SS-Úlfur í gæruúlpu

Þessi langa grein er örugglega eftir að valda smá skjálfta hér og þar, þótt vart valdi hún túristagosi án virðisaukaskatts.

Hún gæti miklu frekar komið af stað óþægilegu iðragasi hjá þeim sem töldu sig þekkja sögu mannsins sem hér verður ritað um. Ég er nokkuð hræddur um að samferðamenn hans, sem enn eru á meðal okkar, hafi ekki þekkt hann eins vel og þeir héldu, svo það sé alveg ljóst hér frá upphafi.

Maðurinn sem ég skrifa um er SS-maðurinn sem starir á ykkur hér fyrir ofan. Eg er reyndar búinn að "djúpfægja" myndina örlítið. Þið sjáið engin nasistamerki á myndinni. Því er um að gera að leggja það á sig að lesa. Því upphaflega ljósmyndin er birt neðar.

Hann var einn af þessum íslensku nasistum (en þessi fékk ríkisborgararétt á 7. áratugnum) sem ég skrifa af og til um. Þetta er "söguhetjan". Hann var nasisti í 1. deild. En á Íslandi var hann aðeins þekktur þekktur sem óðamála garðyrkjumaður.

Helvíti lék hann nú vel á okkur elskurnar mínar. Hann sló Mikson við!

SS-maður í Hinu Íslenska Fornleifafélagi

Einhverjir muna líklegast eftir öldnum, hávöxnum manni, Úlfi Friðrikssyni, sem kom á ársfundi hins íslenska fornleifafélags á 10 áratug síðustu aldar. Þá hafði ég tök á því að sækja fundi í því félagi og hafði aldrei gert síðan að ég hafði gerst félagi á barnsaldri og heldur ekki eftir þann tíma.

Úlfur þessi sýndi gífurleg taugaveiklunareinkenni og horfði sjaldan beint í augun á fólki þegar hann talaði við það. Ef menn töluðu ekki við manninn, vissu fáir að hann var maður af erlendu bergi brotinn. En hann gekk eftir veggjum og komst ekki í samband við fólk að fyrra bragði. Ég vissi þó að hann var útlendingur löngu áður en ég uppgötvaði að hann væri í sama félagi og ég. Ég hafði heyrt hann tala við annan karl í strætisvagni á menntaskólaárum mínum. Íslenska þessa nýbúa var óhemju bjöguð. Hann var ávallt óðamála og næstum óskiljanlegur.

Nóg um það. Ég gluggaði einu sinni í bók sem hann skrifaði og sem bar heitið Fundið og gefið – sundurlausir þankar á leiðum milli leiða í kirkjugarðinum við Suðurgötu. Bók þessi kom út árið 1988 og er ekki alls vitlaus. Þegar ég gluggaði í bókina, furðaði það mig, að maður sem gerði sig vart skiljanlegan á íslensku, gæti skrifað bók á okkar falleg en tormelta tungumáli. Hann hefur ugglaust fengið til þess dágóða hjálp.

Þar las ég það sem hann upplýsti um sjálfan sig sem fékk mig til að glenna upp augun: 

Ég fæddist sem Wolf von Seefeld í Kúrlandi. Meirihluti íbúa þessa lands, þá kallaðir Kúrar, voru síðar Lettar. Þó voru einnig Kúrlendingar af öðru þjóðerni. Ég tilheyrði minnihluta af þýsku bergi til margra alda. Þar gekk ég í skóla, nam sögu og fornleifafræði og síðar í Þýskalandi uns aðstaðan breyttist að stríði loknu. Baltnesku lýðveldin þrjú voru innlimuð í Sovétríkin. Þá fluttust margir Lettlendingar, sér í lagi af þýsku þjóðerni, til Þýskalands og víðar.

Aðalsmaður

Wolf von Seefeld fæddist árið 1912 inn í gamla ætt þýsks landaðal í Degole, bæ sem herrafólkið í Lettlandi (Þjóðverjarnir) kallaði Degahlen. Ættmenn hans og forfeður báru barónatitla og notaði Wolf þann titil á 4. og 5. áratug síðustu aldar í Þýskalandi.

Mér þótti þessi karl afar grunsamlegur og sagan hans ótrúleg og hef í langan tíma safnað upplýsingum um hann. Ég sendi eitt sinni nafn hans til Simon Wiesenthal-stofnunarinnar í Jerúsalem, sem ég hef unnið fyrir í ýmsum minni verkefnum. Wolf von Seefeld var þó ekki þar á skrá og því líklega ekki eftirlýstur fyrir stríðsglæpi.

Ég heyrði eitt sinn frá íslenskum sagnfræðingi, sem taldi Úlf þennan hafa starfað í fangabúðum nasista. Það hefur hann þó aldrei getað undirbyggt.

Bjó á Íslandi í 54 ár og varð 97 ára

Árið 2009 sé ég minningargreinar um Úlf í Morgunblaðinu. Hann var dáinn þessi Úlfur Friðriksson í Fornleifafélaginu, ekki meira né minna en 97 ára að aldri. Hann andaðist á Hrafnistu í Reykjavík 19. september, það ár. 

Í lofgreinum um líf manns, sem fólk virtist ekkert þekkja - eða taldi sig þekka að sið Íslendinga, fræddist maður um það sem Úlfur Friðriksson hafði sagt samferðarfólki sínu í Íslandi. Ári áður sagði hann starfsmanni Hrafnistu í Reykjavík, þar sem hann bjó síðustu tvö ár ævi sinnar, ævipunkta sína. Þegar ég sá það, gerði ég mér grein fyrri því að ekki var allt með felldu með Úlf hinn óðamála frá Kúrlandi.

Þetta var skrifað um Úlf í Hrafnistubréfi:

Sagnfræðingur í garðyrkjunámi

Úlfur er menntaður maður en hann fór í menntaskóla í Ríga í Lettlandi árið 1930 og lærði þar grísku og latínu. „Að loknu framhaldsskólanámi fór ég í lettneska herinn í eitt ár og fór þá að læra sagnfræði við háskóla í Ríga,“ segir Úlfur en hann er sagnfræðingur. „Svo þegar ég kom til Þýskalands fékk ég enga vinnu við sagnfræðina svo ég ákvað að fara til Hannover og læra þar garðyrkju,“ segir hann en hann lauk því námi á tveimur árum. „Að loknu garðyrkjunáminu flutti ég til Englands ...

                   Úr Hrafnistubréfi 1. tbl., 35. árg. maí 2008

Hér um daginn fékk ég svo fyrirspurn frá bókmenntafræðingi og vini í Litháen, sem er að skrifa grein um fyrstu Litháana sem bjuggu á Íslandi, þar sem hún vitnar í mig en - en ég hafði vitnað í merka grein eftir hana í tímariti í Litháen. Þá var mér aftur hugsað til Úlfs, Wolf von Seefeld, sem var frá næsta bæ, ef svo má segja, og ákvað að skrifa þessa grein nú, enda hef ég átt ýmislegt efni um í þó nokkurn tíma um Úlfinn.

Wolf von Seefeld lengst til vinstri með félögum sínum í lettneska hernum á 4. áratug síðustu aldar.

Úlfur laug að Íslendingum til að hylma yfir frekar svarta fortíð sína

Úlfur Friðriksson var eins og fyrr getur af barónaættum, af ætt þýsks landaðals á Kúrlandi sem settist þar að á 16. öld. Hann notaði barónstitilinn óspart sér til framdráttar, er hann dvaldi í Þýskalandi Hitlers.

En úlfurinn var slægur og fór frekar hratt yfir sögu þegar hann sagði grandvaralausum Íslendingum sögu sína sem sögu fórnarlambs og "flóttamanns", t.d. þeim sem ritaði um hann í Hrafnistubréfi árið 2008.

Yfirlýsingin um að hann hafi ekki fengið vinnu í þýskalandi er hann hrökklaðist frá Lettlandi á ekki við nein rök að styðjast.

Í Þýskalandi stundaði Úlfur háskólanám og var framarlega í starfi nasista við þann háskóla á 4. áratugnum. Kannski hefur hann hitt Davíð Ólafsson sem síðar varð seðlabankastjóri, og það án prófskírteinis í hagfræði eða skyldum fræðum. En Davíð var að eigin sögn í Kiel.

Fornleifafræðingur

Úlfur stundaði nám í germönskum fræðum og fornleifafræði við háskólann í Kiel.

Einn prófessora hans var SS-Übercharführer (SS-Forschungsführer) Herbert Jahnkuhn fornleifafræðingur.

Jankuhn sem var sannfærður nasisti sem með öllum ráðum otaði sínum tota í innsta hring Þriðja ríkisins. Hann varð fljótt innsti koppur í búri hjá Alfred Rosenberg og Heinrich Himmler í samtökunum Ahnenerbe sem var stofnun stofnun innan SS.

þar sem hann bar titilinn Reichsarchäeologe í deild sem kölluð var Ausgrabungen. Hann skipulagði fornleifarannsóknir til að sýna fram á forna búsetu "Germana" á ýmsum stöðum sem Þriðja ríkið vildi ná yfirráðum yfir til að auka Lebensraum Germanans, mátt og megin, og um leið og "óæskilegu fólki" sem á vegi þeirra varð var rutt úr vegi eða því útrýmt. 

Til að setja stofnun þessa í samhengi við Íslandi, fyrirhugaði hún, eins og kunnugt er,  leiðangra til Íslands og sendi til landsins ýmsa furðufugla til fræðistarfa sem var þó ekkert annað en kukl og hindurvitni.

Gunnar Gunnarsson rithöfundur starfaði fyrir þetta apparat og fór í fyrirlestraferð um Þýskaland á vegum Ahnenerbe, eins og lesa má hér ítarlega um á dálkinum til vinstri. Guðmundur Kamban gerðist Kalkúnasérfræðingur félagsins (sjá hér). Það er saga sem sumir á Íslandi vilja ekki heyra, sjá né lesa.

Á vegum Ahnenerbe-stofnunarinnar rannsakaði Wolf von Seefeld ásamt Hans Schleif leifar miðaldavirkis úr timbri þar sem heitir Stary Dziergon í nyrsta hluta Póllands nútímans. Hugmyndafræðingar dellunnar hjá Ahnenerbe kölluðu staðinn Alt Christburg og töldu staðinn höfuðvígi Germanskrar búsetu á síðari hluta járnaldar og á miðöldum.

Úlfur og Hans Schleif við myndatökur á leirkerum   

Úlfur var rétt upp úr 1940 kominn með ómerkilegt þýskt SS-doktorspróf upp á vasann. Árið 1940 fékk hann stöðu safnvarðar í Posener Museum í Posen (vestur-Prússland), hérað sem þeir höfðu tekið aftur af Póllandi sem fékk það árið 1919.

Skömmu síðar tók hann tímabundið við við starfi Jahnkuhns i Kiel, í lektorsstöðu. Þar starfaði hann aðeins í nokkra mánuði. Herbert Jahnkuhn hafði þá orðið of mikið að gera til að gegna skyldum sínum í Kiel. Hann var þó um tíma orðinn háskólaforseti (rektor) í Kiel og gegndi líka skyldum hjá Ahnenerbe í Berlín, beint undir Heinrich Himmler.

Fræðilegt rán og rupl í skjóli þjóðarmorða

Árið 1942 stofnaði SS Ahnenerbe nýja deild: Sonderkommando Jankuhn sem starfa átti undir Division Wiking i Waffen-SS. Hlutverk þessa "fornleifafræðingateymis2 Jankuhns var at fara til Krím og tæma þar söfn og færa ránsfenginn til Berlínar. Tilgangurinn með ruplinu var, fyrir utan að svala þjófseðlinu sem nasistar voru allir haldnir, að sanka að sér sönnunargögnum um uppruna Gotanna á Krím og þar með yfirráðarétt Þjóðverja allt suðaustur til Svartahafs.

Jankuhn tók dyggan samstarfsmann sinn Wolf von Seefeld (Úlf Friðriksson), sem og dr. Karl Kersten. 

Þann 1 ágúst 1942 meldar Dr. Herbert Jankuhn og Baron Wolf von Seefeld komu sína sína í Staroberheve í Donetsk (Úkraínu nútímans), þar sem aðalstöðvar Division Wiking á Krím var staðsett. Hann átti þar erindi við yfirmann þar sem hét Steiner. Steiner þessi átti að hjálpa til við að finna fornleifafræðilegar sannanir fyrir tilvist gotnesk veldis við Svartahaf. Svo vildi til að Steiner var ekki til staðar í bækistöðvum þar sem hann hafði þurft að fara fram á víglínuna til að líta til manna sinna þar.

Jankuhn og meðreiðarsveinar hans dvelja í höfuðstöðvunum í nokkra daga og vingast Jankuhn við félaga í Einsaztskommando 11b undir Einsatzgruppe D9, sem var var herdeild sem um tíma varð frægust fyrir að ferðast um með vörubíl með gasklefa á pallinum .... sem notaður var til "sérstakra aðgerða", þ.e. er morða á gyðingum. Foringinn í Einsatzgruppe D, Werner Braune, fékk áhuga á leiðangri Jankuhns og gefur honum ráðleggingar um hvaða söfn hann megi búast við upplýsingar sem gætu verið áhugaverðar.

Herbert Jankuhn á yngri árum

7. ágúst 1942 hittast Steiner og Jankuhn loks. Steiner, sem var á kafi í stríðsrekstri, hefur lítinn skilning á erindi Jahnkuhns og félaga, en fæst þó loks til að greiða götu þeirra. Jahnkun og aðstoðarmenn hans tveir, allir í SS-herbúningi slást í för með Steiner til Maikop þann 26. ágúst. Í þeirri för taka SS-Wiking deildin sem þarna var ekki fanga heldur skjóta alla á staðnum sem "grunaða hermdarverkamenn". 

Á meðan Einzatskommando 11 smalar saman gyðingum bæjarins Maikop til aftöku, leyfir Dr. Karl Rudolf Werner Braune, ofursti í Division Wiking á Krím (sem var hengdur í Vestur-Þýskalandi 1951, fyrir glæpi sína, m.a. Noregi), Jahnkuhn og Úlfi og Karli Kersten að ræna meintum gotneskum forminjum sem var pakkað og þær sendar heim í heim til Reich.

Því sem ruplað var voru forngripir ættaðir frá Grikklandi og sem í dag, sem og gripir sem hægt hægt er að tengja Skýþum, sem var austuríranskur og "arískur" hirðingjaættbálkur að því helst er talið. Í dag vitum við, að ekkert af því sem stolið var að Þjóðverjum tengdist Gotum.

Skírteini félaga í SS-Ahnenerbe.

Herbert Jankuhn starfaði áfram 1943-45 sem höfuðsmaður við njósnastörf í Sicherheitsdiens (SD) í Division Wiking frá 1943-45. Jankuhn tók árið 1944 þátt í hernaði Wehrmachts og Waffen-SS við að brjóta niður andspyrnu Pólverja í hinni stríðshrjáðu borg. Það var glæsileg andspyrna eftir að andspyrna örfárra gyðing í sem falið höfðu sig í rústum gettósins í borginn hafði verið brotbarið niður með miklum erfiðismunum.  Fyrir framgöngu sína eftir stríð var Herbert Jankuhn verðlaunaður með Járnkrossinum.

Allt fram til desember 1944 var þessi fræðilega siðlausa skepna fullviss um endanlegan sigur Þjóðverja. Þess má geta að Jankuhn mætti einnig með stórar armteygjur í Osló fyrr árið 1944. Norðmenn gleymdu því ekki eftir stríð og þar var hann aldrei velkominn aftur í Noregi - Hatten af for Norge!!

Ahnenerbe hafði óhemju áhuga á Íslandi. Hér prýðir Valþjófsstaðarhurðin forsíðu á riti þeirra Germanien.

Garðyrkjumaður var hann ekki

Söguhetjan í þessari frásögn, Wolf von Seefeld, fór vitanlega ekki í garðyrkjunám, líkt og hann taldi grandvaralausum og auðtrúa Íslendingum trú um. Hann var hugsanlega sendur á vígstöðvarnar og var skráður sem "Frontkämpfer". Á síðustu árum stríðsins eru heimildir um hann afar gloppóttar. Hugsanlega hefur hann verið fylgifiskur og skósveinn prófessors síns, Jankuhns í Varsjá. 

Eftir stríðið var Wolf von Seefeld fangi í fangabúðum Bandamanna fram til 1948. Þaðan fór hann til Kanada og dvaldi þar í mörg ár. Hafa Kanadamenn að öllum líkindum ekki veitt honum ríkisborgararétt. Hann mun síðar hafa farið til Englands og sagði þá sögu að hann hefði hitt Íslending í París, sem útvegaði honum vinnu á Íslandi. Þar vann hann ýmis störf m.a. við garðyrkju í Biskupstungum, í Eyjafirði, í Hveragerði og síðan í Kirkjugörðum Reykjavíkur, lengst að í kirkjugarðinum við Suðurgötu, sem hann skrifaði síðar um. Sumarið 1965 saltaði Úlfur fisk í Grímsey og sama ár hlaut hann íslenskan ríkisborgararétt. Enginn vissi að hann hafði farið gegnum líkhrúgurnar til að ræna fornminjum á Krím.

