Jólakort Fornleifs til Íslendinga

Ágætu lesendur Fornleifs og sérstakir vinir ritstjórans, nær og fjær sem og Forseti Íslands, frúin og öll börnin. Ég óska ykkur gleðilegrar hátíðar og farsældar á nýju ári.

Þakka samskiptin, lesturinn og áhugann á árinu sem er að líða. Jólagripurinn úr einkasafni Forleifs er franskur. Hátíðarkort frá 1911 sem stórverslunin Le Bon Marché lét hanna.

Glaðlegir ísbirnir bruna á skíðum og hlaupa á snjóþrúgum fram hjá snjóhúsi alsælla íbúa norðurslóða. Þetta hefur Gaston litla og Heloise systur hans nú þótt skemmtilegt fyrir 106 árum síðan. Þau áttu ekki Ipad og PlayStation.

Eitt sinn var með mér í bekk drengur sem hét Björn. Hann var góður skíðamaður, og er líklega enn. Við kölluðum hann Ísbjörn. Þegar hann átti afmæli sagði faðir hans gjarnan "viltu ís Björn", og allir hlógu dátt - en það er allt önnur saga.

Borðið yfir ykkur og sýnið hið mesta óhóf yfir hátíðirnar líkt og biskupinn yfir Íslandi í launamálum sínum - Ég er viss um að litla barnið í Betlehem fíli það alveg í botn og líka Grýla. Henni þykja feitir Íslendingar góðir og sérstaklega biskupar.

Við verðum að hafa varann á, og vona ég með Brigitte Bardot að árið verði ekki eintómur barningur eins og sá sem sjá má hér á vörukorti sem kaupendur kjötkrafts Liebigs voru innvígðir í villimennsku selveiðimanna á norðurslóðum í lok 19. aldar. Kortið er einnig í eigu Fornleifs og er furðanlega sjaldgæft, því mæður hentu þessu korti venjulega í kamínuna í stað þess að gefa börnum sínum það þegar eldað var casseoulet. Þetta kort mun hafa verið í eigu drengs í Bordeaux sem síðar varð lögreglumaður Vichy-stjórnarinnar og enn síðar hershöfðingi í Alsír. Kortið kom honum að góðum notum.

Hannes Hólmsteinn á hálum ís

Hannes Hólmsteinn Gissurarson prófessor við Háskóla Íslands hefur í Morgunblaðinu og í Pressunni birt greinarkorn sem hann kallar Var Laxness gyðingahatari? Þar heldur hann því fram að ég hafi skrifað að Halldór Laxness hafi verið gyðingahatari, hér á blogginu í ritdómi mínum bók Snorra G. Bergssonar sagnfræðings, Erlendur Landhornalýður?, sem Almenna Bókafélagið notar nú til að selja bókina.

Því fer fjarri að ég hef skrifað um Laxness líkt og Hannes heldur fram. Hef ég því beðið Hannes Hólmstein að draga aftur orð sín sem hann hélt fram í greinum í Morgunblaðinu og Pressunni og biðja mig þar afsökunar. En áður en hann gerir það langar mig að fræða almenning um málið.

Hannes vitnar í ósmekklegt orðagjálfur Laxness sem ég tíndi fram í ritdómi mínum. Texta Laxness er að finna í bók Snorra G. Bergssonar. Ég skrifaði eftirfarandi í bókadómi mínum og bar undir Snorra, svo Snorri lenti ekki hvorki í vandræðum með mistúlkun á verki hans né hlyti ámæli frá árvökulum ættingjum Nóbelsskáldsins:

„Annað markvert í bókinni, og þar er margt, er að Snorri gefur sterklega í skyn að höfuðskáld þjóðarinnar og nóbelsverðlaunahafi, Halldór Laxness hafa verið gyðingahatari og hefur fundið texta þar sem hann talar af óvirðingu um fórnarlömb nasista og jafnaði gyðingaofsóknum við hundahatur.  Af hverju voru Hannes (sem ég finn því miður ekki í nafnaskrá bókar Snorra) og Halldór ekki með það í bókum sínum? Halldór skrifaði í Parísarbréfi sínu í Þjóðviljanum árið, þ. 31. október 1948:

„ Evrópu dró þessa umkomulausu flóttamenn sína hér uppi vorið 1940 [við hernám Frakklands]. Ég atti nokkra kunningja í hópi þeirra. Þeir voru pólskir. Mér er sagt að þeir hafi verið drepnir. Þeir hafa sjálfsagt verið fluttir austur til fángabúðanna í Ásvits (Oswiekim, Auschwitz) þar sem Hitler lét myrða fimm milljónir kommúnista og grunaðra kommúnista á árunum 1940-1945, jú og auðvitað „gyðínga“.

Ég tel að greining Snorra á þessum ósóma í Laxness sé fullkomlega hárrétt. Ég er þakklátur Snorra fyrir að hafa þorað að minnast á þetta, en ég tel að afgreiðsla Laxness á veru sinni í Berlín 1936 hafi einnig sýnt hugarfar hans í garð gyðinga, fólks sem hann kynntist ekki neitt. Ég skrifaði um þær, m.a. hér og fékk Hannes Hólmsteinn það m.a. að láni í aðra bók sína um Laxness.“

Í gær, þegar ég á uppgötvaði að Hannes var einnig með dylgjur sínar um mig í Mogganum og Pressunni á Facebook sinni, bað ég hann til að byrja með um að draga orð sín til baka. En miðað við svör hans í tölvupósti, tel ég að Hannes haldi sig hafinn yfir eðlilega heimildavinnu, kunni kannski ekki að vitna rétt í heimildir eða lesi texta of flausturslega. Hann heldur því fram að ég hafi kallað Laxness gyðingahatara en Hannes getur ekkert bent á máli sínu til stuðnings. Það þykja mér skítleg vinnubrögð.

Það er mjög alvarlegt mál fyrir þá stofnun (HÍ) sem hann vinnur fyrir, að prófessorar hennar séu að brennimerkja saklaust fólk úti í bæ. Ef HHG heldur að hann geti komist upp með það veður hann í villu.

Það sem Laxness sagði um gyðinga á ýmsum stigum ævi sinnar var mjög ógeðfellt. Ég hef þó aldrei kallað hann gyðingahatara, einfaldlega vegna þess ég veit að allt yrði vitlaust í okkar litla landi þar sem aldrei hefur mátt segja alla sannleikann.

Ég hef ekki leyft mér að dæma Laxness sem gyðingahatara út frá því sem hann skrifaði, því sami óþverrinn valt upp úr svo mörgum mönnum af hans kynslóð.

En sama kynslóð myrti hins vegar 6 milljónir gyðinga!

Mig grunar reyndar að HHG sé að snapa sér ódýr stig eftir alla gagnrýnina sem hann fékk fyrir nokkrum árum fyrir slaka vinnu sína með gögn Laxness í tengslum við bækur sínar Halldór, Kiljan og Laxness. 

Furðuleg ummæli Laxness um gyðinga dæma sig svo sjálf. Dæmin um þau eru mörg t.d. í góðri bók Snorra Bergssonar, Erlendur Landshornalýður?, sem ég hvet menn til að kaupa og lesa.

Laxness skrifaði reyndar meira ljótt um gyðinga sem Hannes virðist ekki kannast við, því hann fjallar ekki um það í bókum sínum um Laxness. Heldur ekki Halldór Guðmundsson í sinni opinberu og "sannhelgu" bók sinni um skáldið. Er það ekki furðulegt?

Hannes setur fram óundirbyggða lygi ættaða frá Laxness

Hannes tekur í grein sinni, þar sem hann brennimerkir mig, aðeins eitt dæmi sem á að sýna á hve gott Nóbelskáldið var gyðingum. Hannes skrifar:

„Í þessu sambandi verður þó að sýna hinu stóryrta skáldi sanngirni. Rösklega hálfu ári eftir að Laxness setti þessa vitleysu saman var hann á Púshkín-hátíð í Moskvu. Hann skrapp þá einn daginn í Tretjakov-safnið og átti tal við forstöðumanninn, sem kvaðst ekki hafa á veggjum myndir eftir Chagall. Rússneskur almenningur væri ekki hrifinn af Chagall, því að hann væri meiri gyðingur en Rússi. Laxness gagnrýndi þetta dæmi um gyðingaandúð vægum orðum í „Þánkabrotum frá Moskvu“ í Tímariti Máls og menningar 1949. Vakti gagnrýni Laxness mikla athygli, jafnt á Íslandi og öðrum Norðurlöndum.“

Hér bregst Hannesi aftur bogalistin, með því að trúa á skáldskap. Má það vel vera, að Laxness hafi komið við í Tretyakov listasafninu í Moskvu, en hann greinir ekki frá nafni forstöðumannsins sem á að hafa hreykt sér af því að verk eftir Chagall hafi verið fjarlægð vegna þess að þau væru máluð af gyðingi. Að slík hafi verið gert fer reyndar víðs fjarri. Verk Chagall í Tretyakov-safninu voru mjög mörg og héngu þau flest alla tíð í sölum safnsins - einnig árið 1973 þegar stórsýning á verkum Chagalls var haldin í safninu og listamanninum var boðið á hana í eigin persónu. 

