Herramannsmatur

Hollendingar eru þekktir fyrir að mála matinn sinn, enda hluti þjóðarinnar miklir matmenn og þorði að láta berast á þegar velmegun ríkti. Annar hluti Hollendinga eru sparsamir púrítanar sem í gegnum aldirnar hafa hneykslast mjög á málverkum sem sýna bruðl og allsnægtaborð matgæðinga yfirstéttanna á 17. og 18. öld.

Árið 1780 málaði Maria Margaretha la Fargue þetta skemmtilegu ólíumálverk af fisksala sem heimsækir hús efnaðrar fjölskyldu við Dunne Bierkade (Þunna bjórsgötu) í Haag (den Haag) í Hollandi. Á hjólbörum sínum er fisksalinn með girnilegan, fallega hvítan saltfisk, sem Hollendingar kölluðu oftast klipvis (v-ið borði fram sem f).

Ekki er laust við, að dæma út frá svipnum, að hefðadömunum þyki fiskurinn girnilegur, eða kannski voru það bara fisksalar sem þeim þóttu lokkandi? Þeir hafa að minnsta kosti verið hugleiknir listakonunni, því hún málaði annan, þar sem hann var að selja girnilegar, reyktar laxasíður. Þetta var víst löngu áður en fisksalar fóru að hafa sterkari efni í fiskborðinu.

Mjög líklegt má teljast, að saltfiskurinn, sem seldur var í hús við Þunna-Bjórsgötu í Haga árið 1780, hafi verið verkaður á Íslandi, þótt aðrir upprunastaðir verði þó ekki útilokaðir.

Hafa fróðir menn á Íslandi lengi talið víst, að Íslendingar hafi fyrst lært að verka og þurrka saltfisk á síðari hluta 18. aldar. Það er ekki rétt, þótt vinnslan hafi þá orðið meiri en áður. Saltfiskverkun var orðin að veruleika á fyrri hluta 18. aldar. Á fyrri hluta 17. aldarinnar votsöltuðu menn fisk i tunnur fyrir erlendan markað, en það var aldrei gert í miklum mæli. Svo var einnig fluttir úr landi svokallaður stapelvis, sem hefur verið fiskur sem var lagður í stakka og ef til vill verið líkur signum fiski. En á 17. öldinni var skreiðin enn sú afurð sem mest var flutt út af frá Íslandi.

Hvíta gullið - salt lífsins

Öll söltun var þó háð innflutningi á salti, og voru aðföng þess oft stöpul, en lengst af kom saltið til Íslands á "einokunaröld" með Hollendingum. Þess ber að geta að upp úr 1770 var soðið salt í Reykjanesi við Djúp. Framleiðslan hófst árið 1773 en var ekki mikil (sjá hér), en nú er endurreisnaröldin greinilega hafin (http://www.saltverk.com/). Jón biskup Vídalín stakk einnig upp á því danskan embættismann árið 1720, að hann sendi menn til að kenna saltsuðu svo framleiðsla á salti gæti farið fram á Reykjanesi (Gullbringusýslu), svipuð þeirri sem þá var stunduð í Noregi. Aldrei varð neitt úr því.

Saltið í fisksöltunina kom sunnan úr Frakklandi, Spáni og Portúgal og barst til Íslands á svokallaðri "einokunaröld", sem margir Íslendingar hafa misskilið og tengt eymd, vosbúð og vöruskorti. Þó svo að einokun (monopol) konungs á versluninni hafi verið komið á og Jón Aðils, og margar kynslóðir Íslendinga hafi séð það sem mikla þrautagöngu, þá gleyma menn að konungur seldi hæstbjóðanda, og mörgum tilfellum Hollendingum, verslunar og athafnaleyfi á Íslandi. Íslendingar seldu áfram fisk sinn, sem þeir söltuðu með salti sem fyrst og fremst var útvegað af Hollendingum. Fjórar tegundir af salti voru fluttar til landsins: Spánskt, franskt, þýskt Lynenborgarsalt (sem gat gefið fiski grænan lit vegna kopars í saltinu)og salt sem soðið var úr sjó í Noregi á 18. öld. Algengast var svokallað grásalt, sem mun hafa verið spánskt. 

Verslunin við Ísland á 17. og 18. öld varð hluti af Atlantshafsverslun Hollendinga og annarra stórþjóða í verslun. Skip sem sigldu til Madeira og Kanarí á vetrum sigldu til Íslands með salt að vori og sóttu m.a. saltfisk og annan varning. Saltfiskurinn var vitaskuld seldur í Hollandi, en mestmegnis var hann sendur áfram til Spánar og Portúgals og síðar Ítalíu, þar sem hann var kallaður var bacalao, bacalhau, og bacallà sem sumir telja ættað úr basknesku (bakailo, makailao, makailo, basknesk orðinu fyrir þorsk) en aðrir úr gamalli hollensku bakaljauw/bakkeljau. Sumir telja það afmyndum orðsins fyrir þorsk í miðaldafrönsku, cabillaud, sem fyrst kemur fyrir í varðveittum texta frá 1272. Fransmenn telja hins vegar orðið komið af niðurlenska orðinu kabeljauw.

Hvað sem öllum þessum þessum fiskisögum líður, þá hafa flestir Hollendingar ekki hundsvit á því lengur hvað salfiskur er, nema ef það er saltlakkrís sem er í laginu eins og fiskur. Listfræðingur sem síðast lýsti myndinni af fisksalanum við Þunna-Bjórsgötu í Haag telur fiskinn á hjólbörunum vera flatfisk. 

Frekari lesning:

Hér getið þið lesið grein mína um elsta málverkið af skreið, sem Hollendingar kölluðu "stokvis" og hér grein um Jonas Trellund (sjá einnig hér og hér)og skip hans de Melckmeyt sem lýsir í hnotskurn verslunarsögu Hollendinga á 17. öld á Íslandi, öld sem frekar ætti að kalla hollensku öldina í íslenskum kennslubókum en einokunaröld. Lesið meira um það í 2. hluta um fálkasögu Íslands sem brátt verður birt á Fornleifi. Eins mæli ég alltaf með því að menn lesi bækur Gísla Gunnarssonar Upp er boðið Ísaland (1978) og Fiskurinn sem munkunum þótti bestur: Íslandsskreiðin á framandi slóðum 1600-1800 (2004)

Tapað fé og fundið

Þríhyrndur, íslenskur hrútur birtist skyndilega í Frakklandi á síðari hluta 18. aldar. Nánar tiltekið um 1760. Talið er að hann hafi lamb að aldri hlaupið í franskt skip landmælingamanna og siglt utan og forframast; jafnvel orðið forystusauður í Frakklandi.

Hann endaði því miður sína þríhyrndu ævi sem ragout í Bastillunni, enda hafði hann allt á hornum sér.

Einum fremsta náttúrufræðingi Frakklands, greifanum Georges-Louis Leclerc, comte du Buffon, þótti hinn íslenski Móri svo föngulegur að hann lét eilífa hann á mynd og birti í stórverki sínu um dýrafræði í fjölda binda: "Histoire naturelle, générale et particulière" (1749-1788). Var það í fyrsta sinn sem íslenski sauðasvipurinn birtist á bók. Síðar birtust eftirmyndir af honum í öðrum ritum, frönskum, enskum og þýskum.

Tel ég víst að hrútur þessi hafi verið ættaður af Skagaströnd og hafi svarað nafninu Erlendur. Gamansamur og gáfulegur glampinn í augum skepnunnar gæti bent til þess, enda er fyndnasta fé landsins ættað af Skagaströnd.

Þess ber að geta, að haft hefur verið samband við fornleifaráðuneytið og forystusauð þess til að freista þess að bjarga þeim þríhyrnda úr útlegðinni. Sigmundur Davíð var stuttur í spuna og kærir sig kollóttan um þennan vanskapnað og taldi hann of útlenskan fyrir sinn smekk. Líklega er bannað að flytja inn slíka forframaða dilka vegna smithættu sem gæti valdið hruni í stofni heimalninga og sparðatínslumanna.

Þeir sem enn kynnu að sakna þríhyrnda Móra eru beðnir að hafa samband við Fornleif eða Hollande yfirhafnarstjóra, og vera hvorki loðnir í máli né teygja lopann um of.

Þjóðum líka þínir haukar (1. hluti)

Allvaldr, dýrkask út með Serkjum
innan lands af mildi þinni.
Þjóðum líka þínir haukar
þaðra allt með Blálands jaðri.
Víða hrjóta veglig mæti
vægðarlaust af yðrum frægðum.
Hollar prýða heiminn allan
hnossir þínar, mærðar tínir.

Þannig orti Sturla Þórðarson (1214-1284) lögsögumaður og skáld mjög fleðulega í hrynhendu sinni til Hákons konung gamla Hákonarson (1204-1263). Hans bestu haukar voru íslenskir og gaf Hákon einnig öðrum konungum Íslandsfálka í tækifærisgjafir, jafnvel sultaninum í Túnis á Blálandi (Afríku). Íslenskir fálkar þóttu fyrir utan að vera einstaklega góðir veiðifálkar (geirfálkar) og bera af í fegurð.

Íslandsfálkinn, (einnig nefndur valur, geirfálki, fjörsungur, forseti og gollungur), er annálaður fugl. Við þekkjum hann öll af gömlu skjaldamerki Íslands, af fálkaorðunni, og hugleikinn er hann ákveðnum stjórnmálasamtökum, knattspyrnuliði , sem og þjófum sem stundað hafa eggjatöku á Íslandi um langan aldur.

 

Íslandsfálkinn (Falco rusticolus islandicus) er ein deilitegund fálka, náskyldur hvítfálkanum (Falco rusticolus candidans), sem m.a. verpir á Grænlandi en á stundum á Íslandi, þar sem hann hefur blandað geði við íslenska fálka. Samkvæmt Skúla fógeta var það þannig að á stundum voru einstaka ungar í hreiðrum hvítari en íslenskir fálkar. Munu "flugfálkar" frá Grænlandi hafa borið ábyrgð á því ástandi, sem ekki þótti leitt, því miklu hærra verð fékkst á miðöldum fyrir hvítan fálka en þau afbrigði sem grárri voru. (Hér má til dæmis lesa meira um dýrafræðilega atriði). En hér í áframhaldinu skal grafið dýpra í sögu íslenska fálkans að hætti Fornleifs.

