Madames et Monsieurs

Fornleifur og frú eru búin að vera á Paris í tvo daga og upplifa margt merkilegt. Í gær var m.a. farið á Musee de l´Homme. Þaðan er útsýnið að Eiffelturninu einna best í heiminum. Vorið er að skella á í París og veðrið var fallegt miðað við fyrsta daginn, þegar þar var stinningskaldi og  hálfíslenzkt sumarveður.

Á Mannkynssafninu  var ágæt sýning, nýleg, sem ekki kom þó mikið á óvart þar sem ég var búin að lesa töluvert um hana. Það sem Fornleifi þótti mest bitastætt var, að gestir voru boðnir velkomnir á fjölda tungumála á leið sinni upp miklar tröppur sem leiða fólk upp á 2. hæð þar sem sýningin um þróun mannsins hefst. Maðurinn hefur þó ekki þróast meira en svo í París að safnið sem segir sögu mannsins, virðist hanga dulítið í gamalli kynjastefnu 19. aldar. Þannig eru Íslendingar ekki boðnir velkomnir í fleirtölu, Velkomin, heldur í eintölu karlkyns, Velkominn. Fornleifur mun fljótlega skrifa Macron og biðja hann um að leiðrétta þetta þegar konan hans leyfir.Auðvitað voru fleiri Íslendingar á sýningunni, en á Musee de l´Homme hitti ég Bjarna rektor Jónsson, sem Fornleifur hefur í mörg ár ætlað sér að mæla sér mót við í París. Bjarna hef ég ritað um áður hér og hér.

Bjarni Jónsson á sýningu í París 1856-57. Skannað hefur Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson.

Á nýju sýningu Mannkynssafns er Bjarni rektor kominn á góðan stað í þróunarsögu mannkyns, og sýnir það hvítt á svörtu.

Bjarni er líkast til hvítasta dæmi mannkyns á allri sýningunni, því hvergi er minnst á albínóa. Ekki er ég viss um að Jón heitinn Valur og aðrir hvítingjar hefði sætt sig við örlög Bjarna rektors, en þarna er hann einfaldlega í allri sinni dýrð og ekkert er við því að gera - nema að einhver klagi í Macron.

Mission Vigipirade

Þegar við komum út úr safninu eftir tvær og hálfa klukkustund, sáum við ekkert meira né minna sýnikennslu á hryðjuverkavörnum Frakka. 15 vígreifir hermenn hörfuðu skipulega að þremur litlum og ómerkilegum Renault bílum í eigu hersins eftir að hafa "sýnt sig" á Place du Trocadéro gegnt Eiffelturni. Hermennirnir voru fyrir utan árásarriffla vopnaði Baskahúfum í hlægilegri yfirstærð. Almennilegir terroristar hefðu fljótt gert þessa dáta óvirka með því einu að slá pottlokið af þeim.  Á sýningunni í Mannkynssafninu var einmitt sýnt hvernig höfuðstærð, höfuðskraut og jafnvel yfirvarskegg á stærð við frímerki gat aukið virðinu manna og annarra apa fyrr á tímum.  Heil menningarþjóð í námunda við Frakka féll fyrir slíkri hormottu.

Svo var spásserað yfir Signu í austurátt og að loku tekin Metro að Montmartre þar Fornleifur hefur hreiðrað um sig bak við Sacre Coeur kirkju, (sem ég sagði frá um daginn), í miklum vellystingum.

Ritstjóri Fornleifs er alls staðar tekinn sem ekta Fransí biskví þótt að hann sé ekki að Austan (Árnessýslu) eins og Þorsteinn Pálsson hélt fram að ég væri við eitthvað pakk í Kaupmannahöfn. Fólk hér hefur hörkuviðræður við mig á tungumáli sínu, t.d. á frábæru veitingahúsi nærri Place du Bastille í París, þar sem ég hitti gamla kollegu og eiginmann hennar sem er embættismaður hjá UNESCO.

