Fćrsluflokkur: Bloggar
Skepnur á Austurvelli, dren og tómt tóbak í sjávarspendýrum
26.4.2018 | 07:00
Aldrei er góđ vísa of oft kveđin. Margoft hef ég bent grafandi kollegum mínum á Íslandi á ađ varast blađamenn, og ávallt ađ fara fram á ađ fá ađ lesa ţađ yfir sem ţeir ćtla sér ađ skrifa; Jafnvel biđja um ađ sjá greinina áđur en hún birtist. Best er ađ hafa uppgröftinn sem lengst frá byggđu bóli, ţangađ sem blađamenn ná ekki.
Í frétt, sem ber fyrirsögnina Blómlegt mannlíf viđ landnám á mbl.is, sem fjallar um rannsókir á Landssímareitnum svokallađa, má finna myndina hér ađ ofan og í myndatexta er sagt ađ ţetta séu Ýmsir munir gerđir úr sjávarspendýrum sem voru notađir viđ seglagerđ. Ljósmyndin var, eins og sést, ađsend. Eitthvađ hefur týnst og tapast í sendingu, ţví ekki eru ţessir gripir frá landnámsöld eđa ţeim miklu skipulagstíma sem rćddur er í greininni. Ţetta eru krítarpípubrot frá 18. öld og ef til vill einnig ţeirri 19.
En ekki er ađeins viđ blessađan blađamanninn ađ sakast. Fornleifafrćđingurinn, Vala Garđarsdóttir, upplýsir ađ fundist hafi "rónaglar" og tengir ţá viđ bátasmíđar viđ tjörnina. Kannski er ţađ einum og mikiđ óskhyggja og fantasía? Menn verđa ađ "halda hestum sínum".
Rónaglar voru naglar, sem hnođađir voru, kölluđust einnig hnođsaumur, hnođnaglar eđa rósaumur. Ţeir finnast t.d. í bátskumlum, og eru ţá úr bát sem ţar var settur og sem haugbúinn lá í. En rónaglar hafa fundist í flestum uppgröftum á Íslandi, einnig á stöđum ţar sem engir bátar voru, langt inni í landi og tugi kílómetra frá sjó og vatni. Rónaglar voru boltar og saumur síns tíma, ţá er Húsasmiđjan, Byko og Bauhaus voru ekki til. Ég efast ekkert um ađ viđgerđir hafi fariđ fram á bátum og skipum í hinni fornu vík, en bátsaumur einn og sér sannar ţađ á engan hátt.
Svo er talađ um "dren". Ég finn ţađ orđ ekki í mínum fjölmörgu orđabókum. Vćntanlega er átt viđ ţađ sem á ensku er kallađ drain, og sem getur veriđ harla margt, eđa drćn á dönsku. Er ekki bara best ađ kalla slíkt fyrirbćri rennu eđa afhlaup.
"Brunnarnir á ţessum tíma ţjónađi bćđi ţeim tilgangi ađ taka viđ ţví vatni sem kom og síđan til ađ vera fyrir skepnur sem hafa líklega veriđ á Austurvelli.
Svona setningu má vitaskuld ekki sleppa lausri af blađamanni međ langskólamenntun. Austurvöllur var ekki til á landnámsöld. Ţađ er ţó meira en rétt ađ skepnur hafi, jafnt fyrr sem síđar, veriđ á beit í og viđ Austurvöll. Verđlaunakýrnar sitja enn í steinfjósi einu viđ Alţingisreit. Öll nyt er úr ţeim farin, en kusurnar mjólka sjálfum sér ofurlaun úr Auđhumblu ţjóđarinnar, međan ţćr baula um rollur sem urđu úti og sleikja Búra.
Ţjóđarskútan er líklegast strönduđ á tjarnarkambinum og engar viđgerđir virđast vera í gangi viđ Austurvöll. Ţađ gamla er rifiđ niđur. Mann halda vonandi rónni og negla ţetta, svo allt fari ekki down the dren. Risahótelin munu sletta fitu úr steikarpottum sínum í seglin og svo réttist úr kútnum. Ţetta verđur ađ gera skipulega eins og skipulega landnámiđ á landnámsöld, sem sagt er svo skilmerkilega frá í greininni.
![]() |
Blómlegt mannlíf viđ landnám |
Tilkynna um óviđeigandi tengingu viđ frétt |
Bloggar | Breytt s.d. kl. 13:21 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (2)
Einn á kjammann II
26.1.2018 | 12:08
Kjálkar eru ein af sérgreinum Fornleifs, enda eru kjálkaliđir Íslendinga ţeir einu sem ekki eru hrjáđir af gigt og eymslum og oftast léttir og liđugir fram í rauđan dauđann og jafnvel lengur hjá sumum.
Brot úr kjamma forföđur míns, sem talađi yfir sig, fannst nýlega viđ hellismunna í Misliya (Müsli?) í Ísrael. Greint var frá ţessu í grein í Times of Israel í gćr. Telja sérfrćđingar ađ ţar sé komiđ elsta dćmi um ađ menn hafi veriđ ađ rífa kjaft eftir ađ vitsmunaveran Homo Sapiens fór í ferđalag sitt frá Afríku. Brotiđ sem er úr efri kjálka er taliđ vera vera um 177.000 til 194.000 ára gamalt.
Ef ţađ er rétt (og leyfist manni ađ efast ađ vanda) er ljóst ađ Ingólfur Sapiens hjá Útsýn í Eţíópíu fór međ hópa fólks til Landsins Helga. Sapiens ćttbálkur hómóanna í Afríku varđ víst fyrst til í Eţíópíu fyrir um 160.000 til 200.000 árum síđan. Sapiens ćttin hafđi ţví vart veriđ til í meira en 17.000 ár, ţegar en hún fór ađ álpast í utanlandsferđir. Eru sumir afkomendanna á leiđarlokum ferđarinnar (Íslandi) enn međ ferđafiđringinn í genamenginu - og nú eru ţeir sem urđu of seinir til fyrir um ţađ bil 170.000 árum ađ leggja líf og limi sína í hćttu til ađ komast norđur á bóginn í kuldann og sćluna.
Engar holur, eđa eins og sagt var í Golgata-auglýsingunni hér um áriđ "tannlćknirinn ţurfti bara ekkert ađ bora".
Fyrri grein Fornleifs um kjálka.
Bloggar | Breytt 27.1.2018 kl. 12:08 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (0)
Fađir Árna var gyđingur. Er ţađ nú orđiđ eitthvađ leyndarmál?
27.12.2017 | 09:14
Í gćr var fluttur áhugaverđur ţáttur á RÚV (hlustiđ hér). Ég hafđi mikla ánćgju af ađ hlusta á ţáttinn. En eitt furđađi mig og fannst vanta í frásögnina.