Útflutningur eða höfðingjasleikjuháttur?

Við vitum lítið um útflutning á fálkum frá Íslandi frá því að land var numið og sumir segja fyrr, þar til á 12. öld. En voru fálkar aðeins gefnir sem konungagjafir, eða var útflutningurinn stórtækari? Tillaga Einars Eyjólfssonar Þveræings, sem stakk upp á því á Alþingi að senda fálka til Ólafs Konungs Haraldssonar hins helga(995-1030) sem seildist eftir Grímsey, gæti bent til þess að menn hafi verið farnir að flytja út fálka frá Íslandi löngu fyrir 12. öld. Það gera líka ákvæði Grágásar um að menn megi ekki veiða fálka á jörðum annarra manna. Slíkt bann var reyndar líka við veiðum á gæs og álftum.

Fyrsta örugga heimildin sem við höfum um íslenska fálka er hins vegar skrif Giraldus Cambrensis, öðru nafni Gerald de Berry (frá Wales), sem í riti sínu Topographia Hibernica (frá því um 1185) upplýsir þetta: Haec terra girofalcones et accipitres grandes et generosos gigmit et mittit/Þetta land gefur og sendir okkur stóra og gjöfula veiði fálka og hauka.

Árið 1223 og 1225 sendir fyrrnefndur Hákon gamli, sem þá var ungur maður á konungsstóli, Heinreki III Englandskonungi fálka. Fyrst fékk Heinrekur 6 fugla en í síðari sendingunni voru þeir 13 talsins, þar af 3 hvítir. Í bréfum kemur fram, að Hákon haf sent menn sína fyrir tveimur árum til Íslands til þess að veiða þar fugla handa Heinreki konungi. Hafi menn þessir orðið að þola ótrúlegt hungur og kulda í íshafinu, og séu þeir nýlega komnir aftur með fugla þá, sem þeir hafi veitt. Hákon biður Hinrik að taka á móti þessum fálkum með sömu vinsemd og þeir væru gefnir og bætir við í bréfi sínu - og nú upp með latínuorðabækurnar: si aliquam hujusmodi cuam habueritis, sicut pater vester et predcessores vestri habuerunt, qui aves Islandiccas carias quam aurum et argenum amplexari dicebantur. Þeir sem eikki eiga latínuorðabækur geta atað músinni blítt á textann og þá birtist þýðingin: "Ef þér metið þetta á líkan máta og faðir yðar og fyrirrennarar gerðu það, en um þá hefur sagt verið að þeir teldu íslenska fugla dýrmætari en en gull og silfur". Þessi upplýsing gæti bent til þess að fálkar hefðu borist frá Íslandi til Noregs og þaðan til annarra landa í langan tíma og verið sumum Íslendingum góð tekjulind, þegar norskir veiðimenn konungs voru þá ekki að stunda ólöglegar veiðar í landinu eins og þær sem Hákon lýsti fyrir Heinreki konungi. Það er ekki rétt sem sumir íslenskir sagnaþulir, t.d. Árni Óla, hafa haldið fram, að Hákon konungur hafi sent fálkaveiðimennina til Íslands þegar hann var konungur Íslands. Það varð hann ekki fyrr en einu ári áður en hann dó árið 1263, ári eftir að Gamli sáttmáli varð til. Fálkaveiði Hákons á Íslandi átti sér hins vegar stað á 3. ártug 13. aldar.

Úr De Arte Venendi cum Avibus, fálkabók Friðriks 2.

Friðrik II Þýskalandskeisari (d. 1250) og jafnframt konungur Jórsala og Sikileyjar var einnig hrifinn af íslenskum fálkum og ritaði um þá lofsorðum í bók sinni De Arte Venandi cum Avibus, "Listin að veiða með fuglum". Í handriti Friðriks, sem ritað var á Sikiley og myndskreytt, er greint frá íslenskum fálum sem bestum allra fugla/sunt meliores omnibus aliis. Friðrik II náði sér einnig í önnur dýr af Norðurslóðum eins og kunnugt er, t.d. Hvítabjörn. Einn slíkan fékk hann að gjöf árið 1230 og hann gaf sultaninum af Egyptalandi Malik al-Kamil (sem var Kúrdi) björn. Hann var líklega sá sami sem Serklendingur sem Sturla Þórðarson orti um í dróttkvæði sínu handa Hákoni gamla. Dýrið kom til Damaskus árið 1233 eða 1234 samkvæmt annálaritaranum Kitab al-Wafi, sem einnig var þekktur sem Safadi. Fyrir hvítabjörninn fékk Friðrik keisarinn gíraffa. Sultaninn á Egyptalandi hafði einnig í byrjun 13. aldar fengið forláta skinn af hvítabjörnum samkvæmt annálaritaranum og ljóskáldinu Ibn Said al Maghribi. Makalaus var þessi áhugi á dýrum meðal heldri manna fortíðarinnar. Heinrekur III Englandskonungur sem einnig fékk Íslandsfálka átti líka hvítabjörn samkvæmt heimildum góðum og mun sem Hákon Noregskonungur hafa gefið honum björninn. Björn og fálki hét konungspakkinn í þá daga.  Heinrekur III tjóðraði björninn í Tower of London og á tyllidögum fékk björninn að synda í Thamesá og veiða sér fisk (hlekkur). Henry var mikill "dýravinur" og átti líka fíl.

Páll Biskup Jónsson í Skálholti (d. 1211) (sjá mynd t.v.) mun einnig hafa verið ötull við að senda fálka til vina sinna erlendis, t.d. erkibiskupsins í Niðarósi.

Eftir að Íslendingar glopruðu frelsi sínu í hendur norskra konunga, má sjá af ritheimildum að eftirspurnin eftir fálkum hélt áfram að vera mikil. Jónsbókarákvæði endurspegla það líka: Konungur má láta veiða vali á hvers manns jörðu, er hann vill ok leggja verð eptir, utan á kirkjueignum. Var lengi deilt um þetta og annað sem auðtrúa Íslendingar misstu í hendur konungsvalds, en endanlega var þessum lögum þröngvað upp á íslenska landsölumenn og aðra minnst megandi árið 1277.

Síðan þagnar fálkasaga Íslendinga um tíma eins og svo margt annað sem tínst hefur og gloprast niður, og ekkert heyrist af Íslandsfálkum fyrr en í tollaskjölum í bænum Kings Lynn í Norfolk árið 1518: pro uno Geffaucon cust xii d./fyrir einn veiðifálka 12 d. tollur). Þetta þýðir þó ekki að fálkar hafi ekki verið útflutningsvara frá Íslandi eins og fyrr og síðar.

Líkur hér fyrsta hluta fálkasögu Fornleifs.

Nokkrar heimildir:

Árni Óla 1967. Fálkahúsið og Fálkaverslun Koungs. Lesbók Morgunblaðsins 42. tbl. 19.11.1967, bls. 6-7;12.

Björn Þórðarson 1924: Íslenzkir fálkar og fálkaveiðar fyrrum. Iðunn VIII, 4, bls. 266-295. (Sjá hér).

KL: Kulturhistorisk Leksikon for Nordisk Middelalder, bd. 4: Falkar, dálkur 142-154.

Handritið: Pal. lat. 1071: Friðrik II (1194-1250): De Arte Venandi cum Avibus ca. 1258-1266. Biblioteca Apostolica Vaticana. (Sjá hér).

Vilhjálmur Þ. Gíslason 1947: Bessastaðir; Þættir úr sögu höfuðbóls. Bókaútgáfan Norðri Akureyri.

 

Örlítill fróðleikur um fornleifafræði fálkaveiða og fálkahalds á miðöldum: hér og hér.

Mynd úr fálkabók Friðriks 2.

Tvær efstu myndirnar sýna fálkaveiðar á Bayeaux reflinum sem saumaður var af nunnum á Englandi fyrir Odo biskup í Bayeaux sem var bróðir Vilhjálms sigursæla. Refillinn er nú varðveittur í Bayeaux í Frakklandi.

Danske SS-mænd var også deres mordere

Dette billede, og andre fotografier af forarmede jøder i denne artikel, viser fanger som i slutningen af maj 1942 blev deporteret til en koncentrationslejr i Hvide-rusland, hvor danske Waffen-SS mænd fra Frikorps Danmark gjorde tjeneste i 1942-43. Danske SS-frivillige var også deres mordere.

For nylig udkom bogen En skole i vold af to fredelige historikere, Dennis Larsen og Therkel Stræde. Det er en yderst vigtig bog om danske Waffen-SS frivilliges medvirken til forbrydelser i Hviderusland i 1942-1943. Bogens fokuserer først og fremmest på SS-folkenes ugerninger, men billederne af fangerne fra Warszawa som danske SS-soldater muligvis har været med til at slå ihjel var ikke kendte af forfatterne.

I 1998 udkom en anden vigtig bog om danske Waffen-SS frivillige som bar titlen Under Dannebrog og Hagekors. Den havde derimod en væsentlig mangel. Bogens tre forfattere, der havde skrevet deres bog som speciale i historie på RUC under vejleding af professor Claus Bryld, værgede sig ved at behandle spørgsmålet om danske Waffen SS-soldaters deltagelse i krigsforbrydelser. De forsikrede sine læsere om, at de danske Waffen-SS soldater var "almindelige mænd" og "gode soldater".