Au revoir mis ames.

Bjarni hefur áður verið sýndur á sýningu Ólafar Nordal listamanns.

Heilagi maðurinn í Jerúsalem (1880)

Nú þegar hinir örfáu gyðingar Íslands hafa fengið lögmálið á rúllu (Tóru) sem þeir dönsuðu með um götur Reykjavík sl. sunnudag, langar langar mig að birta mynd sem ég á. Hún sýnir rabbína í Jerúsalem. Ég átti víst yngri mynd af þessum manni eldri. Rabbíninn sat einnig fyrir um aldamótin 1900 í Jerúsalem, og þar bjó hann líka (sjá hér). Nafn hans er ekki þekkt, en hann er þekktur af öðrum ljósmyndum og hafði því greinilega ekkert á móti illu auga myndavélarinnar.Fornleifssafn náði í rabbínann hjá skransala í Alexandríu í Egyptalandi. Heitir sá ágæti maður Ashraf Abdelfattah.

Þetta virðist vera sami maðurinn á myndunum báðum. Nýja ljósmyndin er einnig Laterna Magica skyggna, en er mjög vandlega handlituð og alldólglega retúseruð. Hún er 20 árum eldri en fyrrgreind ljósmynd.

William Charles Hughes hét gleraugnasali og framleiðandi Lagerna Magica sýningatækja,  sem í aukastarfi framleiddi seldi Laterna Magica skyggnur. Á myndinni stendur að hún sé gefin út í seríu sem kallaðist The Holy Land, þegar fyrirtæki W.C. Hughes var til húsa á 151 Hoxton St. London N., en þar var fyrirtækið til húsa frá 1879-1882 (sjá hér). Ljósmyndin af rabbínanum er því að minnsta kosti 140 ára gömul.

Fornleifssafn á aðra ljósmynd sem sýnir þrjá rabbína sem sátu fyrir í Jerúsalem á 10. áratug 19. aldar. Þeir voru greinilega ekki eins ólmir í myndatökur og starfsfélagi þeirra.

Þetta voru fátækir menn og hálfumkomulausir í borg sem var stjórnað af Tyrkjum, þar sem yfirstéttin voru arabískir kaupmenn frá ýmsum löndum (síðar kallaðir Palestínumenn með hirðingjum og bændum landsins og fjölmörgum innflytjendum frá Egyptalandi).

Paris, Paris - J´arrive

Bráðlega dvel ég í París, þar sem ég hef ekki sett mínar stóru bífur síðan 1971, er ég var þar á ferð með foreldrum mínum, sem tóku með mig í Evrópureisu.

Reyndar hef ég verið annars staðar í Frakklandi, en hræðslan við vankunnáttu mína í frönsku er líklegast meginástæðan fyrir því að Frakkland hefur orðið útundan á Evrópureisum mínum.

Ég á mjög góðar minningar frá ferðinni árið 1971, sem ég hef lýst áður, og þegar ég var á Íslandi í janúar sl. tók ég mynd af málverki sem ég málaði um 1972/73, eftir minni og svarthvítri Kodak Instamatik ljósmynd úr Parísarferðinni. Þetta var nú ekki meðal minna bestu verka, hálfgerð kremkaka.

Nú mun ég sjá Sacre Coeur kirkjuna á Montmartre aftur, því ég mun búa ca. 100 metra frá kirkjunni. Ég tek þó hvorki liti né pensla með og læt mér nægja ljósmyndir.

Þannig var ritstjóri Fornleifs teiknaður af spænskum listamanni, hálfgerðum nautabana, á Place de Tertre á Montmartre.

Erindi mitt í París er ekki bara frí, gaman og kirkjumyndataka, heldur þátttaka í ráðstefnu um bréfaskriftir fórnalamba helfararinnar á Memorial de la Shoah. Ég hef lengi verið með í bígerð bók með bréfum heillar fjölskyldu sem útrýmt var. Segið frá því síðar, en sýni ykkur hér eitt bréfa þeirra af u.þ.b. 110 sem í bókinni verða birt og rædd.