Í Hveragerði vann Wolf von Seefeld hjá Gunnari Björnssyni í Álfafelli, efst í bænum. Hjá Gunnari unnu margir útlendingar og reyndar fleiri gyðingar en nasistar. Sæmundur Bjarnason, sem er með áhugaverðari bloggarum landsins, vegna stíls og innihalds, minntist lettneska barónsins á bloggi sínu 14.11.2012:

Þann 1. september 1958 vann ég í Álfafelli hjá Gunnari Björnssyni og hef verið 15 ára gamall þá. Ástæðan fyrir því að ég man þetta svona vel er að þennan dag var íslenska fiskveiðilögsagan færð út í 12 mílur, ef ég man rétt. Þann dag var starf mitt m.a. að þvo skyggingu af rúðunum í blokkinni sem var áföst vinnuskúrnum. Í Álfafelli vann konan hans Eyjólfs hennar Svanborgar. Hún var þýsk og oftast kölluð Eyfa mín. Af öðrum sem unnu hjá Gunnari um þetta leyti man ég best eftir Hansi Gústafssyni og Lettneska baróninum. Hann var nú víst bara af barónsættum og talaði svolitla íslensku. Einhverntíma var ég að tala um barónstitilinn við hann og hann gerði heldur lítið úr honum og sagði að íslendingar væru allir af barónsættum. Þetta datt mér í hug þegar ég las um ættrakningu „the King of SÍS“.

Já, svo gekk þessi SS-doktor í Félag Íslenskra fornleifafræðinga, sem enn hefur ekki veitt honum neinn heiður sem öðrum íslenska ríkisborgaranum með doktorspróf í einhvers konar fornleifafræði. Líklega engin þörf á því.

Óhugnanlega nálægð sögunnar

Fyrir utan að vera um tíma í sama félagi og SS-fornleifaræninginn Wolf von Seefeld, sem ég vona að mér sé fyrirgefið, hef ég upplifað að þurfa að vera viðstaddur fyrirlestur fyrrverandi yfirfornleifafræðingsins SS, Herberts Jankuhns. Það var snemma á árum mínum á Miðaldafornleifafræðideild Háskólans í Árósum, líklega 1981 eða 1982.

Þá var Herbert Jahnkuhn kominn á eftirlaun sem prófessor við háskólann í Göttingen, þar sem hann hafði síðast fengið embætti. Hann fékk árið 1949 einhverja falsaði uppreistaræru frá Bonn, og sumir fóru að trúa því að hann hefði ekki verið félagi í SS eða nasistaflokknum, líkt og hann hélt fram. Allt slíkt hefur í dag verið afsannað. Jahnkuhn var ófyrirleitinn atvinnunasisti.

Einhverjir prófessorar og safnverðir á Moesgaard í Árósum, þar sem deild mín hafði til húsa á gömlum herragarði, tóku upp á því að bjóða gamla prófessornum í Göttingen til að heyra sögu Haithabu-rannsóknanna sem fyrst fóru fram á vegum Ahnenerbe. Sumir fornleifafræðingar í Danmörku héldu vart vatni fyrir fyrirbærinu.

Fyrirlesturinn var svokallaður miðvikudagsfyrirlestur, onsdagsseminar, sem stúdentar áttu og urðu jafnvel að mæta á.Í byrjun annar fengu við blágrænan seðil með yfirliti yfir fyrirlestrana. Eitt sin komst ég á blágræna seðilinn.

Ég gerði eins og mér var sagt, af gömlum prófessor mínum, Olaf Olsen, sem var af gyðingaættum. Seinna kom því miður í ljós að hann hafði sjálfur á unga aldri stundað einhvers konar njósnir fyrir Rússa (sjá hér).

Það sem ég man helst eftir úr þessum fyrirlestri Jankuhns, sem var leiðinlegur, var forláta skyggnusýningartæki sem gamli nasistinn kom með sér og sem aðstoðarmaður hans bar inn. Þetta var sýningartæki fyrir 6x6 sm skyggnur ólíkt þeim forngripum sem notast var við á deildinni þangað til Powerpoint kom til sögunnar.

Jankuhn kom lítið inn á starfsár sín hjá Ahnenerbe, en sýndi hins vegar skyggnur frá því eftir stríð, þar sem hann notaði fanga til að grafa fyrir sig, meðan hann stóð upp á bakka og benti. Maður sá fangaverði gráa fyrir járnum á grafarbakkanum.

En hin alþekkta þýska Technik mit Komfort kemur ekki alltaf með stormsveipsgljáa eins og þýskar þvottaefnisauglýsingar eru svo vel þekktar fyrir. Tæki Jankuhns var splunkunýtt af færibandi þýska efnahagsundursins, en fyrsti hálftíminn fór í að koma helvítis tækinu í lag. Mig minnir að peran í tækinu væri sprungin en hún fékkst að lokum hjá ljósmyndara safnsins. Þessi total unperfekte byrjun var hugsanlega ástæðan til þess að ekki mátti spyrja SS-prófessorinn spurninga eftir fyrirlesturinn. Hann flýtti sér í burtu ... og dó svo 10 árum síðar.

Á þessum árum var sannleikurinn um hann farinn að koma fram, og síðan hefur verið grafið duglega í skjöl utan Þýskalands af yngri kynslóð sem þorir, þannig að allir viti, ef þeir vilja það, að Herbert Jahnkuhn var skítmenni af fyrstu gráðu, sem þjónaði dauðanum en ekki fræðunum. Með honum starfaði Barón Wolf von Seefeld, óðamála undirmaður, sem síðar gerðist garðyrkjumaður í kirkjugörðum Reykjavíkur undir sérstakri vernd Íslendinga.

Jú, vissulega eru örlög mannanna misjöfn. En af hverju var Wolf van Seefeld á Íslandi? Hvaða Íslendingur var það sem hann hitti í París? Var hann að fela sig, eða í leit að germönskum hreinleika? Það síðarnefnda fann hann örugglega ekki í Mörlandanum. Svo mikið er víst.

Ýmsar fræðigreinar sem notaðar voru við ritun greinarinnar:

Sérstakar þakkir:

Þess má geta að einn höfundanna sem hér hefur verið vitnað í , Seweryn Szczepanski, og sem myndin af Úlfi í SS-klæðum er fengin að láni hjá, fann upplýsingar um Fornleifaúlfinn á Íslandi, með því að googla nafn hans. Hann fann það í minningargrein í Morgunblaðinu og þýddi hana með Google-translate.

Gamlir nasistar reiknuðu aldrei með veraldarvefnum. Sjá grein Szczepanskis frá 2011. Hann skrifaði enn eina grein árið 2018. sem má lesa hér.

Angrick, Andrej, 2003.  Besatzungspolitik  und Massenmord. Die Einsatzgruppe D in der südlichen Sowjetunion 1941-1943. Hamburger Edition, Hamburg 2003, 581-582.

Eickhoff, M. & Halle, U. 2007. Anstelle einer Rezension – Anmerkungen zum veröffentlichten Bildüber Herbert Jankuhn. Etnographisch-Archäologi-sche Zeitschrift48:1. Berlin. Heuss, A., 2000.

Jankuhn, Herbert 1942.  Bericht über die Tatigkeit des Sonderkimmandos Jankuhn bei der SS-Division Wiking, für die Zeit vom 20. Juli bis 1 Dezembeer.

Kaczmarek J. 1996. Organizacja badañ iochrony zabytków archeologicznych w Poznaniu (1720–1958). Poznañ 1996

Kater H. M., 2006 – Das „Ahnenerbe” der SS 1935–1945. Ein Beitrag zum Kulturpolitik des Dritten Reiches. München.

Leube, Achim 2008.  Wolf von Seefeld – ein Menschenschicksal in nationalsozialistischer Zeit der Jahre 1936–1945.  Terra Barbarica [Series Gemina, Tomus 2, Studia ofiarownane Magdalenie Maczynskiej W. 65. cocnice urodizin]. Lodz.

Mehner, Kurt 1995. Die Waffen-SS und Polizei 1939-45, Norderstedt, Militair Verlang, 191.

Pringle, Heather 2007. The Master Plan: Himmler’s Scholars & The Holocaust, Hachette Books,

Schreiber Pedersen, Lars 2011. Nationalsocialisten Herbert Jankuhn. Fornvännen 2011 (106):3, 245-249.

Szczepanski, Seweryn 2009.  Archaeology in the Service of the Nazis: Hitler´s Propaganda and the Excavations at the Hillfort Site in Stary Gziergon (Alt Christburg),  Lietuvos Archaeologija 2009, T. 35, 83–94.

Idem 2011. Archeologia w sluzbie nazistów – czyli rzecz o dzialalnosci „Wydzialu Wykopalisk” SS -Ahnenerbe na stanowiskach w Starym Dzierzgoniu i Starym Miescie
(1935-1937).  z dziejów badan archeologicznych na pomorzu wschodnim 24-25.XI.2011
Muzeum Archeologiczne w Gdansku, 224-246.

Vollertsen, Nils 1989. Herbert Jankuhn, Hedeby-forskningen og det tyske samfund 1934-1976. Fortid Og Nutid, 1, 235-251.

Ljósmynd úr Hrafnistubréfi 2008, Ljósmyndari ókunnur.

Íslenski nasistinn sem ferðaðist gegnum Síberíu - í huganum

Hér um daginn, 11. febrúar 2021, birtist áhugaverð grein, en heldur stutt, í Morgunblaðinu. Þar var endursagt viðtal við Jóns Frímann Sigvaldason fyrrv. bílasmið í Garðabæ. 

Árið 1979 hitti Jón, sem fæddur er 1929, af algjörri tilviljun, íslenska nasistann og Kínakaupmanninn Gunnar Guðmundsson (1917-2010) á hóteli í Guangzhou (Kanton).

Í Morgunblaðsgreininni, sem Stefán Gunnar Sveinsson blaðamaður ritar, segir Jón frá minningu sinni af fundi sem hann átti með Gunnari á hótelherbergi í Kanton, þar sem Gunnar vildi ólmur segja Jóni sögu sína.

Saga Gunnars er mjög flókin, og ekki allt það sem ritað hefur verið um Gunnar Guðmundsson alveg nógu nákvæmt. Hér skal bætt úr skák, svo grein í Mogga verði ekki með tímanum að sannleiksheimild um íslenska nasistann Gunnar Guðmundsson.

Það var ófrávíkjanlegur siður Gunnars Guðmundssonar að segja ósatt til um nær allt í fortíð sinni í þýskri þjónustu. Þess vegna er lítið hægt að fara í saumana á þeirri sögu sem hann sagði Jóni, því það sem sagt hefur verið um Gunnar í bókum er líka meira eða minna rangt eða logið.

Sú bók sem blaðamaður Morgunblaðsins vitnar í, Berlínarblús, er því marki brennd að höfundurinn hefur haft takmarkaðan aðgang að heimildum. Í því sem skrifað hefur verið um íslenska nasista vantar mikið af  upplýsingum um Gunnar Guðmundsson í Danmörku. Í Ríkisskjalasafninu (Rigsarkivet) í Kaumpannahöfn skoðaði Ásgeir Guðmundsson sagnfræðingur, höfundur Berlínarblús,  aðeins skýrslu danska Dómsmálaráðuneytisins nr. 1111 um Íslendinga sem unnu í þjónustu Þjóðverja í stríðinu, skýrslu sem mun einnig hafa verið send til Íslands.

Ljóst er sömuleiðis, að Gunnar Guðmundsson laug grimmt að fólki. Það var nánast alltaf siður manna sem ótilneyddir gengu til liðs við ógnarríki Hitlers og frömdu þar jafnvel glæpi. Gunnar Guðmundsson var ekki einn um að ljúga.

Oft voru þeir sem gengu í Waffen-SS ekki bestu börn heimsins, þjófar og loddarar, og það er engin ástæða til að fegra eða mæra minningu þeirra, en þessir óhamingjumenn, og ekki síst það þjóðfélags sem ól þá, eiga það þó skilið að rétt sé sagt frá, og það gerði hinn vel minnugi Jón Kr. Sigvaldason er hann tók nýlega á móti blaðamanni Morgunblaðsins á heimili sínu og sagði frá því er hann hitti Gunnar Guðmundsson í Kína fyrir tilviljun.

Ég talaði einnig við Gunnar Guðmundsson

Sjálfur hringdi ég í Gunnar Guðmundsson árið 2001, þegar ég vann á Dansk Center for Holocaust og Folkedrabsstudier.

Með hásri en jafnframt djúpri rödd reykingamannsins lét gamli nasistinn móðan mása, en mest af því sem hann sagði mér var helber lygi. Meðan að ég talaði við hann, sat ég með gögn um hann fyrir framan mig, m.a. dóma frá Danmörku og skjöl frá Englandi, þar sem breska leyniþjónustan tók saman það sem þeir fengu af upplýsingum um Gunnar, frá íslenskum njósnurum sem fangaðir höfðu verið á Íslandi. Ég vissi því að vart eitt aukatekið orð af því sem Gunnar Guðmundsson sagði mér var sannleikanum samkvæmt.

Lítilfjörleg gögn um Gunnar Guðmundsson hjá Bresku leyniþjónustum MI5 og MI6 hef ég lengi haft undir höndum og virðist blaðamaður Morgunblaðsins hafa komist yfir þau skjöl, enda þau nú aðgengileg öllum. Þau eru frekar lítils virði og eru fyrst og fremst, hvað Gunnar varðar - samantekt annarra og þriðju handa upplýsinga um Gunnar sem fengnar voru hjá Íslendingum sem handteknir voru fyrir njósnir á stríðsárunum. Ekki virðast Bretar hafa náð að yfirheyra Guðmund er hann var handsamaður í Kaupmannahöfn árið 1945.

* Ljósmyndin ofar er úr vegabréfi Gunnars (sjá efsts) sem gefið var út í íslenska sendiráðinu í Kaupmannahöfn þar þann 9. júní 1944. Þá var Gunnar nýgenginn í SS.

Þegar Gunnar Guðmundsson gerðist geðveikur

Nei, það er engin ástæða að fetta fingur út í minni Jóns Fr. Sigvaldasonar, sem blaðamaður Morgunblaðsins heimsótti. En í Kanton sagði Gunnar honum auðvitað ekki allan sannleikann um sig, frekar en mér 20 árum síðar í Kaupmannahöfn.

Gunnar Guðmundsson sagði ekki Jóni Fr. Sigvaldasyni frá því að hann gerðist skyndilega geðveikur í Kaupmannahöfn árið 1944. Mjög umdeildur danskur geðlæknir, sem taldi hann í fyrstu sýna einkenni geðsjúkdóms, komst síðar að þeirri niðurstöðu að allur krankleikinn væri leikur, uppgerð og uppspuni.

Fréttir af geðveiki Gunnars kom meira að segja út í ólöglega pressu Dana. Í fjölrituðu, leynilegu dreifibréfi kommúnista, sem var forveri danska dagblaðsins Information mátti svo lesa þetta :

/4.Novmeber1944.INFORMATION Nr.325.I.NORDISK NYHEDSTJENESTE Nr.29

Fredag Eftermiddag blev SS-Mand Gunnar Gudmundson, der gjorde Tjeneste i Vestre Fængsel, pludselig sindssyg, mens han opholdt sig paa Domhuset. Han blev indlagt paa Kommunehospitalets 6. Afdeling. Om det drejer sig om en organisk Sindssygdom eller om det er hans Oplevelser i Vestre Fængsel, der har ødelagt hans Nerver, vides selvfølgelig ikke, men det sidste maa anses for sandsynligt.

Þetta var reyndar ekki alveg rétt hjá leyniþjónustu andspyrnudeildar vinstrimanna í Danmörku. Gunnar hafði tekið æðiskast í ölæði og var handsamaður Huspetakler. Hann var tekinn fastur því hann var talinn hættulegur og hafði skotvopn undir höndum. Hann var fangelsaður í Vestre Fængsel en var aldrei fangavörður þar. Síðar var hann fluttur á spítala. Rétt er hins vegar að hann var orðinn meðlimur í SS á þessu stigi.

Áður en Gunnar Guðmundsson gekk til liðs við Waffen-SS þann 6. júni 1944, hafði hann verið liðsmaður Wehrmacht (þýska hersins) í Danmörku og unnið um tíma hjá Das Wachtkorps, á Station I (Höfuðbyggingu dönsku lögreglunnar í Kaupmanna. Í SS náði hann aldrei nema lægstu "tign", Schütze.

Einnig var haldið að hann hefði starfað hluta úr árunum 1942 og 1943 á Stelle Boysen sem stundaði viðskiptanjósnir und stjórn Bruno Boysen. Boysen var þjóðverji sem alist hafði upp í Vojens í Danmörku. Wehrmachtstelle Boysen var á Friðriksbergi og dulbúið sem inn- og útflutningsfyrirtæki. Aldrei var þó hægt að sanna að Gunnar Gunnarsson væri sá "Gudmundsson" sem var að finna á lista yfir starfsmenn Stelle Boysen

Gunnar sem njósnari Þjóðverja

Njósnastarfsemi Gunnars fyrir ferðina á Esju frá Petsamó í Finnlandi til Íslands frá Finnlandi í 1940 er heldur ekki hægt að staðfesta.