Ţegar ţáttagerđamađurinn, Viktoría Hermannsdóttir fór fyrst út međ leit sína ađ syni Roderick Donald Balsams, skrifađi ég athugasemd á FB hennar og í Iceland Review (Sjá athugasemd mína ţar). Athugasemd mín á FB Viktoríu í september er hins vegar horfin.
Athugasemd mín hjá Viktoríu var einvörđungu sú, ađ ég sendi henni dánartilkynningu varđandi Balsam , ţar sem fram kemur ađ hann var gyđingur - sem í raun skiptir ţó minnstu máli. Ég man ađ Viktoría "lćkađi" sendinguna.
En af hverju hvarf ţessi upplýsing sem ég setti á FB Regínu sem og viđ ţessa frétt http://www.ruv.is/frett/halfbrodirinn-hugsanlega-fundinn, ţar sem ég gerđi líka athugasemd sem nú er farin en eftir stendur ţetta:
Jú, ţetta var vissulega góđur ţáttur samt sem áđur, en stórfurđulegt ađ uppruni manns, ćtt hans og störf hans séu algjörlega ţöguđ í hel í útvarpsţćtti um leit ađ syni ţessa manns.
Stórfurđulegt. Ég óska Árna Jóni Árnasyni, hinum týnda syni, alls hins besta međ nýfundinni fjölskyldu sinni. Af hverju Viktoría fjarlćgđi athugasemdir ţeirra sem hún leitađi ađstođar hjá (ţjóđinni) mun líklega verđa leyndarmál Viktoríu.
Bloggar | Breytt s.d. kl. 16:03 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (1)
Jólakort Fornleifs til Íslendinga
23.12.2017 | 13:26
Ágćtu lesendur Fornleifs og sérstakir vinir ritstjórans, nćr og fjćr sem og Forseti Íslands, frúin og öll börnin. Ég óska ykkur gleđilegrar hátíđar og farsćldar á nýju ári.
Ţakka samskiptin, lesturinn og áhugann á árinu sem er ađ líđa. Jólagripurinn úr einkasafni Forleifs er franskur. Hátíđarkort frá 1911 sem stórverslunin Le Bon Marché lét hanna.
Glađlegir ísbirnir bruna á skíđum og hlaupa á snjóţrúgum fram hjá snjóhúsi alsćlla íbúa norđurslóđa. Ţetta hefur Gaston litla og Heloise systur hans nú ţótt skemmtilegt fyrir 106 árum síđan. Ţau áttu ekki Ipad og PlayStation.
Eitt sinn var međ mér í bekk drengur sem hét Björn. Hann var góđur skíđamađur, og er líklega enn. Viđ kölluđum hann Ísbjörn. Ţegar hann átti afmćli sagđi fađir hans gjarnan "viltu ís Björn", og allir hlógu dátt - en ţađ er allt önnur saga.
Borđiđ yfir ykkur og sýniđ hiđ mesta óhóf yfir hátíđirnar líkt og biskupinn yfir Íslandi í launamálum sínum - Ég er viss um ađ litla barniđ í Betlehem fíli ţađ alveg í botn og líka Grýla. Henni ţykja feitir Íslendingar góđir og sérstaklega biskupar.
Viđ verđum ađ hafa varann á, og vona ég međ Brigitte Bardot ađ áriđ verđi ekki eintómur barningur eins og sá sem sjá má hér á vörukorti sem kaupendur kjötkrafts Liebigs voru innvígđir í villimennsku selveiđimanna á norđurslóđum í lok 19. aldar. Kortiđ er einnig í eigu Fornleifs og er furđanlega sjaldgćft, ţví mćđur hentu ţessu korti venjulega í kamínuna í stađ ţess ađ gefa börnum sínum ţađ ţegar eldađ var casseoulet. Ţetta kort mun hafa veriđ í eigu drengs í Bordeaux sem síđar varđ lögreglumađur Vichy-stjórnarinnar og enn síđar hershöfđingi í Alsír. Kortiđ kom honum ađ góđum notum.
Bloggar | Breytt s.d. kl. 13:29 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (0)
Hannes Hólmsteinn á hálum ís
10.12.2017 | 19:02
Hannes Hólmsteinn Gissurarson prófessor viđ Háskóla Íslands hefur í Morgunblađinu og í Pressunni birt greinarkorn sem hann kallar Var Laxness gyđingahatari? Ţar heldur hann ţví fram ađ ég hafi skrifađ ađ Halldór Laxness hafi veriđ gyđingahatari, hér á blogginu í ritdómi mínum bók Snorra G. Bergssonar sagnfrćđings, Erlendur Landhornalýđur?, sem Almenna Bókafélagiđ notar nú til ađ selja bókina.
Ţví fer fjarri ađ ég hef skrifađ um Laxness líkt og Hannes heldur fram. Hef ég ţví beđiđ Hannes Hólmstein ađ draga aftur orđ sín sem hann hélt fram í greinum í Morgunblađinu og Pressunni og biđja mig ţar afsökunar. En áđur en hann gerir ţađ langar mig ađ frćđa almenning um máliđ.
Hannes vitnar í ósmekklegt orđagjálfur Laxness sem ég tíndi fram í ritdómi mínum. Texta Laxness er ađ finna í bók Snorra G. Bergssonar. Ég skrifađi eftirfarandi í bókadómi mínum og bar undir Snorra, svo Snorri lenti ekki hvorki í vandrćđum međ mistúlkun á verki hans né hlyti ámćli frá árvökulum ćttingjum Nóbelsskáldsins:
Annađ markvert í bókinni, og ţar er margt, er ađ Snorri gefur sterklega í skyn ađ höfuđskáld ţjóđarinnar og nóbelsverđlaunahafi, Halldór Laxness hafa veriđ gyđingahatari og hefur fundiđ texta ţar sem hann talar af óvirđingu um fórnarlömb nasista og jafnađi gyđingaofsóknum viđ hundahatur. Af hverju voru Hannes (sem ég finn ţví miđur ekki í nafnaskrá bókar Snorra) og Halldór ekki međ ţađ í bókum sínum? Halldór skrifađi í Parísarbréfi sínu í Ţjóđviljanum áriđ, ţ. 31. október 1948:
Evrópu dró ţessa umkomulausu flóttamenn sína hér uppi voriđ 1940 [viđ hernám Frakklands]. Ég atti nokkra kunningja í hópi ţeirra. Ţeir voru pólskir. Mér er sagt ađ ţeir hafi veriđ drepnir. Ţeir hafa sjálfsagt veriđ fluttir austur til fángabúđanna í Ásvits (Oswiekim, Auschwitz) ţar sem Hitler lét myrđa fimm milljónir kommúnista og grunađra kommúnista á árunum 1940-1945, jú og auđvitađ gyđínga.
