Það er mikið "stöð" á Stöðvarfirði.

Vinur minn í fræðunum, Bjarni F. Einarsson, reynir nú að fá styrki til sumarvertíðarinnar austur á landi. Vona ég svo sannarlega, að það takist hjá Bjarna. Þó ég sé alls ekki á því að það sé stöð sem hann sé að rannsaka, eins og ég hef áður gert grein fyrir hér og hér (þegar Bjarni fann fornan skáta með hjálp fjölmiðla) , er örugglega mikið "stöð" hjá Bjarna svo ég tali tæpitungulausa málísku af þeim slóðum sem Bjarni grefur nú á . Nú hefur Bjarni í endalausri baráttunni við að fá fjármagn náð í auðtrúa þáttasmið á RÚV og sagt honum frá hugsmíðum sínum. Menn getað hlustað á það hér.

Bjarni talar í viðtalinu um Sama. Vitaskuld voru forfeður nútíma-Sama á meðal landnámsmanna á Íslandi og ekki bar "meðeim". Það kemur fram í ritheimildum og í samsetningu fornleifa ´á Íslandi. Beinamælingar Dr. Hans Christians Petersens, sem nú er prófessor við Syddansk Universitet. Niðurstöður Hans hef ég t.d. greint frá hér, hér og hér, sem og í fræðigreinum erlendis, sýna það tvímælalaust. Landnámsmenn á Íslandi eru einnig komnir af Sömum, og ekki í minna mæli en af fólki frá Bretlandseyjum, þótt tala fólks frá Bretlandseyjum hafi rokið upp úr öllu valdi vegna annmarka í rannsóknum á DNA nútíma-Íslendinga og genamengi þeirra til að segja til um uppruna landnámsfólks.

Þegar Bjarni fer hins vegar að ræða notkun glerhalls (chalcedony) og jaspis sem er dulkornótt afbrigði af kísil, SiO2, rétt eins og glerhallur (draugasteinn), og tinnan sem ekki er til á Íslandi. Bjarni telur að þessi afbrigði af kísil, sem og hrafntinna (sem er ókristallað kísilgler/rhýólít, þar sem hlutfall kísils er meira en 65-70% af þunga steinsins), hafi verið slegnar til og notaðar á sama hátt og tinnan erlendis, þá minnkar "stöðið" og "höndur" hleypur í forneifræðinginn sem þetta ritar.

Jaspismoli frá Stöð. Það var fínlegur skurður sem Samarnir eystra unnu við. Mynd af fésbók Fornleifastofunnar

Mjög auðvelt er að rannsaka, hvað steinar með ásláttarmerkjum  hafa verið notaðir til að skera í, skrapa eða skafa. Íslenskir steinar sem kollega minn Bjarni telur að hafi verið slegnir til að búa til verkfæri ættu að sýna til hvers, ef þeir eru skoðaðir með rafeindasmásjá;  Því ekki er aðeins hægt að sjá hvaða lífræn efni hefur verð skorin með meintum steinverkfærum á meintri steinöld Bjarna á stöðinni í Stöðvarfirði. Sömuleiðis er hægt að sjá hvaða lífrænt efni var skorið með tinnu eða málmi, með því að skoða amboðin undir smásjá. Ugglaust er einnig hægt að sjá það á íslenskum steintegundum sem eru "mjúkari" en erlend tinna. Í fræðunum heitir það að leita að merkjum eftir lífrænt efni á egg steinamboða, Diagnostic of Residues on Stone Tool Working Edges .

Hrafntinna, gjóskugler (Obsidian), er hins vegar og líklega harðari og einsleitari í uppbyggingu en venjuleg tinna, og því erfitt að sjá hvað hún hefur verið notuð til að skera í, skrapa eða skafa - en einhver merki hefur skurður í leður eða annan efnivið skilið eftir sig.

Þangað til sannanir á notkun íslenskra steina með meintum ásláttarmerkjum hafa verið birtar, hef ég aðeins eina vitræna skýringu. Steinarnir voru notaðir til að slá við við eldjárn til að fá neista.  Eldjárn voru kveikjarar síns tíma  og til að þeir virkuðu urðu menn að nota steina. Ég vona að einhver geti stutt Bjarna í að rannsaka þessa 300 steina sem hann telur hafa verið handleikna af frændum okkar Sömum. 

Fræðsluefni um notkun eldjárns. Fornleifur biðst afsökunar á "tónlistinni". Kannski ætti Vísindavefur HÍ að velta fyrir sér að skýra notkun eldjárna, þó svo að hugsanlega sé hætta sé á málsókn frá Þórarni.

Ég hef manna mest stungið upp á samíska hluta Íslendinga, en við sjáum hann ekki að mínu mati með ásláttutækni þeirri sem Bjarni segist sjá í 300 steinum á Stöð í Stöðvarfirði. Bjarni verður að gera sér grein fyrir því að Samar voru á tímum landnáms á Íslandi orðnir mjög slungnir málmsmiðir. Af hverju hefðu forfeður okkar sem voru Samar, farið til Íslands, viljugir eða nauðugir, til að leika sér að tinnu, þegar þeir voru harla góðir málmsmiðir?

Önnur spurning sem Bjarni verður að svara til að tilgáta hans haldi vatni og vindi, er stóra spörninginn um hvað menn voru að skrapa, skafa og skera í með örsmáum íslenskum steinum. Eins og Bjarni F. Einarsson skilgreinir stöð, þá komu menn frá t.d. Noregi og sóttu auðlindir sem þeir fóru með til Noregs. Hvaða auðlindir í hafi og á landi höfðu menn ekki í og við strendur Noregs, sem þeir vildu frekar sækja til Íslands, og "láta Sama, sem fengu að koma með," sitja og nostra við skrap, skaf og skurð í risavöxnum langhúsum. 

Skýringar óskast Bjarni F. Einarsson, áður en stöðið verður einum of geggjað. Skrapsamakenningu Bjarna F. Einarssonar verður að undirbyggja betur.

Sökum stærðar rústarinnar á Stöð sem Bjarni lýsir næstum því sem eins konar álveri, með mismunandi vinnslurýmum, þá tel ég hins vega mjög mikilvægt að hann hljóti góða styrki sem fyrst, svo hann verði ekki að grafa þarna fram á grafarbakkann.

Gefið Bjarna því styrk! Bjarni er listagóður fornleifafræðingur, þótt tilgáturugl hans gangi oft fram úr hófi. Óvenjuleg stærð eldri skálans í Stöðvarfirði er eitt og sér næg ástæða til veita vel í rannsóknina. Annars stöðvast gott og gegnt verkefni.