Dorrit og Ólafur á Hanukkahhátíð í Reykjavík 2018

Ljósmynd Gabriel Rutenberg

Hin síunga og vinsæla Dorrit Moussaieff og karlinn hennar óframfærni, hann Ólafur Ragnar Grímsson, sem og t.d. þýski sendiherrann á Íslandi mættu í gær við fyrstu opinberu tendrun ljósa á Chanukka. Fyrsta ljósið var kveikt á risavaxinni Hanukkíu, áttaarma ljósastikunni, sem notuð er til að minnast ljóshátíðarinnar. Átta ljós verða tendruð á næstu dögum fram til 9. desember til að minnast þess er gyðingar vígðu aftur musterið sitt árið 164 fyrir okkar tímatal eftir að þeir höfðu sigrað Grikki sem um tíma höfðu gerst herrar í landinu helga.

Reyndar eru ljósin á ljósastikunni stóru rafmangsljós, sem er ef til vill viðeigandi á Íslandi,þar sem rafmang er enn ódýrt, því Ísland er ekki með í ESB. En við tendrun ljósanna minnast gyðingar ólívuolíunnar sem gyðingum tókst að skrapa saman eftir sigurinn gegn Grikkjum til að tendra stikuna góðu, sem reyndar var sjöarma (smáatriði), í Musterinu í Jerúsalem.

Myndin er tekin af vef Gyðinglegu miðstöð Chabad hreyfingarinnar á Íslandi (Jewish Center of Iceland).

Fornleifur óskar öllum ljóss í svartnættinu. Eftir Klausturkráardrukktúr útsendara myrkrahöfðingjans er um að gera að upplýsa borgina og landsmenn alla sem mest. Chag Hanukkah Sameach. Borðið Latkes og sufganiot og fagnið ljósinu í öllu myrkrinu.

Einhvern tímann verður ljósastikan í Reykjavík stærri en jólatréð á Austurvelli. Það verður að lyfta rabbínanum upp til að kveikja. Þessi mynd er tekin í Mumbai) á Indlandi.

Þessa mynd, af ljósahátíðareiðhjóli Chabad-manna í Kaupmannahöfn, tók ritstjóri Fornleifs fyrir fáum árum (2015) í Kaupmannahöfn við tendrun stikunnar á Ráðhústorginu þar. Þar dönsuðu menn sér til hita, en mér sýnist að slíkt hafi ekki gerst í Reykjavík.

Í himinsæng í klaustri

Fornleifur er enn einu ferðina genginn í klaustur á Jótlandi. Nú húkir hann í hvítkalkaðri sellu abbadísarinnar, sem er um 7x10 metrar að flatarmáli og nærri 6 metrar að lofthæð. Ekki abbadísin, heldur sellan. Sannast sagna bjó engin abbadís svo vel, því þessu klaustri var  breytt í danskan herragarð á 16 öld og síðan þá bjó hér alltaf rassbreitt fólk, þangað til síðasta ættin dó út með áhugaverðri, lesbískri komtessu, sem hafði vit á því að ánafna staðnum þenkjandi fólki með lítil auraráð.

Ég sef hér á dimmum nóttum á svartasta Jótlandi í 130 ára gamalli himinsæng, sem sem ég leyfi ykkur að sjá, eins og þetta sé eitthvað andskotans lífsstílsblogg skrifað af draumlyndri baunaprinsessu í Garðabæ.

Ein spíran á rúmgaflinum er reyndar fallin og tjaldið eða mýflugnanetið vantar. Það kemur ekki að sök. Það stendur til bóta sagði einn ábótinn hér, sem unnið hefur á Íslandi sem fornleifafræðinemi. Brátt verður farið í viðgerðir á þessu frábæra rúmi. Mig grunar að listræn kona hafi verið hér á undan mér og æft sig í súludansi þegar hún var komin með ritkrampa eða í andlega þurrð. Í hamagangi sínum hefur hún fellt súluna. 

Rúmið góða er  ættað er úr eigu danskra baróna, sem hér höfðu bú eftir klausturtíma en græddu þar fyrir utan tá á fingri á sykri og þrælavinnu í Vestur-Indíum. Þaðan er rúmið komið frá einhverjum búgarðinum. Black Betty, sem oft er sungið um, hefur  þó ekki enn riðið mér eins og Mara í rúmi þessu, fyrir syndir gráðugra Dana, en rúmið á sér örugglega góðar minningar og heitari en fleti fölra nunnanna sem hér húktu í smá sellum í klaustri við Limafjörðinn. Dýnan er ný og þrælgóð, það er pláss fyrir að minnsta kost þrjár. Já dream on eins og Kaninn segir. Slíkar æfingar stunda ég ekki lengur. Ég sef eins og Egill forfaðir minn á Mýrum, með hita á mér, sem kemur úr forláta rafmagnshitapúða, þýskum.