Gunnar hélt utan árið 1937, var munstraður á skip, en gekk í land í Kaupmannahöfn í byrjun 1938.

Upplýsingar um meintar njósnir Gunnars eftir að hann sneri aftur til Íslands koma frá íslenskum njósnurum sem komust í kynni Max Andreas Pelving (1895-1999), fyrrverandi danskan lögreglumann. Pelving hafði hrjáð gyðinga og aðra flóttamenn, þegar hann starfaði við útlendingalögreglu (Fremmedpolitiet/Tilsynet med Uldændinge) undir Dönsku Ríkislögreglunni (Statspolitiet - síðar Rigspolitiet). Pelving þessi var árið 1939 ásamt öðrum dæmdur í fangelsi fyrir njósnir í þjónustu erlends ríkis, nánar tiltekið fyrir Gestapo, sem og fyrir að hafa útvegað þjóðverjum upplýsingar um flóttamenn undan nasismanum sem höfðu fengið dvalarleyfi í Danmörku.

Pelving var síðar strax leystur úr haldi í apríl 1940, þegar Þjóðverjar réðust inn í Danmörku. Ljóst er að Gunnar þekkti ekkert til Pelvings á tímabilin 1937 þar til Þjóðverjar réðust á Danmörku 9. apríl 1940, enda Pelving lengst af í fangelsi.

Íslenskir njósnarar nasista, sem gengu til liðs við njósnaapparat þjóðverja í Danmörku, tengdu Gunnar við Pelving. Pelving hafði samskipti við Gunnar eftir að hann kom aftur til Kaupmannahafnar árið 1941 og aðstoðaði Pelving og þýska njósnaútsendara í Kaupmannahöfn við að leita uppi Íslendinga sem ætlun Þjóðverja var að senda til Íslands til að njósna. Pelving þótti góður á Íslendingana því hann var drykkjuhrútur og það voru margir Íslendinganna sem hann fékk á njósnatjansinn. Aðrir, þýskur höfuðsmaður, sá um að heimsækja íslenska stúdenta, sem einnig fengust sumir til að njósna, jafnvel sumir hálfólmir, og einn maður vegna þrýstings þar sem kynhneigð hans var notuð gegn honum.

Samstarfsmaður Gunnars Guðmundssonar nasista, Max Pelving. Hann særðist illa þegar danska andspyrnuhreyfingin sat fyrir honum í Kaupmannahöfn árið 1943. Hann var síðan falinn á Jótlandi, þar sem hann var um tíma illræmdur fangavörður í búðum nasista þar.

Ekkert í dönskum skjölum bendir til þess að Pelving hafi starfað með Gunnari árið 1940-1941, eftir að Þjóðverjar leystu hann úr fangelsinu þar sem hann sat inni fyrir að njósna fyrir þá - eða fram fram til þess tíma að Gunnar var meðal 258 farþega á Esjunni í Petsamóförinni til Íslands í október 1940.

Hins vegar sagði einn Íslensku njósnaranna sem handteknir voru af Bretum á Íslandi að Gunnar hefði verið handgenginn dönskum njósnara sem hét "PELVIN". Engin vissa er þó fyrir því að Gunnar Guðmundsson hafi verið sá njósnari sem haldið hefur verið fram að Bretar hafi fengu pata af að væri með Esjunni sem fór frá frá Petsamo 5. október 1940. Það er aðeins óundirbyggð ályktun íslensk sagnfræðings, sem er ósönnuð.

Gunnar Guðmundsson var ekki skráður fyrir upplýsingum um íslensk málefni í njósnakerfi Þjóðverja fyrr en hann kemur til Kaupmannahafnar 23. apríl 1941 eftir sína margslungnu ferð frá Íslandi, yfir hálfan heiminn að því er hann á stundum reyndi að telja fólki trú um. Þá fór hann um Hamborg, þar sem hann upplýsti leyniþjónustu þýska hersins um fjölda hermanna á Íslandi.

Hins vegar kom Íslendingur, annar en Gunnar, sem ætlað var að njósna, til Íslands með Esjunni frá Petsamó.

Gunnar var lýst sem óreglumanni og hann dæmdur fyrir fjárdrátt

Eitt að því sem Gunnar sagði ekki þeim sem á hann vildu heyra, var að hann átti alla tíð í vandamálum með Bakkus. Bæði sálfræðingaskjöl frá 1944 og 1945 sem og vinir hans Íslenskir sem Bretar yfirheyrðu á á Íslandi lýstu honum sem drykkfelldum mjög. Einn félaga hans í Kaupmannahöfn, sem sendur var til Íslands til að njósna, lýsti honum 1941 sem  mjóslegnum manni, gulleitum á húð. Þessa lýsingu gaf njósnarinn Hjalti Björnsson sem var fangi Breta:

BJORNSSON described GUDMUNDSSON as a noted sponger, often drunk and borrowing money whenever he can.

Bretar tóku svo saman eftirfarandi lýsingu á Gunnari eftir yfirheyrslur á vini hans sem handsamaður var fyrir njósnir.

Gunnar komst einnig í kast við lögin eftir að hann sneri aftur til Kaupmannahafnar. Þann 8. desember 1942 var hann var dæmdur skilorðsbundnum fjögurra mánaða dómi fyrir fjárdrátt (og átta mánuði ef skilorð var brotið). Gunnar hafði svikið Íslending, sem vann í dönsku ráðuneyti, í viðskiptum með frímerki sem hann tók í umboðssölu. Gunnar  stakk undan gróða (400 kr.) þótt samið hafi verið um 100 kr. greiðslu til Gunnar fyrir að miðla sölunni.

Nú eru kannski farnar að renna tvær grímur á þá sem hlustað hafa á sögur Gunnars eða trúað jólabókum sem segja lausaralega og illa frá ævintýrum hans. 

Ferðin mikla frá Íslandi árið 1941

Í minningu Jóns Fr. Sigvaldasonar er að finna eina af mörgum ævintýralegum gerðum frásagna Gunnars Guðmundssonar um ferð Gunnars frá Íslandi til Danmerkur árið 1941, hálfu ári eftir að Gunnar kom til Íslands með Esjunni frá Petsamó. Hann sagði Jóni að hann hefði farið með skipi frá Íslandi til New York og þaðan til Sikileyjar, síðan  upp gegnum Evrópu og til Kaupmannahafnar.

Önnur gerð, sem Gunnar grobbaði sig af, var að hann hefði farið frá New York til San Francisco og með skipi til Japans, síðan gegnum gjörvöll Sovétríkin og þaðan komist til Kaupmannahafnar. Þangað kom hann, eins og fyrr segir í apríl 1941. Í Danmörku var Gunnar einnig tvísaga við yfirvöld er hann var yfirheyrður eftir stríð. Sagði annars vegar frá ferðinni Ísland - New York, San Francisco, Japan - Spánn - og Danmörk, og hins vegar ferð sem hljóðaði upp á Ísland - New York - Spánn - Danmörk. Hvað er réttast af þessu munum við seint vita, því vegabréf Gunnars frá þessum tíma glataðist. Þegar ég hlustaði á Gunnar fékk ég Sovétríkja-gerðina í hausinn, sem mér þykir allraólíklegust. Ég reyndi að bora í hvaða borgir hann hafði farið um í Sovétríkjunum, en kom þar að algjörlega tómum kofanum hjá karli. Honum var hins vegar mjög umhugað að segja mér hversu miklar hörmungar og illmennsku hann hefði séð í Sovétinu og að "Rússarnir hefði ekkert verið betri en nasistar".

Atvinnuveitandi Gunnars staðfesti þann 30. nóvember 1942, at Gunnar hafi sagt sér að hann hafi farið frá Bandaríkjunum beint til Hamborgar og unnið þar í 5 mánuði, áður en hann birtist í Kaupmannahöfn.

Meint ferð Gunnars frá Íslandi yfir Sovétríkin til Danmörku árið 1942, sem lýst er í bókinni Berlínarblús, var vafalaust algjör tilbúningur. Í bókinni er sú ferðatilhögun m.a. runnin undan rifjum Björns Sv. Björnssonar (forsetasonar). Gunnar hafði þó einnig sagt söguna mönnum í Kaupmannahöfn, sem síðar komust á einn og annan hátt til Íslands til að njósna fyrir Þjóðverja, því sú gerð sögunnar kemur fram í yfirheyrslulýsingum yfir íslendinga sem teknir voru fyrir njósnir af Bretum. Björn Sv. Björnsson gæti einnig hæglega hafa heyrt af þeim upplýsingum síðar. 

Líklegasta ferðin er að Gunnar hafi farið til Bandaríkjanna og að þaðan hafi hann komist til Evrópu, nánar tiltekið Spánar og Hamborgar. Sú gerð er einnig höfð eftir einum af vinum hans sem Bretar yfirheyrðu. Síberíuförin var að mínu mati tilbúningur, sem Danir sáu í gegnum; og það reiknaði Jón Fr. Sigvaldason, sem hafði heyrt þá gerð, einnig hárrétt út. Upplýsist það hér með blaðamanni Morgunblaðsins, sem vafalaust er eins og margir Sjálfstæðismenn alinn upp í þeirri leiðu möntru að Rússar hafi í engu verið betri en Þjóðverjar. Hverjir frelsuðu Auschwitz?

Hjálparhella Gunnars var SS-Untersturmführer Björn Sv. Björnsson, sonur fyrsta forseta lýðveldisins Íslands

Mörg andlit "sonar forsetans". Hann laug líka grimmt.

Af lýsingum geðlæknis í réttarhöldum gegn Gunnari, kemur greinilega í ljós, að menn töldu mögulegt að hann hafi af einhverjum ástæðum verið að gera sér upp geðveikina haustið 1944. Gunnar upplýsti, meðal annars við yfirheyrslur að honum líkaði hvorki dvölin í Waffen-SS né Þjóðverjar. Hann gerðist hræddur við að verða sendur á vígstöðvarnar. 

En "sonur forsetans, sem einnig var prýðis lygari, "reddaði svo málum, enda maður sem dæmdi fólk til dauða í hjáverkum og lagðist á ungar konar, sem hann hafði skaffað íbúð - Jú gögn eru líka til um það (sjá hér til vinstri á spássíunni hjá Fornleifi).

Björn Sveinsson Björnsson, sem vann á áróðurs- og njósnamiðstöðinni SS Standarte "Kurt Eggers" (Kurt-Eggers Stelle) i Kaupmannahöfn kom Gunnari á þriggja mánaða áróðursfréttaritaranámskeið hjá SS. Það var sumarið og haustið 1944. En lítið varð um fréttamannastörf á frontinum,þar sem hann veiktist í Berlín.

Það var í leyfi haustið 1943, að Gunnar Guðmundsson gerðist hálfsturlaður. Hann var eftir fangelsis og spítalavist sendur til München, en þar ágerðist sjúkdómurinn og hann var því sendur aftur til Danmerkur í mars 1945 og rúinn SS-búningi sínum við komuna til Kaupmannahafnar. Hann upplýsti sjálfur að hann hefði fengið að halda skammbyssu sér til varnar, því Þjóðverjar sáu hvert stríðslukkan stefndi. Það leyfi kom fram í herbók hans (Soldbuch)sem dönsk lögregla sá árið 1945.

Gunnar fór því aldrei á neinar vígstöðvar og var aldrei í haldi Rússa, eins og hann laug að Jóni Fr. Sigvaldasyni ásamt fleirum.

Gunnar kvæntist heldur aldrei í Kína, líkt og hann laug að Jóni Kr. Sigvaldasyni og mörgum öðrum. Gunnar átti tvo syni með danskri konu Gerdu Marie Nielsen, (f. 1927) sem starfaði lengi sem læknaritari. Synir þeirra fæddust 1956 og 1963. Þeir héldu lengi uppi uppi fyrirtæki sem bar nafn Gunnars Guðmundssonar, og er það enn skráð á fyrirtækjaskrá 10 árum eftir dauða Gunnars, þó engin sé starfsemin. Einn son átti Gunnar Guðmundsson frá fyrra hjónabandi með íslenskri konu (Jóhönnu Lauru Hafstein, sem fæddist árið 1906), sem var 10 árum eldri en Gunnar. Sá sonur fæddist árið 1948 og var læknir í Reykjavík. En þegar hann tók upp á því að verða geðveikur (að mati geðlæknis) árið 1944, upplýsti hann danska lækna að hann hefði eignast barn árið 1938 utan hjónabands á Íslandi, hann gaf hvorki upplýsingar um móður barnsins né nafn þess. Á stríðárunum var hann í tygjum við íslenska konu í Kaupmannahöfn Önnu Norðfjörð, sem var nokkrum árum eldri en hann.

Nei, Jón Fr. Sigvaldason misminnti ekkert. Gunnar Guðmundsson raðlaug að Jóni. Nasistar lugu alltaf að fólki. Þegar menn skrifa um íslenska nasista ber margs að varast, því vefur lyganna getur verið fjári flókinn hjá þeim sem þjónuðu Hitler á einn eða annan hátt.

Gunnar fékk upphaflega 12 ára fangelsisdóm í Danmörku

Það vekur mesta undran mína, af hverju einhver á Íslandi stóð í því að reyna að bjarga Gunnari Guðmundssyni úr 12 ára fangelsi sem hann var dæmdur í af borgarrétti hér í Kaupmannahöfn árið 1945.  Reyndar var dómurinn í undirrétti í hærri endanum, í samanburði við dóma sem aðrir hlutu fyrir sams konar brot. Dóminum var síðan breytt í eins árs dóm í júní 1946 og Gunnari sleppt. Gunnar fór til Íslands en mátti ekki snúa aftur til Danmerkur í 5 ár. 

Danski lögfræðingurinn, er var með mál Gunnars, vann starf sitt mjög vel. Þegar í undirdómi hafi einn dómaranna andmælt dómnum og taldi sá dómari, að tveggja og hálfs ára fangelsi væri betur við hæfi miðað við upplýsingar sem rétturinn hefði undir höndum. Ómenntaðir dómsmenn voru hins vegar á því að 12 ára  hentaði Gunnari. Sendiráð Íslands hjálpaði Gunnari lítið með yfirlýsingu sem þeir sendu áður en hann hann var dæmdur í 12 ára fangelsi, nema síður sé. 19. júní 1945 spurði íslenska sendiráðið hverjir möguleikarnir voru á því að hægt væri að fá hann leystan úr haldi. Gögn sem endurspegla þá fyrirspurn hljóta að vera til á Þjóðskjalasafni í Reykjavík. En 1946 lögðu dómarar áherslu á á það sem sendiráðið skrifaði þann 12. desember 1945 til dómsstólsins árið 1945:

"... En anden Sag er, at den Kendsgerning, at Tiltalte som Statsborger i andet Land i hvert Fald kun har stået i et meget løsere og mere midlertidigt Tilhørsforhold til Danmark end  danske Statsborgere",

Að lokum var dómurinn léttur um 11 ár - vegna þess að lögð var áhersla á að Gunnar hefði verið Íslendingur - erlendur borgari í Danmörku. Hvort það var eina ástæðan til þess að Danir sýndu vægð, verður ekki dæmt um að sinni. Verið er að rannsaka það. Íslensk yfirvöld höfðu ýmis tök á Dönum, sem notuð voru. Mér hefur verið sagt að líklega hafi íslenska ríkið borgað málskostnað árið 1946, en ég hef enn engar afgerandi sannanir fyrir því. Líklega eru upplýsingar að finna um slíkt í Þjóðskalasafninu í Reykjavík.

Gunnar Guðmundsson framdi, að því er við vitum, enga stóralvarlega glæpi fyrir utan hjálp við að finna menn til njósnaleiðangra til Íslands. Ekki er hægt að útiloka að upphaflega harkan í fyrsta dómnum hafi endurspeglað persónulegt álit dómsmanna vegna endanlegra sambandsslita Íslands og Danmörku árið 1944, en það verður þó ekki lesið út úr skjölum. 

Lokaorð til varnaðar

Ég furða mig alltaf á þeirri manngerð, sem kynslóð eftir kynslóð, hefur áhuga og jafnvel aðdáun á hernaði 3. Ríkisins, en sem hins vegar virðist ekki geta fengið sjálfa sig til að lesa bækur um öll fórnarlömb nasista og helstefnu þeirra og mannfyrirlitningu. Sumir rembast viða að líkja nasisma við kommúnisma. Hinn furðulegi áhugi á 3. ríkinu, SS-mönnum, morðingjum, vitorðsmönnum og meðreiðarsveinum þeirra um alla Evrópu og enn fjær, er sjúklegt fyrirbæri.

Þegar menn svo bjarga stríðsglæpamanni frá saksókn og fangelsisvist eða dæmdum nasistum frá fangelsisvist, líkt og íslensk yfirvöld hafa gert, er það og VERÐUR svartur blettur á sögu Íslendinga. Hann verður aldrei farlægður, ekki einu sinni með besta tjörueyði.

