Fornminjarnar í Elliðaárdalnum?

Ungur maður, Daníel Alexandersson að nafni, sem örugglega er upprennandi stjarna í fornleifafræðinni, greindi í gær í kvöldfréttum Sjónvarpsins frá fundi sínum á afar furðulegum steini með skreyti. Daníel rakst á steininn er hann var nýverið að vaða í Elliðaánum (sjá hér).

Daníel og faðir hans með steininn góða

 

Daníel lætur sig dreyma um víkinga og telur skreytið minna á list víkingaaldar. Ekkert er þó í þessu mynstri og þeirri aðferð sem notuð hefur verið til að klappa steininn, sem bendir til víkinga eða norrænna manna frá fyrstu byggð á Íslandi. Mynstrið á steininum gæti reyndar minnt á völundarhúsafléttur, labyrinþoi (Gr. λαβiρινθοi), sem klappaðar voru á stein t.d. á Bretlandseyjum og víðar. Á Írlandi eru völundahúsafléttur þekktar í steinlist frá steinöld (3500 ára gamlar ristur) fram á miðaldir. En skreytið á steininum sem Daníel rakst á er ekki höggvið með aðferðum sem notaðar voru á Írlandi fyrr en á síðari hluta miðalda. Sömuleiðis bendir margt til þess steinhellan sé söguð til.

Hugdetta Fornleifs um hvernig allt skreytið kynna að hafa litið út í byrjun.

 

Af myndum við sjónvarpsfréttina er ljóst að listaverkið er nokkuð haglega unnið. Í fljótu bragði sýndist mér steinninn sé íslenskur, og ef þetta er grágrýti, hefur steinninn nærri örugglega verið sagaður til eða unninn með nútímaverkfærum.

Eini tilhöggni íslenski steinninn frá fyrri öldum, sem er unninn með svipaðri tækni og steinninn sem Daníel Alexandersson fann, eru leifar grafsteins Odds Biskups Einarssonar í Skálholti (1559-1630). Hann var unninn í íslenskan stein, og með allt annarri tækni en áður hafði sést á Íslandi. Þótt ekki sé ég að að gera því skóna að steinninn sem Daníel Alexandersson fann eigi eitthvað skylt við grafstein Odds biskups, þá hefur mig lengi grunað að sá sem bæri ábyrgð á gerð grafsteins yfir Oddi hafi verið Daníel nokkur Salómon, fátækur pólskur gyðingur, sem breytti nafni sínu í Jóhannes Salómon, þegar hann tók skírn í Frúarkirkju í Kaupmannahöfn árið 1620. Árið 1625 hélt hann til Íslands með með ferðastyrk upp á 6 ríkisdali og fara engar sögur af honum síðan. Grafsteinns Odds Einarsson svipar ekkert til grafsteina samtímamanna hans á Íslandi eða á Norðurlöndunum en minnir um margt á grafsteina gyðinga, sunnar og austar í Evrópu.

Hluti af grafsteini Odds biskups Einarssonar

 

Að loknum þessum vífilengjum og vangaveltum, þykir Fornleifi líklegast að einhverjir hafi verið að leika sér að höggva völundarhús á sagaða og eða slípaða steinhellu. Eins og kunnugt er, hefur þarna í nágrenninu við fundarstaðinn farið fram ýmis konar gjörningur. Í Elliðaárdalnum hafa menn "lengi" lagt stund á indíánalist. Gæti hugsast að einhverjir hafi verið að höggva völundarhús í einhverjum indíánaleik og að brot af þeirri vinnu hafi fyrir órannsakanlegar leiðir lent í ánni?  Indíánar krotuðu reyndar ekkert síður en Írar völundarhúsaskreyti á steinklappir.

Best er að útiloka ekkert, og gaman væri að fá að vita úr hvaða efni steinhellan er og hvort sjáist för eftir steinsög. Ef steinninn hefur verið sagaður útilokar það vitaskuld háan aldur og er þá ekki um fornleifar að ræða.

Athugasemdir

[Jón Steinar Ragnarsson, 4.8.2012 kl. 03:42]

Mér sýnist þetta nú vera ansi grunnt og líkast til sandblásið eða blásið með stálkúlum.  Minnir raunar á eitthvað eftir listamanninn Bjarna Þórarinsson  nú eða Richard Serra.

Þetta er tæplega mjög gamalt. Ég giska á 1995, en auðvitað er vert að komast að hinu sanna í málinu. 

[FORNLEIFUR, 4.8.2012 kl. 08:28]

Ljótt er, ef fréttist að Íslendingar væru að henda ekta Bjarna Þórarinssyni og Richard Serra út í ár og læki.

Ég var nú meira að hugsa til listamannanna í fjólubláa húsinu í Elliðaárdalnum. Annar heitir Nonni og dansaði forláta slæðudans fyrir okkur nemana í MH í gamla daga. Einhvern tíma heyrði ég eða sá, að hann væri kominn í indíánalist (Ugh) og jafnvel með sweat logs full af berum kalmönnum. Ekki veit ég þó hvort Nonni og sambýlismaður hans hafi verið í höggmyndalist.