Ég tek það fram að rauði knæppe-sófinn fyrir framan rúmið verður ekki notaður meðan ég er hér. Maður veit ekki hvað hefur gerst á honum.

Hér er dálítill Laxnessfílingur þegar andinn kemur yfir mann. Hér er um 6 aðrir andans menn (konur meðtaldar, sem eru líka menn nema hjá sænskmenntuðum Íslendingum), í minni "sellum", sem er útdeilt í þeirri röð sem menn koma. Þannig er vistin í sæng sykurbarónanna alls endis laus við klíkuskap og mútur. Allt fólkið er að leita að einhverju álíka og ég, eða um það bil að ljúka við handrit, þrírit eða afrit. Þannig er nú það. Amen að sinni.

V

Ég held að það sé alveg við hæfi að Vaffa aðeins á liðið, því nú hefur dregið töluvert úr sumarhitunum í Danmörku. Nú er hitinn t.d. 18 stig í skugga og mér finnst kalt. Slagurinn við heimshitnunina er þó hvergi nærri byrjaður.

Í ágúst 1941, nánar tiltekið 16. ágúst kom Winston Churchill við á Íslandi, eftir að hafa átt fund með Franklin Delano Roosevelt. Hér á myndinni vaffar hann á fólk sem kveður hann er hann siglir úr höfn í Reykjavík á  skipi sem sigldi út til HMS Prince of Wales á ytri höfninni, sem hann sigldi síðan með til Englands.

Mikið voru Íslendingar heppnir að fá Winston í heimsókn, en ekki Hitler. Mér sýnist samt að margir landa minna sakni þess síðarnefnda, svo mikið að þeir líkja Hitler, sumir hverjir alveg kinnroðalaust, við helstu fórnarlömb hans, gyðingana.

Eftir að hafa séð kvikmyndina um Churchill sl. vetur, líkar mér betur við Churchill en áður. Kannski er það bara vegna þess að leikarinn inni í hlunkabúningnum, Gary Oldman, er góður. Það var ekki nóg hnakkafita á búningi Oldmans

Sjá fyrri færslu um Churchill forsætisráðherra Breta á Íslandi.

Getur einhver lesið á japönsku kassana mína ?

Ég segi eins oft og ég get: Ég er með heppnari mönnum, og það er fyrst og fremst vegna betri helmingsins. Mín elskulega ektakvinna, hin síunga Irene, dekrar mjög við manninn sinn. Til að mynda nýlega, þegar hún gaf mér afmælisgjöf. Ég fékk gjöfina nokkrum vikum fyrir afmælið, alveg eins og í fyrra er hún bauð mér á eftirminnilega tónleika með Woody Allen og hljómsveit hans.

Í ár fékk ég hins vegar japanskan kassa fyrir afmælið mitt sem er 22. júlí ár hvert - en stundum skömmu áður eða í áföngum.

Eina sólríka helgi fyrir skömmu, (síðan hefur sólin brunnið á himninum hér í Danmörku), brugðum við okkur í stórbæinn og fórum meðal annars inn í litla verslun í Nágrannaleysu (Naboløs), sem selur verðandi japanska forngripi. Verslunin er rekin af nokkrum ungmennum á þrítugsaldri sem ferðast mikið til Japan vegna brennandi áhuga síns á landinu. Þar kaupa þau einnig góða gripi sem þau leggja örlítið á í Kaupmannahöfn og reyna svo að lifa af því sem þau þéna með námi eða til að greiða fyrir frekari ferðir til Japans. Mig grunar þó að þau hafi aðgang að búðarrýminu fyrir lítið, þar sem verslunin er á afar góðum stað.

Kona mín sá strax að ég slefaði eins og krakki yfir bambuskassa einum í búðinni sem og loki af minni kassa. Þetta var eini slíki gripurinn í versluninni. Kassinn og lokið eru frá byrjun 20. aldar og bera áletranir ritaðar með japönsku tússi. Ég keypti mér lokið fyrir lítið. Konan mín sá líka að mér langaði óhemjumikið í kassann  svo hún keypti hann sísona og gaf mér í fyrirframafmælisgjöf.

Kassar sem notaðir voru fyrir postulín eða lakkvörur

Kassar sem þessir voru jafnan smíðaðir úr bambus utan um dýrmætan varning svo sem postulín eða lakkvöru, þegar slíkir eðalgripir voru seldur á fyrri öldum. Konan mín, sem lagði stund á japönsku með námi sínu í stjórnmálafræði í Árósi á síðustu öld, gat ekki lesið áletrunina á kössunum. Hún sá strax að þetta var að miklu leyti skrifað með kínverskum táknum sem kallast kanji.

