafornar, urđu verndarenglar Fornleifs.

106616857_10222708385040612_3422861892052766868_n

Einn ţeirra, sem tók eftir ţví hve undarlegur ţessi drengur var, var smíđakennarinn minn í barnaskóla, sá ágćti mađur Auđun H. Einarsson (1941-2009) en honum og minningu hans er ţessi grein tileinkuđ. Auđun kenndi mér smíđi í  Ćfinga- og tilraunadeild Kennaraskóla Íslands, sem í dag heitir Háteigsskóli. Ţar kenndi Auđunn mér smíđi frá haustinu 1969 til barnaprófs áriđ 1973. Auđun, sem margir ţekkja fyrir smíđakennarastörf sín og vandađa smíđavinnu, sem og torfbćjabyggingar, var líka áhugamađur um allt fornt og sögu Íslands. Ţar ađ auki var hann međ hagari mönnum á Íslandi. Betri smíđakennara og smiđ gat mađur ekki fundiđ.

Hin listagóđa ljósmynd af Auđuni hér fyrir ofan er birt međ leyfi fjölskyldu hans.

Gert upp á milli nemenda

Ţótt ađ Auđun vćri frábćr kennari, varđ honum einu sinni á í messunni. Hann gerđi upp á milli drengjanna og bauđ mér einum ađ smíđa langspil og ekki öđrum. Líklega var ţađ vegna ţess ađ hann taldi mig geta valdiđ verkefninu. Hann ţekkti hinn mikla forneskjuáhuga og teiknihćfileika, og hafđi ţar fyrir utan heyrt mig tala um langspil af miklum móđ. Hann reyndi ađ haga ţví ţannig til, ađ ég ynni eitthvađ ađ verkefninu í skólanum, stundum á eftir tímum, en mest heima. Ég fór líka heim til hans vestur í bć um helgar, ţar sem hann var međ lítinn bílskúr sem var fullur af smíđaefni.

Vitanlega hjálpađi Auđun mér mikiđ međ smíđina á langspilinu. Hann treysti mér samt fyrir óhemjumiklu og ţađ gerđi ţetta smíđaverkefni okkar afar ánćgjulegt. En ţetta skapađi auđvitađ einnig öfund međal sumra skólafélaganna. Einn bekkjafélaga minna, sem í dag er lögfrćđingur, reyndi meira ađ segja ađ koma langspilinu fyrir kattarnef, ţegar ţađ var ađ mestu klárađ.

Ég fór á Ţjóđminjasafniđ og fékk ţar međ leyfi ţjóđminjavarđar ađ mćla langspil međ bogadregnum hljómkassa sem ţar var varđveitt og sem hefur safnnúmeriđ Ţjms. 635. Ég fór í eitt skipti á safniđ međ bekkjafélaga mínum Eggert Pálssyni, sem nú er páku- og slagverkmeistari í Sinfóníuhljómsveit Íslands. Ţađ var fyrsta eiginlega rannsóknarferđ mín í frćđunum.

Ég hafđi einnig samband viđ Önnu Ţórhallsdóttur söngkonu sem lengiđ hafđi reynt ađ efla áhugann á langspilinu og ţađ gladdi hana, ađ heyra ađ strákpjakkur í barnaskóla vćri ađ smíđa sér slíkt hljóđfćri og ćtlađi ađ leika eftir henni listina. Sjálf hafđi hún látiđ smíđa fyrir sig langspil eftir hljóđfćri frá 18. öld sem varđveitt er á Musikmuseet í Kaupmannahöfn (sem nú er hluti af Ţjóđminjasafni Dana). Oft var Anna látin kyrja međ sinni hástemmdu rödd og strjúka strengi langspilsins rétt fyrir hádegisfréttir í útvarpinu hér á árum áđur. Ég mun brátt gefa lesendum mínum hljóđdćmi af hennar list. 

Ţjms 365
Mackenzie Langspil
D130_1 lille
Efst er langspil á Ţjóđminjasafni (Ţjms. 635), en langspil dóttur Magnúsar Stephensens sem teiknađ var áriđ 1810 í Viđey er fyrir miđju. Ţessi hljóđfćri eru mjög svipuđ og má telja nćsta öruggt ađ sami mađur hafi smíđađ ţau. Hljóđfćri mitt hefur ţó reynst líkast mest ţví hljóđfćri frá 19. öld sem til er á Musikmuseet í Kaupmannahöfn (neđsta myndin) og sem upphaflega kom ţangađ áriđ 1915 úr búi dansks skólaumsjónarmanns (skolebetjent) sem Hans Peter Lyum hét (f. 1859; Hét upphaflega Nielsen) og bjó í Larslejestrćde 9 í Kaupmannahöfn (allar upplýsingar um hann vćru vel ţegnar um ţann mann og hvernig ţađ kom til ađ hann átti langspil).