Hér geta menn lesið grein sem JTA (Jewish Telegraphic Agency) sendi út um sýninguna í Moskvu árið 1973. Hannes Hólmsteinn Gissurarson veður í villu um verk Chagalls því hann trúir blint á rithöfund. Verk Chagalls voru aldrei bönnuð í Sovétríkjunum. Þau voru hins vegar bönnuð í Þýskalandi nasismans. Á því er mikill munur og má Hannes varast að setja sífellt samasemmerki á milli Sovétríkjanna og Þýskalands nasismans. Þau voru slæm ríki, hver á sinn hátt, en að líkja helförinni við aðrar morðöldur eru siðleysi.

Ógnir sovétsins, morðin, hungrið og Gúlögin voru afleiðingar misheppnaðrar hugmyndafræði og mannlegrar grimmdar, en nasisminn sem var það sama þróaðist lík í skipulega útrýmingu á einum minnihlutahóp, sem í árhundruð hafði verið á milli tannanna á Evrópumönnum.

Við megum heldur ekki gleyma því að Laxness var skáld og hann skáldaði. Við getum því heldur ekki notað Laxness sem áreiðanlega sagnfræðilega heimild líkt og sumir gera. Ég hef t.d. sýnt fram á að laug um veru sína í Berlín árið 1936 og fékk Hannes að nota það í einum af bókum sínum. Laxness var ekki sagnfræðingur, en hann talaði afar illa um gyðinga, eins og ég, Snorri G. Bergsson og aðrir hafa bent á.

Hannes er meðlimur í evrópskum samtökum sem gera lítið úr helförinni - samkvæmt virtum alþjóðasamtökum gyðinga

þessari fyrirsögn skal ég gjarna bera ábyrgð á, því ég hef skrifað um þátttöku HHG á vafasamari ráðstefnu sem alþjóðleg gyðingasamtök lýsa vanþóknun sinni á (sjá hér).  Fund þann sem fjallað er um í grein minni er ekkert einsdæmi fyrir Hannes. Hann var nýlega á fundi í Vilnius sem hann sagði frá á FB sinni. Þar hélt hann því fram að sveitir kommúnista hefðu drepið sígauna skipulega í Litháen og að þetta hafi komið fram á ráðstefnunni í Vilnius. Þegar ráðstefna þessi býður ekki helstu sérfræðingum í sögu Romafólksins og Sintifólks í Litháen, er ekki nema von að sagan brenglist. Í landinu í dag búa um 2500 sígaunar. Um 500 þeirra búa í hreysahverfi sem þeir sjálfir kalla Taboras en Litháar Parubanka. Hverfið er við flugvöllinn í Vilnius og er þyrnir í augum yfirvalda. Hér má lesa um Romaþjóðina í Taboras. Forfeður Romafólksins í Litháen kom flest fyrir 1940 frá Úkraínu og Moldavíu. Hér er hægt að lesa, hvernig litháisk yfirvöld koma fram við Rómafólkið í dag.

Rússar gerðu sígaunum aldrei mein á þann hátt sem Hannes heldur fram án nokkurra sannana máli sínu til stuðnings. Niðurlæging á Romafólki er hins vegar töluverð í Litháen nútímans eins og má lesa um hér eða hér. Hannes Hólmsteinn ætti að kynna sér söguna betur áður en hann dreifir lygi frá vafasömum samtökum öfgaþjóðernissinna.

Ísland hefur stutt verkefni sem eiga að bæta aðstæður sígauna í Litháen, sem frændur okkar Norðmenn greiða að mestu, og svo kemur Hannes Hólmsteinn Gissurarson með falsfréttir af gyðingamorðum Sovétríkjanna í Litháen frá Vilnius, landinu þar sem Þjóðverjar myrtu 195.000 gyðinga með dyggri aðstoð heimamann; Landi Lithauganna þar sem yfirvöld afneita mjög virku hlutverki í Litháa morðsveitum helfararinnar og reisa í gríð og erg styttur af morðingjum gyðinga ef þeir gefa ekki götum og stofnunum sínum nafn gyðingamorðingjanna; Landinu þar sem fólk er ofsótt fyrir að gagnrýna stjórnvöld, ef það hefur gagnrýnt hyllingar nútímayfirvalda í Vilnius á morðingjum gyðinga í síðara stríði. Þeir eru dýrkaðir sem "frelsishetjur" vegna þess að þeir börðust gegn Rússum.

Ekki ætla ég að kalla Hannes gyðingahatara frekar en Laxness, því ég veit að það er Hannes alls ekki. Hannes hins vegar frægur fyrir að koma sér á mannamót og kennarastofurnar fyrrum, en því miður umgengst hann af og til einnig sjálfviljugur furðulega ósiðlegt fólk sem gerir lítið úr fórnarlömbum gyðingafjöldamorða Litháa. Vona ég að Hannes jái að sér hið fyrsta og bíð ég nú eftir afsökunarbeiðni frá Hannesi.

Hannes faðmar Halldór um það leiti sem skítleg "pogrom" menningarelítunnar í HÍ gegn Hannesi hófust.

Fleiri dæmi um "stóryrði" Laxness um gyðinga.

Fyrir utan öll dæmin um fúkyrði Nóbelsskáldsins sem finna má í bók Snorra G. Bergssonar Erlendur Landshornalýður? skal hér nefna að Laxnes ritaði eftirfarandi þvaður í Alþýðubókina (1929):

“Við H.Í. er kennarastóll í fornserkneskum trúargrillum, og er síst ofmælt að tilvist þess k. sé ein háðulegasta níðstöng sem menningu norræns kyns hefur verið reist í hennar konungdæmi. ... ljúga að henni væminni töfratrú austan úr Miðjarðarhafsbotnum ... gera ómerkilegum fornritum serkneskrar kynkvíslar hærra undir höfði en helgiritum og fornsögum vors ágæta kynstofns, og það í landi sem nefnt hefur verið vagga norrænnar menningar og andagiftar. ... Hefur lygaform þetta eða pseudomorphose sem Spengler svo nefnir hina serknesku töfratrú ... kristnina, komið miklu meira ruglingi á sálarlíf flestra germanskra þjóða en vort, en ekki er þess að dyljast, að mjög sýkti hún jarðveg íslenskrar hugsunar lengi.” 

 

Þetta skrifaði ungur maður, sem hafði verið í kaþólsku klaustri og sem kom út úr skápnum sem sósíalisti árið 1928. Finnst Íslendingum það ekki ekki nokkuð ótrúlegt? Ef ekki ótrúlegt, þá kannski ógeðfellt?

 

Laxness ritaði aðra grein í bókina sem hann kallaði Kvikmyndin ameríska. Þar skrifar hann um það sem hann kallar “semitíska verslunarmenn” sem framleiða myndir í Hollywood".

Segjum það bara eins og er. Skáldið kunni sig ekki og sýnir okkur klárlega að gyðingafordómar grasseruðu jafnt meðal nasista og sósíalista á Íslandi.

Hannes með mjög hötuðum gyðingi. Eitt sinn sá ég mynd af honum á töflu jarðvísindamanns H.Í. sem var hreint gyðingahatur. Ég á við mynd af Friedman.

Sanngirni?

Prófessor Hannes biður í grein sinni, sem ég skrifa hér um, um að nútíminn sýni þeim sem sýndu þessa fordóma sanngirni.

Nei, það verða að vera takmörk fyrir svokallaðri sanngirni segi ég, því margir sem breiddu út gyðingafordóma á 20. öld á dylgjukenndan hátt, útataðan í minnimáttarkennd og öfund, voru meðsekir í stærsta þjóðarmorði 20. aldar.

Holy Olaf leggst á Landakot

Athafnaskáldið Olaf J. Olafsson í New York er búinn að rita enn eina bókina, sem byggir á atburðum sem aldrei áttu sér stað, þó hann haldi öðru fram. Nú, það er auðvitað ekki í frásögur færandi. Að skálda er nú einu sinni það sem skáld hafa að atvinnu, þegar þeir eru ekki að stjórna stórfyrirtæki. En annars skrifa menn frekar eins konar sagnfræði. En sannleikurinn eða næstum því hann, verður aldrei eins vinsæl metravara og tilfinningaklám og rugl í ekta skáldsögum. Misjafn er nefnilega smekkur manna.