Ég hef haft fyrir sið, jafnhliða rannsóknum mínum á fórnarlömbum nasista, sem ég vinn enn að, að kynna mér niður í kjölinn hvers konar fólk nasistar voru, sér í lagi þeir sem Ísland ól. Lesið hér á vinstri spássíu Fornleifs sumt af því sem ég hef safnað í sarpinn um íslenska nasista. Þetta er aðeins lítið brot af því sem ég hefi undir höndum. Upplýsingum um íslenska nasista hef ég fyrst og fremst safnað til að leiðrétta ýmsar villur sem um þá hefur verið ritað á síðari árum. Af nógu er að taka, án þess að ég lýsi frati á bækur sem gefnar hafa verið út og sem fjalla um þessa ógæfulegu Íslendinga. Þeim bókum er þó um margt ábótavant.  Ég geri engan mannamun eins og þær. Mér er sama, hvort nasistinn var lítill karl og fátækur, ellegar stórlax  sem síðar gekk í Sjálfstæðisflokkinn.

Aðrir nasistar, líkt og t.d. rithöfundarnir Gunnar Gunnarsson og Guðmundur Kamban voru ekkert betri en saklausir sveitastrákar sem heilluðust af SS. Þannig er það nú. Við skulum ekki gera mannamun. Það er léleg sagnfræði.

Hvað lengi eigum við t.d. að sætta okkur að háttvirt Alþingi hafi rangfærslur um meðlimi þingsins í æviskrám þeirra á heimasíðu þingsins. Þar á ég við kaflann sem Alþingi hefur um Davíð Ólafsson. Miðað við hvað þar vantar má örugglega búast við því að Klausturbarsmálið verði falið af afrekaskrá brotamannanna í kynningu á þeim Alþingismönnum sem hlut áttu að máli í framtíðinni.

Nýlega greindi ég t.d. frá því hér á Fornleifi (sjá hér), að sonur Sveins Björnssonar, síðar forseta Ísland, sem var trúnaðarvinur Gunnars Guðmundssonar í Kaupmannahöfn, hefði dæmt fólk til dauða við störf sín í Kaupmannahöfn. Það hefur aldrei komið fram í neinum þeim útgefnu verkum sem hingað til hafa verið um íslenska nasista. En íslensk yfirvöld þekktu söguna, en völdu að halda henni leyndri. Í sömu grein sagði ég frá kynnum mínum af syni forsetans. 

Ég vona að mér endist aldur til að segja nánar frá ýmsu því sem ég hef sankað að mér af upplýsingum um íslenska nasista. Að minnsta kosti hér á Fornleifi, þó ég hafi sannast sagna almennt ekki mikinn áhuga á SS-sjálfboðaliðum,meðreiðarsveinum, þrammandi þjóðverjum eða fylgismönnum og langtímaaðdáendum þeirra íslenskum. Ég er ekki nasistaveiðari, þó ég hafi öðru hvoru starfað fyrir Simon Wiesenthal stofnunina (Simon Wiesenthal Center), aðallega deildina í Jerúsalem. Ef maður kann ekki sögu fórnarlamba nasista skilur maður ekki óeðlið sem m.a. fékk nokkra Íslendinga til að þjóna Hitler og pótintátum hans, sem eyðilögðu Evrópu og líf svo margra íbúa álfunnar.

Svo við snúum aftur af Gunnari Guðmundssyni. Hann var aðeins lítið peð í þeim hildarleik og leið kannski meira fyrir mistök fyrr á ævi sinni en menn annars staðar á þjóðfélagsstiganum sem fengu jafnvel hæstu stöður í íslensku þjóðfélagi.

Nýju fánar löggunnar

Eins og sjá má á myndinni hér fyrir ofan, eru flestir lögreglumenn ólmir í að vernda okkur gegn hættulegum öflum.

Einhver hefur sagt þeim í skólanum, að fólk á flótta sé allt saman hættulegt. Það var líka mantran þegar löggan tók á gyðingum sem flýðu til Íslands. Ég vil meina að flestir lögreglumenn séu bara illa launaðir Jónar og Jónur sem eru í afar óþakklátu starfi. Landslög sem lögreglumönnum eru sett í starfi eru nauðsynleg fyrirbæri í lýðræðisþjóðfélagi. En þegar þeir sem lögreglustörfum gegna þekkja ekki lög varðandi starf sitt, annað en kannski ákvæði heilagleika búningsins, er okkur vandi á höndum. Þegar þeir fara að skreyta sig með sérhönnuðum fánamerkjum sem tengjast öfgaöflum í fjarlægu ríki verður vitaskuld að blása í stóra viðvörunarlúðra.

Íslenskir lögreglumenn geta vitanlega haft öll heimsins áhugamál fyrir mér. Sumir spila jólalög fyrir gamla fólkið meðan aðrir fara í golf.

Æi, 0870 á Stöðinni æfir ekki listskauta, SHIT.

Enn aðrir láta húðflúra sig með Þórshömrum og gotnesku letri eins og hann 0780 af stöðinni, sem æfir barning hjá Mjölni, meðan að vöðvarýr starfsfélagi hans er ákafur áhugamaður um SS-pylsupartí. Hvorttveggja er óhollt í miklum mæli, svo ekki sé talað um húðflúrið á honum 0780.

En þegar laganna verðir fara að punta sig með furðufánum og setja þá á plögg sem þeir fá útdeilt í vinnunni - og þessi merki eru jafnan annars notuðu af öfgaöflum - er komið upp vandamál. Það er líka óeðlilegt í lýðræðisríki þegar löggur  gefa út bækur í útlöndum þar sem þeir mæra heri Þriðja ríkisins, morðingja þeirra sem íslensk yfirvöld og lögregla sendu úr landi eða höfnuðu hælisleit, þá er vert að staldra við og líta á málið í sögulegu ljósi og grafa aðeins í það, líkt og ávallt gerist hér á Fornleifi.

Sjáið þessa kumpána. Þeir voru hreinræktaðir nasistar sem stigu til metorða í lögreglunni og öðrum embættum í nýja lýðveldinu. Þessi með húfuna var í miklu uppáhaldi í Berlín og vildu þeir gera hann að ofursta á Íslandi. Hafa menn ekkert lært af bjánahætti 20. aldar?

Lögreglukonan með furðufánana á barminum er ekki ein um þetta sjúklega, afameríska áhugamál sitt; að búa til fána í anda öfgasamtaka og skiptast á þeim við samstarfsmenn sína.

En þetta eru sko ekki nein stimplatyggjómerki eða leikaramyndir sem hún og félagarnir skiptast á í vinnunni.

Ríkisstjórnin verður að láta fara fram óháða rannsókn á því, hvort öfgahópar hafi gerjað um sig í lögreglunni. Er t.d. í lagi að rannsóknarlögreglumaður gefi út bækur í útlöndum, þar sem hann mærir hernað 3. ríkisins? Herir 3. ríkisins stunduðu þjóðarmorð um alla Evrópu.

Íslenskri lögreglu hefur fyrrum verið stjórnað af tveimur nasistum og margir þekktir lögreglumenn á 20. öld höfðu verið í íslenskum nasistahreyfingum.

Öfgahyggja innan lögreglu í Svíþjóð og Noregi (ugglaust einnig í Danmörku) er illkynja mein sem Svíar og Norðmenn hafa tekið á. Ef slíkt gerjast í lögreglu okkar allra, þá verður að rífa æxlið upp með rótum.

Óháða rannsókn takk!

Fornleifur er lesinn víðar en áður var talið

Nú veit Fornleifur fyrir víst að neftóbaksfræði hans um íslenskt njósnakvendi eru lesin á flugvöllum í fjarlægum löndum. Njósnakvendið íslenska komst þó ekki með tærnar þar sem Mata Hari (mynd) var með háu hælana.

Síðastliðna nótt hafði prófessor Hannes Hólmsteinn Gissurarson samband við ritstjóra Fornleifs í tölvupósti. Hann var staddur einhvers staðar í útlöndum á milli kennslustunda. Hann kallaði það smáræði, en margt smátt er stórt. Hann var með þær upplýsingar að "sér hefði verið sagt", að íslenska njósnakvendið, sem ég skrifaði um á aðventunni árið 2017, væri rangt feðruð af mér.

Sko, þessi tíðindi úr útlandinu glöddu mig vitaskuld mjög, því ég hef síðan 2017, þegar ég varpaðu fram spurningu til lesenda minna ætterni njósnakvendisins í Kaupmannahöfn, ekki fengið nein svör. Nú kom loks svar og það sýnir að auki, að menn eru að lesa Fornleif á alþjóðarflugvöllum í stórum stíl.

Reyndar "feðraði" ég sjálfur ekki konuna í grein minni 2017, en tók hrátt eftir fyrrverandi ritstjóra Morgunblaðsins, nafna mínum sem var Finsen að eftirnafni.

Vilhjálmur Finsen skrifaði svo nákvæmlega um íslenska konu í tygjum við nasista, að ég fékk lýsingarnar aðeins til að passa við eina konu, Lóló fegurðardís. Lóló var jafnaldra njósnakvendisins Guðrúnar hjá Vilhjálmi, hún var rauðhærð, dóttir útgerðarmanns, hún hafði verið í leiklistarnámi í Þýskalandi og fékkst aðeins við leiklist í Kaupmannahöfn. Hver gat þetta verið önnuð en Lóló? 

Ég spurðu því í varkárni hvort njósnakvendið hjá Vilhjálmi Finsen væri Lóló sú sem giftist inn í Thorsættina (sjá hér). Ekki kom svarið fyrr en í nótt og það líklegast alla leið frá Suður-Ameríku og frá Hannesi Hólmsteini, sem hefur verið að vasast í neftóbaksfræði Fornleifs.

Hannes hafði heyrt, að njósnakvendið í Köben væri ekki Lóló heldur systir Guðmundar frá Miðdal. Þetta kom mér töluvert á óvart og fór ég að vasast í minnigargreinar um þær Guðrúnu Steinþóru, Sigríði Hjördísi, Karólínu (Líbu) cand.mag. og Ingu Valfríði (Snúllu) Einarsdætur. Ég útilokaði þegar Karólínu (f. 1912) og Ingu (f. 1918). Eftir að hafa ráðfært mig við sérfræðing um Guðmund frá Miðdal, sjálfan Illuga Jökulsson, taldi ég víst að það væri heldur ekki Guðrún, þó svo að njósnakvendið hefði verið kallað Guðrún hjá Vilhjálmi Finsen í minningarbók hans Enn á heimleið (1956)   

Þá var aðeins eftir Sigríður Hjördís Einarsdóttir, og í því að mér varð það ljóst kom tölvupóstur frá Hannesi þar sem hann sat á flugvelli og var að fara út í flugvél til að losa meiri koltvísýring.

Hannes skrifaði áður en hann fór í flugvélina að upplýsingar sem staðfesti að njósnakvendið, sem Vilhjálmur Finsen kallaði Guðrúnu, hafi í raun heitið Sigríður Einarsdóttir frá Miðdal og það kæmi greinilega fram í nýrri útgáfu bókar Þórs Whiteheads á Styrjaldarævintýri Himmlers.

Ekki var frú Sigríður, sem Vilhjálmur Finsen gerði að innanstokkshlut hjá nasistanjósnurum í Kaupmannahöfn, rauðhærð - tja nema að hún hafi litað hár sitt rautt um tíma  - líkt og Mata Hari gerði. Samkvæmt Vilhjálmi var njósnakvendið Guðrún fyrst í tygjum við þýskan njósnara árið 1938. Kannski gat Finsen ekki einu sinni farið rétt með ártöl. En í minningargrein um frú Sigríði frá Miðdal kemur fram að hún hafi gifst ekklinum Guðna Jónssyni (menntaskólakennara) sem þekktastur er fyrir útgáfur sínar á Íslendingasögunum. Þau létu pússa sig saman þ. 19. ágúst 1938.

Þór Whitehead birti gögn um að Sigríður Hjördís Einarsdóttir frá Miðdal væri njósnakvendið sem Vilhjálmur Finsen fabúleraði um sem rauðhærða leikkonu árið 1956.

Heldur hefur frú Sigríður verið kvikk í karlana, ef hún hefur vart yfirgefið þann þýska fyrr en hún var komið heim Íslands og lét látið pússa sig saman við Guðna Jónsson, ekkjumann með fimm börn.

Svona að dæma út frá myndinni af Sigríði, er mér nú næsta að halda að áhugi þýskra nasista á henni hafi nálgast hinn hræðilega glæp í þeirra herbúðum: Rassenschändung. Sigga er sýnilega dekkri á húð og hár en Mata Hari. En nú er hins vegar vitað það sem menn vissu ekki áður: Að Mata Hari var 100%  Fríslendingur og ekki af indónesískum ættum eins og margir trúðu hér fyrr á árum.

Nú er ég líklegast búinn að fá svar við spurningu minni frá 2017, þegar mér datt út frá upplýsingum helst í hug rauðhærð fegurðardís. Lýsingar Finsens pössuðu best við hana Lóló. Enginn Thorsari hefur greinilega talið ástæðu til að leiðrétta það. Kannski lesa Thorsarar heldur ekki Fornleif eins fjálglega og prófessor Hannes.

En ef það var hún Sigga frá Miðdal sem lék sér í Kaupmannahöfn, frekar en einhver Gudda - og alls ekki Lóló - er mér alveg sama. Ég bið þó alla Thorsara velvirðingar á því að hafa yfirleitt látið mér detta þá í hug í ættartengslum við nasískt njósnakvendi.

Það sem skiptir máli er, að það sé farið rétt með; hafa það sem réttara reynist. En ef ekki er einu sinni hægt að treysta fyrrverandi ritstjóra Morgunblaðsins, lifum við á válegum tímum. - Hins vegar, ef sumir heimsfrægir sagnfræðingar treysta Gunnari M. Magnúss hvað varðar skoðanir á útlendingum á Íslandi - þá skammast ég mér ekkert fyrir að hafa trúað Vilhjálmi Finsen. Enn verra er ef menn hafa á einhvern hátt leyft sér að trúa Kurt Singer og verkum hans. Kurt Singer getur á engan hátt talist trúanlegur um eitt eða neitt í bókum sínum um njósnara. 

Ég þarf hvorki lífsýni úr Siggu frá Miðdal né Lóló til staðfestingar, en bíð nú eftir sönnunargagni frá Hannesi Hólmsteini úr bók Þórs Whitehead, þar sem sannleikurinn um Siggu birtist samkvæmt HHG í annarri útgáfu Íslandsævintýris Himmlers en þeirri sem ég á. Ég á aðeins gulnað ljósrit af fyrstu útgáfunni.Önnur útgáfan var ekki til á flugvellinum þar sem Hannes var, svo hann gat ekki sent mér staðfestingu..

Legg ég að lokum til, að einhver íslenskur porn-director taki sig til og búi til ljósbláa stórmynd um íslenska njósnakvendið Helgu X frá Ydal og tengsl hennar við Þjóðverjann sem gekk jafnan í leðurkápu í Kaupmannahöfn og var með ljótt skylmingaör á (rass)kinninni.

Fornleifur segir mér nú, að sér hafi verið sagt, að búið sé að framleiða heila sjónvarpsþáttaröð um þetta njósnakvendi og það fyrir löngu síðan. Hér koma brot úr henni:

Hvenær leiðréttir Alþingi villur á vef sínum?

Á vef Alþingis eru upplýsingar um alla alþingismenn. Einn þeirra hefur gefið rangar upplýsingar um sjálfan sig, eða aðrir um hann. Hér á ég við Davíð Ólafsson sem var þingmaður 1963-1967 og einnig fiskimálastjóri og seðlabankastjóri.

Glæstur ferill Davíðs er útlistaður á vef Alþingis, en þar er þó hvergi minnst á pólitískan feril hans sem meðlims Þjóðernishreyfingar Íslendinga. 

Upplýst er að hann hafi fengið prófgráðu við háskólann í Kiel árið 1939.

Skjalasöfn í Þýskalandi finna engar upplýsingar um þá prófgráðu eða að hann hafi verið á lista yfir erlenda námsmenn við háskólann í Kiel.

Vitaskuld er ekki við Alþingi að sakast, ef þinginu hafa verið færðar rangar upplýsingar. Í Hagfræðingatali er því haldið fram að Davíð hafi verið Bac. sc. oecon. eða "bac[calaureus] sc[ientiæ] oecon[omicæ]. Það er bara einn galli á gjöf Njarðar við þessa upplýsingu, og það heldur stór. Ekki voru gefnar bakkalárusagráður í Þýskalandi að ráði eftir 1820 (þið lesið rétt: Átjánhundruð og tuttugu). (sjá hér og hér).

Óskandi væri að Alþingi tæki ekki þátt í hvítþvætti á íslenskum nasistum sem lugu til um menntun sína, Íslandi til vandræða á alþjóðavettvangi. Það þarf að gera betur hreint !

Myndin efst er af hálfóttaslegnum Davíð Ólafssyni. Hún var tekin á OECD-fundi. Engu er líkara en að Davíð hafi verið hræddur á meðal allra topp-hagfræðinganna sem þar voru staddir.