Da deres bog udkom i 1998, skrev jeg til dem og spurgte, hvorfor de ikke berørte de krigsforbrydelser som vi trods alt kendte til at danske Waffen-SS mænd deltog i. Jeg fik ikke noget svar, men da jeg forsøgte at ringe til en af forfatterne blev jeg nærmes overfuset af en arrogant holdning til hvad jeg som udlænding blandede mig i dansk historieskrivning. Senere skrev forfatterne en artikel i bogen Denmark and the Holocaust, hvor de ganske overfladisk behandlede danske SS-mænds krigsforbrydelser (se her).

Turde, hvor andre tav

Dennis Larsen og Therkel Stræde har nu turdet hvor andre tav. De modtog ironisk nok kritik af deres nye værk af en i forfatterteamet bag den mangelfulde mursten Under Dannebrog og Hagekors. I Weekendavisen påstod en af forfatterne, at man allerede kendte til alt det som Larsen og Stræde fremsatte i sin bog, og at der intet nyt var at læse i den. De gamle nyhederne var i hvert fald ikke at finde i deres bog om danske Waffen-SS frivillige fra 1998.

Antageligt inspireret af bogen Under Dennebrog og Hagekors ytrede Uffe Ellemann Jensen Dan- marks forhenværende udenrigsminister sin respekt for danske frivillige SS-mænd i et dansk tv-program om Baltikum. Han betegnede dem som gode soldater.

 

 

 

SS-manden på Hollændervej

Larsen og Stræde fortæller i deres nye bog bl.a. historien om medlemmer af Frikorps Danmark som blev udstationeret i uddannelseslejren Waldlager udenfor byen Bobruisk i Hviderusland fra 1942 til 1943. Tilknyttet denne lejr var også en "Jødelejr". Ud fra det foreliggende kildemateriale er der desværre ingen håndfaste beviser for enkelte danskeres direkte deltagelse i myrderier på jøderne. Det er dog hævet over al tvivl, at danske Frikorps Danmark mænd deltog i tjenesten i "Jødelejren", som inkluderede myrderier af jøder.

To af de danske Frikorps-Danmark mænd som befandt sig i Waldlager ved Bobruisk er stadig i live. En af dem bor på Hollændervej på Frederiksberg. Manden på Hollændervej som hed Helmuth Leif Rasmussen (hans rigtige navn er mig bekendt) har ikke fortalt noget som forbinder ham direkte med nakkeskud af jøder eller andre ugerninger i "Jødelejren". Han så blot til, efter eget udsagn, mens andre myrdede. Og lad os nu huske, han er uskyldig indtil andet er bevist.

På et lille billede som blev taget af manden på Hollændervej på Frederiksberg, den gang han som ung dansker gjorde tjeneste for Hitler-Tyskland, bærer han en sort knippel. Knippelen er det værktøj som vagtmænd brugte i nazisternes i KZ-lejre, hvis de da ikke myrdede jøder med nakkeskud eller andre metoder. Men ifølge BT går manden på Hollændervej efter eget udsagn meget i kirke, så han har næppe brugt dette redskab da han gik vagt med knippelen udenfor "Jødelejren", hvor han befandt sig mens andre SS-folk begik forbrydelserne. Foto BT.

Her kan i man se nogle de jøder som blandt andre deporteredes den 28. eller 29. maj 1942 fra fængslet i Gesia gade (Gåsegade) i Warszawa i 1942. Billederne stammer fra en film som tyskerne lod lave i Warszawa ghettoen i begyndelsen af maj 1942. De forarmede jøder som kan ses på billederne fra arresten i ghettoen i Warszawa, (se her, samt her, her og her ; Flere oplysninger om filmen, den såkaldte "Ufuldendte Film" se her og her) var danskere i Frikorps Danmark meget sandsynligt med til at dræbe i 1942-43, for disse fanger blev bragt til "Jødelejren" i Bobruisk. Når de ikke længere kunne anvendes til slavearbejdet, bl.a. grøftegravning og vejarbejde, eller blev for syge og udhungrede, blev de beordret til at ligge på maven i store grav ved SS-lejren, hvor SS-folkene myrdede dem med et nakkeskud.

Nogle af de unge drenge blandt fangerne i "jødelejren" ved Bobruisk i Hviderusland fik "særlig behandling" hos den homoseksuelle, tyske SS-Blokfører Adold Riemer (billedet til venstre). Han udvalgte unge fanger til sit seksuelle misbrug i lejren. Han blev aldrig straffet for sine forbrydelser. Riemer sparkede, slog og piskede fangerne, hængte flere og begik et ukendt antal drab. (Denne forfatter kan ikke få sig til at beskrive den sadisme som Riemer udøvede (læs i stedet bogen En skole i Vold s. 272-275). Foto fra bogen En skole i vold.

Danske myndigheder har systematisk siden 1996 forsinket eller forhindret forskere i at få adgang til oplysninger om f.eks. danske udvisninger af statsløse jøder eller oplysninger om Waffen-SS folk som begik forbrydelser. Oplysninger om statsløse jøders udvisninger kendte man naturligvis til i ministerierne, men på et eller andet tidspunkt har man for Danmarks ve og vel besluttet at den del af Danmarks- historien skulle skjules. Min Kamp med ministerierne og til dels Rigsarkivet beskrives i et epilog i min bog Medaljens Bagside (2005), som handler om danske myndigheders udvisning af jøder og andre i perioden 1940-1943. Fra centralt sted havde man besluttet at den historie ikke skulle ud.

Simon Wiesenthal Center har anmodet om en undersøgelse af Helmuth Leif Rasmussens virke i Hviderusland

Det ville ikke undre mig, at nu når dr. Efraim Zuroff ved Simon Wiesenthal Centret i Jerusalem har anmodet de danske myndigheder om at undersøge den tidligere SS-mand H.R. på Frederiksberg (se her), at de danske myndigheder gentager en af deres gamle forhalingstaktikker overfor dem som ønsker at klarlægge forbrydelser mod jøder og andre begået af danskere, være det sig den danske statsmagt eller Waffen-SS soldater.

Justitsminister Mette Frederiksen har, efter sigende, ikke tid på grund af embedsmæssig travlhed. Hun har, uden at svare Dr. Efraim Zuroff sendt Simon Wiesenthal Centers anmodning videre til socialdemokratiets retsordfører Trine Bramsen, som oplyser at det er den relevante politimyndighed, hvor manden på Frederiksberg bor, der skal kontaktes hvis nogen ønsker at en hans færden i Hviderusland skal undersøges. I retssager over manden på Hollændervej viste myndighederne i 1945 og 1947 ikke særlig interesse i hans færden i Bobruisk. Han blev i 1947 dømt for at have såret en person med skud på Frederiksberg, da han skød mod en folkemængde som han følte sig truet af. Han havde gået i biografen sin SS-uniform. Den slags arrogance lagde almindelige danskere trods alt mærke til i 1944.

Sådan som de danske myndigheder agerede i sagen om Søren Kam, hvor Simon Wiesenthal Center blev spist af med en 3 siders rapport, henkogt af statsadvokaten for København fra en langt større og vigtigere rapport som en dansk kriminalbetjent havde udarbejdet, ville det ikke undre, at manden på Hollændervej på Frederiksberg møder sin skaber før han nogen sinde bliver afhørt om sit kendskab til Frikorps Danmarks aktiviteter i Hviderusland.

Den største bøddel holdt Danmark hemmelig

Det var svært i 2004 for de danske myndigheder åbent at erkende, at en dansker havde fungeret som en af naziterrorens bødler i 1945-47. I 2004, da jeg med stort besvær forsøgte at få adgang til Justitsministeriets akter om den største danske krigsforbryder, Gustav Alfred Jepsen, opstod der også vanskeligheder, inden der blev givet aktindsigt i Jepsens sag (Læs mere om sagen her). Justitsministeriet påstod, at sagen ikke fandtes i deres arkiv. Ministeriet skrev: »For så vidt angår Deres anmodning om oplysninger vedrørende en dansker ved navn Jeppsen/Jepsen eller Jeppesen skal Justitsministeriet meddele, at ministeriet efter at have foretaget en gennemgang af sagskartoteket ikke ses at være i besiddelse af akter vedrørende ovennævnte person.« Grunden til, at man i 2001 påstod,

Danske myndigheder forhindrede offentlighedens kendskab til Gustav Alfred Jepsens forbrydelser helt frem til 2005, da Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson fortalte hans historie i Weekendavisen. Fotos PRO, Kew.

at sagen ikke længere fandtes i ministeriets sagskartotek over ømtålelige sager fra Anden Verdenskrig er lidt af et mysterium, og ministeriet har heller ikke valgt at kommentere det yderligere trods en henvendelse derom. Men mens ministeriet benægtede og "intet kendte", vidste jeg at embedsmændene sagde usandt. Jeg kendte allerede til Jepsens sag fra Public Record Office i Kew (Det engelske Rigsarkiv) og vidste at der fandtes mere udførligt materiale om ham i Rigsarkivet og at Justitsministeriet havde holdt et kartotek over sager om bl.a. Waffen-SS mænd. Man var endnu ikke klar til at danskeres krigsforbrydelser skulle belyses ordentligt. Man er endnu ikke klar nu når spørgsmål bliver rette om manden på Frederiksberg. Sagen om Jepsen viste også meget tydeligt, hvorledes de danske myndigheder forsøgte at skjule disse forbrydelser for offentligheden.

Da Jepsen skulle hænges i 1947 bad man hans kone og søn ikke at være til stede i Minden i Tyskland, hvor henrettelsen fandt sted, for ikke at lede den danske presses opmærksomhed mod manden og hans krigsforbrydersag. Det var derfor først i 2005 at den almindelige dansker fik oplysninger om den største krigsforbryder fra Danmark under 2. verdenskrig. Det ophidsede ikke så få, som mente at Jepsen slet ikke skulle tælle i statistikken over danske krigsforbrydelser, eftersom han tilhørte det tyske mindretal i Sønderjylland, som efter sigende var mere tilbøjeligt til vold en danskerne, i hvert fald ifølge nogle af de mest nationalistiske læserbrevskriverne i Weekendavisen.

Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson 26/11 2014

Tóti Royal

Þórarinn Eldjárn Hallmælisskáld hefur nú flutt drápur góðar í höllum Möggu, Halla og Kalla. Hvenær fær Óli Íslandskóngur drápu frá Hallarmæri þessum? Óska ég útgáfu Íslendingasagnanna velgengi, þótt ýmislegt mætti setja út á í þýðingunum.

En ósköp er það neyðarlegt, að þessum útgáfum sé pakkað inn í kassa með mynd af kattarhaus úr norskri konungagröf, sem var tekin löngu áður en Ísland var numið árið 872 give and take. Var virkilega ekki hægt að fá ódýra mynd á Þjóðminja- safninu til að prýða þessa norrænu útgáfu? Þórarinn Royal hefði nú getað reddað því for old time's sake.

Ítarefni:

Fyrra níð mitt um dönsku drápuna til Möggu Tótu og kattarfjandann úr Osebergskipinu.

Mannfræðin er furðuleg grein, enda er maðurinn furðuskepna

Í dag, 15. nóvember 2014,opnaði í Kaupmannahöfn, nánar tiltekið á Nordatlantens Brygge, hin frábæra ljósmynda- og konceptlistsýning Museé Islandique, sem einnig var haldin fyrir fáeinum árum í Reykjavík, líkt og hinn framandi titill gæti ef til vill gefið til kynna.

Sýndar eru ljósmyndir, sem Ólöf Nordal listakona lét taka, af safni afsteypna sem gerðar voru af Íslendingum árið 1856. Ólöf uppgötvaði að þær væru til á El Museo Canario í Las Palmas á Gran Kanaríeyju, þangað sem þær höfðu í eina tíð verið keyptar af Musée de l´Homme í París. 

Dannebrogmaðurinn og stærðfræðingurinn með barnshjartað, Björn Gunnlaugsson, eins og Sigurður Guðmundsson málari sá hann árið 1959, og eins hann leit út er afsteypa var gerð af fasi hans árið 1856. Stór og þunglamaleg hönd Björns sést efst.

Björn Gunnlaugsson (1788-1876) í sólbaði í Las Palmas. Ljósmynd Gunnar Karlsson.

Afsteypurnar, sem voru gerðar árið 1856, voru teknar af mönnum í leiðangri Jérômes prins Napoleons, sem sótti landið heim. Jérôme var bróðursonur Naflajóns keisara. Afsteypa af að minnsta kosti einum Íslendingi hafði einnig verið gerð fyrir 1856, eða árið 1839, af leiðangri Gaimards til Íslands árið 1839. Hún er varðveitt á Mannfræðisafninu í París.

Bjarni Jónsson (Johnsen) rektor Lærða skólans (1809-1868). Ekki er laust við að það sé einhver Framsóknarsvipur á Bjarna, því fyrir utan rauða hárið er Bjarni ekki ósvipaður Guðna Ágústssyni stjórnmálamanni með hausverk í bland við Halldór Jónatansson fyrrverandi forstjóra Landsvirkjunar. Eða kannski eru Íslendingar bara einsleitur massi?

Á sýningunni eru einnig ljósmyndir af uppstillingum Ólafar af ýmsu rannsóknarefni sem Jens heitinn Ó.P. Pálsson (1926-2002) líkamsmannfræðingur lét eftir sig er hann lést i Þýskalandi árið 2002, og sem nú er varðveitt er í Háskóla Íslands. Ég missti af sýningunni í Reykjavík, og sá hana í fyrsta sinn í gær, þar sem mér hafði verið boðið til opinberrar opnunar sýningarinnar fyrir sérstaklega mikilvæga gesti.

Þetta er frábær sýning, sem ég mæli með að allir sjái, ef þeir eru staddir í Kaupmannahöfn eða nágrenni, eða ætla að skella sér í jólainnkaupin til Kaupmannahafnar.

Ljósmyndirnar eru líklegast áhrifameiri og dramatískari en ef frummyndirnar hefðu verið til sýnis í sýningaskápum. "Touch" listamannsins í ljósmyndunum færir áhorfandann nær viðfangsefninu en glerkassi safnamannsins og hinn upphaflegi gripur inni í honum.

Á sýningunni í Kaupmannahöfn, eru umfram sýninguna í Reykjavík, 3 ljósmyndir af 5 Grænlendingum sem aðstoðarmenn Napóleons prins gerðu eftir að þeir höfðu yfirgefið Ísland og komu við á Grænlandi. Mér þykja þær "myndir" fallegri en Íslendingamyndirnar, líkast til vegna þess að frumafsteypurnar eru litaðar og að Grænlendingarnir eru kannski fallegra fólk í mínum augum en Íslendingarnir sem afsteyptir voru.

Sýningunni í Reykjavík, og nú Kaupmannahöfn, fylgir áhugavert hefti, þar sem Æsa Sigurjónsdóttir listfræðingur skrifar mjög góða grein þar sem tekið er á viðfangsefninu út frá listfræðilegu sjónarhorni.

Grein Gísla Pálssonar um líkamsmannfræði

Sömuleiðis er í sýningarskránni grein eftir Gísla Pálsson mannfræðiprófessor við Háskóla Íslands, sem einnig birtist í lengri gerð í límariti Máls og Menningar árið 2012. Hún er frekar lauslegt yfirlit yfir líkamsmannfræði á Íslandi.

Í grein Gísla er því gert skóna, að íslensk líkamsmannfræði hafi haft tengsl við Þýskalands nasismans og eru í því sambandi nefndir til sögunnar Jens Pálsson og Eiður Kvaran.

Eiður Kvaran, sem ég hef ritað um hér á Fornleifi (sjá hér), og sem ég veit ef til vill meira um men flestir aðrir sem hafa verið að skrifa um hann, var vissulega nasisti, en hann var ekki líkamsmannfræðingur (hvorki það sem sumir kalla physical anthropolgist eða antropometríker), jafnvel þótt hann hefði sótt einhverja kúrsa hjá dularfullum "vísindamönnum" við þýska háskóla. Doktorsritgerð Kvarans var einnig afar léleg sagnfræðileg úttekt á íslenskum miðaldaritum, líklega meira í stíl við vangaveltur sem maður sér oft í nútíma menningarmannfræði, ef nokkuð skal segja.

Jens Pálsson vann vissulega með fólki sem hafði á yngri árum starfaði við háskóla í Þriðja ríkinu og stundaði kynþáttarannsóknir að hætti nasista, kynbótafræði, kynþáttafræði (Rassenkunde) og jafnvel rannsóknir á líkamsleifum fórnarlamba nasista úr fanga- og útrýmingarbúðum. Þar með sagt er ekki hægt að tengja Jens við nasisma. Margir aðrir en nasistar stunduðu sams konar rannsóknir og Jens Ó.P. Pálsson. Antropometría,(mælingar á lifandi fólki) Jens Pálssonar voru fræði sem voru samt miklu eldri en nasisminn í Þýskalandi, og engan þarf a furða að nasistar hafi heillast af henni. Með flokkun á fólki var komið tilvalið verkfæri til að lýsa þeim "óæðri kynstofnum" sem nasistar kenndu um ófarir Þjóðverja og hinna svo kölluðu "aría". En ekki er mér kunnugt um að Jens Ó.P. Pálsson hafi stundað neitt slíkt.

Brot úr ævistarfi Jens Ó.P. Pálssonar. Nærmynd af einni ljósmyndanna á sýningu Ólafar Nordal.

Greinin sem gleymdist

Mér til mikillar furðu sá ég strax, að prófessor Gísli Pálsson hefur í mjög götóttri yfirreið sinni yfir íslenska líkamsmannfræði, sem hann gefur mest lítið fyrir og stimplar allar rannsóknir á sviði antrópómetríu, sem eins konar nasisma og þjóðernisrembing, misst af riti, sem þannig er skráð á Gegni: +

Populations of the Nordic countries Human population biology from the present to the Mesolithic : proceedings of the Second Seminar of Nordic Physical Anthropology Lund 1990 / editors Elisabeth Iregren, Rune Liljekvist ; scientific advisors Jesper L. Boldsen, Elisabeth Iregren, Berit J. Sellevold ; [front drawing by Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson]. Lund : University of Lund, Institute of Archaeology and the Historical Museum, [1993].

Ég gaf Þjóðarbókhlöðu þetta rit og Þjóðminjasafni Íslands, þar sem ég starfaði á tímabili. En nú virðist sem það sé nú aðeins til á Þjóðminjasafninu en sé tröllum gefið í Þjóðarbókhlöðunni. Líklega var það svo mikið lesið af stúdentum að það eyddist upp að kili. Fyrir utan gamanmynd eftir mig á forsíðu bókarinnar, er reyndar lærð grein eftir mig í bókinni, sem hafði áhrif á feril Jens Ó.P. Pálssonar. Þessa grein mína hefur Gísli Pálsson því miður ekki þekkt.

Fyrsta opinbera gagnrýnin á íslenska líkamsmannfræði

Ég var fyrsti íslendingurinn sem opinberlega gagnrýndi Jens Ólaf Pál Pálsson (sjá hér). Þá sjaldan að hann hélt fyrirlestur komu fáir og hlustuðu, en í Lundi árið 1990 var 200 manna hópur. Okkur, tveimur Íslendingunum, hafði báðum veið boðið á ráðstefnuna í Lundi en hvorugur vissi að hinn myndi mæta. Ég var með gagnrýninn fyrirlestur, sem m.a. fjallaði um rannsóknir Jens, en Jens var með sömu tugguna sem hann hafði oft flutt á þýsku, en nú hélt hann fyrirlesturinn á eins konar ensku.

Áður en Jens hélt fyrirlestur sinn talaði ég við hann í fyrsta skipti. Ég þekkti hann aðeins af umtali fornleifafræðings sem ég vann fyrir. Hún lýsti Jens með glettnum sögum sem afar sérstæðum manni. Vissulega var hann það. En að mínu mati en íslensku þjóðfélagi og akademísku umhverfi fyrri tíma til hróss að það hafði "bás" fyrir menn eins og Jens, þó svo að fæstir vissu hvað hann væri að bauka, því ekki gaf Jens mikið út af greinum eða bókakyns. Það kom þó verulega á óvart að hann fékk prófessorsnafnbót árið 1995.