Ég tel ađ greining Snorra á ţessum ósóma í Laxness sé fullkomlega hárrétt. Ég er ţakklátur Snorra fyrir ađ hafa ţorađ ađ minnast á ţetta, en ég tel ađ afgreiđsla Laxness á veru sinni í Berlín 1936 hafi einnig sýnt hugarfar hans í garđ gyđinga, fólks sem hann kynntist ekki neitt. Ég skrifađi um ţćr, m.a. hér og fékk Hannes Hólmsteinn ţađ m.a. ađ láni í ađra bók sína um Laxness.
Í gćr, ţegar ég á uppgötvađi ađ Hannes var einnig međ dylgjur sínar um mig í Mogganum og Pressunni á Facebook sinni, bađ ég hann til ađ byrja međ um ađ draga orđ sín til baka. En miđađ viđ svör hans í tölvupósti, tel ég ađ Hannes haldi sig hafinn yfir eđlilega heimildavinnu, kunni kannski ekki ađ vitna rétt í heimildir eđa lesi texta of flausturslega. Hann heldur ţví fram ađ ég hafi kallađ Laxness gyđingahatara en Hannes getur ekkert bent á máli sínu til stuđnings. Ţađ ţykja mér skítleg vinnubrögđ.
Ţađ er mjög alvarlegt mál fyrir ţá stofnun (HÍ) sem hann vinnur fyrir, ađ prófessorar hennar séu ađ brennimerkja saklaust fólk úti í bć. Ef HHG heldur ađ hann geti komist upp međ ţađ veđur hann í villu.
Ţađ sem Laxness sagđi um gyđinga á ýmsum stigum ćvi sinnar var mjög ógeđfellt. Ég hef ţó aldrei kallađ hann gyđingahatara, einfaldlega vegna ţess ég veit ađ allt yrđi vitlaust í okkar litla landi ţar sem aldrei hefur mátt segja alla sannleikann.
Ég hef ekki leyft mér ađ dćma Laxness sem gyđingahatara út frá ţví sem hann skrifađi, ţví sami óţverrinn valt upp úr svo mörgum mönnum af hans kynslóđ.
En sama kynslóđ myrti hins vegar 6 milljónir gyđinga!
Mig grunar reyndar ađ HHG sé ađ snapa sér ódýr stig eftir alla gagnrýnina sem hann fékk fyrir nokkrum árum fyrir slaka vinnu sína međ gögn Laxness í tengslum viđ bćkur sínar Halldór, Kiljan og Laxness.
Furđuleg ummćli Laxness um gyđinga dćma sig svo sjálf. Dćmin um ţau eru mörg t.d. í góđri bók Snorra Bergssonar, Erlendur Landshornalýđur?, sem ég hvet menn til ađ kaupa og lesa.
Laxness skrifađi reyndar meira ljótt um gyđinga sem Hannes virđist ekki kannast viđ, ţví hann fjallar ekki um ţađ í bókum sínum um Laxness. Heldur ekki Halldór Guđmundsson í sinni opinberu og "sannhelgu" bók sinni um skáldiđ. Er ţađ ekki furđulegt?
Hannes setur fram óundirbyggđa lygi ćttađa frá Laxness
Hannes tekur í grein sinni, ţar sem hann brennimerkir mig, ađeins eitt dćmi sem á ađ sýna á hve gott Nóbelskáldiđ var gyđingum. Hannes skrifar:
Í ţessu sambandi verđur ţó ađ sýna hinu stóryrta skáldi sanngirni. Rösklega hálfu ári eftir ađ Laxness setti ţessa vitleysu saman var hann á Púshkín-hátíđ í Moskvu. Hann skrapp ţá einn daginn í Tretjakov-safniđ og átti tal viđ forstöđumanninn, sem kvađst ekki hafa á veggjum myndir eftir Chagall. Rússneskur almenningur vćri ekki hrifinn af Chagall, ţví ađ hann vćri meiri gyđingur en Rússi. Laxness gagnrýndi ţetta dćmi um gyđingaandúđ vćgum orđum í Ţánkabrotum frá Moskvu í Tímariti Máls og menningar 1949. Vakti gagnrýni Laxness mikla athygli, jafnt á Íslandi og öđrum Norđurlöndum.
Hér bregst Hannesi aftur bogalistin, međ ţví ađ trúa á skáldskap. Má ţađ vel vera, ađ Laxness hafi komiđ viđ í Tretyakov listasafninu í Moskvu, en hann greinir ekki frá nafni forstöđumannsins sem á ađ hafa hreykt sér af ţví ađ verk eftir Chagall hafi veriđ fjarlćgđ vegna ţess ađ ţau vćru máluđ af gyđingi. Ađ slík hafi veriđ gert fer reyndar víđs fjarri. Verk Chagall í Tretyakov-safninu voru mjög mörg og héngu ţau flest alla tíđ í sölum safnsins - einnig áriđ 1973 ţegar stórsýning á verkum Chagalls var haldin í safninu og listamanninum var bođiđ á hana í eigin persónu.
Hér geta menn lesiđ grein sem JTA (Jewish Telegraphic Agency) sendi út um sýninguna í Moskvu áriđ 1973. Hannes Hólmsteinn Gissurarson veđur í villu um verk Chagalls ţví hann trúir blint á rithöfund. Verk Chagalls voru aldrei bönnuđ í Sovétríkjunum. Ţau voru hins vegar bönnuđ í Ţýskalandi nasismans. Á ţví er mikill munur og má Hannes varast ađ setja sífellt samasemmerki á milli Sovétríkjanna og Ţýskalands nasismans. Ţau voru slćm ríki, hver á sinn hátt, en ađ líkja helförinni viđ ađrar morđöldur eru siđleysi.
Ógnir sovétsins, morđin, hungriđ og Gúlögin voru afleiđingar misheppnađrar hugmyndafrćđi og mannlegrar grimmdar, en nasisminn sem var ţađ sama ţróađist lík í skipulega útrýmingu á einum minnihlutahóp, sem í árhundruđ hafđi veriđ á milli tannanna á Evrópumönnum.
Viđ megum heldur ekki gleyma ţví ađ Laxness var skáld og hann skáldađi. Viđ getum ţví heldur ekki notađ Laxness sem áreiđanlega sagnfrćđilega heimild líkt og sumir gera. Ég hef t.d. sýnt fram á ađ laug um veru sína í Berlín áriđ 1936 og fékk Hannes ađ nota ţađ í einum af bókum sínum. Laxness var ekki sagnfrćđingur, en hann talađi afar illa um gyđinga, eins og ég, Snorri G. Bergsson og ađrir hafa bent á.