Íslendingar í hjarta Þriðja ríkisins

Fyrir síðara heimsstríð, og fram til 1940, fylgdist danska utanríkisþjónustan grannt með fólki frá Íslandi, sem nasistar höfðu boðið til ýmis konar mannfagnaða í Þýskalandi nasismans. Hér skal þó ekki ritað um Ólympíuleikana árið 1936 sem er kapítuli út af fyrir sig, heldur um Íslendinga sem dáðust af Þriðja ríkinu, og sömuleiðis þá sem boðið var þangað til að umgangast háttsetta nasista. Íslendingar létu nota sig, eins og svo oft áður, en margir þeirra voru einnig rétttrúaðir nasistar, sem heilluðust að Hitler og nasismanum.

Í þessum pistli, sem er í lengri kantinum, leyfi mér hér að nefna nokkur dæmi um hve vel áhyggjur dönsku utanríkisþjónustunnar sjást í skjölum frá þessum tíma. Þessar áhyggjur komu til vegna mjög náinna samskipta sumra Íslendinga við Þriðja ríkið, sem og umfjöllun nasískra fjölmiðla um Ísland og Íslendinga.

Gunnar Gunnarsson

Í færslunni hér á undan á Fornleifi, kom ég lítillega inn á hinn gráa kött á meðal Íslendinga sem sóttu Berlín og Þýskaland nasismans heim. Það var vitaskuld Gunnar Gunnarsson skáld. Þann 21. júlí 1936 hafði danska sendiráðið í Berlín t.d. samband við utanríkisráðuneytið í Kaupmannahöfn og lýsir ferðum Gunnars Gunnarssonar á vegum nasistafélagsins Die Nordische Gesellschaft. Því var m.a. stýrt af nokkrum af sömu einstaklingum sem einnig úthugsuðu gyðingaofsóknir nasista.

Gunnar í Köngigsberg (Kaliningrad) árið 1940.

Fyrir þessa heimsókn Gunnars árið 1936 var búið að veita honum frekar innihaldslausa nasistaprófgráðu og Gunnar gat nú titlað sig Dr.phil. h(onoris).c(ausa), þ.e heiðursdoktor, í Heidelberg, þar sem nasistar réðu nú lögum og lofum í háskólanum. Sporin eftir Gunnar eru mörg á þessum slóðum, og furðu sætir að Gunnarsstofnun á Skriðuklaustri sé beinlínis iðin við að fjarlægja alla vitneskju um samskipti Gunnars við háttsetta nasista í Þýskalandi. Slíkt er ekkert annað en gróf sögufölsun og vægast sagt nokkuð furðuleg hegðun á okkar tímum. 

Gunnar var og enn mikið skáld í margra augum, og sumir ímynda sér í ofanálag, að hann hefði átt Nóbelsverðlaunin skilin - Gunnarsstofnun á Héraði hefur meira að segja klínt mynd af Nóbelsmedalíu á nýa vefsíðu sína (sjá hér og sömuleiðis smælkið þar um þýsk samskipti hans). Í því sambandi má kannski nefna að stofnun Knut Hamsuns í Noregi leynir því ekkert, að Hamsun hafi verið hinn argasti gyðingahatari, þegar um slíkt hefur verið rætt. Heimalningarnir á Skriðuklausti eiga margt enn ólært.

Sigurbjörn Gíslason og dóttir hans

Nokkru eftir að Gunnar gerði hosur sínar grænar í Berlín, eða 28. júlí 1936, ritaði sendiherra Dana, Herluf Zahle til ráðuneytis síns í Kaupmannahöfn og segir frá ferðum Sigurbjörns Gíslasonar cand. theol., sem stofnaði elliheimilið Grund.  Sigurbjörn var með dóttur sinni í Berlín, þar sem þau voru m.a. gestir des Deutschen Frauenwerks (NS-Frauenwerks) í Berlín, þar sem þau hittu "Helgu allra Helgna". Hún hét Gertrud Scholtz-Klink, og var eftir stríð  yfirlýst glæpakvendi og fór huldu höfði og kallaði sig Maríu Stuckebrock.

Íslenskur guðfræðingur og dóttir hans hittu þessa konu sem framleiddi sex börn fyrir Þýska Ríkið. Hún hét Gertrud Scholtz-Klink, sem var helsta talskona þess að þýskar konur fæddu sem flest börn í þeim tilgangi að fjölga Þjóðverjum og hinum "aríska stofni", og auka þar með yfirráð Þjóðverja. Slík kynni eru álíka smán og þegar nútímafólk á Íslandi mærir og sækir heim hryðjuverkasamtök sem hefur sömu skoðun á hlutverki kvenna sem framleiðsludýr á fallbyssufóður. Þrátt fyrir þungan fangelsisdóm var Scholtz-Klink ávallt nasisti meðan hún hafði rænu til.

Árið 1938 fórst kona Sigurbjörns, Guðrún Lárusdóttir, alþingismaður fyrir Sjálfstæðisflokkinn, og tvær dætur þeirra með henni, þær Sigrún Kristín og Guðrún Valgerður í sviplegu dauðaslysi, þar sem bíll síra Sigurbjörns hentist bremsulaus í Tungufljót. Sigurbjörn var sem kunnugt er faðir Gísla Sigurbjörnssonar, sem síðar var forstjóri Grundar en einnig landsþekktur nasisti og oft uppnefndur Gitler.

Eiður Kvaran

Kvaran, sem var berklasjúkur nasisti (sjá hér), var einnig undir smásjá danska sendiráðsins í Kaupmannahöfn, og t.d. upplýsir sendiráðið ráðuneytið í Kaupmannahöfn um að út sé komin ritgerð eftir Eið í tímaritinu RASSE, sem bar titilinn Die rassischen Bestandteil des isländischen Volkes.

---

Áhugi Herluf Zahles

Herluf Zahle sendiherra Dana í Berlín varð með árunum í Berlín sífellt betur ljóst, að nasisminn var mikið mein. Hann ritaði einnig ráðuneyti sínu bréf varðandi heimsókn þýska konsúlsins Timmermanns í Hamborg, þar sem Günther Timmermann ræðismaður Þjóðverjar í Reykjavík sat fyrir svörum í nasistableðlum sem birtu viðtal við hann undir fyrirsögninni "Draumar og Veruleiki". Timmermann sem var ekki harðlínunasisti var giftur íslenskri konur. Hann var fuglafræðingur að mennt. Timmermann sagði frá því sem fyrir bar á Íslandi, jafnvel hreinskilningslegar en Íslendingar sjálfir, og Zahle lýsti skoðu sinni á viðtalinu við Timmermann á eftirfarandi hátt:

Drømmen var det nordgermanske Sværmeri, Virkeligheden en "Venstre-Instilling", som endogsaa har kommunistiske Reklameplakater mod Tyskland at opvise. Saavel herimod som mod Gæstevvenskabet misbrugende tyske Eventyrer, paakalder Konsul Timmermann den gode Vilje, den taktfulde gensidige Anerkendelse af hinandens særlige Ejendommeligheder.

Vart er hægt að skrifa þetta betur á þeim tíma er Íslendingar flykktust til Þýskaland Nasismans, og héldu var vatni yfir ágæti hans og Foringjans. Og í leiðinni baunuðu þeir á Danmörku við hvert tækifæri sem þeim gafst. Fyrir sumt fólk var nasisminn vel þegið "vopn" í frelsisbaráttunni - en Þjóðverjar hlustuðu lítt á slíkt, því þeir vissu hvaða ríki Ísland tilheyrði á þessum tíma.

Ýmsar aðrar heimssóknir Íslendinga voru til athugunar í sendiráði Dana, allt frá mönnum sem sóttu í námskeið í leirkerasmíði til karlakóra. Yfirgengilegur stíll Jón Leifs fór einnig fyrir brjóstið á Dönum, eins og áður hefur verið sagt frá á öðru bloggi mínu sjá hér). 

Allt þetta og meira er hægt að lesa um í gögnum í Ríkisskjalasafninu í Kaupmannahöfn, sem íslenskir sagnfræðingar, sem rannsaka Íslandi í síðari stríði, hafa alls ekki nýtt sér sem skyldi - eða yfirleitt komið þangað, nema kannski eina dagsstund. Þess vegna "myrti" t.d. íslenskur sagnfræðingur ungan þýskan gyðing sem vísað var úr landi á Íslandi.  Samkvæmt bókum og greinum íslensk sagnfræðings fórst maðurinn í helförinni, þó maðurinn hefði dáið úr krabbameini í bænum Horsens eftir stríð.

Sumum íslenskum sagfræðingum var reyndar meira annt um að halda þeim stjórnmálasamtökum sem þeir tilheyrðu flekklausum, en að skrifa söguna sem sannasta. Það hefur reyndar lengi verið vandi sagnfræðinga jafnt til vinstri og hægri á Íslandi - með nokkrum undantekningum þó.

Hér skulu til tekin nokkur dæmi um Íslendinga sem Danir fylgdust með í Þýskalandi nasismans, sem ég hef ekki ritað um áður á Fornleifi:

María Markan

María hélt sinn fyrsta konsert í Berlín laugardaginn 16 desember. Hún var rómuð mjög í Völkischer Beobachter, og margir nasistar komu til að hlusta á íslenska söngfuglinn. Fyrir konsertinn hafði Markan mætt í danska sendiráðið með íslenska ræðismanninum Jóhanni Þ. Jósefssyni ræðismanni Þjóðverja á Íslandi. Zahle skrifaði yfirboðurum sínum í utanríkisráðuneytinu í Kaupmannahöfn að hann hafi Frk. Markan  mismundandi ráð og boðið henni nauðsynlega hjálp að sendiráðsins hálfu.

Hann bætti síðan við:

"Derefter har Gesandskabet overhovedet ikke hørt nogetsomhelst til hende, hvilket er saa meget mærkeligere, som to af dettes Medarbejdere turde være kendt som Islandsinteresserede." 

Vart hefur Zahle gefið Markan ráðleggingar varðandi söng og sviðsframkomu. Ég vænti þess að ráðleggingar hans hafi gegnið út á umgengni við nasista, sem ung kona gæti misskilið.  Þetta var skömmu áður en María Einarsdóttir Markan var ráðin að Schiller-óperunni í Hamborg. Nasistum líkaði hún og söngur hennar.

Karlakór Reykjavíkur

Kórinn og kom til Berlínar í nóvember 1937, og hélt þ. 12. þess mánaðar konsert í mjög fámennum Bach-salnum á Lützowstraβe 7 (áður kallaður Blüthner-salurinn), undir stjórn Sigurðar Þórðarsonar en einsöngvari með kórnum var Stefán Íslandi. Zahle var mættur á tónleikana með dóttur sinni og nokkrum öðrum starfsmönnum sendiráðsins  og skrifaði skýrslu til Utanríkisráðuneytisins. Zahle upplýsir að kórinn hafi einvörðungu sungið  þýska "þjóðernissálma" fyrir hlé, þótt staðið hafi í söngskránni að einungis íslenskir söngvar yrðu sungnir utan tveir; Annar eftir F.A. Reissiger sem telst vera norskt tónskáld þó hann hafi fæðst í Þýskalandi og hinn eftir prins Gustaf Oscar af Svíþjóð og Noregi (1827-52). Zahle og og aðrir kröfðust þá úr salnum íslenskra söngva. Zahle var einstaklega hrifinn af Ave Mariu eftir Sigvalda Kaldalóns, og það varð dacapo.

Þjóðverjar (eða huganlega Guðbrandur Jónsson) hafa greinilega breytt dagsskránni og sett þýska þjóðernissöngva (nasistamúsík) á dagsskrána.

Tvennt fór mest fyrir brjóstið á Zahle varðandi kórinn, en var það alls ekki söngurinn sem hann rómaði mjög í löngu bréfi sínu til Kaupmannahafnar: Annars vegar var það hið algjöra skipulagsleysi ferðarinnar. Kórinn kom of seint til lofaðs söngs og hann hafði ekki haft samband við t.d. sendiráðið um aðstoð. Fámennið í Bach-salnum má fyrst og fremst skrifa á fararstjóri ferðarinnar, sem var annað aðalvandamálið samkvæmt Zahle. Það var enginn annar en Guðbrandur Jónsson (sem kallaður var prófessor um tíma). Zahle lýsir honum þannig í bréfi sínu til yfirboðaranna í Kaupmannahöfn:

".... Guðbrandur Jonsson, som under Koncerten gjorde mig sin opvartning, kjoleklædt og medalje-dekoreret, men hvis Egnethed til Hvervet dog vistnok turde være Tvivl underkastet."

Karlakórinn hélt áfram frægðarför sinni til Prag og síðar til Vínarborgar, Leipzig, aftur til Berlínar - og loks til Hamborgar, en þegar danska sendiráðinu í Berlín barst frásögn af konsert karlakórsins í Hamborg sem birtist í Hamburger Tageblatt, hnaut Zahle ekki um söngdóminn sem var ágætur, heldur um frásögn af titlum þeim sem Guðbrandur "vitlausi" veifaði um sig.  Hann var orðinn íslenskur Archaeologe, Professor und Doktor og ofan í kaupið Protockolchef Islands.  

Ekki má heldur gleyma Þýskalandsferð alþýðuflokksmannsins!! Guðbrands Jónssonar til Berlínar og Þýskalands árið 1936, þar sem hann talaði í þrígang í útvarp. Þjóðverjar buðu gerviprófessornum með sér til fangabúðanna Dachau í Bæjaralandi (vegna óska frá Guðbrandi sjálfum), sem hann lét víst vel af. Stórfurðulegt er hvernig að íslenskur "krati"  og kaþólikki hafði ánægju af að umgangast nasista og sjá skoðanabræður sína í fangabúðum fyrir skoðanir sínar. Þór Whitehead sagir frá því í Þýskalandsævintýri Himmlers (2. útg. 1998). Sjálfur tók Guðbrandur, sem sumir menn uppnefndu síðar sem Bralla, fram, að hann væri sósíaldemókrati. Árið 1938 ritaði hann er hann fann fyrir óánægju flokksfélaga sinna í Alþýðuflokknum:

Ég ætla hér að taka fram ... að ég er alþýðuflokksmaður, og að ég er því andvígur stjórnmálastefnu Natíónalsócíalista eða Nazista, eins og þeir eru nefndir í daglegu tali. Það má því enginn ætla að ég aðhyllist þær skoðanir, þo að mér þykir Þjóðverjar ágætir menn, og skylt, að andstæðingar stefnunnar beitist gegn henni með þeim rökum sem þeir ráða yfir. (Sja bók Guðbrands: Þjóðir sem ég kynntist : minningar um menn og háttu, Reykjavík: Bókaverzlun Guðm. Gamalíelssonar, 1938).

Síðar skrifaði íslenskur sjálfstæðismaður þetta til bresks nýnasista og helfararafneitara. Lausar skrúfur? Kannski eru menn bara svona á íslandi. Lögmaðurinn og sjálfstæðismaðurinn sem ritaði breska helfararafneitaranum bætti við: I am not saying, that I always agree with you, Dear Sir, but I like your books very much.

Líkt og áður fyrr eru nasistar nútímans fljótir að taka höndina, þegar litli fingurinn er réttur út. Lögmaðurinn bjóst líklegast ekki við því að helfararafneitarinn Irving myndi birta bréf sitt.

Kratinn, kaþólikkinn og nasistaaðdáandinn Guðbrandur Jónsson, tók síðar beinan þátt í ritun texta sem notaður var við brottvísun gyðinga frá Íslandi.

Hér má lesa um annan krata sem á margan hátt var skoðanabróðir Guðbrands.

Heimsóknir rektora Háskóla Íslands til Berlín

Nasistum þótti allra vænst um að fá íslenska menntamenn í heimsóknir til Berlínar. Þar vantaði heldur ekki viljuga meðreiðarsveina. Meðal þeirra var prófessor Alexeander Jóhannesson sem var rektor Háskóla Íslands á árunum 1939 til 1942.

Nordisches Gesellschaft og SA (Sturmabteilung, sem var á ýmsan hátt forveri SS) hélt honum kvöldverð til heiðurs á Hótel Adlon, þar sem mættir voru glæpamenn eins og Diedrich von Jagow.  Áður hafði Alexander Jóhannesson haldið fyrirlestur við háskólann í Greifswald.  Viti menn, Danir voru fljótir að senda upplýsingar um það til Utanríkisráðuneytisins í Kaupmannahöfn ( í bréfi dagsettu 7. Febrúar 1939). Vegna færni sinnar í þýsku, þar sem Alexander hafði menntast í Leipzig og Halle, þá sagði hann margt og sumt sem betur hefði verið ósagt. Meira um það síðar.

Síðar varð Alexander líklega frægari sem frímerki þar sem minnst var hlutverki hans í flugsögu Íslands; Menn sem þurftu mikið að skreppa til Berlínar voru vitaskuld miklir áhugamenn um flug:

Níels P. Dungal prófessor í læknisfræði, var á ferð í Berlín árið áður, nánar tiltekið í maímánuði 1938. Það ár var hann rektor Háskóla Íslands. Mánudaginn 30. maí hélt hann fyrirlestur með skyggnum um Ísland á 20. öld (Island im 20. Jahrhundert) sem var haldinn á Hótel Adlon fyrir samansafn háttsettra nasista. Friedrich Wilhems Universität zu Berlin hafði boðið Dungal að halda fyrirlesturinn.