Jens flutti fyrirlestur sinn í Lundi og það var í einu orði sagt, slys.

Allt sem úr lagi gat farið, fór úr lagi. Myndaskyggnur, sem hann hafði með sér í Lundi, snéru rangt, komu í rangri röð ellegar voru svo ógreinilegar að enginn hafði ánægju af. Þar að auki átti fólk erfitt með að skilja allt sem Jens sagði vegna meðfædds málgalla hans. Til að kóróna allt, mismælti hann sig mikið í enskunni og ruglaðist á síðum og hafði týnt blaðsíðum i fyrirlestri sínum. Hann fór einnig fram yfir tíma sinn og bað um að fá að halda lokaorð síðar um daginn. Í salnum í Lundi voru menn farnir að flissa og ganga út.

Svo kom kaffihlé og ég fór til Jens og talaði við hann og aðrir komu þar að og spurðu nokkuð efins um þessa "kynstofna" í Noregi sem Jens heimfærði yfir á "týpur" á Íslandi. Jens taldi engan vafa á þessu og benti á, að hann hefði fundið allar "fenótýpur" á Íslandi í Noregi og á Bretlandseyjum. Svo benti hann á mig og tjáði sig um að hann gæti bent á hvaðan ég væri ættaður í Noregi. Þá hlógu menn. Og ég spurðu háðskur:"getur þú sagt mér hvar góssið mitt í Noregi er, því ég mun gera tilkall til þess við norsku krúnuna?" en bætti við spurningunni um hvort allir sem væru af sömu "týpu" og ég  í Noregi ættu föður frá Hollandi, sem ætti víða ættir að rekja eins og faðir minn. Þeir sem stóðu og töluðu þarna við okkur hlógu dátt. Hvort Jens varð leiður yfir þessu "fræðilega" afhroði í kaffihléinu, eða að hann hafi drabbast niður eftir að að hafa hlustað á fyrirlestur minn sem ég flutti síðar um morguninn, veit ég ekki.

Ég kom inn á tilgangsleysi rannsókna eins og þeirra sem Jens stundaði, án þess að tengja það beint við nasisma og Þýskaland eins og aðrir hafa gert á mjög ómaklegan hátt. Jens lét sig hverfa af ráðstefnunni. Síðar um kvöldið tjáði Elisabet Iregren mannfræðingur, einn af umsjónamönnum ráðstefnunnar, mér að Jens hefði farið á hótel sitt og hefði drukkið. Hafði hann hringt i hana og verið í öngum sínum yfir fyrirlestri mínum, sem hann vildi svara í ráðstefnuritinu. Hún taldi það af og frá og bað hann um að senda sinn fyrirlestur. Ég varð leiður yfir því að heyra þetta og bauðst til að tala við Jens, en Iregren sagði mér ekki að hafa neinar áhyggjur. Jens sást ekki meira á ráðstefnunni, kom ekki á galla-kvöldverðinn í forngripasafninu Kulturen og sendi aldrei ritstjórum fyrirlestur sinn eða grein.

Jens, sá ég tvisvar sinnum í Reykjavík eftir þetta. Eitt sinn gengum við báðir á gangbraut við Suðurgötuna. Ég var að fara heim til mín á Neshagann. Þegar ég sé Jens, bý ég mig undir að kasta kveðju á hann. Þá snýr hann skyndilega af leið svona 5 metrum áður en við mætumst og nánast hleypur rakleitt þvert yfir götuna. Ég sá greinilega að Jens vildi ekkert af mér vita, og taldi best að láta hann þá lönd og leið. Annað skipti sneri hann upp á súluna í Björnsbakaríi á Hringbrautinni er ég reyndi að heilsa honum. Hann mundi greinilega eftir minni "týpu".

En á gagnrýni Gísla Pálssonar rétt á sér?

Það leiðist mér, þegar stórlax í samfélagsmannfræðinni í HÍ eins og Gísli Pálsson er, setur Jens Ó.P. Pálsson í sama bát og gamla nasista og skrifar:

"Mestalla tuttugustu öld, frá fyrstu rannsóknum Guðmundar Hannessonar og Eiðs S. Kvarans til loka ferils Jens Ó. P. Pálssonar, höfðu tengslin við Þýskaland sterk áhrif á líkamsmannfræði Íslendinga".

Þetta er of djúpt í árina tekið. Það rétta er, að Jens var að vinna við "rannsóknir" sem voru af svipuðum meiði og þær rannsóknir sem stundaðar voru í Þýskalandi nasismans. Jens er alls ekki hægt að spyrða við nasisma, þótt hann hafi unnið með Ilse Schwidetzky (1906-1997) sem hafði verið í hirð Egon Freiherr von Eickstedt sem var einn af þekktari kynþáttaspekúlöntum Hitler-Þýskalands. Hann gaf út tímaritið Zeitschrift für Rassenkunde. Því apparati kom Jens ekkert nálægt og ekkert úr mannvalskjaftæði þeirra fræða birtist í því litla sem Jens gaf út um ævina.

Maður fær á tilfinninguna að þjóðfélagsmannfræðingurinn Gísli Pálsson sé ekki alveg á þvi hvað líkamsmannfræði sé. Enn er stunduð líkamsmannfræði, sér í lagi mælingar á beinum, sem eru mun öruggari heimild um uppruna þjóða og þjóðflokkadreifingu en DNA-rannsóknir. Gísli heldur þessu fram í enskri gerð greinar sinnar:

"With the emergence of genetics in the 1940s, and the new genetics from the 1960s (Gísli Pálsson 2007), bones and and texts are more or less obsolete as a subject of study, doomed to give way to DNA (Sommer 2008). Only DNA, som say will permit researchers to grapple in any useful way with the history of humans. However, while the methods and theories of genetics and biological anthropology have proved productive and opened new perspectives, it is probable that, like older methods, they too will undergo change - not least in view of growing criticism of gene-centered discourse."

Þó síðasta vangaveltan í þessari setningu sé réttmæt, spyr maður sig hvað Gísli Pálsson hafi verið? Mælingar á fornum beinum (Ostemetría) hafa verið, og eru enn stundaðar, og veita miklar upplýsingar. DNA-niðurstöðum er hins vegar andmælt fáeinum árum eftir að "stórtíðindi" eru tilkynnt. Maður hefur ekki við að fylgjast með DNA-kenningum sem reynast rugl og misskilningur þegar upp er staðið.

Gísli afgreiðir mælingar á beinum sem liðna tíð. Hann minnir mig á bandaríska konu sem bandarískir kollegar mínir sögðu mér frá, sem alltaf stóð upp á ráðstefnum beinasérfræðinga og hrópaði "racist !", er hún heyrði að menn mældu bein, sama hvort það voru bein manna eða dýra. Líklega er Gísli bara of einangraður í menntaumhverfi sínu á Íslandi, þar sem enginn hefur stundað neitt á milli þeirrar "Dürkheimsku", "socialstrúkúralístísku" mannfræði sem hann vinnur með, og því litla sem Jens Pálsson áorkaði í úreldum og ónothæfum fræðum sínum.

Að halda því fram, sem Gísli Pálsson gerir, að fyrir hefði verið einhver sérstakur áhugi allra líkamsmannfræðinga á hreinleika Íslendinga og að halda að öll þessi mannbótastefna i líkamsmannfræðinni hafi átt rætur að rekja til Þýskalands er hreinn kjánaskapur, fáfræði og fordómar.

Kristian Emil Schreiner i Noregi, og síðar læknirinn Tage Kemp í Danmörku, eða Anders Retzius í Svíþjóð, voru allt vísindamenn sem höfðu sömu áhugamálin, sem var etnósentrísk mannfræði og "rassenkunde!. Þetta áhugamál, oftast með innbyggðan rasisma, var tímans tákn. Inn í þetta blandaðist gjarna mannhreinsunarstefna/mannkynbætur (eugenik). Í dag, þegar menn mæla útlimbein og bera þau saman við bein annarra manna, eru þeir ekki að reyna að sýna fram á gæði ákveðinna þjóða fram yfir aðrar. Þetta veit Gísli vonandi.

Ef menn hafa áhuga á að sjá hve heltekið samfélag menntamanna gat orðið af þeim ófögnuði get menn lesið stutt yfirlit yfir stofnun þá sem kölluð var Statens Institut för Rasbiologi í Svíþjóð.

Var Jens Pálsson gyðingahatari?

Það tel ég ólíklegt, en hann var haldinn sömu fordómum og margir Íslendingar eru enn í garð gyðinga. Í viðtali við Vikuna árið 1966, segir hann:

Einhvern veginn fannst mér Arabar og Gyðingar leiðinlegir þarna [Kaliforníu]. Þeir gátu aldrei á sárs höfði setið hvar sem þeir komu saman. Það var eins og þeir sæju aldrei önnur vandamál í heiminum en þeirra eigin. Ég minnti þá stundum á sameiginlegan uppruna en þeir urðu kindarlegir við. Um Gyðinga eina vil ég annars segja það að flestir þeirra sem ég hef kynnzt hafa verið ljóngáfaðir menn og lifandi í andanum en með vissri tortryggni og viðkvæmni skapa þeir vegg í kringum sig eins og ýmsir menn.

Já, margur heldur mig sig. Íslendingar eru t.d. heimsmeistarar í sjálfsmeðaumkvun og hafa á síðari tímum óspart líkt óförum sínum við Auschwitz og aðra álíka staði. Munið þið 2008? Ég man líka hegðan Jens gangvart mér. Hvekktur var hann, en gyðingahatari og nasisti? Varla. Hann var kynlegur kvistur í hinum akademíska heimi.

DNA-rannsóknir og The Brave new World?