Hannes er međlimur í evrópskum samtökum sem gera lítiđ úr helförinni - samkvćmt virtum alţjóđasamtökum gyđinga
ţessari fyrirsögn skal ég gjarna bera ábyrgđ á, ţví ég hef skrifađ um ţátttöku HHG á vafasamari ráđstefnu sem alţjóđleg gyđingasamtök lýsa vanţóknun sinni á (sjá hér). Fund ţann sem fjallađ er um í grein minni er ekkert einsdćmi fyrir Hannes. Hann var nýlega á fundi í Vilnius sem hann sagđi frá á FB sinni. Ţar hélt hann ţví fram ađ sveitir kommúnista hefđu drepiđ sígauna skipulega í Litháen og ađ ţetta hafi komiđ fram á ráđstefnunni í Vilnius. Ţegar ráđstefna ţessi býđur ekki helstu sérfrćđingum í sögu Romafólksins og Sintifólks í Litháen, er ekki nema von ađ sagan brenglist. Í landinu í dag búa um 2500 sígaunar. Um 500 ţeirra búa í hreysahverfi sem ţeir sjálfir kalla Taboras en Litháar Parubanka. Hverfiđ er viđ flugvöllinn í Vilnius og er ţyrnir í augum yfirvalda. Hér má lesa um Romaţjóđina í Taboras. Forfeđur Romafólksins í Litháen kom flest fyrir 1940 frá Úkraínu og Moldavíu. Hér er hćgt ađ lesa, hvernig litháisk yfirvöld koma fram viđ Rómafólkiđ í dag.
Rússar gerđu sígaunum aldrei mein á ţann hátt sem Hannes heldur fram án nokkurra sannana máli sínu til stuđnings. Niđurlćging á Romafólki er hins vegar töluverđ í Litháen nútímans eins og má lesa um hér eđa hér. Hannes Hólmsteinn ćtti ađ kynna sér söguna betur áđur en hann dreifir lygi frá vafasömum samtökum öfgaţjóđernissinna.
Ísland hefur stutt verkefni sem eiga ađ bćta ađstćđur sígauna í Litháen, sem frćndur okkar Norđmenn greiđa ađ mestu, og svo kemur Hannes Hólmsteinn Gissurarson međ falsfréttir af gyđingamorđum Sovétríkjanna í Litháen frá Vilnius, landinu ţar sem Ţjóđverjar myrtu 195.000 gyđinga međ dyggri ađstođ heimamann; Landi Lithauganna ţar sem yfirvöld afneita mjög virku hlutverki í Litháa morđsveitum helfararinnar og reisa í gríđ og erg styttur af morđingjum gyđinga ef ţeir gefa ekki götum og stofnunum sínum nafn gyđingamorđingjanna; Landinu ţar sem fólk er ofsótt fyrir ađ gagnrýna stjórnvöld, ef ţađ hefur gagnrýnt hyllingar nútímayfirvalda í Vilnius á morđingjum gyđinga í síđara stríđi. Ţeir eru dýrkađir sem "frelsishetjur" vegna ţess ađ ţeir börđust gegn Rússum.
Ekki ćtla ég ađ kalla Hannes gyđingahatara frekar en Laxness, ţví ég veit ađ ţađ er Hannes alls ekki. Hannes hins vegar frćgur fyrir ađ koma sér á mannamót og kennarastofurnar fyrrum, en ţví miđur umgengst hann af og til einnig sjálfviljugur furđulega ósiđlegt fólk sem gerir lítiđ úr fórnarlömbum gyđingafjöldamorđa Litháa. Vona ég ađ Hannes jái ađ sér hiđ fyrsta og bíđ ég nú eftir afsökunarbeiđni frá Hannesi.
Hannes fađmar Halldór um ţađ leiti sem skítleg "pogrom" menningarelítunnar í HÍ gegn Hannesi hófust.
Fleiri dćmi um "stóryrđi" Laxness um gyđinga.
Fyrir utan öll dćmin um fúkyrđi Nóbelsskáldsins sem finna má í bók Snorra G. Bergssonar Erlendur Landshornalýđur? skal hér nefna ađ Laxnes ritađi eftirfarandi ţvađur í Alţýđubókina (1929):
Segjum ţađ bara eins og er. Skáldiđ kunni sig ekki og sýnir okkur klárlega ađ gyđingafordómar grasseruđu jafnt međal nasista og sósíalista á Íslandi.
Hannes međ mjög hötuđum gyđingi. Eitt sinn sá ég mynd af honum á töflu jarđvísindamanns H.Í. sem var hreint gyđingahatur. Ég á viđ mynd af Friedman.
Sanngirni?
Prófessor Hannes biđur í grein sinni, sem ég skrifa hér um, um ađ nútíminn sýni ţeim sem sýndu ţessa fordóma sanngirni.
Nei, ţađ verđa ađ vera takmörk fyrir svokallađri sanngirni segi ég, ţví margir sem breiddu út gyđingafordóma á 20. öld á dylgjukenndan hátt, útatađan í minnimáttarkennd og öfund, voru međsekir í stćrsta ţjóđarmorđi 20. aldar.
Bloggar | Breytt 11.7.2021 kl. 06:42 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (2)
Holy Olaf leggst á Landakot
11.11.2017 | 14:10
Athafnaskáldiđ Olaf J. Olafsson í New York er búinn ađ rita enn eina bókina, sem byggir á atburđum sem aldrei áttu sér stađ, ţó hann haldi öđru fram. Nú, ţađ er auđvitađ ekki í frásögur fćrandi. Ađ skálda er nú einu sinni ţađ sem skáld hafa ađ atvinnu, ţegar ţeir eru ekki ađ stjórna stórfyrirtćki. En annars skrifa menn frekar eins konar sagnfrćđi. En sannleikurinn eđa nćstum ţví hann, verđur aldrei eins vinsćl metravara og tilfinningaklám og rugl í ekta skáldsögum. Misjafn er nefnilega smekkur manna.
Mig grunar ţó ađ Olaf í Nýju Jórvík telji sig hafa lagst á skriđ yfir sundiđ til sagnfrćđinganna hinum megin viđ flóann. Í viđtali á RÚV heldur hann ţví fram, ađ ţađ sé alvitađ ađ glćpir hafi veriđ framdir í Landakotsskóla á síđustu öld. Vandamáliđ fyrir hinn verđandi drama-documentarista Olaf J. Olafsson, er ađ ţađ liggur akkúrat engin sönnun fyrir ţví sem hann heldur fram um glćpi í Landakotsskóla, nema ađ mađur álíti ađ ósamhangandi sögur meintra fórnarlamba séu sannanir, eđa ađ dómur rennusteinsins í Háuhlíđ sé réttvísin á Íslandi. Olaf er ţví enn skáld eđa afar lélegur sagnfrćđingur.
Ţađ litla sem verđandi lesendur Olafs eru búnir ađ fá ađ vita um söguţráđinn í nýju bókinni hans er ađ frönsk nunna, á vegum Vatíkansins, sé ađalhetja bókarinnar. Harla ólíklegt má ţó ţykja ađ Vatíkaniđ sé látiđ senda nunnu til rannsókna á brenglun kirkjunnar ţjóna, ţví Vatíkaniđ lét barnaníđ óafskipt í aldarađir. Ţađ var nćstum álitiđ privilegium lćrđra manna ađ leggjast á börn, eđa í ţađ minnsta ađ nýta sér primus ius noctis ef ţeir voru ekki fyrir börnin.