Professor Dr. Niels Dungal

Dungal var hins vegar þegar í janúar sama ár mættur í Berlín, og ætlaði sér að tala við engan annan en Alfreð Rosenberg, sem þá starfaði í einni af deildum þýska utanríkisráðuneytisins, Ausvärtiges Amt. Rosenberg var einnig helsti hugmyndafræðingur þýskra nasista um gyðinga og síðar stríðsglæpamaður, og var tekinn af lífi fyrir stórfellt hlutverk sitt í helförinni gegn gyðingum. Hans málefni voru á tímabili í sér deild í ráðuneytinu, Aussenpolitische Amt der NSDAP (sem stytt var APA) sem í daglegu tali var einnig kölluð Amt Rosenberg. Fékk hún síðar heitið Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg. APA hafði lengi til húsa í hliðarbyggingu við hið margfræga og glæsilega hótel Adlon, sem nasistar gerðu fljótlega að sínu hóteli og ballsal SS.

Alfred Rosenberg stjórnaði einnig Die Nordische Gesellschaft, andlegri taug Gunnars Gunnarssonar í Þýskalandi, sem sumir sögulausir menn á Íslandi hafa leyft sér að kalla Norræna Félagið í þýðingum.

Fanginn Alfred Rosenberg bíður dóms

Die Nordische Gesellschaft bauð Dungal í hádegisverð á hinu dýra Adlon-hótelinu í Berlín og þangað mætti Zahle sendiherra Dana, en ekki mjög fjálgur. Fyrir utan að Zahle segði yfirboðurum sínum í Kaupmannahöfn frá þessum hádegisverði sem Dungal var heiðursgestur í, var sagt frá honum í einu helsta blaði nasista Völkischer Beobacther þann 23. janúar 1939. Þannig notuðu nasistar Íslendinga, og þeir voru greinilega upp með sér rektorarnir af þessum tengslum sínum.

Fljótlega rann upp fyrir Zahle sú staðreynd að Níels Dungal hefði með kynnum þeirra fyrst og fremst áhuga á að tala máli öfganasistans Friedrich Walterscheids, sem stundað hafði nám við Háskóla Íslands. Stúdentinn Walterscheid, þótti ræðismaður Þjóðverja í Reykjavík, Günther Timmermann, ekki standa sig nógu vel í stykkinu og réðst því líkamlega á Timmermann á fundi sem haldinn var í Germaníu, vinafélagi Þýskalands og . WalterscheidÍslands taldi að Timmermann hefði ekki kynnt nægilega vel eðli þrælkunarbúða nasista sem þeir kölluðu þá "þegnskylduvinnubúðir". Nasistar völdu alltaf vel nöfn á skítverk sín. Waltersceid gerði sér lítið fyrir og sló Timmermann. Þessu fúlmenni, sem hafði numið við HÍ, var vísað til Þýskalands fyrir bragðið eftir að Timmermann kærði athæfi hans til sendiherra Dana í Kaupmannahöfn. 

Zahle upplýsir 24. janúar 1938, að hann teldi að Dungal væri nú búinn að gefa þau áform sín upp á bátinn að aðstoða Walterscheid. En aldeilis ekki - Dungal rektor ritar Zahle aftur frá Reykjavík 10. febrúar 1938 Í því bréfi kemur í ljós að Dungal er einn þeirra Íslendinga sem hve mest vilja losna við hinn "gagnrýna Timmermann". Reyndar voru það flestir félagsmenn í félaginu Germaníu, sem kröfðust þess. Dungal skrifar m.a. í stuttu bréfi sínu til Dungals:

"Vi har stadig noget vrövl med vor tyske Konsul som vi alle gerne vil vere fri for og forhaabentlig ogsaa snart bliver, men den sag skal jeg ikke yderligere betynge dem med."

En áður en Zahle fékk þetta bréf frá Dungal, sem kenndi í brjósti um öfgapiltinn sem sló Timmermann utan undir, og sem hafði gefið Walterscheid sín bestu meðmæli, ritaði Zahle utanríkisráðuneytinu í Kaupmannahöfn bréf, þar sem hann skýrði hvernig hann hafði ráðlagði Dungal að láta málið kyrrt liggja.

En hafði Dungal samband við Auswertiges Amt, eða aðrir íslenskir Þýskalandsvinir? Það er mjög líklegt. Ólíklegt er að Dungal segi satt frá í bréfi sínu til Zahle. Mjög líklega hefur hann einnig velt þessu máli við aðra valdamenn í Berlín en Alfred Rosenberg, því skömmu síðar var Timmermann hrakinn úr embætti sínu á Íslandi og kallaður heim og varð að þola erfið ár í herþjónustu á stríðsárunum. En til Íslands erkinasisti, SS-maðurinn Gerlach, sem lítt var rómaður, og ekki syrgður þegar Bretar tóku hann til fanga árið 1940.

Svo vinsæll var Dungal í Berlín, að hann var aftur kominn til borgarinnar í maímánuði 1938, eins og áður greinir, og hélt nú skyggnuljósmyndasýningu um Ísland á 20. öld. Herluf Zahle sendiherra fann sér gilda ástæðu til að fara ekki á fyrirlesturinn og sendi Helga P. Briem, íslenska sendiráðunaut (verslunarfulltrúa) í sinn stað.

Dungal fór svo heim til íslands og hélt áfram sínu daglega amstri við Háskóla Íslands og í frítímum sínum ræktaði hann brönugrös (orkídeur). 

Óskandi væri að Háskóli leiðrétti ófullnægjandi ævisögur fyrrverandi rektora háskólans. En af þekkingu minni af þeirri stofnun, hef ég samt á tilfinningunni að seint muni svo fara. Feluleikurinn kringum hinn Nóbelsrúna verðlaunagrip Gunnar á Skriðuklaustri er nefnilega nokkuð algengt fyrirbæri í íslensku þjóðfélagi eins og flestum er nú kunnugt um.

 

*Ítarefni um íslenska nasista, sjá dálkinn til vinstri.

*Áhugverð lesning fyrir þá sem hafa áhuga á íslenskum nasistum: Rannsökum nasistana í Sjálfstæðisflokknum!

The Gunnarsson Nazi Hush

The Gunnar Gunnarsson Center (Gunnarsstofnun) at Skriðuklaustur in East-Iceland is still more or less silent about Icelandic author Gunnar Gunnarsson´s Nazi sympathies.

Icelandic author Gunnar Gunnarsson´s Nazi ties have been dealt with earlier here on the Fornleifur-blog (see articles below on the left side column). A center in the east of Iceland, dedicated to the memory of Icelandic author Gunnar Gunnarsson (1889 - 1975), which should tell the punlic about the life and promote the work of Gunnar Gunnarsson, still chooses to do so by leaving out crucial information about Gunnar Gunnarsson´s naive Nazi sympathies.

Visitors at Skriðuklaustur, formerly the home of Gunnarsson, will only be presented by a small portion of the story about Gunnar Gunnarsson contacts with Nazi organizations and his visit to Hitler in 1940. That is plain and simple a historical distortion, funded by the Icelandic state and the sinister indifference of the director of the center.

To remind the center at Skriðuklaustur and the Icelandic authorities, who run this center, that they are distorting history, Fornleifur is publishing this photograph of Gunnarsson in Germany in the early 1930s. At the far left we see Danish Ambassador Herluf Zahle, who in 1940 loathed Gunnar Gunnarsson´s Nazi sympathies and his activities in Germany.  

On 31 January 1940, Ambassador Zahle reported to the Foreign Office in Copenhagen about Gunnar Gunnarson´s Nazi-friendly activities in Germany, and the one instance when Gunnarsson mistakenly claimed that the 1918 Versailles-treaty definition of Schleswig border of Denmark was "more than just any other border". For this, one daily in Germany, the Niederduetscher Beobachter in Schwerin, defined Gunnarsson statement as anti-German (Undeutsch). However, that single failure on behalf of Gunnarsson, reported on the 4th of February 1938, didn´t destroy his good reputation and popularity in the Third Reich.

In January 1940 Dansih ambassador Herluf Zahle notified his superiors in Copenhagen,that Gunnarsson was visiting Berlin and stated that he was personally not going to support Gunnarsson´s cause by attending the lecture at a seminar held by Die Nordische Gesellschaft, which was a Scandinavian-German organisation highly infiltrated by the SS. Zahle sent one of his junior diplomats to attend. The day after, when Gunnar Gunnarsson was invited to lunch in the Danish embassy, Zahle told Gunnarsson to his face his decision not to attend Gunnarsson´s Nordische Gesellschaft speech.

Please tell all visitors at the Gunnarsson Center at Skriðuklaustur about this, as well as ALL other aspects of Gunnarsson´s contacts with the Nazis. If that doesn´t happen, the Gunnar Gunnarsson Center cannot be taken seriously.

Instead of this rather limited and contrafactual narrative about Gunnarsson´s activities in Nazi-Germany, the center should also tell the visitors how negative Gunnarsson´s attitude towards Nordic States´ collaboration was after the war. That was noted by the Danish Foreign Ministry, which archived the below clipping from the Danish daily Information, written by an Icelandic journalist who wrote under the pseudonym Hamar.

The above photograph shows the following people - from the left: Herluf Zahle, author Clara Viebig, who was married to a Jew, Gunnar Gunnarsson and the Austrian Jewish author Vicky Baum, many of whose books were filmatized. The photograph is taken at a party in the Press Club in Berlin in 1930, before Vicky Baum emigrated to the USA. The Nazis called her a jüdische Asphaltliteratin (Jewish tarmac author).

Thorsaraviðbætur - giftist íslenskt njósnakvendi Thorsara?

Ævisöguritun er ein strembnasta list sem sögur fara af. Þeir sem skrifa ævisögur geta átt von á því að móðga stóran hóp fólks sem þótti meira til mannsins sem ritað er um koma en það sem höfundur ævisögunnar dregur fram. Aðrir sögumenn verða hins vegar ástfangnir af aðalpersónunni og skrifa helgirit. Vandamálið fyrir höfunda sem skrifa á tímalaunum eða sem verktakar fyrir fjölskyldur sem vilja eignast ævisögu um löngu látinn ættingja vorkenni ég hreinlega. Það getur ekki verið skemmtileg iðja nema ef einstaklingurinn sem skrifað um hafi ekki verið barnanna bestur og helst hálfgerður bófi. Engla og ættarljós hlýtur að vera mjög leiðinlegt að skrifa um. Slíkt fólk er litlaust og um það á að rita helgisögur með jarðteiknalista aftast.

Guðmundur Magnússon er orðinn einn helsti ævi- og ættasöguritari landsins og hefur farist það mjög vel úr hendi. Hann er með þeim bestu í þessari vandmeðförnu list. Hann er nú með bók í um Eggert Claessen hátt á sölulistum fyrir jólin, og margfræg er bók hans um Thorsarana sem kom út hér um árið og sem ég hef haft mikla ánægju af að lesa. Bókin er það sem menn kalla eye-opener.

Þótt ég fari aðeins niður í eyður og skalla á Thorsarabókinni, ber ekki að líta á það sem gagnrýni, heldur sem viðbætur við verk sem stendur vel undir nafni.

George Lincoln Rockwell um Ísland og "gyðingana tvo" á Íslandi

Torsararnir munu hafa valdið sögumanni sínum Guðmundi nokkrum höfuðverk, því þegar upp var staðið líkaði ekki öllum Thorsörum sem greiddu fyrir verkið við það sem skrifað stóð, og var þar fyrst og fremst kaflinn um bandaríska nasistann Rockwell sem fór fyrir brjóstið á velefnuðum Thorsörum sem héldu Guðmundi uppi meðan hann skrifaði um afrek forfeðra þeirra.

Er nema von að menn vilji sem minnst heyra um hundsbrund eins og George Lincoln Rockwell, sem sló konuna sína og var hið mesta fúlmenni sem rekið hefur á fjörur Íslands.  Árið 1961 lýsti þessi ógeðfelldi maður eftirfarandi kom fram í  viðtali við hann í ögrandi vikublaði sem kallað var Realist, og vitnaði fjöldi blaða í Bandaríkjunum í þetta viðtal vikurnar á eftir:

"... What about the murder of six million Jews and those gas ovens? Rockwell claims they were built AFTER the war, by Jew, of course- "just like they put on their Hollywood movies." Yet, says the leader, he has evidence of millions of "traitors" in this country, and when he comes to power "we will bring them berfore the juries.  And if they´re convicted, we´ll gas ´em."

Rockwell, 43, claims to have a great silent following in this country and around the world. He expects the first Nazi governmen in, of all places, Iceland within four to five years. "Our best information is that there are only two Jews in Iceland." He predicts he will be elected govenor of Virginia in 1964 and president of the United States in 1972."

Ekki veit ég hvort Guðmundur Magnússon ritaði svo náið um þennan tengdason Thorsaranna, að þetta hafi verið með, en fyrst upplag bókar hans var að sögn hafnað og nýtt var prentað það sem Rockwell-meinið var minna áberandi í sögu Thors-ættarinnar.

Hann var ekki beint óskadraumur tengdamömmu auminginn hann Rockwell.

Þó svo að bók Guðmundar hafi komið út og hann haldið því fram, með tilvísun til þess er þetta skrifar, að Thorsarar væru nú örugglega ekki af gyðingaættum, héldu menn áfram að halda því fram. Enn sést því fleygt að ástæðan fyrir því að Thor Thors hafi viðurkennt Ísraelsríkis árið 1948 hafi verið vegna ættartengsla við gyðinga. Engin ættartengsl við gyðinga er að finna meðal Thorsara og "útlit" það sem menn tengdu meintum gyðingauppruna Thorsaranna er að öllu leyti komið úr rammíslenskri ætt íslenskrar eiginkonu Thors Jensens.

Bróðir Thors Jensens, gyðingahatarinn Alfred J Raavad

Guðmundur Magnússon leitaði við skrif bókar sinnar um Thorsararna til mín vegna þeirra þrálátu farandsögu að Thor Jensens hefði verið af gyðingum komminn. Ég leitaði til ýmissa sérfræðinga í Danmörku til að ganga úr skugga um þetta og Guðmundur vitnaði í mig um að þessi mýta væri fjarstæða. Því hef ég ekki fallið ofan af síðan. Hins vegar kynnti ég síðar hér á Fornleifi kynnti til sögunnar áður ókunnan, eldri bróður Thors Jensens, sem um tíma var merkur arkitekt vestan Atlantsála, en einnig hinn argasti gyðingahatari. Hann hét Alfred Jensen Raavad (einnig skrifað Råvad; 1848-1933 - Sjá mynd hér til vinstri).

Hér á Fornleifi birtust tvær greinar um karlinn (hér og hér) og m.a. var greint frá tengslum hans við flokk í Danmörku sem kallaður var Foreningen til Fremmedelementers Begrænsning , en nafninu var síðar breytt í Dansker Ligaen sem hafði lítið annað á stefnuskrá sinni en hatur og illindi út í gyðinga.

Eftir uppljóstrunina um gyðingahatarann sem var bróðir Thors Jensens, mætti halda að frændgarður Thorsaranna væri orðinn það sem Þjóðverjar kalla svo lýsandi "salonfähig".

Nei, aldeilis ekki. Eins og í öllum góðum ættum, sem stórar ættarsögur eru skrifaðar um, er alltaf eitthvað kusk á hvítflibbanum og ryk sem gleymst hefur undir gólfteppunum.

Eftir þetta langa og ertandi forspil erum við loks komin að söguhetjunni í þessari frásögn, henni Lóló.

Lóló eða "Guðrún" ?

Lóló, eða Ólafía Jónsdóttir (12.10. 1919-29.5.1993) var einnig tengdadóttir Thorsaranna, gift inn í hina merku fjölskyldu líkt og vitleysingurinn Rockwell, sem menn káluðu að lokum í Bandaríkjunum eins og óðum hundi - sem hann og var.

Lóló var hins vegar hið mesta ljós, Reykjavíkurmær og dóttir mikils útgerðarmanns Jóns Ólafsson forstjóra Alliance, sem kosinn var á þing fyrir Sjálfstæðisflokkinn árið 1937, en lést því miður áður en hann gat tekið sér setu þar.  Lóló var að því er við best vitum mjög greind stúlka og lauk stúdentsprófi aðeins 17 vetra. Lóló/Ólafía Guðlaug  er þó varla nefnd í bók Guðmundar Magnússonar um Thorsaranna, nema að Thor Guðmundsson Hallgrímsson (dóttursonur Thors Jensens) kvæntist henni árið 1942.