Mjöll komin á áttræðisaldurinn

Frú Mjöll Snæsdóttir, fil.kand., hér í bæ (ef þið eruð í Reykjavík) er sjötug í dag. Þetta gerist fyrr eða síðar fyrir flesta. Ég naut þess árin 1981 og 1982 að fá að vinna stund úr sumrum hjá gömlu pervertunni á Hólnum (Stóru-Borg). Allir vita að enginn varð samur maður eftir að hafa reynt hólinn.

Í þá tíð var vandfengið að komast í uppgröft fyrir unga stúdenta í fornleifafræði. Kristján Eldjárn fann fyrir mig pláss hjá Mjöll. Er eg henni ævinlega þakklátur fyrir vistina.

Þetta ljóta viðurnefni, gamla pervertan, sem þið hnutuð líklega um í fyrstu málsgreininni, fann ég ekki upp. Það kom til af því að Mjöll var hafsjór af þjóðlegum bröndurum, dónalegum. Þá reitti hún af sér í nestistjaldinu á Stóru-Borg. Það veitti þreyttum vinnudýrum hennar mikla ánægju og andlega upplyftingu. Að loknum brandara, héldu sumir vart vatni og aðrir hneggjuðu út á sandinn. Þá flaug þetta viðurnefni eitt sinn út úr velhressum kvenstúdent og hélst lengi síðan.

Ég hef skrifað örlítið um ævintýrin á Stóru-Borg hér á Fornleifi (Sjá hér, hér, hér og hér), en bíð enn eftir stóru verki frá Mjöll um vinnu okkar margra á hólnum góða.

Til hamingju með sjötugsammælið Mjöll. Lifðu heil.

Myndin efst sýnir Orra Vésteinsson sagnfræðing, sem úr mútum kominn gerðist fornleifafræðiprófessor, og Mjöll að mæla eitt af mörgum gólfum á Stóru-Borg; en á bak við þau gengur léttklæddur maður og hlær af einum af dónalegheitunum úr tjaldinu. Mér sýnist að lóa fljúgi yfir honum ... nei þetta er ryk sællra minninga.

Ónafngreindur lundi í póstkassanum

Fornleifur fær ekki oft póstkort frá framandi löndum, nema frá einstaka gamlingja á ferðalagi. Honum brá því mjög í brún þegar hann opnaði póstkassann í gær. Þar lá aldrei þessu vant enginn reikningur, en hins vegar póstkort með mynd þessum fína lunda á syllu.

Lundinn hafði verið sendur 27. janúar frá Íslandi og því flöktað um í póstkerfinu í heila viku, sem þykir nú orðið bara nokkur góður tími.

Mér þótti strax furðulegt að lesa það sem á kortinu stóð. Sendandinn hafði ekki skrifað neitt á kortið, heldur prentað skilaboð sín og nafn og heimilisfang mitt í prentara, klippt það út og límt á kortið.

Lundinn er líka dývítis dóni, því skilaboðin voru heldur ekki undirrituð. Þau á þessa leið:

Áhugaverð lesning bíður þín á:

https://skemman.is/handle/1946/23442

Góða skemmtun

Venjulega opna ég hlekki sem nafnleysingjar og tröll eru að ota að mér, en þar sem ég veit hvað skemman.is er, ætlaði forvitnin næstum því að drepa mig. Ég opnaði hlekkinn, sem ekki týndist í póstkerfinu, og þar kom fram meistararitgerð Margrétar Hallgrímsdóttur þjóðminjavarðar við félagsvísindadeild HÍ, sem ber heitið Þjóðminjasafn Íslands. Þættir úr stofnanasögu (2016).