Mig grunar þó að Olaf í Nýju Jórvík telji sig hafa lagst á skrið yfir sundið til sagnfræðinganna hinum megin við flóann. Í viðtali á RÚV heldur hann því fram, að það sé alvitað að glæpir hafi verið framdir í Landakotsskóla á síðustu öld. Vandamálið fyrir hinn verðandi drama-documentarista Olaf J. Olafsson, er að það liggur akkúrat engin sönnun fyrir því sem hann heldur fram um glæpi í Landakotsskóla, nema að maður álíti að ósamhangandi sögur meintra fórnarlamba séu sannanir, eða að dómur rennusteinsins í Háuhlíð sé réttvísin á Íslandi. Olaf er því enn skáld eða afar lélegur sagnfræðingur.

Það litla sem verðandi lesendur Olafs eru búnir að fá að vita um söguþráðinn í nýju bókinni hans er að frönsk nunna, á vegum Vatíkansins, sé aðalhetja bókarinnar. Harla ólíklegt má þó þykja að Vatíkanið sé látið senda nunnu til rannsókna á brenglun kirkjunnar þjóna, því Vatíkanið lét barnaníð óafskipt í aldaraðir. Það var næstum álitið privilegium lærðra manna að leggjast á börn, eða í það minnsta að nýta sér primus ius noctis ef þeir voru ekki fyrir börnin. 

"Je suis française", écrivait la religieuse

Frönsk nunna reddar málunum

Að frönsk nunna a la madame Joly sé fengin til að pota í kaunin er ólíklegt. Frakkar hafa svo að segja ekkert komið að kaþólsku starfi á Íslandi, nema austur á fjörðum á meðal Pompóla. Frakkar ofveiddu fisk og stöguðu þess á milli í slitið erfðamengi einstaka fjölskyldna þar sem þumbaraháttur var farinn að sliga karlpeninginn og væg Down-heilkenni skinu óbeint út úr ásjónum sumra manna.

Mynd af Olaf J.. Þess má geta að upphaflega hét Olaf Ólafur Jóhann Ólafsson.

Þegar Olaf tekur upp á því í nýrri bók að segja "sannsögulega" sögu, sem ugglaust verður einnig gefin út á kostnað höfundar á ensku, fær umheimurinn að vita að glæpir hafi verið framdir í Landakotsskóla -- þó svo að engin sönnun hafi enn verið færð fyrir því og enginn hafi verið sóttur til saka.  En til langrar framtíðar mun Ísland samt standa á listum yfir illmennsku erlendra presta gagnvart ungviðinu. Íslendingar eru líka afkomendur brenglaðra, kristinna kynlífsþræla frá Skotlandi og Írlandi svo vitnað sé í léleg skáld meðal vísindamanna. Sögufölsun í skáldsögum geta náð þó nokkru flugi. Fama est...

Mig grunar að ef Olaf Olafsson takist vel upp í þessari bók sinni, þá trúi alheimur því von bráðar að útlendir kaþólskir prestar hafi nauðgað börnum á Íslandi í stórum stíl. Sumt fólk kann eins og alkunnugt er ekki að gera greinarmun á sagnfræði og skáldsögu.

Þegar hvíthærðir menn á sextugsaldri eins og Olaf fara að leika listir Judith Krantz er mikil hætta á ferðum. Venjulega er brunnur skálgyðjunnar þá þurrausinn hjá þeim greyjunum og þeir hella sér yfir viðfangsefni sem þeir kunna ekkert á og hafa enn minna vit á, reknir áfram af fordómum. Útlendingar eru alltaf illmennin á Íslandi. Tommi plastbarki var til dæmis prettaður af ítölskum lassaróna. Íslendingar eru viljalaus hismi þegar kemur að vondum útlendingum (tekið skal fram að höfundur þessar bloggs er hálfur útlendingur - svo passið ykkur bara).

Bjarna saga barnariðils

Væri ekki nær að skrifa skáldsögu, eða nýja Íslendingasögu, Bjarna sögu barnariðils, um alla Íslendingana sem hafa nauðgað börnum og gera enn. Lesið þið ekki dagblöðin og horfið ekki á fréttir? Algengasta fréttin á Íslandi árið 2017 var barnaníð? Sögubrot um skyldleikaræktarsemina á Íslandi væri hægt að bæta inn í söguþráðinn. Það gætu orðið að góðu efni fyrir sjónvarpsframhaldsmyndirnar Ice Incest I-IV, framleidd af Time Warners Inc, með einn af hinum valinkunnu runkurum í Hollywood sem leikstjóra. Kevin Spacey hefði getað leikið prestinn Ágúst Frans, en er hann víst fjarri góðu gamni.

Hinn sauðgrái almenningur á Íslandi, sem virðist hafa furðumikinn áhuga á öllu kinky, getur svo fróað safaríku ímyndunarafli sínu með senum þar sem Fräulein Margrét Müller og séra George (Ágúst Frans) eru í hörku sleik undir altarinu í Landakotskirkju, blindfull af árgangsmessuvínum og étandi oblátur líkt og væru það kartöfluflögur - og þess á milli séð Guðmunda og Sigurða ríða börnum sínum í vistvænum torfhúsum úti á andnesjum, eða í svokölluðum hobbit-húsum (sem einnig hafa nú verið nefnd "turf chateaux" samkvæmt UNESCO sem haft hafa sér til hjálpar illa gerða íslenska heimildamenn með minnimáttarkennd), meðan Gudda og Munda eru að lessast úti í hlöðu eins og englar með húfur og rauðan skúf, í peysu.

Góða skemmtun píratar og aðrir pervertar!

Vilji menn fá betri innsýn í Landakotsfárið, þar sem íslenskir xenófóbar með kynóra eru ekki sögumennirnir, má fara á þessa síðu þar sem er að finna blogg ritað í fyrra sem inniheldur fjölmarga hlekki í greinar sem ég hef skrifað um Riftúns- og Landakotsmál. Sagnfræðilega séð er ég feti framar en nunnan hans Olafs J. Ég er þó ekki viss um að sannleikurinn muni sigra.

Back to the 70s

...og færist nú sagan aftur á 20. öld. Nýlega var ég staddur í móðurhúsum á Íslandi. Fór ég þar að skoða gömul myndaalbúm sem móðir mín hefur tekið saman að mikilli alúð í gegnum árin og verður seint þakkað nóg fyrir það. Ég skannaði m.a. þessa mynd, sem sýnir mjög efnilegan bekk í Hlíðaskóla í byrjun 8. áratugarins. Ég held að þetta sé 8. bekkur og kennarinn okkar var engin önnur en Edda Snorradóttir, sem var frábær kennari á allan hátt, mikill skörungur, drengur góður sem kunni sitt fag... einnig margfræg fyrir góðan smekk í leðurbuxum.

Ritstjóri Fornleifs er í efstu röð alveg eins og meðlimur í englakór. Þetta var að því er ég best man enginn englabekkur. Við vorum voða óþekk og leiðinleg og svo lyktaði stofan af blöndu af táfýlu, 8x4 og svitalyktinni af Gústa - og mjólkinni sem súrnaði í skápnum í nokkra mánuði þangað til enskukennari okkar fann orsök ólyktarinnar af okkur og fékk í kjölfarið taugaáfall og varð að hætta. Ég skammast mín mjög fyrir allt sem þar gerðist, þótt ég hafi ekki tekið þátt í Mission Sour Milk.

Skömm er frá því að segja, að ég hef ekki séð nema örfáa úr þessum fríða hópi vænlegra ungmenna í áratugi. Ég veit hvað varð um suma en ekki alla, og sumum nöfnum hef ég alveg gleymt. Ég er tengdur tveimur á FB. Tveir, sem mér eru kunnugt um, eru því miður látnir og við verðum öll eldri.

Nokkrir urðu handverksmenn t.d. lögfræðingar og einn tannlæknir. Þrír læknar, sem ég veit um, og líklega fleiri því ég veit ekki hvað allar skólasysturnar urðu þegar þær urðu stórar og enn fríðari en þær voru á þessum auma aldri.

Önnur örlög: Ein í bekknum varð líffræðingur, einn fornleifafræðingur og Jón heitinn Egill varð veðurfræðiprófessor. Ekki má gleyma flugvélaverkfræðingnum Jens og heimsmeistaranum Jóni Lofti og sameindagúrúnum Einari Gröndal. Allir góðir þjóðfélagsþegnar.