En það hefði nú mátt nefna að hún Lóló var líka bráðhugguleg og margt til lista lagt, og hún var meira að segja fyrsta fegurðardrottningin sem kosin var á Íslandi en það var sumarið 1939. En það var nú ef til vill frekar aum keppni því keppendur sem sætari voru en Lóló og tilheyrðu sauðgrárri alþýðunni máttu ekki vera með í keppninni. Fyrsta fegurðarkeppnin í Reykjavík var aðeins fyrir betri-borgaradætur og fór fram í Vikunni. Hugmyndin um yfirburðafríðleika íslenskra kvenna er því ekki alveg ný á nálinni. Bregðum niður í greininni „Fríðustu dætur Íslands” sem birtist í Vikunni árið 1939:

Það er mál þeirra manna, sem víða hafa farið, og margar konur séð, að hvergi geti fegurri konur en á voru landi, Íslandi. Og þetta er ekki skrum, því að íslenzka stúlkan er hvort tveggja í senn: fagurlimuð og andlitsfríð. En þar við bætist sú sjaldgæfa gjöf guða, er þær hafa í ríkari mæli en nokkrar stallsystur þeirra, er í öðrum þjóðlöndum lifa, þá náðargjöf, sem á flestum Evrópu-málum nefnist: charmé. Það orð er einnig vel skiljanleg íslenzka í Reykjavík.  Glæsileiki hennar á sjaldnast skilt við fágaðan kvenleika yfirstéttarkvenfólks erlendis, en er runninn frá öðrum og heilbrigðari rótum.

    Auk þessa er íslenzka stúlkan yfirleitt blátt áfram í fasi, svo að stundum getur valdið misskilningi í bili. Glæsileiki hennar á sjaldnast skilt við fágaðan kvenleika yfirstéttarkvenfólks erlendis, en er runninn frá öðrum og heilbrigðari rótum. Fyrir tæpum mannsaldri vorum  við Íslendingar nær einvörðungu bændaþjóð, og það á allfrumstæðu stigi, tæknilega séð. Bókmenningu áttum við næga, og það, sem henni fylgdi, en á þessari öld, og einkum síðustu 20 árin hafa Íslendingar breytt mjög um viðhorf og lífsvenjur, og það svo, að halda mætti, að þeir hefðu stokkið yfir aldir, — eða eins og greindur maður komst að orði: Að Íslendingar hefðu stigið úr hjólbörunum beint upp í flugvélina. Af þessu hefir eðlilega leitt ýmsan glundroða og flaustur í þjóðfélaginu, þótt betur hafi farið, en ætla mætti. Það má slá því föstu, að sá hluti þjóðarinnar, sem bezt hefir runnið þetta skeið, séu íslenzku stúlkurnar. Hver skyldi trúa því, er hann lítur yfir danssal, fullskipaðan ungum, íslenzkum meyjum, að þær væru dætur kotunga og fátækra fiskimanna í ótal ættliðu, og eigi allar þeirra hafi slitið barnsskónum við aðgerðir á fiski, línubeitingar, við smalamennsku og votaband. Í þeim sal myndi ókunnugum ganga illa að segja fyrir um það, hverjar stúlkurnar væru af alþýðu komnar, og hverjar af hinni svokölluðu yfirstétt, — og skilur hér í þjóðfélagslegu tilliti mjög á milli þeirra og stallsystranna erlendis.

Hánorrænt njósnakvendi?

Svo er nú það. Aldrei hefur vantað lofið á hina íslensku konu. jafnvel þegar menn voru "að stíga úr hjólbörunum upp í flugvélina" eins og Vikupenninn komst svo faglega að orði. Þegar Lóló hafði verið kosinn (sjá hér) var þetta einnig prentað í Vikunni:

Og vestur eftir Austurstræti trítlar hin unga fegurðardrottning Íslands, léttstíg og hvöt í spori eins og æskan. Hún er hánorræn að yfirlitum, 117 pund að þyngd, 169 sentimetrar á hæð, notar skó nr. 36 og hefir gulbjart, náttúruliðað hár og perluhvítar, fagrar og sterklegar tennur. Vonandi bítur hún ekki frá sér með þessum gullfallegu tönnum!

Menn gátu kosið á milli nokkurra ungra kvenna sem myndir voru birtar af en þær voru ekki nefndar á nafn, svo líklega verðum við að viðurkenna að hlutleysi var þó einhvers staðar til staðar í þessari keppni. Lóló er nr. 3, en mér þykir nú nr. 1 vera fallegust. Nr. 2 er nú alveg eins og hryssa, ef ég má segja mitt álit, og miklu líkari njósnakvendi en Lóló.

Eins og síðar kom fram í Vikunni hafði Lóló haldið ung til listanáms í Þýskalandi. Í þá átt hafði hugur hennar snemma beygst. Hún dvaldi í um tvö ár í München og lærði leiklist, en um þennan kafla sögu hennar er lítið skrifað í minningargreinum um hana í Morgunblaðinu þegar hún andaðist árið 1993.

Hér er Lóló nr. 3 í kynningu á keppendum í fegurðarsamkeppni sem Vikan stóð fyrir (sjá hér og hér).

Ekki var það nú ástæðan fyrir því að Fornleifur fékk áhuga á Lóló. Það var hins vegar safarík frásögn Vilhjálms Finsens eins af fyrstu ritstjórum Morgunblaðsins og síðar sendiherra í öðru bindi endurminninga sinna sem hann kallaði Enn á heimleið. og sem út kom hjá Almenna Bókafélaginu árið 1956. Þar greinir Vilhjálmur frá ungri íslenskri konu sem komin er úr leiklistanámi í München og fer síðan með miklum pilsaþeytingi í heimi nasistanjósnara í Kaupmannahöfn.

Hvort saga Vilhjálms Finsens er alsönn er ég ekki dómbær á, en það sem hann ritar að konan sem hann kallar "Guðrúnu" hafði verið í München og að hún hafi kynnt sig í Kaupmannahöfn sem dóttur manns sem "ætti hluta af íslenzka fiskiflotanum", getur vart verið um aðra konu að ræða en Ólafíu Jónsdóttur, Jóns Ólafssonar í Alliance, sem um tíma var talið ganga næst Kveldúlfi Thorsaranna á velmektarárum þessara íslensku stórfyrirtækja.

Vilhjálmur Finsen gefur í skyn í bók sinn sem kom út árið árið 1956, að unga leikkonan sem hafði alið manninn í Þýskalandi nasismans hafi leikið sér nokkuð óvarlega með háttsettum þýskum nasistum og njósnurum í Kaupmannahöfn og að það hafi komið til tals að hún væri með í njósnaleiðöngrum. Vilhjálmur skrifaði að Horst Pflugk-Harttung, sem kom ásamt bróður sínum Heinz að morði Rósu Luxemburg og Karl Libeknecht árið 1919 í Berlín, hafi reynst "Guðrúnu" sem leiðarljós í Kaupmannahöfn. Allt sem ég hef lesið um Horst Pfugk Hartung í dönskum dómskjölum sýnir mér að hann hafi verið hið argasta illmenni.

Nú er orðið fjandanum erfiðara að ná í ævisögu Vilhjálms Finsens. Það er eins og hún hafi lent á skipulagðri bókabrennu, því svo sjaldgæf er hún orðin. Ég náði samt loks í slitið eintak sem Lestrafélag Skeiðahrepps hafði fargað og sem var komið í sölu hjá fornbókasala einum á Selfossi sem oft bjargar manni með það sem manni er vant um. Læt ég hér fylgja síður þær sem Vilhjálmur Finsen skrifaði um "Guðrúnu" sem hafði svo æði náin kynni af toppnasistum og njósnurum í Kaupmannahöfn.

Nú veit ég ekki, hvar Vilhjálmur Finsen keypti ölið, en læt samt flakka frásögu Finsens, sem þið getið lesið hér, í von um að sú frásaga  verði leiðrétt, eða að betri eða réttari upplýsingar fáist um konuna sem gerði nasistana í Kaupmannahöfn svo helvíti "geil". Enginn amaðist út í þessa lýsingu Finsens sendiherra á "Guðrúnu" njósnakvendinu í Kaupmannahöfn, er bók hans Enn á heimleið kom út árið 1956. 

Þess bera að geta að Horst von Pflugk-Harttung, njósnaleiðtoginn sem nefndur er af Finsen, var í Danmörku undir því yfirskini að hann væri blaðamaður en hann hélt um njósnahring sm kallaður var ”Auslandsspionage Nord”. Pflugk-Hartungg sem var dæmdur af Dönum í fangelsi fyrir njósnir árið 1938, en leystur úr haldi er Þjóðverjar þrömmuðu inn í Danmörku árið 1940. Hann stjórnaði tugum njósnara, þýskum, dönskum, sumum háttsettum embættismönnum, og íslendingum. Ég hef t.d. skrifað um hann hér. Paul Burkert, sem Finsen kallar Burchardt, á hin íslenska "Guðrúnu" að hafa verið tygjum við. Burkert var slyngur að laða fólk að sér, og því hefur verið lýst svo af Thor Whitehead, að Kristján Eldjárn hafi haft þó nokkuð mikil afskipti af manninum, áður en danski arkitektinn og fornleifafræðingurinn Aage Roussell, sem rannsakaði Stöng í Þjórsárdal á undan mér, bannaði Eldjárni það. Í Danmörku vissu menn vel hvað fyrirhugaður fornleifaleiðangur Þjóðverja á Íslandi gekk út á.

Blaðsíða í skýrslu frá yfirheyrslum bandaríska flotans á Pflugk-Harttung í Arizona eftir stríðið (1945), þangað sem hann hafði verið fluttur sem fangi frá Frakklandi út í eyðimörk. Í Arizona viðurkenndi hann að hafa sjálfur drepið Karl Liebknecht árið 1919. Yfirmaður "Guðrúnar" njósnakvendis í Kaupmannahöfn var því ótíndur morðingi og hryðjuverkamaður. Burkert, viðhald "Guðrúnar" útgerðamannsdóttur, var hins vegar að öllum líkindum tekinn af lífi af Rússum fyrir glæpi í fangabúðum nasista.

Ég bar söguna um Lóló undir Guðmund Magnússon höfund bókarinnar um Thorsarana áður en ég birti þessa grein sem þið nú lesið. Guðmundur kannaðist ekki við sögu Vilhjálms Finsens af dóttur eins helsta útgerðamannsins í Reykjavík, konu sem um tíma átti í tygjum við nasistanjósnara í Danmörku næstum því barnung að aldri.

Ef það var ekki fegurðardísin Lóló, hver var þá konan, sem átti einn helsta útgerðamanninn á Íslandi fyrir föður og sem lærði um skeið í München og sem tilbúin var í tuskið með nasistum samkvæmt Vilhjálmi Finsen?

Hér lýkur nú sögunni af nasistadraugum Thorsfjölskyldunnar. Allar frekari upplýsingar væru vel þegnar. Í minningargrein um Ólafíu Guðlaugu Jónsdóttur Hallgrímsson árið 1993 í Morgunblaðinu er þannig ritað að allt hafi bent til þess að menn hafi óskað sér að minningar um veru Lóló í Þýskalandi og Danmörku yrðu látnar óhreyfðar í öskustó síðari heimsstyrjaldar:

Lóló hafði góðar námsgáfur og lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík aðeins 17 ára gömul. Hún fór síðan til München til listnáms, en seinni heimsstyrjöldin batt enda á þá drauma. Hún kom heim skömmu áður en stríðið hófst og hvarf ekki til náms að nýju. Flest allt, sem hún hafði gert í listnáminu þar, varð eftir í Þýskalandi og varð eldi og eyðingu að bráð.

 

VIÐBÓT:

á fyrrihluta árs 2019 hélt Hannes Hólmsteinn Gissurarson því fram í tölvupósti til mín, að íslenska konan sem var með Burkert hafi verið Sigríður Hjördís Einarsdóttir frá Miðdal (systir Guðmundar frá Miðdal). Mjög margt í frásögn Kurt Singers og Vilhjálms Finsens tel ég að stangist á við þá niðurstöðu og hef ég greint frá þeirri skoðun minni hér. Hannes hefur enn ekki fært mér heimildir sem geta rennt stoðum undir skoðun hans.

Er hormottan undir nefi Hitlers enn helg á Íslandi?

Orkuveita Reykjavíkur (OR) hyggst minnast aldarafmælis Jóhannesar Zoëga fyrrv. hitaveitustjóra næstkomandi fimmtudag, 9. nóvember. Þá verður haldið málþing um Jóhannes eftir hádegi. Er það vart í frásögur færandi, nema fyrir það að nú hefur maður úti í bæ, sem leyfði sér að hafa skoðun á einu atriði á æviferli Jóhannesar upplifað að skoðanir hans hafi verið fjarlægðar af FB Orkuveitunnar. Þetta vakti furðu mína.

Orkuveitan tilkynnti á FB um málþingið, sem er væntanlega opið öllum meðan húsrúm leyfir eins og sagt er. En það nokkur umræða á FB OR eftir að maður að nafni Steinþór Bjarni Grímsson leyfði sér að minnast á tengsl Jóhannesar Zoëga heitins við Þýskaland Hitlers, þar sem Jóhannes stundaði framhaldsnám. Ættingjar Jóhannesar og aðrir sættu sig greinilega ekki við þær skoðanir sem Steinþór hefur

En viti menn. Hefur nú heila ritsennan frá því í gær verið fjarlægð og ný mynd sett í stað þeirrar sem var á FB-færslunni í gær. Á brott eru bæði skoðanir Steinþórs, sem og svör ýmissa í hans garð, t.d. afkomanda Jóhannesar Zoëga. Nú í morgun er bara ein athugasemd sem hljóðar svo: Þessu vil ég helst ekki missa af. Hlakka mikið til og takk fyrir allir sem að þessu koma. Þetta verður meira en eitthvað. Síðan hafa komið nokkrar athugasemdir manna sem spyrjast fyrir um hvað hafi gerst, en ábyrgðarmaður Facebókar Orkuveitunnar veitir greinilega ekki svör við þessari furðulegu ritskoðun sem átti sér stað í gær

Af hverju láta menn svona, æsa sig út af engu og fremja ritskoðun ... spúla allt í burtu með sjóðandi heitu vatninu? Lítum á rök:

Jóhannes Zoëga valdi að stunda nám í Þýskalandi Hitlers á tíma, er mönnum var ljóst að mannréttindi voru þar fótum troðin.

Jóhannes Zoëga valdi að yfirgefa ekki Þýskaland, þegar það stóð til boða í byrjun stríðsins.

Jóhannes Zoëga valdi að vinna fyrir fyrirtækið BMW, sem notaði þræla í verksmiðjum sínum.

Jóhannes Zoëga valdi að fara út að borða á uppáhaldsveitingastað Hitlers í München, Osteria Bavaria, þegar hann fagnaði prófum sínum árið 1941. Látið hann sjálfan segja ykkur makalausa söguna með hjálp sonar síns (lesið hér).

 

Jóhannes Zoëga, fátækur stúdent frá Íslandi, át á Osteria Bavaria og sá þar Unity Valkyrie Mitford með Hitler. Unity var systir Diönu Mitford sem gift var Mosely leiðtoga breskra nasista. Þessi mynd er einmitt af þeim Adi (Adolf) og Unity Valkyrju á Osteria Bavaria, en hvort hún er tekin sama dag og Jóhannes fagnaði prófum sínum, veit ég ekki. Myndin hér fyrir neðan er litmynd af því er þegar Hitler kemur á veitingastaðinn árið 1941.

Maður sem valdi að leggja braut sína eins og Jóhannes Zoëga gerði, getur ekki hafa verið annað en nasisti og aðdáandi Hitlers á ákveðnum tíma ævi sinnar. Af hverju er svo erfitt að horfast í augu við það?

Enn einu sinni leyfi ég mér að minna menn á, að menn gátu verið svæsnir nasistar, þó þeir klæddust ekki einkennisbúningi Hitlersveldisins eða tækju ekki þátt í hernaði Þriðja ríkisins.

Jóhannes Zoëga starfaði hjá BMW sem verkfræðingur. BMW stundaði þá eingöngu framleiðslu hergagna, sem urðu þúsundum manna að bana. "Vinna að smíði flugvélahreyfla hjá BMW" er það sama og vinna við dauða saklauss fólks fyrir BMW.  BMW hefur loks í fyrra beðist afsökun á þátttöku fyrirtækisins í morðum, hryðjuverkum og stríðsglæpum. Jóhannes vann hjá einni deild BMW og var því þátttakandi. Hann taldi sig hafa fengið vinnu hjá BMW, þar sem Gestapo hefði horn í síðu sinni (sjá hér). Stjórnendur BMW héldu þræla og hjá BMW var augljóslega ekkert mál fyrir vel menntaðan Íslending að fá vinnu sem vel launaður verkfræðingur.

Þrælar í BMW verksmiðju árið 1943. Þeir borðuðu ekki á Osteria Bavaria, svo mikið er víst.

Ef Jóhannes vissi ekki af þrælkun í verksmiðjum BMW, hefur hann verið mjög óathugull maður, jafnvel siðblindur, og verður maður alvarlega að draga ævisögu þannig manns mjög í efa. Meðan Jóhannes var hjá BMW hafði eigandi BMW, Günther Quandt, og sonur hans Herbert skilyrðislausa samvinnu við þýsk stjórnvöld og notuðust þeir feðgar við 50,000 þræla í hergagnaverksmiðjum sínum. Um 80 þrælar létust í mánuði hverjum vegna lélegs aðbúnaðar í verksmiðjubúðum BMW og fjöldi fólks var tekinn þar af lífi. Hérhttps://bmwslave.wordpress.com/ má fræðast betur um BMW á stríðsárunum.