"Je suis française", écrivait la religieuse
Frönsk nunna reddar málunum
Ađ frönsk nunna a la madame Joly sé fengin til ađ pota í kaunin er ólíklegt. Frakkar hafa svo ađ segja ekkert komiđ ađ kaţólsku starfi á Íslandi, nema austur á fjörđum á međal Pompóla. Frakkar ofveiddu fisk og stöguđu ţess á milli í slitiđ erfđamengi einstaka fjölskyldna ţar sem ţumbaraháttur var farinn ađ sliga karlpeninginn og vćg Down-heilkenni skinu óbeint út úr ásjónum sumra manna.
Mynd af Olaf J.. Ţess má geta ađ upphaflega hét Olaf Ólafur Jóhann Ólafsson.
Ţegar Olaf tekur upp á ţví í nýrri bók ađ segja "sannsögulega" sögu, sem ugglaust verđur einnig gefin út á kostnađ höfundar á ensku, fćr umheimurinn ađ vita ađ glćpir hafi veriđ framdir í Landakotsskóla -- ţó svo ađ engin sönnun hafi enn veriđ fćrđ fyrir ţví og enginn hafi veriđ sóttur til saka. En til langrar framtíđar mun Ísland samt standa á listum yfir illmennsku erlendra presta gagnvart ungviđinu. Íslendingar eru líka afkomendur brenglađra, kristinna kynlífsţrćla frá Skotlandi og Írlandi svo vitnađ sé í léleg skáld međal vísindamanna. Sögufölsun í skáldsögum geta náđ ţó nokkru flugi. Fama est...
Mig grunar ađ ef Olaf Olafsson takist vel upp í ţessari bók sinni, ţá trúi alheimur ţví von bráđar ađ útlendir kaţólskir prestar hafi nauđgađ börnum á Íslandi í stórum stíl. Sumt fólk kann eins og alkunnugt er ekki ađ gera greinarmun á sagnfrćđi og skáldsögu.
Ţegar hvíthćrđir menn á sextugsaldri eins og Olaf fara ađ leika listir Judith Krantz er mikil hćtta á ferđum. Venjulega er brunnur skálgyđjunnar ţá ţurrausinn hjá ţeim greyjunum og ţeir hella sér yfir viđfangsefni sem ţeir kunna ekkert á og hafa enn minna vit á, reknir áfram af fordómum. Útlendingar eru alltaf illmennin á Íslandi. Tommi plastbarki var til dćmis prettađur af ítölskum lassaróna. Íslendingar eru viljalaus hismi ţegar kemur ađ vondum útlendingum (tekiđ skal fram ađ höfundur ţessar bloggs er hálfur útlendingur - svo passiđ ykkur bara).
Bjarna saga barnariđils
Vćri ekki nćr ađ skrifa skáldsögu, eđa nýja Íslendingasögu, Bjarna sögu barnariđils, um alla Íslendingana sem hafa nauđgađ börnum og gera enn. Lesiđ ţiđ ekki dagblöđin og horfiđ ekki á fréttir? Algengasta fréttin á Íslandi áriđ 2017 var barnaníđ? Sögubrot um skyldleikarćktarsemina á Íslandi vćri hćgt ađ bćta inn í söguţráđinn. Ţađ gćtu orđiđ ađ góđu efni fyrir sjónvarpsframhaldsmyndirnar Ice Incest I-IV, framleidd af Time Warners Inc, međ einn af hinum valinkunnu runkurum í Hollywood sem leikstjóra. Kevin Spacey hefđi getađ leikiđ prestinn Ágúst Frans, en er hann víst fjarri góđu gamni.
Hinn sauđgrái almenningur á Íslandi, sem virđist hafa furđumikinn áhuga á öllu kinky, getur svo fróađ safaríku ímyndunarafli sínu međ senum ţar sem Fräulein Margrét Müller og séra George (Ágúst Frans) eru í hörku sleik undir altarinu í Landakotskirkju, blindfull af árgangsmessuvínum og étandi oblátur líkt og vćru ţađ kartöfluflögur - og ţess á milli séđ Guđmunda og Sigurđa ríđa börnum sínum í vistvćnum torfhúsum úti á andnesjum, eđa í svokölluđum hobbit-húsum (sem einnig hafa nú veriđ nefnd "turf chateaux" samkvćmt UNESCO sem haft hafa sér til hjálpar illa gerđa íslenska heimildamenn međ minnimáttarkennd), međan Gudda og Munda eru ađ lessast úti í hlöđu eins og englar međ húfur og rauđan skúf, í peysu.
Góđa skemmtun píratar og ađrir pervertar!
Vilji menn fá betri innsýn í Landakotsfáriđ, ţar sem íslenskir xenófóbar međ kynóra eru ekki sögumennirnir, má fara á ţessa síđu ţar sem er ađ finna blogg ritađ í fyrra sem inniheldur fjölmarga hlekki í greinar sem ég hef skrifađ um Riftúns- og Landakotsmál. Sagnfrćđilega séđ er ég feti framar en nunnan hans Olafs J. Ég er ţó ekki viss um ađ sannleikurinn muni sigra.
Bloggar | Breytt s.d. kl. 17:47 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (1)
Back to the 70s
5.11.2017 | 18:01
...og fćrist nú sagan aftur á 20. öld. Nýlega var ég staddur í móđurhúsum á Íslandi. Fór ég ţar ađ skođa gömul myndaalbúm sem móđir mín hefur tekiđ saman ađ mikilli alúđ í gegnum árin og verđur seint ţakkađ nóg fyrir ţađ. Ég skannađi m.a. ţessa mynd, sem sýnir mjög efnilegan bekk í Hlíđaskóla í byrjun 8. áratugarins. Ég held ađ ţetta sé 8. bekkur og kennarinn okkar var engin önnur en Edda Snorradóttir, sem var frábćr kennari á allan hátt, mikill skörungur, drengur góđur sem kunni sitt fag... einnig margfrćg fyrir góđan smekk í leđurbuxum.Ritstjóri Fornleifs er í efstu röđ alveg eins og međlimur í englakór. Ţetta var ađ ţví er ég best man enginn englabekkur. Viđ vorum vođa óţekk og leiđinleg og svo lyktađi stofan af blöndu af táfýlu, 8x4 og svitalyktinni af Gústa - og mjólkinni sem súrnađi í skápnum í nokkra mánuđi ţangađ til enskukennari okkar fann orsök ólyktarinnar af okkur og fékk í kjölfariđ taugaáfall og varđ ađ hćtta. Ég skammast mín mjög fyrir allt sem ţar gerđist, ţótt ég hafi ekki tekiđ ţátt í Mission Sour Milk.