Vona ég að flestum hafi vegnast vel og er ég búinn að melda mig í The Legend Edda Snorradóttir á Facebook. Vonast til að sjá fleiri ykkar þar. Silla Gröndal er þegar mætt sé ég! Við vorum mjög heppin með kennara í 8. ES í Hlíðaskóla, og má nefna snillinga eins og Árna Pé, Hrólf Kjartansson og Baldur Sveinsson. Blessuð sé minning þeirra heiðursmanna.

Rugl, bull og vitleysa - einnig í dag

Í dag fylgir Morgunblaðinu blaðauki, á íslensku og ensku, sem ber heitið Siglt inn í framtíðina. Fjallar hann að mestu um Grænland. Hann kemur hugsanlega að einhverju leyti út í tengslum við Fimmtu Arctic Circle ráðstefnuna í Hörpu, sem er hin furðulegasta blanda af ráðstefnu um ný-trúarbrögð eins og orkumál, heimshitnunaræðið, umhverfismál, öfgatúrisma og kristilegt starf á norðurslóðum - ekki meira né minna.

Blaðaukann, sem er einnig auglýsingablað fyrir kolevetnislosunarfyrirtæki eins og Eimskip og Icelandair, mætti skilgreina sem eins konar ferðakynningu fyrir Grænlandsfara.

En maður fær fljótt dálítið óbragð í munninn, því íslenskur imperíalismi skín að hluta til út úr greinum, viðtölum og efnisvali. Grátbrosleg er einnig viðtal við ungt grænlenskt fólk sem án nokkurs vafa tilheyrir grænlensku elítunni, sem er meira dönsk en grænlensk. Þau segja frá imperíalisma Dana á Grænlandi sem ku hafa ásakað Grænlendinga um kynþáttafordóma þegar þeir töluðu einvörðungu grænlensku og vildu ekki tala dönsku á mannamótum. Slíkt hársæri, sem maður heyrir á báða bóga, er varla hollt veganesti í þeirri sjálfstæðisbaráttu sem Grænlendingar standa frammi fyrir og sem við Íslendingar eigum vitanlega að styðja í verki, í stað þess að velta fyrir okkur hvernig við getum grætt sem allra mest á Grænlandi.

Diskó-draumadís Moggans

Svo eru hjákátlegar og menningasnauðar vitleysur í þessu uppskrúfaða auglýsingablaði. Á blaðsíðu 10 má lesa þessa dómadags fávisku:

"Þó segir sagan að eyjan hafi upprunalega heitið Discovery Island en einhvern tíma hafi bréfsnifsi legið yfir "very" við kortagerð og upp frá því hafi eyjan verið kennd við Diskó. Það er ekki verri skýring en hver önnur. Hvort kempur á borð við Donnu Summer, Díönu Ross og John Travolta hafi einhvern tíman sótt eyjuna heim fæst ekki staðfest".

Þetta er einfaldlega skammarlegt fyrir Morgunblaðið og blaðamanninn sem ritar þetta rugl. Disko er misritun og misskilningur. Upphaflega sér maður nafnið Dusko eða Dicko á flóa á Spitzbergen á hollensku kortum frá 1663 og skömmu síðar. Fróðir menn telja að nafnið sé afmyndun af nafni ensks hvalfangara sem fór til Spitzbergen í byrjun 17. aldar. Hann hét Marmaduke og á enskum kortum er staðurinn sem hollensku kortin kalla Dusko eða Dicko kölluð Duke´s Coe eða Dukes vík. Þess má geta, að á fyrstu kortagerðum af Spitzbergen er Spitzbergen kölluð Grænland vegna misskilnings kortagerðamannanna sem sátu í Amsterdam og Leiden en fengu upplýsingar frá mismunandi skipstjórum, en komu sjaldnast sjálfir á þær slóðir sem þeir gerðu kort af. Hollenskir skipstjórnarmenn gáfu hins vegar oftast nær góðar upplýsingar. Síðar þegar farið er að gefa út þó nokkuð nákvæm kort af Vestur-Grænlandi, áttuðu menn sig á því að þeir hafa vaðið í villu. Þeir brugðu þá á það ráð að flytja nöfn sem þeir höfðu gefið stöðum á Spitzbergen yfir á hið rétta Grænland. Hefð var fyrir því að gefa stöðum í nýuppgötvuðum lendum heiti sem áður voru þekkt. Þannig fékk Disko eyja sem á grænlensku heitir Qeqertarsuaq, nafnið Het Eyland[t] van Disco (eyjan Disco). Flóinn sem hún er í fékk síðar nafnið Baffin flói. Síðan hefur Disko nafnið haldist á Grænlandi og horfið á Spitzbergen.

Disko-eyja efst á hollensku korti frá byrjun 18. aldar.

Hefði það verið mikið mál fyrir blaðamann Mogganas að ganga úr skugga um þetta, í stað þess að fara að dansa eftir ruglinu í höfðinu á sjálfum sér og skrifa um Travolta, Tínu Turner og diskóljós ? Fyrr má nú fyrr vera. Þvílík menningarleysi og vanþekking á sögu næsts nágrannalands okkar. Það fer norðurslóðahrollur um mann í landi, þar sem upplýsingamiðlun á að vera svo framarlega á merinni. Yfirborðsmennskan er greinilega enn dýrkuð á Íslandi, enda blaðaukinn augsjáanlega fyrst og fremst til þess gerður að  reyna að selja efnafólki ferðir til Grænlands til að sjá og upplifa heimshitnunina á eigin líkama.

Auglýsingarnar í blaðauka Morgunblaðsins í dag eru flestar fyrir íslensk fyrirtæki, t.d. Alcoa á bls. 51. Sú auglýsing er gott dæmi um gamalgróna lygarómantík í íslenskri auglýsingagerð, sem maður hélt að væri orðin dálítið slitinn klisja. En þegar Fjarðarál er að auglýsa sig á umhverfismálaráðstefnu er vitanlega best að hafa ekki mynd af álveri í auglýsingu fyrir álver. Jafnvel kaffibrúsinn á myndinni er úr stáli (og er danskur). Best að gefa ekki ranga mynd þeim náttúruverndarstórmennum sem sækja Arctic Circle ráðstefnuna heim og básúna sig um ágæti landa sinna á norðurslóðum og um að að þeir eigi hlutverki að gegna á meðal þjóðanna. Klisjurnar lifa hátt en eru samt flestar stórmengaðar og hálf kjánalegar.

Fornleifur og frægasta fólkið á Ægisíðu 96

Kona ein í Reykjavík fór fyrr í ár til tannlæknis. Á biðstofunni reif hún þessa frétt hér að ofan út úr kjaftableðlinum Heyrt og Séð eða Séð og Heyrt - eða hvað sem það nú heitir. Konan vissi nefnilega, að í þessu fræga húsi á Ægisíðu 96 hefði búið annað fólk og miklu betra en það sem er nefnt til sögunnar í litríka slúðurblaðinu sem kom út einhvern tíma fyrr í ár (2017).

Enn frægara fólk og andríkara bjó þarna í húsinu á árum áður. Meðal annarra ritstjóri Fornleifs, sem ól manninn þarna fyrstu ár ævi sinnar. Það var í kjallaraíbúðinni og hann horfði oft suður á Bessastaði úr eldhúsinu. Foreldrar Fornleifs keyptu íbúðina af Sigurþóri Jónssyni úrsmiði (í Aðalstræti 9) sem lét byggja húsið. Þótti þetta frá upphafi mjög veglegt hús.

Meðan að foreldrar mínir áttu íbúð í húsinu, og áður en við fluttum austar í bæinn árið 1963, bjó í þessu húsi venjulegt fólk og sumt nokkuð frægt. Á fyrstu hæð bjó leigubílstjóri sem hét Jón Vilhjálmsson. Á annari hæð bjó Magnús Kristinsson sem átti fatahreinsunina Björg, sem fyrst var til húsa á Sólvallagötu og síðar í Hlíðunum, en Björg er betur þekkt í dag við Háaleitisbraut og í Mjódd. Hver hefur ekki fengið óþægilega bletti fjarlægða hjá Björg? Þegar ég var var eins árs kynntist ég Magnúsi í Björg og þótti mikið til hans koma enda var Magnús alltaf með hatt og vitanlega mjög hreinlegur. Kallaði ég hann Masús. Eldra fólk sem man fyrir Fornleif telur að Masús hafi verið eitt af fyrstu orðunum sem ég sagði. Enda var Masús frægur og frægð hans tandurhrein og ekki stráð blettum eins og hjá þeim sem bjuggu þarna löngu síðar.

Í risinu á Ægisíðu bjó einnig á 6. áratugnum einhleyp kona sem vann í einhverju ráðuneyti. Kann ég engin deili á henni.  Síðar frétti ég að íslenskur maður kvæntur franskri konu, sem áttu að því mig minnir tvær dætur, hefði eftir tíð foreldra minna við Ægisíðuna, búið í hinni frægu kjallaraíbúð á Ægisíðu 96.

Greinilega var þetta allt merkara, ríkara og frægara fólk í þessu húsi en það lið sem skammtímaþekking blaðasnápanna á slaðurblaðinu rekur minni til. Enda eru þeir allir fæddir í gær og hver öðrum vitlausari eins og kunnugt er. Það sést bezt við lestur þessara bleðla.

Fjarskyldar frænkur að dást af fiskabúrinu árið 1957. Dóttir einnar þeirra er nokkuð fræg líka.

Frægustu íbúar á Ægisíðu 96 voru 100 gullfiskar

Í kjallaraíbúðinni á Ægisíðu 96 var um tíma stærsta gullfiskabúr landsins í einkaeigu. Það lét faðir minn smíða og kom fyrir við innskot á vegg í stofunni. Gengt var aftan við gullfiskaaltari föður míns og bambusveggur eða rammi utan um það og útvarpsviðtæki fyrir neðan. Bak við Bambusvegginn gat faðir minn svo hreinsað búrið sem stóð á járngrind mikilli. 

Margir komu til að sjá þetta merka fiskeldi. Meðal annars kettir nágrannanna, einhverra Thorsara, sem bjuggu þarna nærri. Kötturinn fékk nafnið Ólafur Thors. Hann horfði hugfanginn á gullfiskana og lét sig dreyma Kveldúlfsdrauma. Hér fyrir neðan er mynd af búrinu og Ólafi Thors. Örlög fiksabúrsins, sem var smíðað fyrir föður minn í Landssmiðjunni, urðu svo þau að það flutti með föður mínum í nýtt hús foreldra minna og var pabbi síðast með tvö pör af bardagafiskum í því. Blá og grá hjón mjög skapstygg, sem settu sér ósýnileg landamæri, sem þau fóru ekki yfir nema að hin hjónin réðust á þau. Síðan gaf pabbi skátafélagi í Hafnarfirði búrið og var ég með í för þegar það var flutt þangað. Þar vann maður sem síðar var með Sædýrasafnið sáluga, og sá faðir minn síðast búrið sitt þar, löngu áður en að óður shimphansi reif þar fingur af dreng og sporðrenndi eins og frægt er orðið.

Fiskabúrið á Ægisíðu skákar öllum hvæsandi og kynæsandi kaffivélunum hans Sveins Andra svo ekki sé minnst á nuddrúm Hönnu Birnu Kristjánsdóttur í risinu. Kettirnir við Ægisíðuna mjálma enn um hina 100 girnilegu gullfiska í kjallaranum á Ægisíðu 96. Þeir halda sumir að það sé bölvað breimavæl, en gullfiskarnir voru nú þarna og horfðu á frægu kettina í um áratug.

Ólafur Thors situr á Arne Jacobsens-kolli (mublurnar hafa nú aldrei verið dónalegar á Ægisíðu 96) að hlusta á fréttir og hugsa um útgerð í lauginni á bak við bambussefið.

Frægt er nú orðið að á Ægisíðu 96 bjó ritstjóri Fornleifs, og með honum miklu "ríkara" og hamingjusamara fólk heldur en fyrrverandi innanríkisráðherra eða netpimparinn Steini Frikk hjá Vanilla Plain, ellegar hinn hraðskreiði lögfræðingur, sem nú teljast vera "ríka og fræga fólkið" á Íslandi. Frægt af endemum og "ríkt". Það getur ekki einu sinni fundið sér maka nema í gegnum tölvu. Ætli Icehot1 sé orðinn kúnni hjá Vanillu-Steina?

Ég lýk þessari frásögu um fræga fólkið á númer 96 við Ægisíðuna með ambögu sem bróðir ömmu minnar, Helgi sálögi Þórðarsson ritaði í gestabók foreldra minna á Ægisíðunni er hann kom þar í heimsókn í janúarbyrjun árið 1956. Þrátt fyrir þessa vísu verður að geta þess að Helgi var ágætt skáld þegar vel viðraði, þótt lesblindur væri. Vona ég að einhver ættingja hans hafi erft vísurnar hans, sem hann krotaði stundum í litar vasabækur en ætlaði sér ekki til útgáfu:

 

Brúðkaupsdagsins röðull rís

meigi blessast ykkar tíð

á 96 Ægisíð

 

 

Ljósmyndirnar þrjár sem fylgja blogginu voru teknar af Erlu Vilhelmsdóttur.

Umslagahirðar fortíðarinnar

Það virðist sem mér hafi skjátlast ærlega varðandi nýtni og endurvinnsluhæfileika hjá hinu opinbera á Íslandi hér á árum áður. Ég hélt í algjöru sakleysi mínu að öllu hefði verið hent á haugana, þegar þar var orðið nokkurra ára gamalt og smá slit var farið á sjást.

Nei, svo var nú aldeilis ekki. Hérna áður fyrr endurnýttu menn allt í ráðuneytum og hjá háum embættum og stofnunum sem ekki höfðu mikið á milli handanna. Grisjur af sárum holdsveikra, syffilista og berklasjúkra voru dauðþvegnar og endurnotaðar; Súr rjómi í matstofu Útvarpsins á Skúlagötunni var til að mynda notaður í pönnukökur, sem gerðu pönnsurnar nú bara betri fyrir bragðið, og Ráðuneyti voru þekkt fyrir að hafa á launalista sínum menn sem losuðu af frímerki sem ekki höfðu verið stimpluð. Merkin voru svo endurnotuð. Mikill sparnaður varð vitaskuld af slíkri nýtni og mættu menn læra sitthvað af slíku í eyðsluæði nútímans, þar sem oft er eytt milljón til að spara hálfa, meðan að götur eru málaðar.

En alltaf finnast veilur í svona vel virkandi þjóðfélögum, þar sem endurvinnslukerfið smellvirkar. Fjallar þessi færsla, sem er ekki sönn nema að ákveðnu marki, um einn slíkan brest.

Fiktsjónin í færslunni er um umslagahirða kjörstjórna sem sáu um brúnu umslögin sem innihéldu utankjörstaðakjörseðla. Þeir embættismenn áttu að sjá um að lítil brún umslög, sem voru utan um utankjörstaðakjörseðla, væri komið fyrir kattarnef. Á ákveðnu stigi á 20. öld var farið að leyfa Íslendingum sem bjuggu erlendis að hafa áhrif á kosningar í eigin landi. Þeir gátu kosið í sendiráðum lands síns á erlendri grundu eða hjá kjörræðismönnum. Útbúin voru sérstök umslög sem Íslendingar erlendis gátu lagt kjörseðil sinn í og sent hann til Íslands. Á umslagi þessu bar manni að skrifa nafn sitt, heimilisfang á Íslandi áður en maður flutti eða ferðaðist til útlanda, og einnig nafnnúmer/kennitölu, þegar þau voru tekin upp.

Þetta brúna umslag varð maður svo að sjá um að fara með á pósthús sjálfur og senda heim til Fróns - þar sem það var opnað, listastafurinn lesinn og skráður og umslaginu hent - eða það héldu menn að minnsta kosti.

En hjá kjörstjórninni Reykjavík vann starfsmaður, sem við getum kallað "Garðar". Hann tók endurvinnslu og nýtni mjög alvarlega. Það hafði hann alist upp við á uppvaxtarárum sínum í kreppunni í Skuggahverfinu. Þó svo að hann fargaði kjörseðlunum í stórum miðstöðvarofni eftir ákveðinn tíma, þ.e. þegar menn voru öryggir um að enginn rausaði um að talning hefði verið röng og ólögmæt, taldi hann ekki við hæfi að farga ágætisumslögum með fallegum frímerkjum frá framandi löndum. „Garðar“ hafði lesið það í Æskunni sem ungur, að maður gæti orðið stórríkur, jafnvel milljónamæringur, á því að safna frímerkjum. Þessi stafsmaður kjörstjórnarinnar vissi mætavel að á þessum umslögum voru persónuupplýsingar um fólk, sem engum kom við, en samt ákvað hann að geyma þessi umslög til eigin vinnings.

Garðar varð þó aldrei ríkur maður, enda kennari svona dags daglega. Hann lést nokkrum árum eftir að vera kominn á eftirlaun og frímerkja- og umslagasafn hans uppfylltu aldrei drauma þessa manns um að verða milljónamæringur. Ættingjar, tóku til í íbúð Garðars sem var piparsveinn, og fundu 20 hillumetra af frímerkjasöfnum og umslögum og þar að auki nokkur kassafylli af ósorteruðu. Þau komu þessu í verð á einu bretti. Fjölskyldan fékk töluvert fyrir nokkur mjög fágæt frímerki sem frændi þeirra átti og allir gátu vel við unað. Frímerki mannsins fóru svo kaupum og sölum og bárust til útlanda, þar sem Íslendingar voru alfarið búnir að gefast upp á að verða ríkir á frímerkjum. Þeir höfðu fundið mun betri aðferð. Þeir stofnuðu banka og töldu fólki trú um að þeir gætu gefið betri lánakjör og vexti en bankar í eyðimerkum Arabíu.

Umslögin, sem þessi uppdiktaði starfsmaður Kjörstjórnarinnar í Reykjavík hafði stungið í tösku sína og farið með heim til sín, seljast nú grimmt á frímerkjasölum erlendis. Ekki er laust við að þessi umslög séu orðin álíka mikils virði og þegar þau voru send fyrir rúmum 25 árum síðan og fyrr. Nú geta menn í útöndum keypt sér umslög með nöfnum Íslendinga, kennitölum þeirra og hvaðeina.

Það gerði ég einmitt, og ég hringdi í einn af þeim sem sent höfðu slíkt umslag til Borgarfógeta árið 1991. Það var hinn ágæti Ólafur Ragnarsson stýrimaður og skipstjóri (f. 1938) sem nú er búsettur í Vestmannaeyjum, vel þekktur sem bloggari, einnig hér á moggablogginu og hann skrifar einnig í Heima er best og Sjómannablaðið. Hann hefur helgað sig vinnu við að skrá sögu farskipa og unnið ómetanlegt starf. Hér t.v. fáið þið mynd af Ólafi frá sokkabandsárum hans, eða þar um bil, ekki ósvipaður breskum leikara. En nú situr hann í Vestmannaeyjum og undrast arfavitleysuna á meginlandinu. Svo á hann líka afmæli í dag, eins og menn geta séð á umslaginu. Til hamingju Ólafur!

Ólafur var árið 1991 kominn í þjónustu dansks skipafélags sem  hét H. Folmer og Co, sem enn siglir um höfin sjö, og væntanlega oft með eitthvað grunsamlegt og vafasamt. Ólafur var staddur í Piræus hafnarborg Aþenu, þegar hann fór þar á fund ræðismannsins í Aþenu, sem þá var frú Emelía Kristín Kofoed-Hansen Lyberopoulos, dóttir lögreglustjórans sem menn höfðu svo miklar mætur á í Berlín á tímum Hitlers. Kosningar voru í nánd á Íslandi og menn verða að gera skyldu sína, þó svo að þeir séu í suðlægum löndum. Ólafur ætlaði nú ekki að láta helvítis ... komast til valda.

Aftan á umslagi Ólafs hefur einhver skrifað bókstafinn D með blýanti. Hvað það þýðir, væri gaman að fá upplýsingar um. Kannski þýddi það bara að í umslaginu hefði legið kosningarseðill íhaldsmanns?? Ólafur, er þetta rétt athugað?

Ólafur varð vitaskuld afar undrandi á að heyra umslagið utan um kjörseðil hans frá 1991 hefði verið til sölu, og sagði:

„jah maður, er maður nú til sölu á netinu?“.

Ég jánkaði því, og sagði honum að ég hefði keypt hann og borgað 60 krónur danskar (þ.e. 1015,oo/- freðnar ískrónur) fyrir umslagið - og nafnnúmerið hans í kaupbæti. 

„Hver assgotinn“, sagði Ólafur og þótti þetta nokkuð fyndin frétt að fá og minntist þess um leið að skipverjar á Írafossi hefðu einnig verið í Piræus um svipað leyti og hann árið 1991.

„Eru til einhver umslög með nöfnum þeirra?“, spurði Ólafur. Mestar áhyggjur hafði hann af því, hvort kjörseðill hans hefði lent í réttum höndum. Þar varð mér svara vant, en upp í huga mér kom upp annar möguleiki á plottinu í eftirfarandi frásögn Fornleifs:

Hún er um póststarfsmanninn (póstinn/póstmanninn) sem hirti umslög kjósenda sem hann taldi öruggt að kysu ekki rétt.

Eins og vitum öll voru eintómir kommar og óferjandi óþjóðalýður í námi erlendis, en þessi póstur var eins og allir vita enginn allaballi og tíður gestur í Valhöll. Kannski misminnir mig. Hét hann kannski "Þorgeir" og var argasti steinsteypustalínisti sem sögur fara af; Fór á jólaskemmtanir MÍR og taldi Alþýðubandalagið vera svikara? Það geta allir sem þekktu Geira Póst vitnað um. Í frístundum sínum var hann einnig mikill umslagasafnari og sömuleiðis esperantisti. Hann flautaði Nallann falskt þegar hann skoðaði ekki takka á frímerkjum sínum með stækkunargleri, og á sölufundum hjá Frímerkjasafnarafélaginu tautaði hann klæmna brandara á esperantó og hló dátt af því sjálfur. Hann átti eitt besta safn rússneskra frímerkja vestan járntjalds, jafnvel fyrstadagsumslög sem send höfðu verið úr Gúlagi.  ... En eins og alla Íslendinga, þá dreymdi hann einnig um að verða milljarðamæringur á frímerkja- og umslagasöfnun. Hann gerði mér kleyft að kaupa persónugögn um Íslendinga á frímerkjasölum í útlöndum. 

Þökk sé „Þorleifi“ og „Garðari“ fyrir söfnunargleðina.

Hér er umslag utan um kjörseðli starfsmanns Eftirlitsstofnunar EFTA í Brussell til margra ára. Enginn sem ekki setti kosningarumslagið í annað umslag áður en þeir sendu það borgar- og bæjarófétum var óhultur fyrir umslagahirði kosningarstjórnarinnar í Reykjavík.

Aðrir möguleikar gætu einnig verið á „plottum“ í sögu þessari:

A) Umslögunum unan af utankjörstaðaseðlum úr kosningum 1991 hefur hugsanlega verið hent á haugana, þar sem einhver máfur hefur fundið þau og síðan selt, eða til vara...

B) að póststarfsmaður erlendis hafi gerst fingralangur. En það sem mælir gegn síðasta "kostinum" er að einnig var nýlega selt umslag undan af kjörseðli sem einn starfsmaður Ríkisútavarpsins hafði útfyllt í Kaupmannahöfn og sent til Bæjarfógetans í Kópavogi. Það var í maí 1970, eða 21 ári áður en að umslag Ólafs Ragnarssonar fór í endurvinnsluferlið.

Gunnvör Braga, sem ég sendist stundum fyrir þegar ég var sendill hjá RÚV á Skúlagötunni, sendi kosningarseðil sinn ekki bara í ábyrgð, heldur einnig EXPRES. Svo sendi hún einn fyrsta ESB áróður sem barst að Íslands ströndum á frímerkjum. Var þessu umslagi stolið af íhaldspósti?

Þurfa yfirvöld ekki að skýra betur út fyrir lesendum Fornleifs og ritstjóra bloggsins, hvernig í pottinn er búið. Hvernig í ósköpunum var hægt að koma kosningagögnum, umslögum með kennitölu (nafnnúmeri) manna í verð og það erlendis? Svör óskast, og helst ekki þessi loðnu. Allt á borðið!

Ítarefni um frímerki og því sem var hent á haugana:

Flogið hátt

Þegar Matthíasi var hent á haugana; Þegar Þjóðminjasafnið kastaði safngripum á haugana.

Af Nathan án Olsens

Fyrir nokkrum árum síðan skrifaði ég stutta grein um mjög svo skemmtilega kattarleit danska gyðingsins Fritz Nathans sem ungur hafði farið til Íslands til að stunda verslun. (Sjá kattargreinina á dönsku hér)

Ég lék mér að því hér um árið að skrifa smákafla úr sögu gyðinga á Íslandi, og geri reyndar enn. Þar sem mér þóttu sagnfræðingar sem rituðu um gyðinga á Íslandi, fyrst og fremst vera að rífast um hver hefði verið andstyggilegri við gyðinga fyrir stríð, Framsóknarmenn eða Sjálfstæðismenn, eða vildu gera annan hvern Dana á Íslandi að gyðingi (sjá meira hér), sá ég annan vinkil á sögunni. Hatur Framsóknarmanna og Sjálfstæðismanna skiptir vitaskuld engu máli, því svæsna gyðingahatara getur maður bent á í báðum herbúðum en einnig á meðal íslenskra vinstri manna, t.d. krata. En inn á milli voru hins vegar ágætismenn í öllum búðum.

Síðar sneri ég mér um alllangt skeið í frítíma mínum að rannsóknum mínum á brottvísun flóttamanna af gyðingaættum frá Danmörku á stríðsárunum sem ég uppgötvaði fyrstur manna og ritaði um það bók sem olli því að danskur forsætisráðherra baðst afsökunar á gerðum forvera sinna (sjá hér). Það þoldu t.d. ekki vinstri menn í Danmörku, því hatur þeirra á gyðingum er mikið og óskiljanlegt - en uppgötvar maður að í ættum framsækinna vinstri manna í Danmörku voru oft svæsnustu nasistarnir. Þessi ósköp virðast nefnilega ganga í ættir, þótt ekki sé hægt að útiloka trú og uppeldi.

Ég hafði hitt Ove Nathan, son Fritz Nathans. Ove var prófessor í eðlisfræði við Niels Bohr stofnunina og um tíma rektor Hafnarháskóla, og við það má bæta að hann var einnig Íslandsvinur. Áður en hann  dó  fékk ég hjá honum  ýmsar upplýsingar um föður hans, sem hann kynntist þó lítið þar sem hann var ungur er faðir hans dó. Ég vissi því ýmislegt um Fritz Nathan áður en ég skrifaði þessa grein mína um kattarleit hans í Reykjavík. Barnabarn hans, Daniel Nathan, bróðursonur Ove Nathans hafði þá áður (1993) skrifað stutta grein í tímaritið Rambam sem ég ritstýrði löngu síðar. Í það skrifaði ég einnig grein mína um Nathan og fressið sem Fritz Nathan leitaði að fyrir konu sína, sem hann kvæntist í Stokkhólmi.

Móðurbróðir móður minnar, Helgi Þórðarson, hafði eitt sinn sagt mér frá Nathan eins og hann man eftir honum ungur og sá hann á götu í Reykjavík. Helgi sagði mér það kringum sumarið 1976 eða 1977, að Fritz Nathan hefði gelt eins og hundur og ósjálfrátt og þótti ungum drengjum í Reykjavík það afar fyndið, merkilegt og minnisstætt.  Mér varð um og ó þegar Helgi heitinn lýsti  þessum ósköpum í Nathan fyrir mér nokkuð myndrænt.

Um daginn var ég svo að lesa fyrsta hluta ævisögu Vilhjálms Finsens sem afi minn hafði átt, þegar ég rakst á lýsingu á Nathan. Vilhjálmur Finsen taldi að Nathan hafi verið haldinn sjúkdóminu Vítusardansi (Sct Vitusdans), sem venjulega er talinn sami sjúkdómur og í dag er kallaður Huntingtons Chorea.  Væntanlega hefur Vilhjálmur Finsen haft rangt fyrir sér, því Huntington sjúkdómurinn lýsir sér öðruvísi og alvarlegar en kvilli Nathans. Nathan dó heldur ekki úr Huntingtons sjúkdómi sem er alvarlegur taugasjúkdómur sem dregur menn til dauða.

Vilhjálmur Finsen ritaði svo um Nathan:

...Nathan, sem var rauðhærður og freknóttur Gyðingur, hafði ferðast um landið sem farandsali, safnað pöntunum [fyrir] alls konar erlendar vörur hjá smákaupmönnum og gengið ágætlega“.  Svo greinir Finsen frá því hvernig Nathan stofnaði heildverslunina Nathan & Olsen með Carl Olsen, sem Finsen hafði hinar mestu mætur á. 

Síðan skrifar Finsen:

„Nathan þjáðist af  Vítusardansi (Sankt Veitsdans) svo óskaplegum, að stundum var ekki komandi nærri honum, en að því gat vitanlega ekkert gert. Höfuðið á honum hristist og skókst þá hræðilega, ul leið og hann rak upp ýmis undarleg hljóð, barði höfðinu við borð, stóla og veggi og spýtti í allar áttir.“

Mig grunar að Fritz Nathan hafi verið haldinn slæmu tilfelli af Tourette heilkenni, sem fólk sem ekki þekkir til getur lesið sér til um á netinu (t.d. hér).

Aðra gamansögu, örlítið illkvittna segir Finsens af Nathan:

„Nathan var sagður kvensamur i meira lagi, en vegna áðurnefnds sjúkleika átti hann erfitt með að kynnast sæmilegum stúlkum. Þetta vissu kunningjar hans í Reykjavík. Þeir vissu líka, að Nathan var mjög nærsýnn og náttblindur. Nú hugsuðu þeir sér eitt sinn, að þeir skyldu leika á Nathan.

Hann bjó þá á Amtmannsstíg. Þeir fengu í lið með sér danskan mann Henningsen að nafni, en honum hafði skolað hér á land til Brydesverslunnar, og var hann vefnaðarvörusérfræðingur. Kvöld eitt klæddu þeir Henningsen í kvenmannsföt, kápu, hatt og slæðu og létu hann vera á vakki á Amtmannstíg, þegar Nathan kom heim úr mat. Nathan kom spýtandi og geltandi upp stíginn, þegar stúlkan vindur sér að honum ósköp hæversklega og segir: „Gott kvöld, herra Nathan.“ Meira sagði „daman“ ekki. Nathan var ekki lengi að átta sig, fór undir eins að klappa á handlegginn á „stúlkunni“ og leit á hana á annan hátt, en það var ekki við komandi að stúlkan vildi fara með honum heim. Það  var þó fyrst fyrir framan húsið, að Henningsen gaf sig skellihlæjandi fram, en Nathan fór einn sneyptur upp í herbergi sitt.  Að frátöldum nefndum ágöllum var margt prýðilegt um Nathan heitinn.“

Mig grunar að þessum Henningsen hafi þótt ansi notalegt að klæðast ótvíræðum kvenmannsfötum endrum og eins, líkt og oft hendir ýmsa karla. Í byrjun 20. aldar fóru menn þó ekki í árlegar skrúðgöngur til að hylla slíkar hetjur og fjölbreytileika kynhneigðanna. En ungir menn geta líka oft verið fjári illkvittnislegir í uppátækjum sínum og er þessi saga til marks um að þannig hafi ungir menn alltaf verið; Helvítis fífl og fábjánar og sumir eru þannig víst alla sína tíð fram í háa elli. Er nema von að konur átti sig hvorki upp né niður á þessum frumstæðu lífverum og öllu hátterni þeirra. Enn sú mæða...

Heimildir:

Finsen, Vilhjálmur 1953. Alltaf á heimleið. Bókaverzlun Sigfúsar Eymunssonar H.F. Reykjavík.

Ok Þetta.

Að sækja vatnið yfir lækinn - íslenska aðferðin

Á seinni árum hefur óþarflega fjölmenn "stétt" fornleifafræðinga á Íslandi, meira eða  heldur minna menntaðra, skemmt fólki með uppistandi í sjónvarpsfréttum og dagblöðum í stað fræðastarfs. Margfrægar eru "eskimóakonurnar" og "fílamaðurinn" á Skriðuklaustri . Slíkt stundargaman hefur þó nægt til prófessorstitla í Háskóla Íslands og jafnvel fálkaorðu. Það eru ekki bara alls kyns firrur eða afsláttur í Costco sem hrjáir eða lokkar Íslendinga. Margt annað mætti nefna, en þá kæmi Fornleifur sér ekki að efninu.

Bjarni á Stöðinni

Nú hefur dr. Bjarni F. Einarsson í nokkur sumur grafið í rústir í Stöðvarfirði og telur sig með mjög lítil gögn í höndunum vera að grafa upp svokallaða "útstöð" frá því fyrir landnám (þetta hefðbundna).

Útstöð mun samkvæmt fróðustu mönnum vera tímabundin eða árshlutabundin búseta norrænna manna fyrir hið "opinbera" landnám ca. 874 - eða frá því fyrir landnámsgjóskulagið. Í þessum útstöðvum bjuggu menn sem sóttust í margrómuð gæði dulafullrar eyju í vestri, sem þeir nýttu og fluttu aftur til Noregs. Samkvæmt Bjarna F. Einarssyni var þetta hluti af hagfræði 8. og 9. aldar: Annað hvort lögðust menn í Víking - áttu í útistöðum við siðmenntað fólk og herjuðu, rændu eða rupluðu -  ellegar fóru þeir til eyjunnar sem síðar fékk nafnið Ísland, voru þar í útstöðvum, sem voru eins konar Costco þess tíma, ef skilja má Bjarna rétt. Nóg var víst til af öllu og það var ódýrt. Eins og menn vita hafa Norðmenn ávallt verið það sem mannfræðin hefur kallað Big Shoppers. Gluttónía Íslendinga í dag er ugglaust ættuð úr Noregi og bundin í litninga Nútímaíslendinga sem flykkjast í Costco eins og væru þeir þrælar Ingólfs.