Ef ekki má ræða um fortíð Jóhannesar Zoëga á málþingi um Jóhannes Zoëga og ævi hans, eru Íslendingar ef til vill enn ekki reiðubúnir að heyra allan sannleikann um sjálfa sig og sér í lagi Íslendinga sem veðjuðu á Hitler? Gangstætt því sem gerðist í Evrópu var slíkum mönnum hyglt á Íslandi og þeir fengu margir ágætis embætti (Lesið meira hér). 

Á málþinginu fimmtudaginn 9. nóvember mun Stefán Pálsson sagnfræðingur segja sögu Jóhannesar í erindi sem ber heitið Ævi og störf Jóhannesar.

Á flokksskírteininu í rassvasa Stefáns stendur mjög greinilega VG. VG er einn þeirra stjórnmálaflokka sem telja sig sérleyfishafa á réttar hugsanir, sannar skoðanir og á tíðum á hinn heilaga sannleika. Félagarnir í VG eru, eins og allt heilvita fólk veit, andsnúnir þrælahaldi og fjöldamorðum. Vart er því við öðru að búast en að Stefán segi alla sögu Jóhannesar hjá glæpafyrirtækinu BMW og Tækniháskólanum í München. Eða eigum við frekar að búast við einhverju snöggu Hitler-Stalín samkomulagi í höfði Stefáns og að ritskoðun verði á fullu hjá honum líkt og á fésbók OR?

Kannski ætlar Stefán Pálsson sér ekkert að fjalla um stríðsárin í lífi söguhetjunnar sem hyllt verður nk fimmtudag. En fjallar Stefán Pálsson (VG) þá um hvernig Jóhannes fékk stöðuna sem hitaveitustjóri, algjörlega án þess að staðan væri auglýst, og var settur í embættið af mági sínum, eftir að Jóhannes var búinn að gera Landssmiðjuna að einkafyrirtæki? Eða er Stefán á launum við að skrifa um OR eins og pólitískir vindar þjóta? Þá vitum við náttúrulega hvar Davíð keypti ölið.

Illugi Jökulsson veitir njósnara og landráðamanni uppreist æru

Ég hafði vart lokið færslunni hér á undan um sagnfræðilega ónákvæmni Veru Illugadóttur í útvarpsþætti, en að ég þurfti aftur að ”stinga niður penna” til að rita um óvenju grófa ónákvæmni föður hennar, hins landsþekkta meiningarmanns um allt milli himins og jarðar, Illuga Jökulsson.

Illugi var síðla kvölds hins 3. september sl. með þáttinn Frjálsar Hendur og valdi hann að segja sögu dæmds íslensks landráðamanns, Jens Pálssonar, njósnarans á frystiskipinu Arctic. Fornleifur hefur gert því skipi skil áður (sjá hér).

Það sem Illugi las upp var sagan eins og Jens Pálsson óskaði að hún yrði sögð. Nóg hefur nú heyrst af rugli um ferðir Arctic, en Illugi lék vægast sagt af fingrum fram sem miðill Jens Pálssonar það kvöldið. Hlustið á söguna hér.

Sá galli er á gjöf Njarðar, að saga Jens Björgvins Pálssonar í þeirri útgáfu sem útvarpshlustendur heyrðu, stangast verulega á við þá sögur sem hann sagði Bretum árið 1942 og undirritaði til staðfestingar. Jens viðurkenndi glæp sinn en hafði einnig verið margsaga hjá Bretum, líkt og menn sem margsaga eru dæmdir þyngri dómum í sakamálum á Íslandi í dag.

Gögn um Jens Pálsson eru til á skjalasöfnum erlendis og hann gerði sér greinilega ekki grein fyrir því að þau yrðu aðgengileg þegar byrjað yrði að miðla af endursagðri sögu hans af segulbandi að honum látnum, en Jens lést árið 2000. Illugi Jökulsson hefur ekki gert sér far far um að rannsaka þá sögu sem önnur gögn en íslensk segja. Illugi skrifar stundar einvörðungu það sem Danir kalla andedamshistorie sem útleggst gæti sem heimalningasagnfræði. Þar líta menn sjaldan á heimildir nema í heimalandi sínu. En við erum nú öll hluti af stærra heimi.

Í yfirheyrslugögnum um Jens má ljóst vera, að hann tók að sér njósnir fyrir nasista og var í sambandi við íslenska nasista þegar heim var komið frá Spáni og veðurskeyti höfðu verið send frá skipinu á tækum sem þýskir njósnarar höfðu komið fyrir í skipinu og sem Jens vann við. Jens koma á kreik sögum um barsmíðar á sér á Íslandi og á Englandi, þar sem hann var hafður í haldi til ágústmánaðar 1945. Engar af þeim sögum er hægt að staðfesta. Jens fékk af öllu að dæma góða meðferð hjá Bretum, og fékk meira að segja að svara spurningum með því að skrifa svörin.

Jens var illa þokkaður af öðrum skipverjum Arctic

Samferðamönnum hans á Arctic var langt frá því að vera hlýtt til Jens Pálssonar. Íslenskur sagnfræðingur hefur þetta eftir mönnum sem unnu með Guðna Thorlacius á skipinu Hermóði og lýstu því þegar Jens Pálsson reyndi að fara um borð í Hermóð þar sem skipstjóri var enginn annar en Guðni Thorlacius, afi forseta Íslands, en Guðni skipstjóri hafði einnig verið í áhöfn Arctic (sjá hér):

Kannski áleit hann sig tilneyddan, kannski var honum ekkert á móti skapi að aðstoða nasistana. Hvað veit maður. En ég held að ég hafi skrifað þér sögu Sigurjóns Hannessonar heitins (hann lést í sumar) af því þegar Jens hugðist ganga um borð í Hermóð á Austfjörðum þar sem hans gamli stýrimaður af Arctic, Guðni Thorlacius, réð ríkjum. Guðni lét hindra að Jens kæmist um borð og hafði um hann ill orð, sagði Sigurjón, en slíkur talsmáti mun annars hafa verið sjaldheyrður hjá honum. Það sögðu mér kallar sem ég var með á Árvakri og höfðu verið hjá Guðna. Og þá var nafni hans bara grunnskólapiltur og áratugir í að hann yrði forseti þannig að ekki var verið að smjaðra fyrir honum né neinum öðrum. Kannski var Guðni fyrst og fremst reiður Jens fyrir að hafa logið að honum og öðrum í áhöfn Arctic og komið þeim í vandræði. Ekki veit ég, en aldrei heyrði ég um Guðna talað öðruvísi en af virðingu. Og það átti ekki við um alla skipherra Landhelgisgæslunnar að þeir fengju slíkt umtal af skipsmönnum.

Þegar lesnar eru skýrslur af áhafnarmeðlimum á Arctic, sér maður reginmun á þeim sem teknar voru af saklausum mönnum og þeim seku.

Þetta getur Illugi kynnt sér í stað þess að lýsa svaðilförum úr síðari heimsstyrjöld beint út úr höfði Jens Pálssonar. Sumir menn álíta greinilega síðari heimsstyrjöld hafi verið eins konar fótboltaleikur, þar sem ljótt var að spila af hörku. Athæfi Jens og hugsanlega skipstjórans, sem ekki var drepinn um borð á herskipi líkt og Jens lét ávallt í veðri vaka við viðmælendur á Íslandi, heldur andaðist á sjúkrahúsi í London  úr krabbameini ári eftir að hann var fluttur til Englands, gat hafa leitt til dauða saklausra sjómanna.

Smekkleysa Illuga

Í ótrúlegum auðtrúnaði gefur gefur Illugi í skyn að Sigurjón Jónsson hafi dáið skyndilega eftir að hann var sendur til Englands 1942, og jafnvel að krabbameinið sem dró hann til dauða hafi orsakast af illri meðferð hjá Bretum. Reyndar er það rétt að Sigurjón dó, en ári síðar en Illugi heldur, eða 1943.

Illugi lét eftirfarandi orð falla í þættinum Frjálsar Hendur í framhaldi af frásögn um flutning fjögurra áhafnarmeðlima Arctic til Bretlandseyja:

Hinn 13. júlí brá svo við að Sigurjón Jónsson andaðist á sjúkrahúsi - í London. Banamein hans var krabbamein. Það sögðu Bretar – að minnsta kosti. Víst hafði Sigurjón verið veikur. Það hafði víst ekki farið milli mála. En hafði ömurlegur aðbúnaður hans í fangavistinni haft áhrif  á skyndilegan dauðdaga hans.  Ekki sögðu Bretar.  En þeir voru líka einir til frásagnar.

Illugi gleymir bara að segja hlustendum sínum og lesendum komandi hasarbókar sinnar, sem væntanlega á að setja undir tréð um jólin, að Sigurjón andaðist ekki árið 1942 á sjúkrahúsinu í London, heldur sumarið 1943.  Fjöldi gagna er til um sjúkdóm hans og sjúkralegu. Dauðdaginn var ekki eins skyndilegur líkt Illugi vill láta í verðri vaka.

Sigurjón Jónsson skipstjóri. Myndin efst er af Jens Pálssyni.

Upplýsingar um heilsu Sigurjóns í byrjun júní 1943 (efst) og í júlí sama ár (neðar). Vill Illugi trúa landráðamanni eða þessum skjölum?

Þessi aulasagnfræði Illuga er forkastanleg og dæmir Illuga úr leik. Honum ber að stöðva bók sína, þar sem þetta lítilfjörlega efni verður útlistað, áður en þessi vitleysa hjá honum kemst á prent. En kannski vilja Íslendingar einmitt helst lesa lognar sögur og fá annan endi á mál heldur en þau sem t.d. dómstólar komust að?

Ef hörku var beitt af Bretum við yfirheyrslu á áhöfn Arctic, er það alls ekki óskiljanlegt. Ef til vill orsakaðist barningur bandarískra hermanna og breskra yfirmanna á t.d. Guðna Thorlacius af lygaframburði Jens Pálssonar. En furðulegt er að ekki má ekki sjá marblett á andliti nokkurs í áhöfn Arctic sem Bretar mynduðu í Reykjavík áður en þeir voru sendir utan. Bretum varð fljótt ljóst hverjir voru þeir seku um borð á Arctic voru, og útilokuðu t.d. nær strax Guðna Thorlacius sem var fljótt farinn að túlka fyrir þá, því hann var heiðursmaður og betri í ensku en margir hinna.

Arctic við strendur Skotlands

Gyðingar með demanta dregnir inn í sögu Jens

Frásögn sú sem Illugi las fyrir Jens Pálsson látinn í útvarpi um daginn var á allan hátt afar ógeðfelld. Sagan um gyðinga hlaðna demöntum sem Illugi las fyrst, sem áttu að vera að skemmta sér á hóteli í Vigo, á Spáni er ósómi af verstu gerð. Ætti Illugi eingöngu út frá henni að gera sér grein fyrir því að maðurinn sem segir söguna var enn nasisti þegar hann las sögu sína inn á band. Illugi gerir sér grein fyrir því að óhróðurinn sem Jens setur í munn Sigurjóns skipstjóra um demanta gyðinganna frá Berlín, sé furðuleg saga, en fer svo í staðinn að fabúlera um franska gyðinga og réttlætir söguna að lokum.

Franskir gyðingar komust aldrei frá Vigo til Bandaríkjanna en í einstaka tilfellum árið 1942 komust þýskir gyðingar til St. Louis en ekki með hjálp demanta heldur á síðustu eignum sínum.  Örfáir gyðingar frá Þýskalandi fóru með spænskum skipum frá Vigo til New Orleans árið 1942.

Þjóðverjar höfðu rænt flestum eigum af því flóttafólki sem náðu til Spánar og Portúgals. Reyndar segir Jens Pálsson frá gyðinga sem urðu á vegi hans á hóteli í hafnarborginni Vigo. Hann sagðist við yfirheyrslur á íslensku sem þýddar voru yfir á ensku hafa hitt mann, líklega gyðing, Felix Zevi að nafni sem sagðist vera frá Zurich í Sviss. Zevi var um borð í skipi sem hafði verið kyrrsett, og var það eina skipið sem vitað er að hafi flutt gyðinga frá Vigo til Bandaríkjanna, samkvæmt upplýsingum sem ég hef grafið upp. Skjöl um þetta hefði almennilegur sagnfræðingur átt að geta fundið. En Illugi er nú einu sinni ekki sagnfræðingur. Hann er að selja bók sína í útvarpsþætti sem greiddur er fyrir afnotagjöld íslensku þjóðarinnar.

Svo lýkur Jens frásögn sinni af flóttafólki með safaríkri sögu er hann brá sér í land um áramótin 1941-42 i eina af sínu mörgu heimsóknum á hórukassa Vigo. Þessi greinargerð hans árið 1942, sem var þýdd yfir á ensku úr íslensku, var á allan hátt mjög frábrugðin því sem Illugi Jökulsson hafði eftir Jens í þættinum Frjálsar hendur hér um daginn.

Úr afriti af skýrslu undirritaðri af Jens Pálssyni

Jens Pálsson var enn haldinn fordómum nasista rétt fyrir andlát sitt. Með tilbúningi og óhróðri um gyðinga og demanta þeirra setur hann eftirfarandi orð um gyðinga á hóteli í Vigo í munn látins mann, Eyjólfs Jónssonar Hafstein (d. 1959) sem var annar stýrimaður á Arctic. Takið efir því að Jens reyndi ávallt að koma skoðunum sínum og gerðum á aðra menn: 

... og ég man að Eyjólfur sagði í glensi að í þessum sal væri nú að minnsta kosti hálf smálest af demöntum. Er ég nú ekki að fjöryrða um það. Þetta fólk var að halda eitthvað hátíðlegt sem ekki var okkar, svo við yfirgáfum hótelið og átum pínusíli og soðin egg á pínubar. Næsta dag voru skemmtiferðaskipin farin til New York.

Þegar farið er að segja endurunna frásögn Jens Pálssonar, dæmds landráðamanns, 75 árum eftir að Jens Pálsson loftskeytamaður á Arctic var til í að njósna fyrir nasista, með endursögn sem stangast á við það sem hann sagði við yfirheyrslur, er sagnfræðin orðið heldur lítils virði. Enginn almennilegur sagnfræðingur myndi láta frásögn Jens standa eina.

Það sem gyldir er Sagan Öll, Illugi, og ekkert annað en sagan öll, en ekki skekkt og skrumskæld útgáfa hennar. Ef þörf er á að koma neikvæðum tilfinningum sínum í garð Breta og Bandaríkjamanna til skila, er hægt að gera það á annan hátt en með samanburði í sögu íslenskra njósnapésa.

Fólk sem tekur málstað hryðjuverkamanna sem teknir hafa verið af Bretum og Bandaríkjamönnum á síðustu árum og fárast yfir aðferðum þeirra við yfirheyrslur á glæpamönnum, í stað þess að hugsa út í þær hörmungar sem hryðjuverkamennirnir hefðu geta valdið, mun ef til vill aldrei nokkurn tímann skilja að hryðjuverkamenn og njósnarar fyrir erlend öfl eru ómerkilegar raggeitur sem oftast nær hugsa ekkert um aðra en sjálfa sig – og er skítsama um líf saklauss fólks.

Við höfum séð mikinn fjölda sjálfskipaðra dómara á Íslandi á síðari árum, sem telja sig megnuga þess að sýkna menn af morðdómum um leið og þeir fara hamförum þegar kynferðisglæpamenn fá æruuppreisn. Þessi mjög hlutlæga tilraun Illuga til að hreinsa mannorð Jens Björgvins Pálssonar svipar til þessa furðulegu strauma á Íslandi, enda hefur Illugi ekki ósjaldan verið í hæstaréttardómarasæti götunnar. En þetta er ekki sagnfræði og þaðan að síður góð lögfræði.  Illugi er að selja bók á ríkisfjölmiðli, og honum er greinilega slétt sama um hvort hún sé full af rangfærslum.

Læknaðist Jens af staminu?

Að lokum langar mig að nefna, að gott er heyra og lesa, að Jens Björgvin Pálsson læknaðist af staminu sem hrjáði hann er hann var fangi Breta 1942-45.

Hann gat hins vegar hiklaust tjáð sig um þá sögu sem Illugi Jökulsson leyfir okkur að heyra. Enn kannski fengum við einmitt ekki að heyra upptökuna með Jens, vegna þess að Illugi telur ekki við hæfi að láta menn stama í útvarpið. En hér að neðan geta menn svo séð, skjalfest, hvernig greint var frá þessari fötlun mannsins árið 1945.

Jens stamaði hins vegar ekki hið minnsta í lýsingum sínum af nánum samtölum sínum við þýska nasista á Spáni og meinta gyðinga á hótelum í Vigo. Sumir menn geta bara ekki stamað á þýsku.