Hins vegar leyfi ég mér að halda því fram, að vissar yfirlýsingar úr DNA rannsóknum nútímans á Íslandi og hin staurblinda umræða um hvort Íslendingar voru frá Bretlandseyjum eða Skandínavíu, sé álíka út í hött og nasísk misnotkun líkamsmannfræðinnar, þó svo að menn séu ekki að fegra "stofninn" nema í því auglýsingasjónarmiði þar sem básúnað er að íslendingar henti vel til rannsókna sem leyst gæti allan vanda sem herjar á þjóðir heims.

Íslendingurinn er orðinn að "guðinum" sem lokar öskju Pandóru. DNA á líka samkvæmt nýlegum íslenskum rannsóknum að sýna, að kvenþjóðin á Íslandi í öndverðu hafi fyrst og fremst komið frá Bretlandseyjum og karlar frá Skandinavíu. Það eru vafasamar niðurstöður og vart tel ég að þær munu standast með áframhaldandi rannsóknum. DNA-heimurinn mjög hverfull, ef menn hafa ekki enn tekið eftir því.

Að rannsaka erfðamengi Nútímaíslendinga til að tjá sig um uppruna þeirra er langtum langsóttari leið en að mæla hlutföll í t.d. lengd útlimabeina elstu Íslendinganna sem varðveitt eru í Þjóðminjasafninu.

Dr. Hans Christian Petersen (f. 1959) mældi í samstarfi við mig elstu bein á Þjóðminjasafni árið 1993. Hans, sem er virtur líffræðingur og líffræðitölfræðingur (biostatistiker) í Danmörku. Hann er prófessor við Syddansk Universitet (SDU) í Óðinsvéum. Í rannsókn sinni á Íslandi á varðveittum beinum elstu Íslendinganna í kumlum og grafreitum, sýndi hann fram á að flestir einstaklingarnir ættu ættir að rekja til Skandinavíu/Noregs (sjá hér).

Hans Christian Petersen sá með samanburðarmælingum sínum ákveðna prósentu fólks sem hlaut að koma frá Bretlandseyjum, bæði á meðal karla og kvenna. Hann færði einnig að því gild rök, að Íslendingar í öndverðu hafi verið blandaðir frumbyggjum Skandinavíu, Sömum. Mítókondríið (hvatberar??) í Íslendingum í dag sannar á engan hátt uppruna formæðra þeirra á Bretlandseyjum. Mælingar á útlimabeinum formæðra þeirra sýna hins vegar glögglega að ca. 15. % þeirra mælast líkt og konur á Bretlandseyjum á sama tíma. Þetta hlusta þeir DNA-sérfræðingar sem fóru á spenann hjá deCode/Íslenskri Erfðargreiningu ekki ár, eftir að hafa í upphafi "DNA-byltingarinnar" á Íslandi fyrst gagnrýnt fyrirtækið og framsetningu þess í DNA-sölumennskunni.

Enginn vafi leikur á að Samar, eða fólk blandað þeim, settust að á Íslandi, en samt hefur engum af fræðimönnunum fyrir og eftir hinn meinta "þýska tíma" í íslenskri líkamsmannfræði, dottið í hug að Samar væru meðal á þeirra. Þeir sem unnu með ritaða arfinn útilokuð þó ekkert um slíkt, enda er greint frá sömum og afkomendum þeira í Íslendingasögum.

Þjóðflutningamannfræðin í auglýsingaefni DNA-sölumannsins Kára Stefánssonar hefur heldur ekki gert ráð fyrir Sömum. Hverju veldur? Aðferðafræðileg skekkja, eða sú óniðurbrjótanlega skoðun margra kynslóða íslenskra fræðimanna að annað hvort séu þeir og þjóðin komnir af konungum í Noregi, eða konungum á Írlandi?

Samar, sem Svíinn Retzius niðurlægði, urðu fórnarlömb þessarar þjóðrembumannfræði í Noregi og Svíðþjóð. Með hjálp "líffræðilegra raka" svo sem að Samar væru ekki langhöfðar, voru þeir taldir óæðri Stórsvíum. Skyldu tilgátur Retziusar enn gerjast á meðal íslenskra fræðimanna, sem geta greinilega ekki hugsað sér að frumbyggjar Skandinavíu hafi verið á meðal landnámsmanna? Þeir finna ekkert DNA sem bendir til þess, en hafa þeir leita að því?  Eins og allir sem hafa flett sögubókum vita, þá er DNA-ið á landnámsöld ekki það sama og í dag. Viðkoma annarra en þeirra sem námu land, hlýtur að vera töluverð. Til þess eins að þjóðin úrkynjist ekki þarf meira en 3% "nýtt blóð" í einangraðn stofn manna. Á vondum degi dettur manni í hug að það hafi ekki alveg tekist, en ég tel þó svo vera.

Við vitum af öllum þeim hópum útlendinga sem höfðu samband við Íslendinga í gegnum aldirnar, og kannski sér í lagi við íslenskar konur. Þær bættu kynstofninn í frístundum sínum og hjáverkum, því þær sáu kannski hvert stefndi með afdalahátt og skyldleikaræktina.

LENGI LIFI ÍSLENSKA KONAN,

þótt menn hafi misskilið hvatberana í henni.

Altaristaflan í Miklaholti

Flestir Íslendingar kannast við Vor Frelsers Kirke, Kirkju Frelsara Vors á Kristjánshöfn í Kaupmannahöfn. Sumir hafa jafnvel gengið upp í turnspíruna á henni, eins og ég gerði með föður mínu sumarið 1971. Maður gengur upp tröppur utan á turnspírunni. Síðan þá hef ég þjáðst af mikilli og ólæknandi lofthræðslu og dreymir stundum enn um það þegar ég þurfti að setjast niður á koparþrepin þegar einhverjir plássfrekir þýskir túristar og sænskar fyllibyttur gengu framhjá okkur utan á helv... spírunni.

Kirkja Frelsara Vors var reist á árunum 1682-1696 eftir teikningum norsks byggingarmeistara af hollenskum ættum. Hann hét Lamberts van Haven. Kirkjan var ekki upphaflega hugsuð með þann turn og turnspíru sem við þekkjum í dag. Spíran var fyrst vígð árið 1752 og var gerð eftir teikningum danska arkitektsins Lauritz de Thurah.

Vor Frelsers Kirke á 18. öld.

Kirkjan í lok 19. aldar.

Þegar skrifað var um kirkjuna í stórverkinu Danmarks Kirker í byrjun 7. áratugar síðustu aldar, kannaðist listfræðingurinn Jan Steensberg (1901-1971), sem um kirkjuna fjallaði, vitaskuld ekki við altaristöfluna í Miklaholtskirkju i Fáskrúðabakkasókn á Snæfellsnesi. Hefði hann gert það, hefði löng greinargerð hans um kirkjuna orðið öðruvísi en sú sem má lesa (sjá hér). Nú vitum við, hvernig turn kirkjunnar var, áður en hann var hækkaður til  muna um 1740 og áður en spíran sem nú er kirkjunni var loks reist. Þetta var dæmigerð hollensk kirkja, líkust Nýju kirkju (Nieuwe Kerk) í den Haag í Hollandi, enda byggð af hinum hollenskættaða Norðmanni van Haven.

Lambert van Haven, byggingarmeistarinn.

Prestur gefur ljósmynd

Af einhverjum ástæðum mér ókunnugum kom séra Jónas Gíslason (1926-1998) með ljósmynd af altaristöflunni á Þjóðminjasafns Dana árið 1967 og gaf safninu. Jónas var þá prestur Íslendinga í Kaupmannahöfn, en síðar var hann útnefndur prófessor í trúarbragðasögu við guðfræðideild Háskóla Íslands, og enn síðar vígslubiskup í Skálholti. Engar upplýsingar hafa Danir um þessa ljósmynd sem þeir fengu. Myndin varð hins vegar til þess að ég hóf dauðaleit af töflunni. Leitin stóð yfir í um það bil sólarhring. Ég fullvissaði mig um að taflan, sem ekki er nefnd í Kirkjum Íslands, væri heldur ekki á Þjóðminjasafni Íslands. Loks kom í ljós að hún hafði lengst af verið í kirkjunni eftir að hún fékk andlitslyftingu hjá Frank heitnum Ponzi listfræðingi fyrir mörgum árum síðan.

Mönnum þótti kirkjan í Miklaholti orðin mjög hrörleg á seinni hluta 20. aldar og var ákveðið að endurbyggja hana og enn var bætt við árið 1961. Fáskrúðabakkakirkja var sömuleiðis gerð að sóknarkirkju í stað Miklaholtskirkju. Það var gert þegar árið 1936. Ýmir gripir í gömlu kirkjunni fóru í aðrar kirkjur t.d. í nýju sóknarkirkjuna. Fáskrúðarbakkakirkju. En ekkert hefur farið á Þjóðminjasafn Íslands. Kurt Zier, Þjóðverji sem hafði verið í útlegð á Íslandi á stríðsárunum, og sem síðar hafði snúið aftur frá Þýskalandi til Íslands árið 1961 til að stýra Myndlista- og Handíðaskólanum Reykjavík, var fenginn til að mála nýja altaristöflu fyrir Miklaholtskirkju.

Gamla altaristaflan var hins vegar send til viðgerðar hjá Frank Ponzi og kostaði Guðríður heitin Magnúsdóttir, dóttir Magnúsar Sigurðssonar í Miklaholti það, en Magnús bjó í Miklaholti fram til 1939. Við jörðinni tók Valgeir Elíasson og kona hans Guðlaug Jónsdóttir. Núverandi ábúandi í Miklaholti, Gyða Valgeirsdóttir, sem séra Páll Ágúst Ólafsson benti mér á að hafa samband við, sagði mér hvar altaristaflan væri niður komin. Taflan kom aftur úr viðgerðinni og hefur síðan þá hangið yfir kirkjudyrum, þar sem fáir veita henni athygli, því aðeins er messað í kirkjunni einu sinnu á ári, á Nýársdag.

Afkáraleg altaritafla?