 

Ég mćldi lengd og bil milli ţverbandanna á gripbrettinu. Límingar, sögun, heflun og pússun hliđanna í hljómkassanum sá ég alfariđ um, en Auđun hjálpađi náttúrulega međ ađ líma saman gott tré í snigilinn og skera hann út,  skeyta saman og líma allt hljóđfćriđ. Eins og í fiđlu og gítar var hornlisti límdur til styrktar í innanverđum langspilskassanum. Auđuni og ađ útvega mahóní í gripbrettiđ. Ég náđi í íbenholt fyrir lyklana (sem sumir kalla skrúfur eđa stillingarpinna) og raspađi ţá, ţjalađi og pússađi eftir ađ Auđun hafđi rennt sívalningana sem fara inn í snigilinn. Ég sá svo um lökkun og pússun. Eitt af ţví skemmtilegasta viđ ţetta verkefniđ, fyrir utan ađ heyra hljóminn ţegar strengirnir voru komnir í, var ađ beygja eina hliđina. Ţađ gerđum viđ heima hjá Auđuni yfir tvćr helgar. Hliđin var mýkt međ gufu og sett í koparklćdda pressu sem Auđun hafđi smíđađ. Hliđin var svo lögđ í pressu til ađ fá lags sitt.

Langspil 1 

ťEins og mjúkt sellóŤ

Ţegar langspiliđ mitt var tilbúiđ, fór ég međ móđur minni í hljóđfćraverslunina RÁN og keypti ýmsa strengi til ađ reyna í langspiliđ. Ég man ţegar ég hrindi í Auđun til ađ láta hann heyra í gegnum símann hvernig hljóđfćriđ hljómađi. Auđun varđ hinn ánćgđasti og sagđi kátur, ťţetta hljómar eins og mjúkt sellóŤ. Síđar fékk hann ađ heyra betur í hljóđfćrinu.

Ég lék viđ tćkifćri á langspiliđ, međ fingrum og boga sem ég fékk ađ láni, en ţó mest fyrir sjálfan mig. Ég spilađi ţjóđlög og miđaldasmelli eftir eyranu en sjaldan fyrir áheyrendur. Hljómurinn í langspilinu var fallegur og dýpri og ţýđari en í langspilinu á Ţjóđminjasafninu sem var fyrirmyndin. Mér fannst sjálfum betra ađ heyra tóninn í mínu langspili en t.d. ţví sem Anna heitin Ţórhallsdóttir spilađi öđru hvoru á í útvarpiđ. En ţađ hljóđfćri var líka međ bogadregnum kassa og var gert eftir hljóđfćri sem var frá 18. öld og sem nú er varđveitt á Musikmuseet í Kaupmannahöfn.

Svo varđ mađur eldri og ţađ var ekki beint í lagi ađ vera kvćđamađur og sólisti á langspil í Menntaskólanum í Hamrahlíđ, ţar sem allir voru annađ hvort ađ dansa í takt viđ Travolta eđa Ţursaflokkinn. Ég fór svo áriđ 1980 erlendis til náms og langspiliđ góđa hékk áfram á veggnum í gamla herberginu mínu, ţar sem ţađ hangir enn móđur minni til augnayndis. Engin tónlist hefur ţví miđur komiđ úr langspilinu í langan tíma. Úr ţessu ćtla ég ađ bćta viđ fyrsta tćkifćri og stend nú í ađ semja fornleifafrćđingarímur og McGoverns-bálk um skálmöld í íslenskri fornleifafrćđi, sem henta örugglega vel i flutningi viđ undirleik mjúks sellós.

Langspil 2
Langspil 3
Langspil Vilhjálms Arnar Vilhjálmssonar smíđađ 1971-72. Á hljóđfćriđ vantar nú útskoriđ lok á hljóđopiđ, strengina og stóla, sem margir voru reyndir til ađ fá sem bestan tón. Ljósm. Sigríđur B. Vilhjálmsdóttir, sem einnig hefur tekiđ myndina ađ ofan međ bláum bakgrunni.