Skömm er frá ţví ađ segja, ađ ég hef ekki séđ nema örfáa úr ţessum fríđa hópi vćnlegra ungmenna í áratugi. Ég veit hvađ varđ um suma en ekki alla, og sumum nöfnum hef ég alveg gleymt. Ég er tengdur tveimur á FB. Tveir, sem mér eru kunnugt um, eru ţví miđur látnir og viđ verđum öll eldri.
Nokkrir urđu handverksmenn t.d. lögfrćđingar og einn tannlćknir. Ţrír lćknar, sem ég veit um, og líklega fleiri ţví ég veit ekki hvađ allar skólasysturnar urđu ţegar ţćr urđu stórar og enn fríđari en ţćr voru á ţessum auma aldri.
Önnur örlög: Ein í bekknum varđ líffrćđingur, einn fornleifafrćđingur og Jón heitinn Egill varđ veđurfrćđiprófessor. Ekki má gleyma flugvélaverkfrćđingnum Jens og heimsmeistaranum Jóni Lofti og sameindagúrúnum Einari Gröndal. Allir góđir ţjóđfélagsţegnar.
Vona ég ađ flestum hafi vegnast vel og er ég búinn ađ melda mig í The Legend Edda Snorradóttir á Facebook. Vonast til ađ sjá fleiri ykkar ţar. Silla Gröndal er ţegar mćtt sé ég! Viđ vorum mjög heppin međ kennara í 8. ES í Hlíđaskóla, og má nefna snillinga eins og Árna Pé, Hrólf Kjartansson og Baldur Sveinsson. Blessuđ sé minning ţeirra heiđursmanna.
Bloggar | Breytt 5.11.2021 kl. 10:26 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (6)
Rugl, bull og vitleysa - einnig í dag
13.10.2017 | 09:30
Í dag fylgir Morgunblađinu blađauki, á íslensku og ensku, sem ber heitiđ Siglt inn í framtíđina. Fjallar hann ađ mestu um Grćnland. Hann kemur hugsanlega ađ einhverju leyti út í tengslum viđ Fimmtu Arctic Circle ráđstefnuna í Hörpu, sem er hin furđulegasta blanda af ráđstefnu um ný-trúarbrögđ eins og orkumál, heimshitnunarćđiđ, umhverfismál, öfgatúrisma og kristilegt starf á norđurslóđum - ekki meira né minna.
Blađaukann, sem er einnig auglýsingablađ fyrir kolevetnislosunarfyrirtćki eins og Eimskip og Icelandair, mćtti skilgreina sem eins konar ferđakynningu fyrir Grćnlandsfara.
En mađur fćr fljótt dálítiđ óbragđ í munninn, ţví íslenskur imperíalismi skín ađ hluta til út úr greinum, viđtölum og efnisvali. Grátbrosleg er einnig viđtal viđ ungt grćnlenskt fólk sem án nokkurs vafa tilheyrir grćnlensku elítunni, sem er meira dönsk en grćnlensk. Ţau segja frá imperíalisma Dana á Grćnlandi sem ku hafa ásakađ Grćnlendinga um kynţáttafordóma ţegar ţeir töluđu einvörđungu grćnlensku og vildu ekki tala dönsku á mannamótum. Slíkt hársćri, sem mađur heyrir á báđa bóga, er varla hollt veganesti í ţeirri sjálfstćđisbaráttu sem Grćnlendingar standa frammi fyrir og sem viđ Íslendingar eigum vitanlega ađ styđja í verki, í stađ ţess ađ velta fyrir okkur hvernig viđ getum grćtt sem allra mest á Grćnlandi.
Diskó-draumadís Moggans
Svo eru hjákátlegar og menningasnauđar vitleysur í ţessu uppskrúfađa auglýsingablađi. Á blađsíđu 10 má lesa ţessa dómadags fávisku:
"Ţó segir sagan ađ eyjan hafi upprunalega heitiđ Discovery Island en einhvern tíma hafi bréfsnifsi legiđ yfir "very" viđ kortagerđ og upp frá ţví hafi eyjan veriđ kennd viđ Diskó. Ţađ er ekki verri skýring en hver önnur. Hvort kempur á borđ viđ Donnu Summer, Díönu Ross og John Travolta hafi einhvern tíman sótt eyjuna heim fćst ekki stađfest".
Ţetta er einfaldlega skammarlegt fyrir Morgunblađiđ og blađamanninn sem ritar ţetta rugl. Disko er misritun og misskilningur. Upphaflega sér mađur nafniđ Dusko eđa Dicko á flóa á Spitzbergen á hollensku kortum frá 1663 og skömmu síđar. Fróđir menn telja ađ nafniđ sé afmyndun af nafni ensks hvalfangara sem fór til Spitzbergen í byrjun 17. aldar. Hann hét Marmaduke og á enskum kortum er stađurinn sem hollensku kortin kalla Dusko eđa Dicko kölluđ Duke´s Coe eđa Dukes vík. Ţess má geta, ađ á fyrstu kortagerđum af Spitzbergen er Spitzbergen kölluđ Grćnland vegna misskilnings kortagerđamannanna sem sátu í Amsterdam og Leiden en fengu upplýsingar frá mismunandi skipstjórum, en komu sjaldnast sjálfir á ţćr slóđir sem ţeir gerđu kort af. Hollenskir skipstjórnarmenn gáfu hins vegar oftast nćr góđar upplýsingar. Síđar ţegar fariđ er ađ gefa út ţó nokkuđ nákvćm kort af Vestur-Grćnlandi, áttuđu menn sig á ţví ađ ţeir hafa vađiđ í villu. Ţeir brugđu ţá á ţađ ráđ ađ flytja nöfn sem ţeir höfđu gefiđ stöđum á Spitzbergen yfir á hiđ rétta Grćnland. Hefđ var fyrir ţví ađ gefa stöđum í nýuppgötvuđum lendum heiti sem áđur voru ţekkt. Ţannig fékk Disko eyja sem á grćnlensku heitir Qeqertarsuaq, nafniđ Het Eyland[t] van Disco (eyjan Disco). Flóinn sem hún er í fékk síđar nafniđ Baffin flói. Síđan hefur Disko nafniđ haldist á Grćnlandi og horfiđ á Spitzbergen.
Disko-eyja efst á hollensku korti frá byrjun 18. aldar.
Hefđi ţađ veriđ mikiđ mál fyrir blađamann Mogganas ađ ganga úr skugga um ţetta, í stađ ţess ađ fara ađ dansa eftir ruglinu í höfđinu á sjálfum sér og skrifa um Travolta, Tínu Turner og diskóljós ? Fyrr má nú fyrr vera. Ţvílík menningarleysi og vanţekking á sögu nćsts nágrannalands okkar. Ţađ fer norđurslóđahrollur um mann í landi, ţar sem upplýsingamiđlun á ađ vera svo framarlega á merinni. Yfirborđsmennskan er greinilega enn dýrkuđ á Íslandi, enda blađaukinn augsjáanlega fyrst og fremst til ţess gerđur ađ reyna ađ selja efnafólki ferđir til Grćnlands til ađ sjá og upplifa heimshitnunina á eigin líkama.