Mynd II

Mynd III

Ég spurði þá verslunareigendurna sem voru til staðar, hvort þau gætu lesið japönsku, en það gerði aðeins ein þeirra, sem er hálfur Japani. Hún gat hins vegar heldur ekki lesið  áletrunina. Hún tók þá myndir og sendi föður sínum, sem er japanskur, og hann varð líka að gefast upp, en upplýsti að þetta væri gömul japanska frá því yfir leturbreytingu á 20. öld. Þegar hætt var að nota ýmsa kínverska bókstafi og hljóðkerfi annarra stafa breyttist alfarið. Í dag er þessi japanska ekki kennd nema í háskólum, og afar fáir geta lesið texta með kínverskum táknum og gamla hljóðkerfinu.

Ég hafði þá samband við Toshiki Toma prest innflytjenda á Íslandi, og síðar prófessor einn í Kaupmannahöfn, en báða skorti aldur og þekkingu til að geta lesið þennan gamla kanji-texta. Til þess þarf maður víst helst að vera orðinn rúmlega 90 ára eða sérfræðingur. Ekki þýðir heldur að biðja Kínverja að lesa textann, því þó þeir þekki táknin, þýða þau og hljóða oft á tíðum allt öðruvísi á gamalli japönsku en á kínversku.

Í kassanum á myndinni efst voru japönsk dagblöð frá 3. áratug síðustu aldar. Það gæti vel gefið hugmynd um aldur kassans.

Geta lesendur hjálpað með ráðningu textans?

Mynd IV

Vera má að lesendur Fornleifs séu sleipir í japönsku og geti lesið fyrir mig hvað stendur á

(I)   kassanum (á myndinni efst),

(II)  innan á loki hans (mynd IV)

(III) báðum hliðum loksins af litla kassanum (myndir II og III)

Kassinn er listavel smíðaður og ekki er notaður einn einasti járnnagli. Hann er einnig mjög vel nothæfur. Ég nota hann eftir hreinsun og vöxun til að hylja snúrur og leiðslur sem hrynja í tugatali af tækjum sem á okkar tímum fylla öll skrifborð. Leiðslur frá tölvu, lömpum, hátölurum, hleðslutæki og skánskri myndavél, fara allar ofan í kassann og sem felur svarta spaghettíið sem lekur ofan af skrifborðinu mínu. Kassinn og áletranir hans sjást vel undir borðinu, en mig vantar enn skýringu á áletrunum til þess að vera alsæll. Ég tek fram að það stendur hvorki Honda, Toyota, Mishubishi, Nissan, Suzuki, Daihatsu eða Datsun á kassanum.

Þýðingarnar á áletrun kassanna minna þarf ég helst að fá ekki miklu síðar en á morgun, sem minnir mig á það hvernig vörumerkið Datsun varð til:

   Framleiðendum Datsun vantaði fangandi, erlent nafn á fyrstu bifreiðina sem þeir framleiddu. Þeir leituðu til helsta ráðgjafa um fangandi bílanöfn á sínum tíma. Hann bjó í New York, sem hét vitaskuld Cohen. Cohen spurði útsendara japanska bílframleiðandans hve fljótt þeir þyrfti að fá hið nýja nafn. "Aooh, Helst á morgun" sagði sá japanski. Cohen svaraði þá uppvægur á brooklensku "Dat soon?" Ég sel þetta ekki dýrara en ég keypti.

Þingeyraannáll inn þriðji 2018

Nýlega lauk heldur snubbóttri auglýsingafornleifarannsókn á Þingeyrum. Fréttaflutningur af rannsókninni var mjög fjölskrúðugur og byggði vitaskuld á upplýsingum frá stjórnanda rannsóknarinnar hinum marsaga sagnarþuli Steinunni Kristjánsdóttur.

Upphaflega mátti skilja að nær væri talið víst að grafararnir væru við það að komast niður á líkamsleifar munkanna sem dóu í hinum íslenska Svartadauða, sem er pest sem ekki þarf að eiga neitt skylt við þann svartadauða sem geisaði í Evrópu hálfir öld fyrr.

Fljótlega fannst hins vegar krítarpípa frá 17. öld, ofan á hausamótunum á munkunum sem bíður þess hlutverk að færa okkur vitneskju, eða réttara sagt allan sannleika um Svartadauða.  Eins og lesendur Fornleifs geta séð í færslunni hér á undan, var spá Fornleifs um niðurstöður uppgraftrarins öruggari en venjuleg veðurspá á Íslandi.