Nú er það einu sinni svo að nægur var fiskurinn og auðlindirnar í Noregi, og einnig fyrir okkar hefðbundna landnám. Enginn þekktur né skipulagður útflutningur á fiski frá Noregi var þá hafinn. Hann kom með kristninni á miðöldum. Það er einfaldlega rugl að ætla að menn úr Noregi hafi siglt til Íslands á áttundu öld eða fyrri hluta þeirrar níundu til að verka fisk og aðrar nytjar til að flytja þær til Noregs. Þetta ber vott um nýþjóðernishyggju. Heldur Bjarni að víkingaskipin hafi verið frystiskip? Bjarni virðist vera með mjög þykk og dökk nútímamenningarsólgeraugu í Austfjarðarþokunni og jafnvel að ilja sér við ESB-óra þegar hann talar um "útstöð frá Evrópu."

Geislakolsaldursgreiningarniður frá Stöðvarfirði hafa ekki verið birtar á réttan hátt og mig grunar að Bjarni oftúlki þær (ef þær eru á annað borð fleiri en ein) sem er vitaskuld fræðilega ekki nógu gott til að slá fram tilgátu eins og Bjarni hefur sett fram um útstöð sína (Sjá frétt á visir.is hér og athugasemdir mína við fréttina).

Áður en ég lendi í út(i)stöðum við menn vegna þessarar gagnrýni minnar, sem ég á ugglaust í vændum áður en að Guðni Th. nælir fálka beint í brjóskassan á Bjarna, er vert að minna á, að enginn þeirra forngripa sem Bjarni hefur sýnt almenningi í fjölda upptroðsla í fréttum um útstöðina í Stöðvarfirði, sýnir landnám fyrir hið hefðbundna, good old circa 874 landnám.

Indverska perlan úr kreólíti ? ?

Bjarni hefur sýnt landsmönnum nokkra fallegar perlur, sem fundist hafa í rústunum í Stöðvarfirði. Allar eru þær líkar algengum tegundum af perlum sem oft finnast í rústum húsa frá söguöld/víkingatíma á Íslandi eða yngri rústum.

Að sögn Bjarna er ein perlan hugsanlega komin alla leið til Stöðvarfjarðar frá Indlandi. Við því getur maður vitaskuld aðeins sagt Goodness, gracious me! eða kallað perluna Indversku prinsessuna.

Þetta er ekki Bjarni F. Einarsson og uppgraftarlið hans. Myndin er úr indverskum uppgreftri þegar nýverið fannst þar íslenskt grágrýti. 

Bjarni sagði alþjóð frá því í fyrra að perlan væri úr steini sem kallaður er kreólít. Þetta steinaheiti hef ég aldrei heyrt um og þrátt fyrir mikla leit hefur mér ekki tekist að finna þessa steintegund. Ég leitaði að creolite og kreolite. Á 20. öld voru framleidd mjög endingaóð trégólf í Bandaríkjunum sem sett voru saman úr þykkum viðarkubbum. Þau voru kölluð Kreolite gólf og eru víst endingabesta "parket" heimsins.  Einnig þykist ég vera viss um að Bjarni sé ekki að meina þetta creolite.  Kannski er þetta bara credolite, steinategund fyrir auðtrúa Íslendinga, enda segir engin neitt við þessu rugli fyrr en Fornleifur gerir það nú.

Bjarni gæti vitaskuld verið að rugla saman við cryolite, en perlan sem dr. Bjarni segir vera frá Indlandi er ekki úr krýólíti, sem finnst meðal annars á Grænlandi. Datt mér þá í hug að Bjarni væri að meina karneól, sem komið hefur frá Íran og Indlandi, en það er rautt/appelsínugult. Því væri mikill akkur í því fyrir fræðin ef Bjarni F. Einarsson segði okkur nú frá því hvað kreólít er. Kannski er þetta Cryptonite, þetta græna sem dregur allan mátt úr Súpermann? Please Bjarni, fræddu okkur frekar.

Nokkrar perlur hafa fundist í "útstöðinni frá Evrópu", sem Bjarni hefur einnig kallað staðinn, en engin perlnanna gefur hina minnstu ástæðu til að tímasetja rústirnar til 8. aldar eða byrjunar þeirra 9.

Dirham al IsalandyahÉg sá svo hér um daginn á RÚV, að Bjarni hafði sömuleiðis fundið brot af arabískum dihram, sem mér sýnist í fljótu bragði á broti af þeim texta (stafagerðinni) sem á myntbrotunum er, að peningurinn sé frá 10. öld.

Walla Billah, Dubbhabibi. Peningurinn sá tapaðist að minnsta kosti ekki í útstöðvarævintýrinu, fyrir landnám í útstöð frá Evrópu! Á FB Fornleifastofunnar hef ég síðan fundið þessa aldursgreiningu: „Miðað við það sem hægt er að lesa á honum þá var hann sleginn fyrir annað hvort Ismail ibn Ahmad, 279- 295 / 892- 907 eða Nasr ibn Ahmad, 301-331 / 914-943. Hann var sleginn af myntsláttunni ( al-Shash ).“

Þegar menn eru farnir að ræða brotasilfur erlent, geri ég mér vissuleg grein fyrir því að öll "brögð" gilda þegar íslenskir fornleifafræðingar þurfa að ná sér í digra sjóðu til að geta grafið upp það ELSTA, það FYRSTA og það EVRÓPSKASTA. Bjarni vill ekki vera að þarna fyrir austan á smánarstyrkjum í allt að 15 ár, enda væri hann ef svo langur tími liði væntanlega kominn á níræðisaldurinn og orðinn of skjálfhentur til að stýra d(r)ónanum sínum eins glæsilega og hann gerir nú (sjá ljósmyndina efst).

En er ekki hægt að sleppa allri vitleysunni, þótt fjár sé vant?

Fyrir utan þessa gagnrýni mína, endurtek ég það sem ég hef oft sagt. Bjarni er góður fornleifafræðingur, sem grefur fallega og vel og því er leitt að sjá hann falla í sömu sölumennskugryfju fáfræði og mörg starfssystkina hans hafa dottið í með innihaldslausum yfirlýsingum og kerlingabókum.

Dr. Villi, Reykjavík 2017.

Afar líkleg strýtulausn

Mér bárust þessar línur frá Birni Hólmgeirssyni fyrrverandi starfsmanni Orkuveitu Húsavíkur:

Sæll Fornleifur.

Sendi þér mínar hugmyndir um karlinn í strýtunni. Ekki þekki ég manninn, en mér finns ég kannast við umhverfið. Þessar myndir eru trúlega teknar 5-6km í vest-suð vestur af Laxamýri í Aðaldalshrauni. Á mynd nr. 2 blasir við fjallgarður sem ég tel að séu Kinnarfjöll. Bogamyndaða fjallið á bak við borgina er fjallið með 3 nöfnin. Galti, Bakrangi og Ógöngufjall. Skessuskál til vinstri við manninn og Nípá fellur þar niður gilið. Til hægri á myndinni sést Skálahnjúkur gnæfa yfir fjallsbrúnina. Á 3 myndinni er horft til baka í austur og önnur hraunborg notuð. Heiðin á bak við er Hvammsheiði sem endar í Heiðarenda á bak við borgina. Undir heiðinni glittir í Laxá, þar sem hún rennur til sjávar skammt norðan við Laxamýri.

Hugleiðingar Björns Hólmgeirssonar, Hóli á Tjörnesi.

Með kveðju að norðan.

Mér þykir tillaga Björns Hólmgeirssonar mjög líkleg eftir að hafa litið á Örnefnakort Landmælinga og önnur kort. Sjálfur hef ég ekki komið þarna í áraraðir og aldrei gengið um hraunið. Maður á það eftir.

Líklegast gildir sú regla enn, sem manni voru innprentaðar í prófum í gamla daga, að vera ekki að breyta neinu og stroka út á síðustu stundu. Myndin í York frá 1893 var fljótlega útbúin eftir leiðangur Tempest Andersons til Íslands. Þetta var mynd í röð skuggamynda og þeim fylgdi fyrirlestur, sem Anderson hélt vítt og breitt á Bretlandseyjum. Bókin sem nefnd var í síðustu færslu var hins vegar fyrst birt árið 1903 og á 10 árum hefur eitthvað getað skolast til hjá höfundi eða útgefanda.

Þangað til aðrar betri tillögur berast, heldur Fornleifur sig við upphaflega skýringu á staðsetningu strýtunnar (nærri Laxamýri) og nú hina nákvæmari skýringu Björns Hólmgeirssonar. Færi ég Birni mínar bestu þakkir fyrir upplýsingarnar. Það er ávallt gaman að sjá að margir lesa Fornleif og hugleiða málin með honum þegar hann veður í villu.

Sjá fyrri færslur um ljósmyndirnar hér og hér.