Auglýsingarnar í blađauka Morgunblađsins í dag eru flestar fyrir íslensk fyrirtćki, t.d. Alcoa á bls. 51. Sú auglýsing er gott dćmi um gamalgróna lygarómantík í íslenskri auglýsingagerđ, sem mađur hélt ađ vćri orđin dálítiđ slitinn klisja. En ţegar Fjarđarál er ađ auglýsa sig á umhverfismálaráđstefnu er vitanlega best ađ hafa ekki mynd af álveri í auglýsingu fyrir álver. Jafnvel kaffibrúsinn á myndinni er úr stáli (og er danskur). Best ađ gefa ekki ranga mynd ţeim náttúruverndarstórmennum sem sćkja Arctic Circle ráđstefnuna heim og básúna sig um ágćti landa sinna á norđurslóđum og um ađ ađ ţeir eigi hlutverki ađ gegna á međal ţjóđanna. Klisjurnar lifa hátt en eru samt flestar stórmengađar og hálf kjánalegar.
Bloggar | Breytt 15.10.2017 kl. 10:46 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (3)
Fornleifur og frćgasta fólkiđ á Ćgisíđu 96
8.10.2017 | 13:44
Kona ein í Reykjavík fór fyrr í ár til tannlćknis. Á biđstofunni reif hún ţessa frétt hér ađ ofan út úr kjaftableđlinum Heyrt og Séđ eđa Séđ og Heyrt - eđa hvađ sem ţađ nú heitir. Konan vissi nefnilega, ađ í ţessu frćga húsi á Ćgisíđu 96 hefđi búiđ annađ fólk og miklu betra en ţađ sem er nefnt til sögunnar í litríka slúđurblađinu sem kom út einhvern tíma fyrr í ár (2017).
Enn frćgara fólk og andríkara bjó ţarna í húsinu á árum áđur. Međal annarra ritstjóri Fornleifs, sem ól manninn ţarna fyrstu ár ćvi sinnar. Ţađ var í kjallaraíbúđinni og hann horfđi oft suđur á Bessastađi úr eldhúsinu. Foreldrar Fornleifs keyptu íbúđina af Sigurţóri Jónssyni úrsmiđi (í Ađalstrćti 9) sem lét byggja húsiđ. Ţótti ţetta frá upphafi mjög veglegt hús.
Međan ađ foreldrar mínir áttu íbúđ í húsinu, og áđur en viđ fluttum austar í bćinn áriđ 1963, bjó í ţessu húsi venjulegt fólk og sumt nokkuđ frćgt. Á fyrstu hćđ bjó leigubílstjóri sem hét Jón Vilhjálmsson. Á annari hćđ bjó Magnús Kristinsson sem átti fatahreinsunina Björg, sem fyrst var til húsa á Sólvallagötu og síđar í Hlíđunum, en Björg er betur ţekkt í dag viđ Háaleitisbraut og í Mjódd. Hver hefur ekki fengiđ óţćgilega bletti fjarlćgđa hjá Björg? Ţegar ég var var eins árs kynntist ég Magnúsi í Björg og ţótti mikiđ til hans koma enda var Magnús alltaf međ hatt og vitanlega mjög hreinlegur. Kallađi ég hann Masús. Eldra fólk sem man fyrir Fornleif telur ađ Masús hafi veriđ eitt af fyrstu orđunum sem ég sagđi. Enda var Masús frćgur og frćgđ hans tandurhrein og ekki stráđ blettum eins og hjá ţeim sem bjuggu ţarna löngu síđar.
Í risinu á Ćgisíđu bjó einnig á 6. áratugnum einhleyp kona sem vann í einhverju ráđuneyti. Kann ég engin deili á henni. Síđar frétti ég ađ íslenskur mađur kvćntur franskri konu, sem áttu ađ ţví mig minnir tvćr dćtur, hefđi eftir tíđ foreldra minna viđ Ćgisíđuna, búiđ í hinni frćgu kjallaraíbúđ á Ćgisíđu 96.
Greinilega var ţetta allt merkara, ríkara og frćgara fólk í ţessu húsi en ţađ liđ sem skammtímaţekking blađasnápanna á slađurblađinu rekur minni til. Enda eru ţeir allir fćddir í gćr og hver öđrum vitlausari eins og kunnugt er. Ţađ sést bezt viđ lestur ţessara bleđla.
Fjarskyldar frćnkur ađ dást af fiskabúrinu áriđ 1957. Dóttir einnar ţeirra er nokkuđ frćg líka.
Frćgustu íbúar á Ćgisíđu 96 voru 100 gullfiskar
Í kjallaraíbúđinni á Ćgisíđu 96 var um tíma stćrsta gullfiskabúr landsins í einkaeigu. Ţađ lét fađir minn smíđa og kom fyrir viđ innskot á vegg í stofunni. Gengt var aftan viđ gullfiskaaltari föđur míns og bambusveggur eđa rammi utan um ţađ og útvarpsviđtćki fyrir neđan. Bak viđ Bambusvegginn gat fađir minn svo hreinsađ búriđ sem stóđ á járngrind mikilli.
Margir komu til ađ sjá ţetta merka fiskeldi. Međal annars kettir nágrannanna, einhverra Thorsara, sem bjuggu ţarna nćrri. Kötturinn fékk nafniđ Ólafur Thors. Hann horfđi hugfanginn á gullfiskana og lét sig dreyma Kveldúlfsdrauma. Hér fyrir neđan er mynd af búrinu og Ólafi Thors. Örlög fiksabúrsins, sem var smíđađ fyrir föđur minn í Landssmiđjunni, urđu svo ţau ađ ţađ flutti međ föđur mínum í nýtt hús foreldra minna og var pabbi síđast međ tvö pör af bardagafiskum í ţví. Blá og grá hjón mjög skapstygg, sem settu sér ósýnileg landamćri, sem ţau fóru ekki yfir nema ađ hin hjónin réđust á ţau. Síđan gaf pabbi skátafélagi í Hafnarfirđi búriđ og var ég međ í för ţegar ţađ var flutt ţangađ. Ţar vann mađur sem síđar var međ Sćdýrasafniđ sáluga, og sá fađir minn síđast búriđ sitt ţar, löngu áđur en ađ óđur shimphansi reif ţar fingur af dreng og sporđrenndi eins og frćgt er orđiđ.