Nú er rannsókninni lokið og Björn Bjarnsson fyrrv. ráðherra, sem er velunnari þess sem er að gerast á Þingeyrum, greinir frá niðurstöðum á ævafornu á dagbókapári sínu, sem mun vera nærri því frá miðöldum.

Björn birtir á bloggi sínu mynd af bronskambi skreyttum drekahausum, sem mér sýnist með nokkurri vissu og þekkingu líka, að sé frá lokum 12. aldar eða byrjun þeirra 13.Kamburinn fannst 22. júní sl.

Rannsóknin á Þingeyrum virðist mér því vera hálfgerður "dótakassi aldanna". Þarna ægir öllu saman, munkum sem dóu árið 1402 en sem finnast ekki, pípuhaus frá 17. öld, og forláta kambi frá fyrstu öld klausturlífis á Þingeyrum. Allt er greinilega í belg og biðu, þó ég efist ekki um að allt sé grafið upp mjög skikkanlega. En það leitar á mann sú hugsun, að einhver hafi á síðari tímum verið að plægja eða fræsa í klausturstæðið, til að kartöflurnar yxu betur í menningarjarðveginum.

Yfirlýsingarnar sem leiðangursstjóri rannsóknarinnar á Þingeyrum hefur sent frá sér eru heldur stórkerlingalegar. En slíkt mun nú vera í tísku á Íslandi. Helst skal það sem sagt vera, vera algjörlega innistæðulaust og fyllilega ógrundað, en algjör sannleikur ef það er mælt af konu. Þess er nær krafist af mönnum að þeir þekki allar niðurstöður áður en farið er að stað. Annars fá menn ekki styrk. Orðið tilgáta á enn erfitt uppdráttar á Íslandi.

Nú er Steinunn Kristjánsdóttir, sem því miður er ekki sérfræðingur í miðaldafræðum, kominn á þá skoðun að hún hafi verið að grafa í grunn húss Lárens (Lárusar) Christensen Gottrups sem var umboðsmaður á Þingeyrum  frá 1685 og síðar lögmaður norðan og vestan 1695-1714. Ekki fann hún munkana, en pípan gæti jafnvel á einhverju stigi hafa verið í kjafti Gottrups.  Mæli ég með því að DNA verði skafið af pípunni, svo þeim danska verði gert hátt undir höfði.

Kamburinn sem Björn Bjarnason segir frá er kirkjukambur sem lesendur Fornleifs hafa kynnst áður, og ef ekki, þá má lesa um þá hér.  

Þegar meira fé er komið í kassann, vonum við að gripirnir séu nær hvorum öðrum í tíma en þeir sem fundust á því herrans ári 2018, sem og að niðurstöðurnar séu meira samkvæmar sjálfum sér - eða að það sé að minnsta kosti einhver sannleiksþráður í því sem logið er í fjölmiðlana. Annars verður Fornleifi áfram skemmt konunglega og getur í allri teitinni enn og aftur minnst á fyrri yfirlýsingar Steinunnar um eskimóakvendi og fílamenn, svo nokkuð af því furðulegasta sé nú reifað enn einu sinni. 

Grafin upp pest og pípa

Konu einni á Blönduósi varð um og ó að heyra að fornleifafræðingar væru nú að grafa sig niður í Svartadauða á Þingeyrum.  Hún las það í Morgunblaðinu (sjá hér og sér í lagi hér á Fornleifi í gær. En síðar á gærdeginum var RÚVið komið með fleiri fréttir af leit fornleifafræðinganna að Svartadauða (hér).

Svartidauði átti samkvæmt Mogga að vera nánast undir næstu hellu, og stutt var niður á munka sem liðið höfðu hræðilegan dauðdaga í Svartadauða. En þegar RÚV bar að garði efldist yfirlýsingargleðin og fornleifafræðingarnir komust í myndamöguleika og fundu við tækifærið krítarpípuhaus frá 17. öld og munduðu honum í myndavélarnar.

Vandast nú málin. Munkarnir á Þingeyrum dóu Drottni sínum eða einhverju öðru árið 1402 í Svartadauða, en verið var að reykja rétt yfir hausamótunum á þeim.

Íslendingar hafa ávallt verið framarlega á merinni, fremstir á meðal þjóða, með hlutverk fyrir mannkynið o.s.f. ....  Má búast við því að íslensk ruglufornleifafræði fari brátt að dylgja að því að Íslendingar hafi endurfundið Ameríku og hafi staðið í tóbaksflutningum og pípugerð stuttu eftir 1402?