David G. Woods finnur besta hljóđfćriđ

Áriđ 1981 dvaldist á Íslandi bandarískur sérfrćđingur í tónmennt, David G. Woods. Á Fullbright-styrk rannsakađi hann íslenska langspiliđ og íslensku fiđluna, sögu ţessara hljóđfćra og eiginleika. Hann rannsakiđ ţau langspil forn sem hann hafđi spurnir af og fékk sér til hjálpar ýmsa menn sem ţekktu til hljóđfćrisins og gátu smíđađ ţađ. Ţeirra á međal var heiđursmađurinn Njáll Sigurđsson sem kennt hafđi mér um tíma í Barnamúsíkskólanum ţegar hann var nýkominn úr námi (og sem líklegast smitađi mig upphaflega af langspils-bakteríunni), og Auđun H. Einarsson sem tók Woods í smíđatíma.

Woods, sem síđar varđ m.a. prófessor viđ háskólann í Connecticut í Bandaríkjunum lét smíđa nokkur hljóđfćri, sem ég mun sýna ykkur síđar ţegar hann er búinn ađ senda mér myndir. Ţau voru smíđuđ međ gömul hljóđfćri ađ fyrirmynd. Auđun smíđađi eintak af ţví hljóđfćri sem ég mćldi upp á Ţjóđminjasafninu (ţótt ţađ hafi ekki ađ lokum orđiđ alveg eins).

Meira en áratug eftir dvöl Woods á Íslandi kom út frekar stutt grein eftir hann í Árbók hins islenzka Fornleifafélags áriđ 1993 sem Njáll Sigurđsson hafđi ţýtt. Áriđ 1993 hóf ég störf á ţjóđminjasafninu og ţá rćddi ég einmitt viđ Auđun um ţessa grein dr. Woods. Woods greinir frá langspilsgerđ, sem var ađ sögn Auđuns smíđuđ eftir móti Auđuns og teikningu minni. Sú eftirlíking á hljóđfćrinu (Ţjms. 635) á Ţjóđminjasafni reyndist samkvćmt tónmenntafrćđingnum Woods vera ţađ langspil sem hefđi fegurstan tóninn.

Nýlega skrifađi ég prófessor emerítus David G. Woods í Connecticut tölvupóst og sagđi honum frá fyrsta langspilinu međ bogadreginn kassa sem Auđunn og ég smíđuđum eftir Ţjms. 635. ţessa góđa langspils sem honum líkađi betur en mörg önnur. Ţetta "Stradivaríus íslenkra langspila" var ekkert annađ en samstarfsverkefni mitt og meistara Auđuns H. Einarssonar. 

Woods greindi einnig frá ţví í grein sinni í Árbók Fornleifafélagsins, ađ gerđur hafđi veriđ pakki fyrir kennslu í smíđi langspila. Ţví miđur hef ég ekki séđ ţessi gögn og ţćtti vćnt um ef einhver gćti útvegađ mér ţau. 

Auđun kenndi fleiri börnum ađ smíđa langspil

Ekki get ég útilokađ ađ Auđun hafi smíđađ langspil međ öđrum nemanda áđur en hann leyfđi mér ađ smíđa mitt hljóđfćri. En ef svo var, var ţađ hljóđfćri ekki međ bogadregnum hljómkassa. Tíu árum eftir ađ ég smíđađi mitt hljóđfćri međ Auđuni, kenndi hann 14-15 ára krökkum ađ smíđa ýmis konar hljóđfćri. Kennslan fór fram í kvöldtímum í Tónmenntaskóla Reykjavíkur viđ Lindargötu. 

1982 Tónmenntaskólinn viđ Lindargötu
Auđun og nemendur hans í Tónmenntaskóla Reykjavíkur áriđ 1982. Greinilegt er ađ tvćr stúlknanna hafa smíđađ "Stradivaríus Vilhjálms og Auđuns". Ţarna má einnig sjá stoltan miđausturlandasérfrćđing međ gítar.

 

Á myndinni, sem birtist í Ţjóđviljanum sáluga voriđ 1982, má sjá fólk sem síđar hafa orđiđ ţekktir tónlistarmenn og á sviđi stćrđfrćđi. Á ţessu námskeiđi ungra hljóđfćrasmiđa var til ađ mynda Jóhann Friđgeir Valdimarsson, síđar söngvari, og Katarína Óladóttir fiđluleikari, en í ţessum hópi var einnig mjög svo efnilegt fólk sem ţví miđur féll allt of snemma frá af ýmsum ástćđum, líkt og Auđun, sem snemma varđ Alzheimer sjúkdómnum ađ bráđ. Blessuđ sé minning ţess völundarsmiđs. 

Í ţarnćstu fćrslu skal sagt frá ýmsum ţeim

 heimildum sem til eru um

langspiliđ fyrir

 aldamótin

1900

langspil 4


Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband