Er hormottan undir nefi Hitlers enn helg á Íslandi?

Orkuveita Reykjavíkur (OR) hyggst minnast aldarafmælis Jóhannesar Zoëga fyrrv. hitaveitustjóra næstkomandi fimmtudag, 9. nóvember. Þá verður haldið málþing um Jóhannes eftir hádegi. Er það vart í frásögur færandi, nema fyrir það að nú hefur maður úti í bæ, sem leyfði sér að hafa skoðun á einu atriði á æviferli Jóhannesar upplifað að skoðanir hans hafi verið fjarlægðar af FB Orkuveitunnar. Þetta vakti furðu mína.

Orkuveitan tilkynnti á FB um málþingið, sem er væntanlega opið öllum meðan húsrúm leyfir eins og sagt er. En það nokkur umræða á FB OR eftir að maður að nafni Steinþór Bjarni Grímsson leyfði sér að minnast á tengsl Jóhannesar Zoëga heitins við Þýskaland Hitlers, þar sem Jóhannes stundaði framhaldsnám. Ættingjar Jóhannesar og aðrir sættu sig greinilega ekki við þær skoðanir sem Steinþór hefur

En viti menn. Hefur nú heila ritsennan frá því í gær verið fjarlægð og ný mynd sett í stað þeirrar sem var á FB-færslunni í gær. Á brott eru bæði skoðanir Steinþórs, sem og svör ýmissa í hans garð, t.d. afkomanda Jóhannesar Zoëga. Nú í morgun er bara ein athugasemd sem hljóðar svo: Þessu vil ég helst ekki missa af. Hlakka mikið til og takk fyrir allir sem að þessu koma. Þetta verður meira en eitthvað. Síðan hafa komið nokkrar athugasemdir manna sem spyrjast fyrir um hvað hafi gerst, en ábyrgðarmaður Facebókar Orkuveitunnar veitir greinilega ekki svör við þessari furðulegu ritskoðun sem átti sér stað í gær

Af hverju láta menn svona, æsa sig út af engu og fremja ritskoðun ... spúla allt í burtu með sjóðandi heitu vatninu? Lítum á rök:

Jóhannes Zoëga valdi að stunda nám í Þýskalandi Hitlers á tíma, er mönnum var ljóst að mannréttindi voru þar fótum troðin.

Jóhannes Zoëga valdi að yfirgefa ekki Þýskaland, þegar það stóð til boða í byrjun stríðsins.

Jóhannes Zoëga valdi að vinna fyrir fyrirtækið BMW, sem notaði þræla í verksmiðjum sínum.

Jóhannes Zoëga valdi að fara út að borða á uppáhaldsveitingastað Hitlers í München, Osteria Bavaria, þegar hann fagnaði prófum sínum árið 1941. Látið hann sjálfan segja ykkur makalausa söguna með hjálp sonar síns (lesið hér).

 

Jóhannes Zoëga, fátækur stúdent frá Íslandi, át á Osteria Bavaria og sá þar Unity Valkyrie Mitford með Hitler. Unity var systir Diönu Mitford sem gift var Mosely leiðtoga breskra nasista. Þessi mynd er einmitt af þeim Adi (Adolf) og Unity Valkyrju á Osteria Bavaria, en hvort hún er tekin sama dag og Jóhannes fagnaði prófum sínum, veit ég ekki. Myndin hér fyrir neðan er litmynd af því er þegar Hitler kemur á veitingastaðinn árið 1941.

Maður sem valdi að leggja braut sína eins og Jóhannes Zoëga gerði, getur ekki hafa verið annað en nasisti og aðdáandi Hitlers á ákveðnum tíma ævi sinnar. Af hverju er svo erfitt að horfast í augu við það?

Enn einu sinni leyfi ég mér að minna menn á, að menn gátu verið svæsnir nasistar, þó þeir klæddust ekki einkennisbúningi Hitlersveldisins eða tækju ekki þátt í hernaði Þriðja ríkisins.

Jóhannes Zoëga starfaði hjá BMW sem verkfræðingur. BMW stundaði þá eingöngu framleiðslu hergagna, sem urðu þúsundum manna að bana. "Vinna að smíði flugvélahreyfla hjá BMW" er það sama og vinna við dauða saklauss fólks fyrir BMW.  BMW hefur loks í fyrra beðist afsökun á þátttöku fyrirtækisins í morðum, hryðjuverkum og stríðsglæpum. Jóhannes vann hjá einni deild BMW og var því þátttakandi. Hann taldi sig hafa fengið vinnu hjá BMW, þar sem Gestapo hefði horn í síðu sinni (sjá hér). Stjórnendur BMW héldu þræla og hjá BMW var augljóslega ekkert mál fyrir vel menntaðan Íslending að fá vinnu sem vel launaður verkfræðingur.

Þrælar í BMW verksmiðju árið 1943. Þeir borðuðu ekki á Osteria Bavaria, svo mikið er víst.

Ef Jóhannes vissi ekki af þrælkun í verksmiðjum BMW, hefur hann verið mjög óathugull maður, jafnvel siðblindur, og verður maður alvarlega að draga ævisögu þannig manns mjög í efa. Meðan Jóhannes var hjá BMW hafði eigandi BMW, Günther Quandt, og sonur hans Herbert skilyrðislausa samvinnu við þýsk stjórnvöld og notuðust þeir feðgar við 50,000 þræla í hergagnaverksmiðjum sínum. Um 80 þrælar létust í mánuði hverjum vegna lélegs aðbúnaðar í verksmiðjubúðum BMW og fjöldi fólks var tekinn þar af lífi. Hérhttps://bmwslave.wordpress.com/ má fræðast betur um BMW á stríðsárunum.

Ef ekki má ræða um fortíð Jóhannesar Zoëga á málþingi um Jóhannes Zoëga og ævi hans, eru Íslendingar ef til vill enn ekki reiðubúnir að heyra allan sannleikann um sjálfa sig og sér í lagi Íslendinga sem veðjuðu á Hitler? Gangstætt því sem gerðist í Evrópu var slíkum mönnum hyglt á Íslandi og þeir fengu margir ágætis embætti (Lesið meira hér). 

Á málþinginu fimmtudaginn 9. nóvember mun Stefán Pálsson sagnfræðingur segja sögu Jóhannesar í erindi sem ber heitið Ævi og störf Jóhannesar.

Á flokksskírteininu í rassvasa Stefáns stendur mjög greinilega VG. VG er einn þeirra stjórnmálaflokka sem telja sig sérleyfishafa á réttar hugsanir, sannar skoðanir og á tíðum á hinn heilaga sannleika. Félagarnir í VG eru, eins og allt heilvita fólk veit, andsnúnir þrælahaldi og fjöldamorðum. Vart er því við öðru að búast en að Stefán segi alla sögu Jóhannesar hjá glæpafyrirtækinu BMW og Tækniháskólanum í München. Eða eigum við frekar að búast við einhverju snöggu Hitler-Stalín samkomulagi í höfði Stefáns og að ritskoðun verði á fullu hjá honum líkt og á fésbók OR?

Kannski ætlar Stefán Pálsson sér ekkert að fjalla um stríðsárin í lífi söguhetjunnar sem hyllt verður nk fimmtudag. En fjallar Stefán Pálsson (VG) þá um hvernig Jóhannes fékk stöðuna sem hitaveitustjóri, algjörlega án þess að staðan væri auglýst, og var settur í embættið af mági sínum, eftir að Jóhannes var búinn að gera Landssmiðjuna að einkafyrirtæki? Eða er Stefán á launum við að skrifa um OR eins og pólitískir vindar þjóta? Þá vitum við náttúrulega hvar Davíð keypti ölið.

Back to the 70s

...og færist nú sagan aftur á 20. öld. Nýlega var ég staddur í móðurhúsum á Íslandi. Fór ég þar að skoða gömul myndaalbúm sem móðir mín hefur tekið saman að mikilli alúð í gegnum árin og verður seint þakkað nóg fyrir það. Ég skannaði m.a. þessa mynd, sem sýnir mjög efnilegan bekk í Hlíðaskóla í byrjun 8. áratugarins. Ég held að þetta sé 8. bekkur og kennarinn okkar var engin önnur en Edda Snorradóttir, sem var frábær kennari á allan hátt, mikill skörungur, drengur góður sem kunni sitt fag... einnig margfræg fyrir góðan smekk í leðurbuxum.

Ritstjóri Fornleifs er í efstu röð alveg eins og meðlimur í englakór. Þetta var að því er ég best man enginn englabekkur. Við vorum voða óþekk og leiðinleg og svo lyktaði stofan af blöndu af táfýlu, 8x4 og svitalyktinni af Gústa - og mjólkinni sem súrnaði í skápnum í nokkra mánuði þangað til enskukennari okkar fann orsök ólyktarinnar af okkur og fékk í kjölfarið taugaáfall og varð að hætta. Ég skammast mín mjög fyrir allt sem þar gerðist, þótt ég hafi ekki tekið þátt í Mission Sour Milk.

Skömm er frá því að segja, að ég hef ekki séð nema örfáa úr þessum fríða hópi vænlegra ungmenna í áratugi. Ég veit hvað varð um suma en ekki alla, og sumum nöfnum hef ég alveg gleymt. Ég er tengdur tveimur á FB. Tveir, sem mér eru kunnugt um, eru því miður látnir og við verðum öll eldri.

Nokkrir urðu handverksmenn t.d. lögfræðingar og einn tannlæknir. Þrír læknar, sem ég veit um, og líklega fleiri því ég veit ekki hvað allar skólasysturnar urðu þegar þær urðu stórar og enn fríðari en þær voru á þessum auma aldri.

Önnur örlög: Ein í bekknum varð líffræðingur, einn fornleifafræðingur og Jón heitinn Egill varð veðurfræðiprófessor. Ekki má gleyma flugvélaverkfræðingnum Jens og heimsmeistaranum Jóni Lofti og sameindagúrúnum Einari Gröndal. Allir góðir þjóðfélagsþegnar.

Vona ég að flestum hafi vegnast vel og er ég búinn að melda mig í The Legend Edda Snorradóttir á Facebook. Vonast til að sjá fleiri ykkar þar. Silla Gröndal er þegar mætt sé ég! Við vorum mjög heppin með kennara í 8. ES í Hlíðaskóla, og má nefna snillinga eins og Árna Pé, Hrólf Kjartansson og Baldur Sveinsson. Blessuð sé minning þeirra heiðursmanna.

Wiener Blut

Imagine finding the last signs of life from a person at an Internet stamp auction.

I didn´t believe my own eyes when I by pure chance came across a letter-card that was sent from Kielce in Poland to Brooklyn NY in November 1941. Earlier this year the card was on sale at a Danish internet stamp auction. I haven´t collected stamps since I was 12 years old, and had only done business with the Danish stamp-dealer when buying matters of historical interest, e.g. a postcard of a remote village in Greenland, which I have done research on, as well as few Icelandic ex-pat election envelopes, which according to Icelandic law should have been deleted after parliament elections in the 1970s and 1990s.

The card was posted in Kielce in Poland, a city, which is maybe best known for the massacres committed by the locals on Jews who returned to the city after WWII – a fact which seemingly is very difficult for some Poles to acknowledge.

The card was sent by Marie Grünzweig (b. March 16, 1874), who wrote to emigrant relatives or acquaintances, Dr. Eduard Kahn and his wife Sofie in Brooklyn.

Mrs. Grünzweig was Jewish and was deported by the Nazis on a transport to the East from Vienna on 14 February 1941. The destination of the transport was the ghetto of Kielce.

The address for Mrs. Grünzweig, on her card dated on 14 November 1941, was Altersheim at Forsthaus No 1., The old peoples´ home at Forrest house No 1.

For some years now I have been working on a book on the short life of Polish historian Dr. Stefan Glücksman, who travelled to Denmark in 1939 to study. In January 1941 he was deported by the Danish authorities from Denmark and killed in the Gross Rosen SS-camp in November 1941. Some of his close relatives, who were not living in Warsaw, were originally from Kielce. In my research on Dr. Glückman’s relatives, who still lived in Kielce after 1939, I had never seen any mention of an old peoples´ home nor Forsthaus No 1. Honestly, the address didn´t sound very much like it was in the ghetto of Kielce, but rather on the outskirts of the town or on the border of the ghetto which lay near to a forest or some trees. 

A little research revealed that the address in Kielce was registered by the DÖW (Documentation Centre of Austrian Resistance) in Vienna. In their database, which is accessible to the public on the Internet, one can find letters from Mrs. Berta Brandweiner, who in 1943 was admitted to the Altersheim in Kielce after being a patient at the hospital or sick bay in the Kielce-ghetto. In May 1941 the address for the Altersheim is not mentioned as Forsthaus 1, like it is in the letter of Mr. Grünzweig. I can, however, see that in October 1941 Mr. Brandweiner´s address was Forsthaus 1.

Who was Mrs. Grünzweig

There is mention of Marie Grünzweig in an excellent article by Claudia Kuretsidis-Haider entitled Vertreibung und Vernichtung Jüdische Schicksale vor dem Hintergrund von Shoah und erzwungener Emigration 1 – ein Werkstattbericht , which mostly deals with her son Walter Grünzweig among other people. Marie Grünzweig had a grocery store in the 10th district of Vienna, in Leibnitzgasse 45, where she lived together with her son Walter and daughter in law, Frieda (born Wenkert).

Her son, Walter, had became politically involved in the Socialist Workers Youth (Sozialistischen Arbeiterjugend). His political activities had brought him to the attention of the Police. He was arrested in 1935 and after his release from prison he fled to Palestine, when he heard that the Police was planning to arrest him again. Walter lived in Haifa with his wife

In March 1938, after the Anschluss, Marie Grünzweig lost her flat and her shop was "Aryanized". Last known information about her was that she was living in a collective apartment for deportees at Bergstrasse 8 in the 9th Vienna district.

On 19 February 1941 Marie Grünzweig was brought to the Aspangbahn railway station in Vienna with 1003 Jewish men, women and children and deported to Kielce.

 How Mrs. Grünzweig´s postcard from the Kielce Ghetto, sent to New York, ended up in Denmark is still a mystery. Are people so cynical to sell the last remains of people at a stamp auction? I myself had to carefully consider why I bought this card. I bought it to donate it to the Yad Veshem, The World Holocaust Remembrance Center in Jerusalem - so they have more information on Marie Grünzweig but a name, birthday and a deportation date. [On 19 February 2018 I personally handed it to the corators at the collections "Gathering the pieces"] Mrs. Grünzweigs life was one of millions destroyed by Nazi terror. Everything we can add of information about the lives of the victims is important.

Mrs. Grünzweig might not have lived long after she wrote her card to the Kahn-family in New York. In the summer of 1942 the Jews in the ghetto of Kielce were transported to Treblinka where they were killed. The card to Mr. and Mrs. Kahn of Crown Highs, Brooklyn might have been sold off to a rag picker when their house was cleared after their death, and wandered from dealer to dealer for years, until it was bought by someone in Denmark.

Now the last words of Mrs. Grünzweig will end up in Israel. Her wanderings have ended.

The Nazi censorship removed a sentence out of Mrs. Grünzweig´s card. Modern methods might possibly let us know what she wrote and the Nazis didn´t want us to see.

Later addition

The postcard and relevant information relating to Mrs. Marie Grünzweig were handed over to the Yad Vashem Gathering the Fragments department during me and my son Ruben´s  visit to Jerusalem in February 2018. The donation was later confirmed in the below letter from the Yad Vashem on the 5th of June 2018. The letter-card and information were added to the Yad Vashem´s archive under file number 13311918.

The author

Dr. Vilhjálmur Örn Vilhjálmsson is a Denmark-based, Icelandic national, archaeologist and historian. Formerly senior researcher of the Danish Center for Holocaust and Genocide Studies in Copenhagen and editor in chief of Rambam, the annual of the Danish Jewish Historical Association; Occasionally a researcher for the Simon Wiesenthal Center branch in Jerusalem. Dr. Vilhjálmsson is the sole editor of the blog-site you are reading.

Vitfirringin ríður ekki við einteyming á Íslandi

Birtingarmynd túristahyggjunnar á Íslandi og hræðilegs smekks sumra Íslendinga birtist nú enn og aftur. Nú er það sem einhverjir sauðir eru með á prjónunum útvíkkuð ímynd Fjörukráarinnar hjá Göflurum. Draumfarirnar kallast "víkingaveröld" og hafa yfir 200 bílastæði.

Furðar það fáa að alið sé á þeim plönum í Mosfellsbæ (sjá hér), enda virðist heimska og græðgi hrjá það bæjarfélag alveg sérstaklega. Þó minnið sé nú ansi brátt á Íslandi á síðari árum og helmingur þjóðarinnar sé haldinn einhvers konar Alzheimer-light og meintum brotavilja, getur það verið að menn séu búnir að gleyma hjartaspítalaævintýrinu í Mosfellsbæ? Í því létu yfirvöld í Mosfellsbæ, og þeir allra gráðugustu í læknastétt, lokka sig í draumaheim skapaðan af hollenskum loddara sem svamlaði upp úr einhverju versta fúladíki í Niðurlöndum (sjá hér). Þeir draumar fóru út um holt og þúfur og vinir hollenska loddarans afneita honum í biðröðum.

Nú slær hjarta Mosfellsbæjar aftur með gervigangráði sem virðast líka kitla genin sem stjórna græðgi og heimsku. Á einum melnum eða moldaröldunni í Mosfellsbæ vilja smekklausir peningadýrkendur reisa Viking World til að sýna útgeldingum þann gerviheim sem gráðugir Mosfellsbæjarlerar hrærast í. Þar á að sýna saklausu fólki utan úr löndum hvernig allt var þegar hetjur riðu um héruð.

Haraldur Mosfellsfífl, þorpari og athafnavíkingur.

"Hetjur riðu um héruð"

En hetjur hafa sem kunnugt er aldrei riðið um héruð á Íslandi. Hinar sönnu hetjur lifðu af án hesta í kotum sem þeir áttu ekki og löptu dauðan úr skel. Er ekki nóg að hafa skrímslið í Þjórsárdal, sem menn kalla Þjóðveldisbæ, en sem ætti frekar að heita gúmmí-Stöng. Þar er daglega logið að ferðamönnum um eyðingu Þjórsárdals árið 1104 en menn halda algjörlega kjafti um að í veggjum bæjarins sé steinsteypa og í þakinu nælonmottur (sjá hér). Eiga prett, svindl og phony baloney um íslenska menningu að vera það sem ferðamenn hafa með sér í farteskinu til síns heimalands?

Nær væri að byggja hrunasafn í Mosfellsbæ og gefa því nafnið Iceland Exctreme. Þar væri hægt að setja hausmyndir af helstu svindlurunum á stjaka í "hetju"skálanum: The Hall of Infame, til að sýna gestum á Íslandi hvað vitleysan nær stundum háum hæðum á Íslandi. Í stað 100 metra langs furðuskála í fantasíustíl íslenskra auraapa (sem telja sig hetjur) væri tilvalið að selja viðskiptavinum hrunasafnsins 50 sm langa sperðla á 5000-kall stykkið með grænum norðurljósadrykk; Og ljúga að þeim að þetta séu grjúpán Þjóðveldisaldar sem "hetjurnar" hafi kokrennt og sem svikahrappar hafi síðar á öldum sótt í þyrlum sínum í sjoppur - einhvers konar víkingabúðir.  Nokkrir gráðugir Kínverjar munu vafalaust kaupa slík ósköp nær alveg hrá - eða þangað til að fótum troðið undirsólafólk í Kína rís upp aftur og gerir byltingu og drepur alla feitu ferðamennina sem koma til Íslands. Þá losnum við úr ánauðinni.

Smekkleysa ferðamannaiðnaðarins á Íslandi er að ná nýjum hæðum og nú er Harpan, þetta litríka gróðurhús snobbs og menningarhækla orðið að ókeypis klósetti. Nú geta allir skitið þar án þess að borga.

Hér sturta ég út. Íslandi er ekki við bjargandi. Allt er í sárum undan grillutúrhestastóðinu.

Ég var í gamla landinu nýlega, nýlaus við krabbafjanda sem fannst í mér fyrr á árinu. Það er enn margt yndislegt fólk inn á milli og furðugóðir veitingastaðir. Konurnar er enn fallegar en þær þorði ég ekki að snerta þó ég sé ekki með neina kvikmynd á prjónunum. Alveg sama hvaða grey fá ríkisstjórnarvöldin eftir næstu kosningar, þjóðin mun áfram þurfa að líða undir því að ímyndunarveikar hetjur ríði um héruð og eyða öllu sem verður í vegi þeirra."Víkingar" Íslands eru annálaðir hirðingjar.

Víkingaveröld í Mosfellsdal

Bank, bank - er einhver heima?

Steinunn Kristjánsdóttir hefur víst afar frjótt ímyndunarafl. Enginn vafi leikur á því eftir "áralanga" leit hennar að klaustrum og sömuleiðis ef tekið er mið af hennar fyrri störfum sem oft hafa verið gagnrýnd hér á Fornleifi og léttvæg fundin (síðast fyrir tveimur dögum síðan).  Prófessorinn er því miður grillufangari og hlustar lítið á gangrýni. Eitt sinn þegar ég gangrýndi hana fyrir vanþekkingu á pening sem fannst á Skriðuklaustri (sjá hér), svaraði hún þessu til og viðurkenndi að það sem hún setti fram á riti væri ókannað og að hún hún væri haldin "áhugaleysi á myntum yfirhöfuð":

"Ég verð að viðurkenna að ég hef lítið skoðað þessa mynt og étið upp allt það sem um hana hefur verið sagt, án þess að kanna það sjálf. Sennilega er það af áhugaleysi á myntum yfirhöfuð. Ég skrifaði heldur ekki þennan texta sem birtur á heimasíðunni og þú vísar til. Hins vegar ber ég alla ábyrgð á því sem stendur í rannsóknarskýrslum uppgraftarins. Það er hárrétt hjá þér.

Ég mun að sjálfsögðu breyta umfjölluninni um myntina í bókarhandritinu, en þætti gott ef þú gætir bent mér á heimildir til þess að vísa til í því sambandi? Þú vísar til nokkurra undir færslunni en þær eru því miður ekki fáanlegar hér á landi. Ég hef hingað til stuðst við grein Antons Holts í Árbók 1986. Ég sé það vel núna að krossinn er alls ekki Möltukross, það hefði ég alveg átt að þekkja. Ég er aftur á móti ekki vel læs á miðaldatexta yfirhöfuð.

Er það rétt skilið hjá mér að þú vilt meina að þetta sé ekki reiknimynt heldur gjaldmiðill? En hún er þá alla vega frönsk og slegin á 15. öld (eða fyrr?)? Mér finnst gatið á henni grunsamlegt - eins og að hún hafi frekar notuð sem hálsmen, kannski eftir að notkun hennar sem gjaldmiðils var hætt. Kannast þú við slíkt?

Tilgáta Steinunnar Kristjánsdóttur um Valþjófstaðarhurðina nú flokkast fyrst og fremst undir vangaveltur og ekkert annað. Vandamálið er hins vegar að hún talar líkt og hún hafi fundið hinn heilaga sannleika, eitt skipti fyrir öll. Eintómar spurningar og viðtengingarháttur verða aldrei ein og sér að undirstöðum undir góða tilgátu. Ekkert í tilgátusmíð Steinunnar er fornleifafræði og þar að auki sjáum við hér dæmi um afar furðulega sagnfræði sem í vantar heilu kaflana. Danir eiga sér vísu um fólk, en aðallega börn, sem setja fram algjörlega tilhæfulausar spurningar og ósannanlegar.

Hvis og hvis min røv er spids og fyldt med marmelade og stundum heyrist þessi gerð: Hvis og hvis, min røv var spids og flydt med limonade, så ville alle suge den og nej, hvor blev de glade! Oft uppgötvar maður að Danir eiga erfitt með að skilja þennan góða vísdóm og læt ég því flakka góða skýringu á ensku: If there are too many unknowns in a hypothetical, the chance of it being true is zero, just like the hypothetical situation of "an ass being pointy and filled with marmalade."

Hefði ég getað bjargað Steinunni?

Ég hefði hins vegar getað notað dýrmætan tíma minn, til að leiðrétta ruglið í Steinunni. Hún bauð mér einu sinni að lesa bók sína um Skriðuklaustur. Það gerði hún allra vinsamlegast árið árið 2012 án þess að bjóða borgun fyrir og ritaði eftirfarandi.

Ef þú hefur áhuga og tíma, þá þætti mér gott ef þú gætir lesið yfir allt bókarhandritið og bent mér á það sem betur má fara. Láttu mig endilega vita ef það er mögulegt".

Ég afþakkaði vitanlega boðið. Ég treysti því að fólk með prófessorstitil við HÍ sem stundar rannsóknir á klaustrum á miðöldum geti lesið miðaldatexta, latínu og annað sem hjálpað getur upp á skilninginn. En þegar prófessorar eru ekki vel læsir á miðaldatexta yfirhöfuð er víst lítið hægt að gera fyrir þá nema að eyða miklum tíma og kostnaði. Þess vegna hugnaðist mér ekki að koma að yfirlestri á bók Steinunnar um Skriðuklaustur, og ekki hefur hún beðið mig um að lesa nýja bók sína. 

Ég hef hins vegar bent henni á greinar mínar á Fornleifi. En Steinunn virðist ekki hafa tekið tillit til þeirra né greinar Guðrúnar Ásu Grímsdóttur í Árbók Fornleifafélagsins.

Í HÍ er mörgu ábótavant og er óþarfi að koma inn á það hér. En ég er nú alvarlega í vafa um hæfni sumra þeirra sem kenna við þennan háskóla. fornleifafræði

Ég er hræddur um að prófessor Steinunn hafi líklega reist sér veglegan Valþjófsstaðarhurðarás um öxl, og muni áður finnast steinninn í Steinunni heldur en öruggur uppruni Valþjófsstaðarhurðar. Hef ég sannspurt að nú vafri kollegar okkar beggja um landið með forn dyragöt að bera við Valþjófsstaðarhurðarfjalir. Mun drekinn á hurðinni hafa orðið fár við og bitið nokkra, þó engan til ólífis. Femínistar telja víst að drekinn á hurðinni sé kvenkyns og samkynhneigð. Ég trúi því auðvitað mátulega eins öllu öðru sem femínistar og genderfræðingar segja. Ég tel hins vegar næsta víst að ljónið á hurðinni sé gay (hommaljón). Trúið mér, þetta er algjörlega óundirbyggð tilgáta. Henni mun ugglaust vaxa fiskur um hrygg. Hins vegar tel ég alveg útilokað að kona hafi skorið lágmyndir Valþjófstaðarhurðarinnar út. Tryllist nú fjöldinn...

Þar að auki má að lokum nefna, að hurð eins og sú sem varðveittist á Valþjófstað er skreytt veraldlegu myndefni sem klausturreglur völdu nær aldrei fyrir klaustur sín og kirkjuhurðir eða dyraumbúnað. En myndmálið er nú í raun mun meiri vísun í Biblíuna en Steinunn telur. Þá var heilagur Georg helsti drekabaninn þegar það var ekki Jesús sjálfur. Drekabanar eru algengt myndefni á dyraumbúnaði, hurðum og hurðahringum og sýnir baráttu hins góða við hið illa (Sjá t.d. hér). Einnig verður að benda sjáandi mönnum á að enn glæsilegri útskurð (en þann sem við sjáum á Valþjófstaðarhurð) er að finna á stafkirkjum í Noregi frá sama tíma og Valþjófstaðarhurðin, og voru þær kirkjur ekki klausturkirkjur.

Þar sem ekki er hægt að sjá ljón á skildi riddarans, er ómögulegt að komast að þeirri niðurstöðu að myndmálið á dyrunum sé vísun í meintan afa Jóns Loftssonar, Magnús Noregskonung. Hans skjöldur mun hafa borið ljónsmynd, en það gera skildirnir á Valþjófstaðarhurðinni ekki. Steinunn les einfaldlega of mikið út úr textum enda ekki vel læs á miðaldatexta yfirhöfuð.

Pax vobiscum

Lok lok og læs

Er hurðin að klaustrinu fundin?

RÚV - MENNING og svo kallaðar Fornmynjar?

RÚV hefur nýlega tekið upp á þeim menningarauka að lita "menningarfréttir" með fjólubláum lit og prenta menninguna á gular síður. Að minnsta kosti á netinu. 

Í dag er á vef Ríkisútvarpsins frétt með fyrirsögnina Segir siðbótina hafa verið afturför. Greint er frá nýrri bók Steinunnar Kristjánsdóttur um klaustur á Íslandi, þar sem hún eignar sér og fornleifafræðinni niðurstöður sem löngu hafa verið þekktar. Greinin byggir væntanlega á viðtali við Egils Helgasonar á Kiljunni þann 18.10. 2017.

Án þess að hafa lesið bók Steinunnar, hefur mér sýnst innlegg hennar í klausturfræðin afar þunn, og hef ég ekki skafið utan af skoðun minni á því. Steinunn hefur enga menntun, nema sjálfsmenntun, í fornleifafræði miðalda, og kemur það greinilega niður á rannsóknarstörfum hennar.

Hér, hér, hér, hér, hér, hér, hér og hér má lesa gagnrýnar greinar fræðimennsku Steinunnar, sem á oft á tíðum er vægast sagt furðuleg. Ekki býst ég við því að hún svari gagnrýninni í nýrri bók sinni. Hún hefur ekki séð sér það fært hingað til. Þögn fáviskunnar er stundum eina vopnið.

Ég er enginn verndari siðbótar og Lútersku fram yfir kaþólsku. Ég hef hins vegar numið kirkju- og klaustur(fornleifa)fræði og veit hvað ég tala um.

FORNMYNJAR??

Fjólublái litur RÚV á menningarfrétt hefur lítið bætt, eða ætti ég að skrifa "lýtið". Undir mynd af einum af uppgröftum Steinunnar stendur: Bók Steinunnar er afrakstur marga ára rannsóknarvinnu á "fornmynjum."

Orðið "fornmynjar" er vafalaust ættað frá menningarblaðamanni RÚV. Hafa íslenskir fornleifafræðingar ekki enn lært að krefjast þess að lesa það yfir sem íslenskir blaðamenn blaðra um.

Ekki einu sinni orðið fornminjar er rétt með farið þegar kemur að frásögn af fornleifafræðum Steinunnar Kristjánsdóttur.

Í lok fréttarinnar sem ekki boðar gott fyrir lestur bókar Steinunnar kemur þetta rugl fram:

Klaustrin söfnuðu vissulega að sér auð og eitthvað var um spillingu innan þeirra, en Steinunn telur þó að vegna mikilvægs hlutverks þeirra sé ekki rétt að tala um siðaskiptin sem umbætur. Það sem gerist síðan er að Danakonungur tekur yfir eignir klaustranna og umboðsmenn hans setjast á staðina. „Þjóðkirkjan í dag er náttúrulega rekin fyrir þessar jarðir, sem voru teknar yfir við siðaskiptin."

Ef Steinunn hefði lesið sér eitthvað smáræði til, hefði hún komist að annarri niðurstöðu. Í frásögn af Fundi nefnda ríkis og kirkju um kirkjujarðir í dóms- og kirkjumálaráðuneytinu 10. janúar 1997, sem m.a. byggði á lærðu áliti Kirkjujarðanefndar 1984, kemur greinilega fram, að Steinunn veður í villu. Kirkja og ríki komust að niðurstöðu, sem sagnfræðingar og aðrir fróðir einstaklingar hafa veitt þeim. Árið 1997 kom eftirfarandi fram í Frásögn af fundi nefnda ríkis og kirkju um kirkjujarðir í dóms- og kirkjumálaráðuneytinu 10. janúar 1997, þar sem íslenska ríkið og þjóðkirkjan gerðu með sér samkomulag um kirkjujarðir og launagreiðslur presta og starfsmanna þjóðkirkjunnar. Í 4. grein a í þessu samkomulagi stendur orðrétt:  

Klausturjarðir: Fram kemur í álitsgerð kirkjueignanefndar frá 1984 að ekki verði séð að íslenska kirkjan eigi nú neina lagalega kröfu til klausturjarðanna. Engar jarðir í umsjá ríkisins falla nú undir hugtakið klausturjarðir.

En Steinunn Kristjánsdóttir veit auðvitað betur. Hún lifir í þjóðfélagi þar sem skoðanir sumra kvenna teljast orðin eins konar lög - jafnvel þó þær séu dómadags rugl og jafnvel lygar. Það kemst hún ekki lengur upp með og verður því að skýra fyrir okkur hvað hún á við þegar hún heldur því fram að þjóðkirkjan sé í dag náttúrulega rekin fyrir þessar jarðir. Það eru löngu liðnir tímar að laun presta voru greidd fyrir afrakstur af klausturjörðum. Hvernig er hægt að vera svona þunnur og yfirborðskenndur í fræðunum, Steinunn?

Mýtugerð Steinunnar Kristjánsdóttur

Steinunn Kristjánsdóttir heldur því fram að kaþólska kirkjan, eða ætti ég ekki heldur að skrifa "kyrkjan", hafi ekki haldið uppi líkamlegum refsingum. Þetta er ekki rétt. Ekkert getur verið fjarri sannleikanum. Hvað hefur Steinunn fyrir sér í þessari vanþekkingu? Á ég að sýna henni öll morðin sem kirkja framdi á miðöldum - allar aftökurnar - alla illskuna í garð kvenna, gyðinga etc.?

Steinunn virðist gleyma því hvernig klaustur og biskupsstólar á Íslandi hýstu rumpulýð af erlendum skipum, sem fóru ruplandi og nauðgandi um landið og voru þess á milli undir verndarvæng kaþólsku kirkjunnar.

Hún hélt því fram í Kiljunni í gær að Skriðuklaustur hafi verið stofnað árið 1449. Hlustið! Það er einnig alrangt. Klaustrið var stofnað árið 1493. Hvað er að gerast. Svo mörg mismæli geta vitaskuld bent til alvarlegra minnisglapa.

Fyrir utan gangrýnar greina mínar um "fræði" Steinunnar, sem má lesa hér, hér, hér, hér, hér, hér og hér, hvet menn til að lesa grein Guðrúnar Ásu Grímsdóttur um Skriðuklaustur í Árbók hins íslenska fornleifafélags. Greinin er því miður ekki enn komin á Timarit.is. En Fornleifur karlinn deyr sjaldan ráðalaus og á marga aðstoðarmenn og náttúrulega skanna. Hér er því hægt að lesa grein Ásu.

Greinar mínar Mörg ljón verða á vegi íslensks prófessors og Dellufornleifafræði í tímaritinu Sögu má lesa hér og hér. Báðar greinarnar fjalla á fræðilegan hátt um fjarstæðukennda aðferðafræði Steinunnar Kristjánsdóttur.

Steinunn Kristjánsdóttir verður að bera meiri virðingu fyrir sagnfræði. En því miður hefur hún með endalausum kerlingabókum sínum, sem spanna frá rugli um ínúítasjúklinga á Skriðuklaustri  til þvættings um kirkjuklukku á Helgafelli, einnig farið ósköp illa með fornleifafræðina. Grein Steinunnar um klukkuna kom út í Sögu LV-1 2017.

Hvenær losnum við við furðufornleifafræðina á Íslandi? Þar sem menn halda einhverju fram og byrja svo að trúa því og einhver hópur auðtrúa manna með þeim. Vonandi gerist það þegar Sögufélagið hættir að gefa út bækur og ársrit sem ekki standast sagnfræðilegar lágmarkskröfur. Félaginu hefur farið mjög aftur á síðari árum.

Rugl og óundirbyggðar hugdettur eru ekki sagnfræði, og þaðan af síður fornleifafræði.

Rugl, bull og vitleysa - einnig í dag

Í dag fylgir Morgunblaðinu blaðauki, á íslensku og ensku, sem ber heitið Siglt inn í framtíðina. Fjallar hann að mestu um Grænland. Hann kemur hugsanlega að einhverju leyti út í tengslum við Fimmtu Arctic Circle ráðstefnuna í Hörpu, sem er hin furðulegasta blanda af ráðstefnu um ný-trúarbrögð eins og orkumál, heimshitnunaræðið, umhverfismál, öfgatúrisma og kristilegt starf á norðurslóðum - ekki meira né minna.

Blaðaukann, sem er einnig auglýsingablað fyrir kolevetnislosunarfyrirtæki eins og Eimskip og Icelandair, mætti skilgreina sem eins konar ferðakynningu fyrir Grænlandsfara.

En maður fær fljótt dálítið óbragð í munninn, því íslenskur imperíalismi skín að hluta til út úr greinum, viðtölum og efnisvali. Grátbrosleg er einnig viðtal við ungt grænlenskt fólk sem án nokkurs vafa tilheyrir grænlensku elítunni, sem er meira dönsk en grænlensk. Þau segja frá imperíalisma Dana á Grænlandi sem ku hafa ásakað Grænlendinga um kynþáttafordóma þegar þeir töluðu einvörðungu grænlensku og vildu ekki tala dönsku á mannamótum. Slíkt hársæri, sem maður heyrir á báða bóga, er varla hollt veganesti í þeirri sjálfstæðisbaráttu sem Grænlendingar standa frammi fyrir og sem við Íslendingar eigum vitanlega að styðja í verki, í stað þess að velta fyrir okkur hvernig við getum grætt sem allra mest á Grænlandi.

Diskó-draumadís Moggans

Svo eru hjákátlegar og menningasnauðar vitleysur í þessu uppskrúfaða auglýsingablaði. Á blaðsíðu 10 má lesa þessa dómadags fávisku:

"Þó segir sagan að eyjan hafi upprunalega heitið Discovery Island en einhvern tíma hafi bréfsnifsi legið yfir "very" við kortagerð og upp frá því hafi eyjan verið kennd við Diskó. Það er ekki verri skýring en hver önnur. Hvort kempur á borð við Donnu Summer, Díönu Ross og John Travolta hafi einhvern tíman sótt eyjuna heim fæst ekki staðfest".

Þetta er einfaldlega skammarlegt fyrir Morgunblaðið og blaðamanninn sem ritar þetta rugl. Disko er misritun og misskilningur. Upphaflega sér maður nafnið Dusko eða Dicko á flóa á Spitzbergen á hollensku kortum frá 1663 og skömmu síðar. Fróðir menn telja að nafnið sé afmyndun af nafni ensks hvalfangara sem fór til Spitzbergen í byrjun 17. aldar. Hann hét Marmaduke og á enskum kortum er staðurinn sem hollensku kortin kalla Dusko eða Dicko kölluð Duke´s Coe eða Dukes vík. Þess má geta, að á fyrstu kortagerðum af Spitzbergen er Spitzbergen kölluð Grænland vegna misskilnings kortagerðamannanna sem sátu í Amsterdam og Leiden en fengu upplýsingar frá mismunandi skipstjórum, en komu sjaldnast sjálfir á þær slóðir sem þeir gerðu kort af. Hollenskir skipstjórnarmenn gáfu hins vegar oftast nær góðar upplýsingar. Síðar þegar farið er að gefa út þó nokkuð nákvæm kort af Vestur-Grænlandi, áttuðu menn sig á því að þeir hafa vaðið í villu. Þeir brugðu þá á það ráð að flytja nöfn sem þeir höfðu gefið stöðum á Spitzbergen yfir á hið rétta Grænland. Hefð var fyrir því að gefa stöðum í nýuppgötvuðum lendum heiti sem áður voru þekkt. Þannig fékk Disko eyja sem á grænlensku heitir Qeqertarsuaq, nafnið Het Eyland[t] van Disco (eyjan Disco). Flóinn sem hún er í fékk síðar nafnið Baffin flói. Síðan hefur Disko nafnið haldist á Grænlandi og horfið á Spitzbergen.