Myndin á altaristöflunni úr Miklaholti er líklega gerð árið 1728 líkt og fram kemur á töflunni, Hún er kannski ekki mikið listaverk, en í einfaldleika sínum er hún að mínu viti bæði falleg og einlæg. 

Í kirknaskrá sinni skrifaði Matthías Þórðarson þetta árið 1911 er hann heimsótti kirkjuna: 7.VII.1911.              Kirkjan orðin gamalleg og fúin, fremur lítilfjörlegt hús. Altaristafla afkáraleg, ofantekin, stendur frammi í horni. Umgjörðin með allmiklu verki, máluð með ýmsum litum. Myndin sjálf sýnir kirkju, fyrir framan er Kristur með flokk postula, Jóhannes skírari og ýmislegt fólk, sem flest baðar höndunum út í loptið. Fyrir ofan er letrað: „Johannes og Johannis Babtistæ Kirkia epter honum so køllud.“ Fyrir neðan myndina stendur á sjerstökum fleti: Hr. Peder Einersen: M.[:] Christin Siverdsda[a]tter. Ao 1728. "

Altaristöfluna gömlu í Miklaholti gaf séra Pétur Einarsson (1694-1778) sem alla tíð var prestur í Miklaholti. Hann fór utan eftir nám í Hólaskóla 1720. Árið eftir fékk hann brauð í Miklaholti og hefur líklega pantað þessa þessa töflu af Vor Frelsers Kirke og beðið um að nafn sitt og konu sinnar yrði sett á hana. Myndin er þó þess leg að ekki verður útilokað að íslenskur maður hafi gert hana, einhver nákvæmur naívisti, en þar verða þó aðeins vangaveltur.

Þegar efst á myndina er ritað að kirkjan fái nafn sitt eftir Jóhannesi og Jóhannesi skýrara er vitanlega átt við kirkjuna í Miklaholti sem taflan var gefin. Þar var kirkja allt frá því á miðöldum helguð Jóhannesi skírara.

Matthías Þórðarson greinir myndmál myndarinnar rangt. Þarna er margt að gerast. Skegglausi engillinn með geislabauginn er enginn annar en Gabríel, og fólk baðar út höndum því Biblían greinir frá því að allir menn, t.d. María mey og Zakarías hræddust Gabríel er þau sáu hann. Jesús og lærisveinarnir horfa á. Gabríel var boðunarengill þegar í Gyðingdómi. Einnig má greina á málverkinu mann með hjálm, sem snýr baki í okkur, en það er hundraðshöfðinginn Kornelíus. Honum birtist engillinn Gabríel líka.

Ef einhver fróður maður getur skýrt út fyrir mér, hvernig stóð á því að séra Jónas Gíslason fór með ljósmynd af altaristöflu frá Íslandi á Þjóðminjasafn Dana, væri mér mikil akkur í að fá upplýsingar um það. Ég held að hann hafi kannski leitað upplýsinga fyrir Frank Ponzi og að Frank hafi tekið myndina. Hef ég því haft samband við Tómas, son Franks Ponzi, sem var nokkurn veginn samtíma mér í Menntaskólanum við Hamrahlíð.

Taflan sem hafði staðið í friði og spekt yfir altari í Miklaholti síðan um 1728, var reyndar orðin hornkerling árið 1911. Hún er þó sannarlega þess virði að minnst sé á hana því hún leysir ráðgátu um byggingasögu einnar merkilegustu kirkju Kaupmannahafnar, borgar sem í eina tíð var höfuðborg Íslands. Í Vor Frelsers Kirke hangir til dæmis ljósahjálmur sem Íslandskaupmaðurinn Jacob Nielsen gaf árið 1695.

Ritið Fornleifi á [e-mail] ef þið hafið frekari upplýsingar um altaristöfluna í Miklaholtskirkju.

Ondskab - ren ondskab

Et dansk forlag, Ordenes by, som på forlagets hjemmeside præsenterer sig selv uden en eneste person eller ansvarshavende redaktør, har udgivet bogen Ondskab af Eiríkur Örn Norðdahl. Ondskab var desværre det bedste Island havde at byde på til nomineringen af Nordisk Råds Litteraturpris i 2014. Forlaget oplyser dog, at "det indtil videre har fokuseret på at udgive mesterlig, international litteratur."

Når Sofie Oksanen ikke engang kan have en sømmelig omgang med de lig som mange af hendes estiske slægtninge føjede til holocaustpuljen i Baltikum, uden at fordreje og forfalske historien, hvorfor skulle så en islandsk forfatter, som er barnebarn af mand som meldte sig ind i Waffen-SS som knapt 17 år, kunne levere et bedre produkt om grusomhederne i Litauen?

Hattedamer og hattemænd: Oksanen ifører sig ofte lidt "goth" gevandter, men Norðdahls hovedbeklædning og varemærke, Bowlerhatten http://norddahl.org/dansk,  batter slet ikke. Hallgrímur Helgason, som brændte en kvinde af i Tyskland ved 1000 grader poserer også med den slags og hans lille hoved egner sig meget bedre til den hattemode end Norðdahls kæmpeknold. Jeg tvivler på, at nogen hat kan sidde godt på Norðdahls begavede pande.

 

Persongalleriet i Eiríkur Örn Noddahls bog er lige så utroligt som den islandske "virkelighed" som nogle yngre islandske forfattere, der ikke er kriminalromanforfattere, fremstiller i deres bøger. At finde alle de grumme forbrydelser i Arnaldur Indriðasons mesterlige bøger, er dog mere sandsynligt end at genkende personerne i Norðdahls Ondskab. Litauerne, Islands nye under-under arbejderklasse som desværre begår sig godt i kriminalitetsstatistikken, har ikke produceret akademikere og forskere i holocausts som hovedpersonen i Ondskab. Lige så usandsynligt er det, at en person med jødisk baggrund ville forelske sig i en nynazist. Men det er jo fiktion, sådan som TV-serien om 1864.

Island har heldigvis ikke noget Nynazistisk parti, selvom der nok findes en flora af tatoverede galninge som onanerer i kor i et eller andet baglokale i Reykjavík eller Ísafjörður, hvor bogens "intellektuelle nynazist" kommer fra. Sådanne typer fandtes der en gang i 1960erne Reykjavík. Nogle blev til fine mænd. Endnu finere blev medlemmer af Islands naziparti i 1930erne. Én blev politimester, en anden direktør for flyvedirektoratet og en tredje bankdirektør i Nationalbanken, uden at have en afgangseksamen i økonomi fra et af de tysk universiteter som han marcherede på i anden halvdel af 1930erne.

Stakkels Omar, ifølge Smagsdommeruniverset.

Så har vi stakkels Ómar Arnarson, en af aktørerne i Ondskabens lidt uappetitlige trekant, som er islændingens nationalsport. Ómar er pure-islandsk, selvom researcherne på DR-smagsdommerne, fremstillede ham billedligt som indvandreren Omar. For kulturløse smagsdommere, som nok ikke har læst denne bog, kan oplyses at det hebraiske mandsnavn Ómar/Omer forekommer i Biblen og blev brugt som mandsnavn i Norge og på Island allerede i middelalderen. Man bor nødvendigvis ikke i en forstadsghetto i Island, hvis man hedder Ómar og det er mere sandsynligt at en islandsk nynazist hedder Omar end at et pizzabud i Reykjavík med rødder i Palæstina gør det.

Så bliver Pia lille Pia , som ikke er med i Ondskabens trekantseventyr, gjort til en moderne Oberste SA- Führerin i Eiríkur Örn Nordahls univers. Her kunne man have tænkt sig at det danske forlag friserede teksten en lille smule, sådan som forlaget Klett-Cotta i Tyskland fjernede alle Nazi-ubehageligheder fra Hallgrímur Helgasons roman Kvinde ved 1000 grader. Nej, man bør ikke censurere noget i det 21. århundrede. Man bør også erindre sig, at årtier med Europas strengeste indvandrerpolitik, som gør "SA-Führerin Kjærsgård" til skamme, har medført at pizzabuddene i Reykjavík ikke hedder Omar eller Mohammed. Den islandske flygtningepolitik udøvet af alle partier i Altinget må da være SA-Pias våde drøm og store forbillede.

Hvorfor skrive romaner om nazister Island, når virkeligheden er mere løjerlig? Antisemitismen i Island bliver i disse år først og fremmest udøvet af venstreorienterede mennesker. Island har også set en omskærelsesdebat (omskærelse af drenge). I den deltager de ventreorienteret meget ivrigt. De hilser moskeer og muslimer velkomne,sådan som forfatteren til denne artikel også gør det (han var den første til at foreslå en moske i Island), men jøder og muslimer MÅ ikke omskære ifølge de nyhellige Islændinge. Hvem er Islands gimpenazister?

Jeg forstår faktisk godt, at menneskene som udgiver Ondskab i Danmark vælger at være helt anonyme.

---

* For fremtidige generationer af islandske forfattere med tysk baggrund, som vil spege deres trekantsdramaer med lidt holocaust i Baltikum, anbefaler jeg dem at undgå de statslige historieforfalskninger, men i stedet for orientere sig om den rigtige historie i disse lande på www.defendinghistory.com. Her er en artikel om hvad der kan ske med folk som mig og Norðdahl, hvis man er så dum at bære hat i nutidens Litauen.

Hvis nogen vil vide, hvorledes det virkelig var i Jurbarkas, byen i Lithauen som er gjort til scene i Ondskab, så kan de få mere viden om dem som overlevede her: http://kehilalinks.jewishgen.org/yurburg/bathesis.html Antallet af myrdede der lå mellem 1222 jøder (som blev myrdet 3. juli 1941 og 2000 jøder, De sidste tal præcenteres i Joel Alpers bog som Norðdahl anvender som kilde.

Læs her om Saulius Berzhinis fantastiske film om Shoah i Jurbarkas, hvor vi møder Rita Mazeikaite —, en vaskeægte litauer som mindes jøderne som blev myrdet i hendes land med dyb respekt. Berzhinis blev i 2014 forfulgt af myndihgederne i sit hjemland for sine afsløringer af litauisk initiativ i slagtningen af jøder i Jurbarkas i 1941.