Ef mannkynssagan skal breytast, er auðvitað þjóðþrifaráð að gera það í Húnavatnssýslu, en hafa ber í huga að fornleifafræðingurinn sem grefur nú upp Svartadauða anno 1402 og pípu frá 17. öld í sömu andránni á langan feril að baki í ævintýralegum tilgátum sem ekki stóðust. Hún hefur "fundið" fullt af sénsasjónum, t.d. eskimóa, fílamann og ýmsa furðugripi sem gleymdust þó fljótlega eftir að þeim var hampað.

Konan á Blönduósi sem hræðist enduruppvakningu Svartadauða getur andað rólega. En þeir sem trúa á heppnina, á allt sé þegar þrennt er og snúa tarot kortum á morgnanna til að stýra degi sínum og gjörðum, segja vitaskuld að nú hljóti fornleifaspáin loks að rætast og að útrýming íslensku þjóðarinnar sé næsta yfirvofandi. Valið er ykkar. 

Ég spái því hins vegar að stutt sé niður á pípukarla og kerlingar sem drukku of mikið tóbak á 17. öld. Lengra er niður á munkana og svartadauða þeirra. Grafa dýpra!

Við bíðum með eftirvæntingu

Sonur Þórhildar gerist gamall

Friðrik Danaprins verður 100 ára eftir 50 ár. Hann hélt upp á það um daginn með því að hlaupa dágóðar vegalengdir eins og bandóður maður í nokkrum að helstu bæjum Danmerkur. Það er örugglega viturlegt áður en lagst verður í lagkökuát. Blessaður prinsinn þreytti afmælishlaup sitt annan í Hvítasunnu, þrátt fyrir að vera sárþjáður maður með þursabit og gigt. 

Blaðamaður Fornleifs, sem er snobb og laumu-konungssinni, fór á stúfana til að kanna líkamlegt ástand þessa hálfgerða forngrips, sem verður að bíða konungstignar þangað til mamma hans, sem er hálfgerður fornleifafræðingur, er orðin langþreytt. Ekki held ég að Frederik þurfi þó að bíða eins lengi og frændi hans Charles á Englandi, sem vel gæti tekið upp á því að hrökkva upp af áður en móðir hans gerir það. Vonum að svo verði ekki. Hann yrði líka dágóður kóngur.

Danskir þegnar sóttu mjög í að hlaupa með prinsi sínum í tilefni fimmtugsafmælisins. Svo mikill fjöldi hljóp á götum höfuðborgarinnar, að ljósmyndari Fornleifs hætti að skima eftir erfingjanum og tók bara myndir í belg og við Norðvesturhornið á Konunglega leikhúsinu. Heppnin var með honum, því það tókst að ná mynd af prinsinum, þar sem hann nálgaðist leikhúsið með tvo fíleflda lífverði sér við hlið.

Þarna við hornið, þar sem ég hafði komið mér fyrir, átti hlaupaprinsinn að stöðva og skokka á staðnum meðan að hann hlustaði á fjölda kóra syngja óð sem saminn hefur verið sérstaklega honum til heiðurs. Sá gamli gleymdi því alveg og hljóp rakleiðis áfram, án þess að hlusta á afrakstur margra vikna æfinga fjölda góðra kóra. Kórstjórinn og höfundur söngsins sem pantaður var af hirðinni, lét þau orð falla, eftir að Friðrik Prince Light hafði hoppað framhjá, að nú væri hann orðinn repúblikani. 

Ég skil nú prinsinn eiginlega vel. Hvaða tilgangur er með því að taka þátt í hlaupi sjálfum sér til heiðurs, svo farlama fólk og hækjulið fari fram úr manni vegna þess að maður þarf að hlusta á lofsöng einhvers pöpuls rétt áður en komið er í mark. Hins vegar þykir mér vitaskuld mjög leitt að frú Fornleifs, sem söng fyrir hans konunglegu hátign, ásamt fjölda annarra góðra söngvara, hafi ekki fengið fulla athygli þessa gamla skólafélaga sinn úr stjórnmálafræðinni í Árósi.

Lífið er hraðhlaup, en söngurinn lengir það. Hér er hægt að hlusta á sönginn eftir kórstjórann Peter Spies, þegar fyrstu æfingar hluta kórsins fór fram. Þórhildur gamla er örugglega búin að fá sönginn á diski og flautar hann dagana langa, alein og yfirgefin í höllinni.

Fjárbændur beita á þjóðlendur í Þjórsárdal

Þótt öll merki séu á lofti um að vindurinn sé að mestu farinn úr ferðaiðnaðarloftbelgnum sem sveimaði til skamms tíma yfir Íslandi, eru greinilega til Íslendingar sem eru vissir um að allt sem þeir taka sér fyrir hendur verði að skíragulli.

Nú vilja menn byggja fleiri "Kurstelle", sem þeir kalla Fjallaböð. Þar verður hægt að bræða gull og eðalsteina úr mergfitu milljónamæringa þar sem þeir liggja í heitu pottunum og ímynda sér að þeir séu í einhverjum fjöllum, þar sem þeir sitja í nuddpotti í aðeins 200 m. hæð yfir sjávarmáli.

Jafnvel þó að þýsku tannlæknarnir séu að mestu hættir að koma til Íslands, enda búnir að fá nóg af klondike-stemningunni á Íslandi, er enn verið að þjónka undir rassinn á indverskum auðmönnum. Indverjarnir höfuðríku eyða illa fengnu ránsfé sínu í íslenskar lystisemdir sem einhverjir græðgispekúlantar á Íslandi framreiða.

Ekki fara fallegar sögur af Indverjunum, sem munu vera langtum heimtufrekari en þýsku tannlæknarnir. Nýríkir Rússar eru víst eins og dýrlingar í samanburði við indverska mógúla og gandreiðarmenn, sem fara með fólk í íslenskum ferðaiðnaði líkt og það væri óæðri verur sem deyja úr hor í ræsum Mombæ. Hætt er við því að indverski aðallinn gefi brátt Ísland upp á bátinn, ef ekki verður innifalið í verðinu að hann megi fá að sparka í hið íslenska neðanmálslið líkt og venjan er að gera við alþýðinu heima í Dehli.

Ný hefur hluti sjálftökuaðals Íslands, það sem kemur næst illgjörnum Indverjum á Íslandi, komist í feitt, til að ávaxta fé sitt. Áform eru nú um sannkallað alþýðuhótel í Þjórsárdal, svokölluð Fjallaböð sem stendur til að byggja fremst við Reykholt í Þjórsárdal. Þar dreymir menn um hótelbyggð sem grafin verður inn í Reykholtið, sem er örfoka hraun og vikurfell að frátöldum fornum rústum, sem vera kynni að þyrfti að rannsaka áður en framkvæmdir geti hafist.

Sveitarfélagið, Skeiða- og Gnúpverjahreppur, sem býður sjálftökufólkinu hluta af þjóðlendu Íslendinga, er stórhrifið, því menn eru greinilega búnir að fá nóg af venjulegum ferðamönnum. Þeir eru ekki lengur velkomnir í Þjórsárdal.

Skeggjaða konan og vandláta Dísa eru á bak við ævintýrið

Einn af forkólfum hóteldraumsins í Þjórsárdal er Magnús Orri Schram. Einhver ykkar munið líklega drenginn sem taldi fólki hér um árið trú um að hann væri Krati.  Hann er víst enn á bitlingum úr pólitíkinni og gengur undir viðurnefninu skeggjaða konan. Magnús er stjórnarmaður í UN Women, sem er vel af sér vikið í ljósi þess að hann er karl. (Takk ISG). Konan hans er heldur ekkert slor frekar en Schramið. Hún heitir Herdís Hallmarsdóttir og er lögmaður og hundaræktunarkona. Hún mjólkaði vel í skjólur sínar auðfengnum milljónum er hún var slitastjóri Landsbankans. Hún sleit og tætti vel í sig.

Slíkt fólk berst á í stað þess að sýna auðmýkt yfir léttunnum auði sínum. Magnús Orri var best klæddi kratinn á Íslandi frá upphafi og  Slitin-Dísa gerði gröfur um að flugvélar sem flaug í væru gallalausar. Viðskipablaðið  meira að segja kváði við alþýðlegheitunum í konu þessari, því þegar árið 2012 var hún farin að haga sér eins og indversku gestirnir í hellaunum sem grafa á inn í vikursallann í Reykholti:  "Við innritun spurði hún afgreiðslukonuna með hvaða vél hún færi. Hvort það væri ekki örugglega búið að taka hana í gegn að innan. Hún nennti nefnilega ekki að sitja í gamla settinu. Þetta er kona sem er vandlát á flugvélar." Sjá hér . Viðskiptablaðið gaf henni nafnið Herdís hin vandláta.

Nú ætla þessi gervilegu hjón, gervikratinn og sú vandláta, að byggja sér hótel í Þjórsárdal, þar sem á að þjóna þeim er enn skyldu hafa áhuga á gullgrafaraæðinu í gráðugum Íslendingum.

Þetta verður að teljast töluverð áhætta. En skeggjaða konan er með MBA og sú vel slitna er júristi, svo einhver plön hafa þau gert í nýju eldhúsinnréttingunni í nýja húsinu við Elliðavatn, sem sett var í um daginn, því það kom fitublettur á upphaflegu innréttinguna.