Disko-eyja efst á hollensku korti frá byrjun 18. aldar.

Hefði það verið mikið mál fyrir blaðamann Mogganas að ganga úr skugga um þetta, í stað þess að fara að dansa eftir ruglinu í höfðinu á sjálfum sér og skrifa um Travolta, Tínu Turner og diskóljós ? Fyrr má nú fyrr vera. Þvílík menningarleysi og vanþekking á sögu næsts nágrannalands okkar. Það fer norðurslóðahrollur um mann í landi, þar sem upplýsingamiðlun á að vera svo framarlega á merinni. Yfirborðsmennskan er greinilega enn dýrkuð á Íslandi, enda blaðaukinn augsjáanlega fyrst og fremst til þess gerður að  reyna að selja efnafólki ferðir til Grænlands til að sjá og upplifa heimshitnunina á eigin líkama.

Auglýsingarnar í blaðauka Morgunblaðsins í dag eru flestar fyrir íslensk fyrirtæki, t.d. Alcoa á bls. 51. Sú auglýsing er gott dæmi um gamalgróna lygarómantík í íslenskri auglýsingagerð, sem maður hélt að væri orðin dálítið slitinn klisja. En þegar Fjarðarál er að auglýsa sig á umhverfismálaráðstefnu er vitanlega best að hafa ekki mynd af álveri í auglýsingu fyrir álver. Jafnvel kaffibrúsinn á myndinni er úr stáli (og er danskur). Best að gefa ekki ranga mynd þeim náttúruverndarstórmennum sem sækja Arctic Circle ráðstefnuna heim og básúna sig um ágæti landa sinna á norðurslóðum og um að að þeir eigi hlutverki að gegna á meðal þjóðanna. Klisjurnar lifa hátt en eru samt flestar stórmengaðar og hálf kjánalegar.

Framlengda gúrkan

Fornleifagúrkan hefur nú fengið veglega framlengingu og það langt fram á haust. Að venju er gúrkan óæt, og full af rugli og vitleysu. Þó er ekki verið að rugla um stærsta klaustur í heimi nú, stuð fyrir landnám í Stöðvarfirði, eskimóakonur í klaustri, eða ólögulegan stein úr setlögum sem einhver hefur fengið að vita úr ævintýraheimi að sé forn kross.

Nei, nú ríður gúrkunni inn meinti kumlverji í Víkurgarði, sem fornleifafræðingar bera ábyrgð á, en hafa enn ekki svipt hulunni af. Kumlverjinn er greinilega orðinn að leynigesti sumarsins og Svavar Gestsson stjórnar ekki einu sinni gamninu.

Nú eru andans menn einnig farnir að leika fornleifafræðinga í ellinni, því ekki næst í Völu Flintstone Garðarsdóttur sem fann haugverjann.

Í Fréttablaðinu í dag fer Séra Þórir Stephensen í andaglas og er greinilega í beinu sambandi við Ingólf Arnarson. Lesið á bls. 8 í Fréttablaðinu. Þórir hefur þar eftir aflóga þjóðminjaverði að "kuml" í Víkurgarði geti ekki tilheyrt bæjarrústum sem fundist áður við Aðalstræti og Ingólfstorg. Ef rétt er haft eftir Þór Magnússyni, er fjarlægðin frá skálanum sem fannst í fyrra við Lækjargötu heppilegri fyrir kumlbúann í Víkurgarði. En síðan hvenær varð Þór Magnússon sérfræðingur í kumlum? Engin lög, og sjáanleg regla er til eða þekkt fyrir fjarlægð kumla frá bæ. Á maður sem ekki gat stjórnað fjármálum Þjóðminjasafns nú að vera dómari um slíkt?

Hvernig væri nú að dómbærir fornleifafræðingar, sem unnið hafa við rannsóknir á haugfé eða endurútgáfu á Kuml og Haugfé Eldjárns, en ekki prestar og lögleg gamalmenni, fái að sjá hvers kyns var í kumlinu. Kuml eru oftast miklu lengra frá bæjum en meint kuml í Víkurgarði er frá skálunum sem fundist hafa í Víkinni

Síra Þórir særir upp Ingólf Víking í baráttu sinni við hótelin. Rökleysa hans gæti í versta falli orðið vatn á myllu lögfræðinga hótelspekúlantanna. Það eru svo sem fordæmi fyrir því að dómstólar hafi gerst sérfræðingar í fornleifamálum. Ljósmynd úr Fréttablaðinu 11.10.2017. bls. 8.

Ef gripir hafa fundist í gröf í Víkurgarði, þarf það ekki nauðsynlega að þýða að sá sem greftraður hefur verið kristinn maður. Gripir, hnífar, skartgripir, talnabönd, krossar eða myntir hafa hafa fundist í kristnum gröfum við fornar kirkjur á Norðlöndum og öðrum svæðum. Stundum gleymdist að taka veraldlegar eigur af fólki þegar það var lagst til eilífrar hvílu fram að dómsdegi.

Sömuleiðis er hugsanlegt að menn hafi haldið lengur í hefðir og viljað hafa eitthvað af hinum gamla sið með og ekki fylgt boðum kirkjunnar um greftrun að í einu og öllu. Það sýnir aðeins vanþekkingu fornleifafræðinga, ef þeir álíta að persónulegir gripir fólks geti ekki á stundum endað með því í kristnum gröfum þegar kristinn siður hefur nýlega verið tekinn upp. Hafi hins vegar fundist fallegur þórshamar sem örugglega er hægt að segja að hafi verið lagður í gröf en ekki endað þar úr öðrum lögum, þá stöndum við frammi fyrir kumli og einstaklingi sem var "heiðinn". En hættum vangaveltunum.

Fornleifafræðingarnir í Víkurgarði verða að láta rök fylgja orðum sínum svo mark sé á takandi. Annars er alið á vitleysum í fjölmiðlum hjá auðtrúa og veikgeðja fólki.

Greinilegt er að goðsögnin um Ingólf er fjári seig, en megum við þessi heiðnu vera laus við vangaveltur kristmanns eða krossmanns í þessum efnum.

Vandamálin með hóflausar hótelbyggingar og siðleysi auðmanna á Íslandi er eitt. Landnámið í Reykjavík er allt annað. Þessi vandamál eru algjörlega óskyld, þó svo að Sigmundur Davíð hafi flutt Þjóðmenninguna með sér í forsætisráðuneytið og ætlað að gera Þjóðminjavörð að prófessor.

Bendi ég svo á grein mína um Víkurgarð hér á blogginu í gær.

Kirkjugarðspistill

Svo allur dagurinn í dag fari ekki í fótboltamikilmennskukjaftæði og kosningageðklofa langar mig að benda mönnum á að lesa góða fréttaskýringu eftir Guðmund Magnússon fyrrv. settan þjóðminjavörð í Morgunblaðinu (bls. 15). Þar greinir Guðmundur frá þeim athugasemdum sem bárust við deiliskipulag vegna fyrirhugaðrar hótelbyggingar í Víkurgarði hinum forna.

Besta röksemdin fyrir því, að ekki sé mögulegt að byggja hótel á því svæði sem hinn forni kirkjugarður var á, er bann ríkistjórnar Íslands árið 1966 við að stækka hús og raska garðinum. Það bann var sett árið 1966. Það fylgir þó ekki sögunni, hvort ríkisstjórnin hafi þá vitað hve stór reiturinn var. En það skiptir sennilega engu máli. Það bann er enn í gildi nema að finnist skjal sem sýni að ákvörðunin hafi verið dregin til baka.

Allir heilvita menn þurfa ekki að heyra frekari rök. Ekkert hótel getur risið á þessum stað, ef farið er að landsins lögum. En það er nú farið að verða æ sjaldgæfara - líkt og þegar siðareglur á Íslandi virðast ekki gilda fyrir þá sem þær búa til.