Øverst ser man den smukke synagoge i Jurbarkas bygget i ca 1790. Den blev ødelagt da byens jøder blev ført til en massegrav som andre af byens beboere havde gravet på den jødiske begravelsesplads. Her blev jøderne henrettet.

Íslensk steinöld

1. mars árið 2008 varaði maðurinn á bak við Fornleif við hruninu - á sinn hátt. Hann sótti varnaðarorðin í söguna. Enginn las svo sem blogg hans þá, enda hefur þessi faðir Fornleifs ekki hundsvit á fjármálum eða óhóflegri eyðslu. Greinin hefði vart geta komið í veg fyrir hrunið. Hér eru nokkrar glettur úr greininni:

"Í mars árið 1924 tóku Íslendingar á það ráð að setja á innflutningsbann og hömlur á ýmsar "óþarfar" vörutegundir. Menn höfðu á Alþingi lengi verið ósáttir við hve óstöðugt gengi krónunnar hafði verið í bönkum landsins. Eitthvað varð að gerast. Gengi krónunnar var meira að segja hækkað!

Ég kannast ekki við áhrif þessa innflutningsbanns og eins árs gengishækkunar, enda kom þessi "kreppa" ekki niður á mér. Hins vegar bárust fréttir um allan heim af þessum ráðstöfunum Íslendinga.

Blað nokkuð í New York, The Knickerbocker Press í Albany, þótti þessi ákvörðun Alþingis mjög merkilegt og skrifuðu menn þar á bæ heila opnu um hana og Íslendinga undir yfirskriftinni Back to Primitive Caveman Life, og undirfyrirsögnin var:

"Isolated People of Iceland Decide to Prohibit Importation of Effete Modern Luxuries, to Scramble, Robinson Crusoe Fashion, for Existence the Next Two Years as Did Their Eearly Ancestors".

Upphafsorð greinarinnar voru t.d. þessi:

"A hardy, resourceful race, the Icelanders believe their rocky, ice crusted island will produce everything they need in the way of clothing, food, shelter, warmth and even amusement. - ICELAND, with her hundred thousand population, her telepohones and telegraph wires, and all the other trappings of modern civilzation, is about to go back to the primitive life."

Þetta var hin undarlegasta grein og myndirnar og teikningarnar, sem voru með greininni, voru sér í lagi merkilegar. Dæmi um það sést hér að ofan.

Öll þau ár sem ég hef komið í mínar heimsóknir til Íslands, og þau rúm þrjú ár sem ég bjó á Íslandi. 1993-96, hefur mér blöskrað kaupæði Íslendinga og hirðuleysi um eigur sínar og eyðsluþörf þeirra og flottræfilshátt. Mér hefur alltaf verið ljóst, að þessar kenndir koma til af minnimáttarkennd.

Eitt sinn kom ég á bóndabæ í Borgarfirði. Þar átti bóndinn risastóra skemmu, fulla af ónytsömum "leikföngum" sínum mótordrifnum, og þvíumlíku. Helmingurinn var reyndar í lamasessi og hafði líkast til þess vegna verið hent út í þessa risastóru skemmu. Inni hjá bónda í eldhúsinu, þar sem mér var boðið í kaffi með samstarfsmanni mínum, var hins vegar allt frekar hrörlegt.

Ég hef ekkert á móti kapítalisma, enda tel ég að ofeyðsla og ofneysla séu ekki samferðar"konur" kapítalismans. Hins vegar er óheft ofurneysla og loftkastalabygging eins og sést á Íslandi dæmi um að menn geta orðið fórnarlömb kapítalismans.

Er ekki kominn tími til að rifa seglin? Annars er ég hræddur um að ástandið á Íslandi verði eins og á teikningunni af Íslendingum í Knickerbockers Press árið 1924, nema að því leyti að enginn verður báturinn sem siglir að landi með varning."

Síðar árið 2008, þegar bankahrunið var staðreynd, skrifaði ég annan pistil, svona til að minna á að ég, engu síður en Jón Baldvin Hannibalsson, vissi að þetta myndi gerast. Sjá hér. 

Nú, þegar fjármálagatið er farið að minnka miðað við það heljarhol sem opnaðist vegna óhóflegrar eyðslu Íslendinga og glæpastarfsemi íslenskra bankamanna og sumra stjórnmálamanna fram til 2008, eru hin harðgerða þjóð farin að heimta að peningarnir séu notaðir hér og nú. Ein best stæða stéttin í landinu heimtar meira en allar aðrir, því hún telur sig vera hina útvöldu stétt, meðan borgarstjórinn í Reykjavík sem er óvirkur læknir, segir nokkrum hræðum í tónmenntakennarastétt að þeir setji fjármál borgarinnar á hausinn með því að biðja um mannsæmandi laun. Heyrt hef ég skárri feilnótur.

Og svo er greinilegt, að meira en 1% þjóðarinnar enn í annarlegu ástandi eftir hrunið. Sumt fólk vill eyða öllu, og það strax! Það er auðvitað hinn sanni íslenski hugsunarháttur sem hentar í þjóðfélögum á steinaldarstigi. Maður nokkur sem örugglega kemst í annálana fyrir orðbragð sitt, líkti í fréttum Sjónvarps núverandi ríkisstjórn við "gest sem kæmi í partí og skiti á gólfið" (sem var víst samlíking við kosningasvik, þótt langsótt megi teljast). Þegar gestinum væri bent á, að það væri ekki við hæfi, "ældi hann yfir skítinn og pissaði bara líka". Hvernig yrði samlíkingin þegar kosningasvikum fyrri ríkisstjórnar væri lýst úr fjármálagatinu á andlitinu á manninum sem Ríkissjónvarpið lét lýsa landsmálunum og óskum þeirra þjóðfélagsþegna sem hamast á girðingum fyrir framan Alþingi meðan fyrrverandi Kani og Alþingismaður glottir við tönn?

Spurningin er, hvort sumir Íslendingar séu yfirleitt komnir af steinaldarsiginu? Aðhald hjá þjóð, sem lítið á, er fyrri öllu. Eyðslan sem Íslendingar vilja út í, er ekki það sem menn vildu setja bann við árið 1924. Innflutningsbannið árið 1924 var fyrst og fremst hugsað til að ærslast á jafnréttiskafla Sambandslaganna, sem gerði Dönum mögulegt að versla á Íslandi jafnfætis Íslendingum. - Nei, hinn nýi hugsunarháttur ofureyðslu og ofurneyslu sendir menn á fumstæðara stig græðgi og gerir sumt fólk að kúnnum hjá ríkinu með andlegt atgervi á kúk-og-piss stigi.

Það er að mínu mati ekki langt í að íslenskir sálfræðingar og geðlæknar fari líka að heimta sér hærri laun - og jafnvel ráðherrar og borgastjórinn í Reykjavík. Það er ekki að spyrja af steinaldarmönnum. Þeir vonast líklega enn eftir því að ESB borgi brúsann, en vakna á hverjum morgni upp við vondan draum. Og þegar þeir athuga, hvort evran er komin í veskið, finna þeir aðeins íslenskar kúkakrónur og skítaaura, sem þeir vilja eyða sem fyrst í velling eða flatskerm, allt eftir efnum, en sumir um efni fram.

Fornleifur er nú ekki mikill listaverkasafnari. Hann keypti þessar 100 evrur á nokkrar evrur hér um árið í Berlín. Líklegast er málverkið falsað að mati Óla forvarðar. Er ekki íslenskur svipur yfir þessum ketti? Svipur þess sem keypt hefur allt of dýru verði.

Furðufréttavertíðinni bjargað

 

Ég var að verða alveg vonlaus eftir furðufréttum úr fornleifafræðinni árið 2014. Sigmundur Davíð hefur víst svelt allar fornleifarannsóknir eftir að hann gerðist yfirfornvörður landsins með hjálp einhverjar framsóknarpíu af Þjóðminjasafninu.

En í haustbyrjun var skemmtanariðnaðinum bjargað. Steinunn Kristjánsdóttir, sem hefur skemmt okkur mikið gegnum árin með "eskimóum" og "fílamönnum" sem hún hélt um tíma fram að hefðu verið sjúklingar á Skriðuklaustri, sagði nýlega frá "hálfgerðum þorpum" við klaustur á Íslandi. Þar hafa líklega búið hálfgerðir þorparar, eins og oft síðar á Íslandi.

Nú bætir Bjarni Einarsson um betur, þegar hann heldur því fram að hann hafni niðurstöðu Margrétar Hermanns-Auðardóttur um að byggð hafi hafist í Vestmannaheyjum á sjöundu öld. Hann er reyndar ekki sá fyrsti sem það gerir.

Bjarni segir. " Áður hafa verið leiddar að því líkur að fólk hafi búið í Vestmannaeyjum á tímabilinu 600-800, meðal annars svokallaðir papar, sem voru írskir og skoskir munkar." Þetta er ekki alveg rétt eftir Margréti Hermanns-Auðardóttur haft.

Bjarni segist hins vegar sjálfur með aðstoð jarðsjár og Ármanns Höskuldssonar eldfjallafræðings geta sagt að byggð hafi hafist örlítið fyrr í Herjólfsdal en um 871. 

Það þarf ekki veðurbarinn jarðfræðing með sandpappírsbarka og jarðsjá til að sjá það. Um það hefur þegar verið ritað. Sjá t.d.  hér.  En gaman er að fleiri rústir hafi fundist umhverfis tætturnar sem Margrét rannsakaði í Herjólfsdal (sjá efst) á sínum tíma. Hún hefði örugglega líka fundið þær hefði hún haft aðgang að jarðsjá og yfirlýsingaglöðum sargbarka úr jarðfræðingastétt.

Afætuháttur íslenskra fornleifafræðinga er orðinn afar leiðgjarn. Geta menn ekki gert neitt frumlegt?