Hvernig það hefur gengið fyrir sig að fá leyfi til þess þrýsta fjögurra milljarða króna ferðamannadæmi inn í þjóðlendur Íslendinga, verður maður nú að spyrja yfirvöld. Þjóðin á þetta svæði og allur arður af því á að renna til hennar. Samkvæmt lögum um þjóðlendur ætti það í eðlilegu þjóðfélagi að vera töluvert ferli áður en veitt er leyfi til reksturs og rasks í þjóðlendu, en svo virðist sem Bjarni Ben hafi reddað öllum leyfum og undantekningum.

Nú er Ísland, líkt og flestir vita, kannski ekki alveg eðlilegt þjóðfélag. Súperkapítalistar kalla sig krata og fólk sem heimtar nýjar innréttingar í flugvélarnar eru vitaskuld flokksmenn í Viðreisnarsvínaríinu. Frétt Viðskiptablaðsins er því miður ekki nægilega upplýsandi um hvernig menn fara að því fá leyfi til að byggja hótel í þjóðlendum eins og ekkert sé.

Hvað finnst ykkur, lesendur góðir?  Verður Forsætisráðherra ekki að útskýra málið og einnig heimamenn, sveitaaðallinn í Þjórsárdal, sem ekki vill lengur venjulega ferðamenn í dalinn, og allra síst Íslendinga með nestismal sinn. Slíkur skríll skal nú gerður útlægur úr dalnum. 

Mig langar að lokum að benda glerinnflytjendum á, að þeir geta komist í feitt í Þjórsárdal ef ævintýri skeggjuðu konunnar og vandlátu Dísu verður að veruleika. Eftir 1-2 ár verða allir gluggar á neðanjarðarvirkinu, sem menn dreymir um að byggja í Þjórsárdal, mattir af Hekluvikri sem lemur á gluggum í sunnan- og vestanáttum. Allt er úthugsað.

Fjallaböð í Þjórsárdal

Fríða Sveins, þröstur minn góður!, það var stúlkan hans Xaviers

Þessi franska litógrafía er varðveitt í geymslum Fornleifssafns sem er aðeins opið almenningi á Fornleifsbloggi, þegar Fornleifaverði hentar. Myndin er einstaklega áhugaverð. Líklegast hefði einhver Íslendingur mótmælt henni, ef hún hefði komið fyrir sjónir þeirra.  Af einhverjum ástæðum sem ekki koma fram í textanum hafa höfundarnir valið að setja Ísland með í kaflann um Svíþjóð sem han kallaði Suede, Islande et Laponie: Costumes et usage populaires.

Íslenska konan á myndinni  hefur lent í bás með frumbyggjum og fólki sem á 19. öld var stundum talið frumstæðra en aðrir Evrópumenn, þegar lærðir menn fóru að draga menn í dilka á síðari hluta aldarinnar út frá líkamsbyggingu og höfuðlagi og jafnvel neflagi.  Myndin er úr heftaröð um búninga og siði manna í Evrópu  sem gefið var út í  París á tímabilinu 1877 - 1888 . Verk þetta var eftir M. A.  Racinet og birtist þessi mynd í 6. hefti ritraðarinnar,  sem bar heitið  "Le Costume historiqueLe costume historique : cinq cents planches, trois cents en couleurs, or et argent, deux cent en camaieu, types principaux du vêtement et de la parure, rapprochés de ceux de l´intérieur de l´habitation dans tous les temps et chez tous les peuples.... VI. Planches et notices 401 à 500  .  etc. etc.

Málfríður Sveinsdóttir hét fyrirsætan

Steinprent eftir teikningu Auguste Mayers

Hið undurfagra fljóð á myndinni efst, lengst til hægri, er vitaskuld unnin á grundvelli teikningar Auguste Mayers, samferðamanns Paul Gaimards á Ísland, af prúðbúinni konu með spaðafald. Konan á myndin er Máfríður Sveinsdóttir í Reykjavík, sem fæddist árið 1815. Hún var jafnan kölluð Fríða Sveins. Fríða var dóttir Sveins Ólafssonar á Arnarhóli. Hún sleit barnsskónum í mikilli fátækt í Arnarhólsbænum. Kotið var rifið árið 1828. Fríða var framreiðslustúlka á klúbbnum þegar Gaimards-leiðangurinn var í Reykjavík og virðist svo sem þeim Frökkunum hafi litist nokkuð vel á hana.

Ekki veit ég hvort Fríða hafi verið sleip í frönsku, en það hindraði ekki náin kynni hennar við einn Fransmanninn. 26 ára franskur stúdent, Xavier Marmier að nafni, sem með var í föruneyti Gaimards, eignaðist barn með Fríðu. Ávöxtur þess sambands kom í heiminn árið 1837 og var það drengur sem kallaður var Sveinn Xavier. — Þegar Sveinn Ólafsson, faðir Fríðu, varð að flytja frá Arnarhóli, reisti hann sér bæ, er hann kallaði Þingvöll, þar sem nú er Skólastræti.