Í fréttadálk við hliðina á skýringu Guðmundar Magnússonar er haft eftir síra Þóri Stephensen, að "kirkjugarðar séu bænastaðir" og að "helgi grafreita sé alþekkt í flestum trúarbrögðum og á öllum tímum." Vafalust er það rétt, nema það sem menn bera lík út á stikur og bíða þess að illfygli kroppi í sig leifarnar sem ekki fara til guðs/-a. Hrægammarnir sjá víst líka um að fljúga með sálina til guðanna. Það er því ekki bara á Íslandi að hrægammar eru taldir gera gagn.

Ónákvæm rista af fyrstu dómkirkjunni í Reykjavík. Kirkjan var vígð var árið 1796. Teikningin birtist hugsanlega fyrst í dagblaðinu Daily Mirror í Lundúnum, en þessi rista er gerð eftir henni og birtist í hollenskri bók sem kom út árið 1848 og sem  langalangafi minn átti. Kirkja þessi, sem var mjög illa byggð, var rifin þegar núverandi dómkirkja var byggð árið 1848. Áður en þessi kirkja var reist var lítil kirkja í miðjum Víkurkirkjugarði. Hún var rifin árið 1789. Þessi mynd  er líklega gerð með hliðsjón af eldri ristu, líklega þeirri sem fremst er í þessari grein. Hún birtist í bók Georges Steuarts Mckenzies, Travels in the Island of Iceland, in the Year of 1810, sem út kom árið 1814.

Lítið fer nú fyrir þeirri helgi nú orðið t.d. í lútherskum löndum, t.d. Norðurlöndunum, þar sem heilu kirkjugarðarnir eru ruddir í burtu og leiði afhelguð og nýtt fyrir nýja "kúnna" þegar þeir deyja Drottni sínum.

"Character indelebilis" sem á Íslensku þýðir "óafmáanlegt kennileiti" er nú fyrst og frem kaþólska, sem meira segja kaþólikkar fylgja ekki að fullu. Því meðal kaþólikka ríkir tvískinnungurinn um grafarhelgi einnig. Meðal eingyðismanna framfylgja gyðingar einir helgi grafreita 100% með örfáum undantekningum. Þeir líta á grafreiti sína sem Beit Chaim, hús lífsins, að eilífu. Fólk sem tilheyrir öðrum trúarbrögðum í Evrópu hefur hins vegar verið iðið við að eyðileggja grafreiti gyðinga. Í Litáen vilja yfirvöld byggja mikla Evrópu-ráðstefnuhöll ofan á helsta grafreit gyðinga í Vilníus og brjóta þannig helgan grafarrétt gyðinga. En þeir keyptu sér afnot af á grafreitnum til eilífðarnóns. Litáar, sem margir eru kaþólikkar, vita greinilega ekki hvað character indelebilis er.

Reykjavík sýnd á korti Ohlsens og Aanums. Dómkirkjan fyrri er lituð rauð efst á myndinni og merkt með sem númer 1. Víkurgarð sjá menn í sinni stærð árið 1801 á ljósgræna reitnum sem ber númerið 26. Þó hann virðist ekki stór þarna miðað við stærð frekar lítillar 1. dómkirkju er ekki útilokað að hann hafi verið stærri á fyrra stigi.

Character indelebilis var á Miðöldum fyrst og fremst kaþólska í reynd, og getur því vissulega átt við marga þá einstaklinga sem grafnir eru í Víkurgarði sem greftraðir voru fyrir siðbót. Samt finnst mér að íslenska þjóðkirkjan eða prestar hennar ættu nú síst að vera að gera sig að siðapostulum hvað varðar kirkjugarða og grafarhelgi, meðan þeir hafa til fjölda ára staðið í því að slétta kirkjugarða, þannig að íslenskir garða minna einna mest á kirkjgarða við bænahús ofsatrúarmanna á sléttum Bandaríkjanna. Með þeirri sléttunarherferð sem farið hefur fram með blessun fjölda biskupa og annarra innvígðra klíkukalla og kvenna á Ísland er í raun verið að trufla hinn heilaga grafarfrið. Character indelebilis er því ekki við lýði á Íslandi eins og sr. Þórir Stephensen álítur.

Þótt fornleifafræðingar hafi grafið í kirkjugarðinn og fjarlægt þaðan  bein, er ekkert því til fyrirstöðu  að þau verði grafin þar aftur að lokinni ítarlegri rannsókn á beinunum , sem yfirvöld verða að framfylgja hið fyrsta með tilheyrandi kostnaði. Þess var t.d. krafist í York á Englandi þar sem fannst grafreitur gyðinga frá miðöldum. Gyðingar mótmæltu strax rannsókninnir og truflun grafarfriðarins. Því var ekki sinnt og olli það miklu fjaðrafoki. Að lokum var beinunum komið aftur fyrir í gröfunum, en þau voru rannsökuð mjög ítarlega en ekki tókst að fá leyfi fyrir DNA-rannsóknum. Að kvöldi þess dags sem beinin voru aftur lög til hinstu legu, undir bílastæðahúsi sem þar átti að rísa, varð eldsvoði í Dómkirkjunni í Jórvík sem olli þó nokkrum skemmdum. Hafði breski fornleifafræðingur Philip Ratz það á orði að "þar hefðu sumir talið að hefnd gyðinganna í garðinu vegnar röskunar á friði þeirra hafi brotist út í ljósum logum ".

Sömuleiðis er frekar fyndið að sjá að á meðal andmælanda hótelbyggingarinnar er einn af helstu framleiðendum gervihúsa í "gömlum stíl", Hjörleifur Stefánsson. Í túristaklondæk miðborgar Reykjavíkur, þar sem annað hvert hús er hótel, eru til mörg slys eftir hann. Það eru húsaskrípi sem minna á endurgerðir húsa í DDR eftri Síðara stríð. Þjóðverjar endurreistu gjarna mjög groddalega það sem þeir áttu fyrir stríð. Íslendingar hafa nú byggt svo mörg gervifortíðarhús að halda mætti að hér hefði nýlega geisað borgarstyrjöld.

Sama hvað örlögum Reykjavíkur líður og nauðgun miðbæjarins. Þá er ekki hægt að fara fram hjá ákvörðun Ríkisstjórnarinnar frá 1966 sem bannar frekari byggingar í Víkurgarðsreit.

Þar fyrir utan verður að teljast eðlilegt að íslenskir arkitektar fari að nú að læra listræna sýn, æstetik, og fá auga fyrir sjónsköðum sem margar byggingar þeirra valda. Þessi hótelfjandi  sem sumir vilja troða niður við Austurvöll eins og of stórum Legó-kubbi sem ekki kemst fyrir, svo og aðrir hótelkassar sem er verið að reisa út um allan bæ, eru úr ALGJÖRU samhengi við það sem fyrir er.  Gervihús endurreisnar-Hjörleifs falla að minnsta kosti oft að heildarmynd bæjarins, en  glerhallirnar eru aðskotahlutir, sem er mjög sárt að sjá eyðileggja sál hins litla miðbæjar Reykjavíkur og jafnvel skyggja á útsýnið til Esju.

Svo er það Grágás

Að lokum langar ritstjórn Fornleifs að benda mönnum sem takast á um Víkurgarð, á þá staðreynd að Grágásarákvæði um flutning beina eiga víst einnig enn við að vissu marki þó smalar séu nú í ráðhúsi Reykjavíkur en ekki að grafa upp mannabein til flutnings, enda voru ekki til hótel eða japanskir ferðamenn þegar Kristinna Laga þáttur Grágásar var tekinn saman:

Þar er maður vill bein færa, og skal landeigandi kveðja til búa níu og húskarla þeirra, svo sem til skipsdráttar, að færa bein. Þeir skulu hafa með sér pála og rekur. Hann skal sjálfur fá húðir til að bera bein í, og eyki til að færa. Þá búa skal kveðja er næstir eru þeim stað er bein skal upp grafa, og hafa kvatt sjö nóttum fyrr enn til þarf að koma, eða meira mæli. Þeir skulu koma til í miðjan morgun. Búandi á að fara og húskarlar hans þeir er heilindi hafa til, allir nema smalamaður. Þeir skulu hefja gröft upp í kirkjugarði utanverðum, og leita svo beina sem þeir mundu fjár ef von væri í garðinum. Prestur er skyldur að fara til að vígja vatn og syngja yfir beinum, sá er bændur er til. Til þeirrar kirkju skal bein færa sem biskup lofar gröft að. Það er rétt hvort vill að gera eina gröf að beinum eða fleiri...(Byggt á Grágásarútgáfu Vilhjálms Finsens 1852). (sjá meira hér).