Einhvern tíma áður hef ég opnað þessa ritgerð og kíkti þá meira í hana en ég las. Ég man að mér þótti þetta frekar þunnur þrettándi fyrir mastersritgerð og hugsaði með mér að kannski hefði bréfum fækkað í bréfasafni Þjóðminjasafns frá þeim tíma að ég vann þar.

Ég kíkti aftur í gær í ritgerð þessa. Það er tóm tímaeyðsla eins og blogg þetta, og skemmti ég mér ekki yfir ritgerðinni frekar en fyrri daginn. Mér finnst skautað hratt yfir sum vandamálatímabil Þjóðminjasafnsins.

Mér þykir enn furðulegt að forstöðumaður ríkisstofnunar, sem í öðrum löndum yrði að hafa doktorsmenntun, skrifi meistararitgerð um stofnun sína og sögu hennar í starfi. Það er eiginlega það sama og að viðurkenna, að yfirmaðurinn hafi ekki verið meistari á stofnun sinni, áður en hann skrifaði ritgerð við Háskóla Ísland. Eins þykir mér með ólíkindum að menn hafi tíma til að skrifa slíka ritgerð, þegar þeir stjórna einni að helstu menningastofnunum landsins. Slíkt er örugglega á Íslandi talið til hæfileika, þegar kona á í hlut - og ég viðurkenni fúslega að konur eru til flestra verka hæfari en karlar. Mig grunar aftur á móti, að ef karlræfilstuska hefði gert það sama, hefði hann verið rekinn með smán fyrir að hafa verið í námi í vinnutíma - og ekki er Háskóli Íslands neinn kvöldskóli - eður hvað?

Lundi minn góður, sparaðu póstkortin og frímerkin. Saga Þjóðminjasafnsins hefur enn ekki verið rituð að viti. En það er þó harla fyndið að sjá lundarfar sumra manna að þeir telja það köllun sína að skrifa sögu embætta sinna, þegar þeir sitja enn á embættisstóli og allt leikur í lundi þegar ekki er verið að reka starfsmenn og líka á öðrum stofnunum. Það minnir mann einna helst á keisara í Róm. Tilfallandi lundapysjur og gamlir fornleifafræðingar eiga vitaskuld erfitt með að skilja slíkar prímadonnur. Við eru svoddan einfeldningar. Fornleifur las þó hér áður fyrr einhverja latínu með litlum skilningi og kann því að sjá í gegnum áróðursrit manna fyrir sjálfa sig.

En hvernig það er hægt að framleiða slíkt í HÍ um hábjartan dag og verða meistari fyrir, er ofar mínum skilningi. En meiri af tíma mínum eyði ég ekki í slíkar vangaveltur. Flest á hinu háa Íslandi er ofar mínum skilningi hvort sem er. Góðar stundir.

Er óreiða í Skemmunni?

Nokkrum mínútum eftir að ég birti ofanstæða frásögn af óundirrituðu póstkorti, ætlaði ég að sjá hvort allt virkaði á blogginu. Þá sá ég að ritgerðin eftir þjóðminjavörð var ekki lengur aðgengileg á Skemman.is. Það er búið að loka fyrir gegnsæið sem var þar í gær.

Viðbót við viðbótina einni og hálfri klukkustund frá birtingu þessa blogs. Sviðsstjóri þjónustu og miðlunar á Landsbókasafni upplýsir:

Í gær var afgreitt erindi frá höfundi ritgerðarinnar sem vildi láta loka aðgangi að henni.

Það var svar við erindi mínu til skemman.is, sem sent var kl. 9:17 að íslenskum tíma í dag 4. febrúar 2020:

Í gær opnaði ég og las í ritgerð á Skemmunni sem hægt var að finna hér:

https://skemman.is/handle/1946/23442

Í dag er búið að loka á lestur.

Mér leikur forvitni á því að vita hvað veldur þessu breytta ástandi á milli daga.

Líklegt tel eg að fleiri lundar hafi verið á ferðinni með póstþjónustunni.