Afdrif Fríðu voru þau að hún fluttist til Danmerkur, þar sem hún giftist skósmið. Fornleifur hefur grafið það upp að hann hét Peter Adolph Jensen (f. 1818). Hann er skráður árið 1845 sem skomagersvend til heimilis að Ny Kongensgade 233, sem er Ny Kongensgade númer 7 í dag. Jensen deyr og giftist þá Málfríður aftur árið 1853, þá 38 ára gömul, Carl Johan Fagerstrøm skósmið sem var 31 árs. Líklegast er hægt að finna meira um örlög Málfríðar, en til þess hef ég ekki tíma eins og er.

Í þessu húsi, á jarðhæð, bjó Málfríður með fyrri dönskum manni sínum, Peter Adolph Jensen.

Pétur Pétursson þulur taldi að sonur Málfríðar, Sveinn Xavier, hafi ekki orðið gamall. Um Xavier Marmier, stúdentinn sem elskaði Fríðu, hefur Elín Pálmadóttir síðan skrifað frábæra grein um í Morgunblaðið árið 1993 og um ástarævintýri Marmiers (þau voru fleiri en eitt) unga  í Reykjavík, sem ég hvet menn til að lesa (sjá hér) Þar fór Elín Pálma á flug með hjálp hjónanna Giselle Jonsson og Sigurðar Jónssonar. Í greininni kemur fram hvaða litir hafa verið í búningi þeim sem ungfrú Málfríður var í þegar hún var teiknuð í Reykjavík. Malfríður var Belle de Reykjavík, aðalskvísan í bænum.

Marmier var sæmilega frægt skáld, rithöfundur og prófessor í Rennes. Hann var sömuleiðis meðlimur í Académie française. Jónas Hallgrímsson gerði lítið úr Xavier í skrifum sínum líkt og kemur fram í grein Elínar. Blái frakkinn og gullknapparnir hans Jónasar hafa væntanlega ekki gengið eins í augun á Fríðu, eins og ekta Fransmaður sem hvíslaði hlý orð af ástríðu í eyru ungmeyja í Reykjavík. 

Maðurinn sem elskaði Fríðu Sveins í Reykjavík - um stund - en einnig margar aðrar meyjar. Xavier Marmier (1788-1892) var það sem í dag kallast einarður raðflagari. Hann hætti fyrst þeirri iðju sinni frekar seint á ævinni, eða er hann missti son sinn og eiginkonu með stuttu millibili.

Kannski var hún Fríða Sveins sett á myndina efst með fjarskyldum ættingjum sínum, Sömunum, af hreinni tilviljun. Til dæmis er menn uppgötvuðu á síðustu stundu fyrir útgáfu, að þeir væru búnir að gleyma Íslandi. En ástæðan gæti þó verið önnur. Nokkrir ferðalangar sem til Íslands komu líktu litarhafti Íslendinga við litarhaft Sama. Þóttu sumum ferðalöngum báðar þjóðirnar eitthvað grámyglulegar og líkar í fasi. Sólarleysi gæti verið skýringin, en einnig erfðir. Þær hafa hafa leikið suma Íslendinga grátt, en Málfríður gerði sitt besta til að bæta úr. Já kvennasagan er mjög vanrækt grein.

Síðustu hreindýrin á Suðvesturlandi

Man einhver lesenda Fornleifs eftir því að hafa heyrt ættingja sína segja frá hreindýrum þeim sem kúrðu á Hengilssvæðinu fram til 1930? Kannski vill svo vel til að
einhver eigi í fórum sínum ljósmyndir af síðustu dýrunum, eða t.d. málverk.

Síðast hreindýrið Suðvestanlands var fangað skömmu fyrir 1930 á Bolavöllum sunnan við Húsmúlarétt, nærri Kolviðarhól.

Myndin, steinprentið, hér af ofan af hreindýrum sem urðu á leið leiðangursmanna Gaimards milli Reykjavíkur og Þingvalla er að finna í stór verki Paul Gaimards um Ísland frá 1838. Ég man ekki eftir því að nokkur hafi notað þessa mynd í bækur eða greinar um íslensk hreindýr. En þarna eru þau nú blessuð, svört á hvítu.

Hvar eru hreindýrin nákvæmlega stödd á myndinni í verki Gaimards? Kannast einhver við kennileiti á steinprenti Jolys og Bayots eftir teikningu meistara Auguste Mayers?