Deginum ljósara er, að gleymst hefur að stenkja vígðu vatni á beinin sem flutt voru úr Víkurgarði af fornleifafræðingum. - Hver skrambinn? Vonandi verður sá tæknilegi galli ekki til þess að hótelspekúlantar misnoti Grágás í röksemdafærslum sínum við borgaryfirvöld.

Nei, ætli það?? Peningarnir hafa þegar talað og Dagur Draumur er löngu orðinn að nátttrölli peningaaflanna eins og aðrir íslenskir vinstrismenn? Ég hugsa oft til græðginnar í þeim arkitektum sem teikna hús í gömlum stíl á þremur hæðum með tvöföldu gleri. Í höfði þeirra er listin að græða hærri öllum kúnstum. Ást þeirra á þeim dauðu er þó athyglisverð þegar haft er í huga að flestir eru þessir pótentátar algjörlega gvöðlausir svona dags daglega.

Fornleifur og frægasta fólkið á Ægisíðu 96

Kona ein í Reykjavík fór fyrr í ár til tannlæknis. Á biðstofunni reif hún þessa frétt hér að ofan út úr kjaftableðlinum Heyrt og Séð eða Séð og Heyrt - eða hvað sem það nú heitir. Konan vissi nefnilega, að í þessu fræga húsi á Ægisíðu 96 hefði búið annað fólk og miklu betra en það sem er nefnt til sögunnar í litríka slúðurblaðinu sem kom út einhvern tíma fyrr í ár (2017).

Enn frægara fólk og andríkara bjó þarna í húsinu á árum áður. Meðal annarra ritstjóri Fornleifs, sem ól manninn þarna fyrstu ár ævi sinnar. Það var í kjallaraíbúðinni og hann horfði oft suður á Bessastaði úr eldhúsinu. Foreldrar Fornleifs keyptu íbúðina af Sigurþóri Jónssyni úrsmiði (í Aðalstræti 9) sem lét byggja húsið. Þótti þetta frá upphafi mjög veglegt hús.

Meðan að foreldrar mínir áttu íbúð í húsinu, og áður en við fluttum austar í bæinn árið 1963, bjó í þessu húsi venjulegt fólk og sumt nokkuð frægt. Á fyrstu hæð bjó leigubílstjóri sem hét Jón Vilhjálmsson. Á annari hæð bjó Magnús Kristinsson sem átti fatahreinsunina Björg, sem fyrst var til húsa á Sólvallagötu og síðar í Hlíðunum, en Björg er betur þekkt í dag við Háaleitisbraut og í Mjódd. Hver hefur ekki fengið óþægilega bletti fjarlægða hjá Björg? Þegar ég var var eins árs kynntist ég Magnúsi í Björg og þótti mikið til hans koma enda var Magnús alltaf með hatt og vitanlega mjög hreinlegur. Kallaði ég hann Masús. Eldra fólk sem man fyrir Fornleif telur að Masús hafi verið eitt af fyrstu orðunum sem ég sagði. Enda var Masús frægur og frægð hans tandurhrein og ekki stráð blettum eins og hjá þeim sem bjuggu þarna löngu síðar.

Í risinu á Ægisíðu bjó einnig á 6. áratugnum einhleyp kona sem vann í einhverju ráðuneyti. Kann ég engin deili á henni.  Síðar frétti ég að íslenskur maður kvæntur franskri konu, sem áttu að því mig minnir tvær dætur, hefði eftir tíð foreldra minna við Ægisíðuna, búið í hinni frægu kjallaraíbúð á Ægisíðu 96.

Greinilega var þetta allt merkara, ríkara og frægara fólk í þessu húsi en það lið sem skammtímaþekking blaðasnápanna á slaðurblaðinu rekur minni til. Enda eru þeir allir fæddir í gær og hver öðrum vitlausari eins og kunnugt er. Það sést bezt við lestur þessara bleðla.

Fjarskyldar frænkur að dást af fiskabúrinu árið 1957. Dóttir einnar þeirra er nokkuð fræg líka.

Frægustu íbúar á Ægisíðu 96 voru 100 gullfiskar

Í kjallaraíbúðinni á Ægisíðu 96 var um tíma stærsta gullfiskabúr landsins í einkaeigu. Það lét faðir minn smíða og kom fyrir við innskot á vegg í stofunni. Gengt var aftan við gullfiskaaltari föður míns og bambusveggur eða rammi utan um það og útvarpsviðtæki fyrir neðan. Bak við Bambusvegginn gat faðir minn svo hreinsað búrið sem stóð á járngrind mikilli. 

Margir komu til að sjá þetta merka fiskeldi. Meðal annars kettir nágrannanna, einhverra Thorsara, sem bjuggu þarna nærri. Kötturinn fékk nafnið Ólafur Thors. Hann horfði hugfanginn á gullfiskana og lét sig dreyma Kveldúlfsdrauma. Hér fyrir neðan er mynd af búrinu og Ólafi Thors. Örlög fiksabúrsins, sem var smíðað fyrir föður minn í Landssmiðjunni, urðu svo þau að það flutti með föður mínum í nýtt hús foreldra minna og var pabbi síðast með tvö pör af bardagafiskum í því. Blá og grá hjón mjög skapstygg, sem settu sér ósýnileg landamæri, sem þau fóru ekki yfir nema að hin hjónin réðust á þau. Síðan gaf pabbi skátafélagi í Hafnarfirði búrið og var ég með í för þegar það var flutt þangað. Þar vann maður sem síðar var með Sædýrasafnið sáluga, og sá faðir minn síðast búrið sitt þar, löngu áður en að óður shimphansi reif þar fingur af dreng og sporðrenndi eins og frægt er orðið.

Fiskabúrið á Ægisíðu skákar öllum hvæsandi og kynæsandi kaffivélunum hans Sveins Andra svo ekki sé minnst á nuddrúm Hönnu Birnu Kristjánsdóttur í risinu. Kettirnir við Ægisíðuna mjálma enn um hina 100 girnilegu gullfiska í kjallaranum á Ægisíðu 96. Þeir halda sumir að það sé bölvað breimavæl, en gullfiskarnir voru nú þarna og horfðu á frægu kettina í um áratug.

Ólafur Thors situr á Arne Jacobsens-kolli (mublurnar hafa nú aldrei verið dónalegar á Ægisíðu 96) að hlusta á fréttir og hugsa um útgerð í lauginni á bak við bambussefið.

Frægt er nú orðið að á Ægisíðu 96 bjó ritstjóri Fornleifs, og með honum miklu "ríkara" og hamingjusamara fólk heldur en fyrrverandi innanríkisráðherra eða netpimparinn Steini Frikk hjá Vanilla Plain, ellegar hinn hraðskreiði lögfræðingur, sem nú teljast vera "ríka og fræga fólkið" á Íslandi. Frægt af endemum og "ríkt". Það getur ekki einu sinni fundið sér maka nema í gegnum tölvu. Ætli Icehot1 sé orðinn kúnni hjá Vanillu-Steina?

Ég lýk þessari frásögu um fræga fólkið á númer 96 við Ægisíðuna með ambögu sem bróðir ömmu minnar, Helgi sálögi Þórðarsson ritaði í gestabók foreldra minna á Ægisíðunni er hann kom þar í heimsókn í janúarbyrjun árið 1956. Þrátt fyrir þessa vísu verður að geta þess að Helgi var ágætt skáld þegar vel viðraði, þótt lesblindur væri. Vona ég að einhver ættingja hans hafi erft vísurnar hans, sem hann krotaði stundum í litar vasabækur en ætlaði sér ekki til útgáfu:

 

Brúðkaupsdagsins röðull rís

meigi blessast ykkar tíð

á 96 Ægisíð

 

 

Ljósmyndirnar þrjár sem fylgja blogginu voru teknar af Erlu Vilhelmsdóttur.