Fiskabúriđ á Ćgisíđu skákar öllum hvćsandi og kynćsandi kaffivélunum hans Sveins Andra svo ekki sé minnst á nuddrúm Hönnu Birnu Kristjánsdóttur í risinu. Kettirnir viđ Ćgisíđuna mjálma enn um hina 100 girnilegu gullfiska í kjallaranum á Ćgisíđu 96. Ţeir halda sumir ađ ţađ sé bölvađ breimavćl, en gullfiskarnir voru nú ţarna og horfđu á frćgu kettina í um áratug.
Ólafur Thors situr á Arne Jacobsens-kolli (mublurnar hafa nú aldrei veriđ dónalegar á Ćgisíđu 96) ađ hlusta á fréttir og hugsa um útgerđ í lauginni á bak viđ bambussefiđ.
Frćgt er nú orđiđ ađ á Ćgisíđu 96 bjó ritstjóri Fornleifs, og međ honum miklu "ríkara" og hamingjusamara fólk heldur en fyrrverandi innanríkisráđherra eđa netpimparinn Steini Frikk hjá Vanilla Plain, ellegar hinn hrađskreiđi lögfrćđingur, sem nú teljast vera "ríka og frćga fólkiđ" á Íslandi. Frćgt af endemum og "ríkt". Ţađ getur ekki einu sinni fundiđ sér maka nema í gegnum tölvu. Ćtli Icehot1 sé orđinn kúnni hjá Vanillu-Steina?
Ég lýk ţessari frásögu um frćga fólkiđ á númer 96 viđ Ćgisíđuna međ ambögu sem bróđir ömmu minnar, Helgi sálögi Ţórđarsson ritađi í gestabók foreldra minna á Ćgisíđunni er hann kom ţar í heimsókn í janúarbyrjun áriđ 1956. Ţrátt fyrir ţessa vísu verđur ađ geta ţess ađ Helgi var ágćtt skáld ţegar vel viđrađi, ţótt lesblindur vćri. Vona ég ađ einhver ćttingja hans hafi erft vísurnar hans, sem hann krotađi stundum í litar vasabćkur en ćtlađi sér ekki til útgáfu:
Brúđkaupsdagsins röđull rís
meigi blessast ykkar tíđ
á 96 Ćgisíđ
Ljósmyndirnar ţrjár sem fylgja blogginu voru teknar af Erlu Vilhelmsdóttur.
Bloggar | Breytt 30.10.2022 kl. 06:16 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (0)
Umslagahirđar fortíđarinnar
29.8.2017 | 08:33
Ţađ virđist sem mér hafi skjátlast ćrlega varđandi nýtni og endurvinnsluhćfileika hjá hinu opinbera á Íslandi hér á árum áđur. Ég hélt í algjöru sakleysi mínu ađ öllu hefđi veriđ hent á haugana, ţegar ţar var orđiđ nokkurra ára gamalt og smá slit var fariđ á sjást.
Nei, svo var nú aldeilis ekki. Hérna áđur fyrr endurnýttu menn allt í ráđuneytum og hjá háum embćttum og stofnunum sem ekki höfđu mikiđ á milli handanna. Grisjur af sárum holdsveikra, syffilista og berklasjúkra voru dauđţvegnar og endurnotađar; Súr rjómi í matstofu Útvarpsins á Skúlagötunni var til ađ mynda notađur í pönnukökur, sem gerđu pönnsurnar nú bara betri fyrir bragđiđ, og Ráđuneyti voru ţekkt fyrir ađ hafa á launalista sínum menn sem losuđu af frímerki sem ekki höfđu veriđ stimpluđ. Merkin voru svo endurnotuđ. Mikill sparnađur varđ vitaskuld af slíkri nýtni og mćttu menn lćra sitthvađ af slíku í eyđslućđi nútímans, ţar sem oft er eytt milljón til ađ spara hálfa, međan ađ götur eru málađar.
En alltaf finnast veilur í svona vel virkandi ţjóđfélögum, ţar sem endurvinnslukerfiđ smellvirkar. Fjallar ţessi fćrsla, sem er ekki sönn nema ađ ákveđnu marki, um einn slíkan brest.
Fiktsjónin í fćrslunni er um umslagahirđa kjörstjórna sem sáu um brúnu umslögin sem innihéldu utankjörstađakjörseđla. Ţeir embćttismenn áttu ađ sjá um ađ lítil brún umslög, sem voru utan um utankjörstađakjörseđla, vćri komiđ fyrir kattarnef. Á ákveđnu stigi á 20. öld var fariđ ađ leyfa Íslendingum sem bjuggu erlendis ađ hafa áhrif á kosningar í eigin landi. Ţeir gátu kosiđ í sendiráđum lands síns á erlendri grundu eđa hjá kjörrćđismönnum. Útbúin voru sérstök umslög sem Íslendingar erlendis gátu lagt kjörseđil sinn í og sent hann til Íslands. Á umslagi ţessu bar manni ađ skrifa nafn sitt, heimilisfang á Íslandi áđur en mađur flutti eđa ferđađist til útlanda, og einnig nafnnúmer/kennitölu, ţegar ţau voru tekin upp.
Ţetta brúna umslag varđ mađur svo ađ sjá um ađ fara međ á pósthús sjálfur og senda heim til Fróns - ţar sem ţađ var opnađ, listastafurinn lesinn og skráđur og umslaginu hent - eđa ţađ héldu menn ađ minnsta kosti.
En hjá kjörstjórninni Reykjavík vann starfsmađur, sem viđ getum kallađ "Garđar". Hann tók endurvinnslu og nýtni mjög alvarlega. Ţađ hafđi hann alist upp viđ á uppvaxtarárum sínum í kreppunni í Skuggahverfinu. Ţó svo ađ hann fargađi kjörseđlunum í stórum miđstöđvarofni eftir ákveđinn tíma, ţ.e. ţegar menn voru öryggir um ađ enginn rausađi um ađ talning hefđi veriđ röng og ólögmćt, taldi hann ekki viđ hćfi ađ farga ágćtisumslögum međ fallegum frímerkjum frá framandi löndum. Garđar hafđi lesiđ ţađ í Ćskunni sem ungur, ađ mađur gćti orđiđ stórríkur, jafnvel milljónamćringur, á ţví ađ safna frímerkjum. Ţessi stafsmađur kjörstjórnarinnar vissi mćtavel ađ á ţessum umslögum voru persónuupplýsingar um fólk, sem engum kom viđ, en samt ákvađ hann ađ geyma ţessi umslög til eigin vinnings.
Garđar varđ ţó aldrei ríkur mađur, enda kennari svona dags daglega. Hann lést nokkrum árum eftir ađ vera kominn á eftirlaun og frímerkja- og umslagasafn hans uppfylltu aldrei drauma ţessa manns um ađ verđa milljónamćringur. Ćttingjar, tóku til í íbúđ Garđars sem var piparsveinn, og fundu 20 hillumetra af frímerkjasöfnum og umslögum og ţar ađ auki nokkur kassafylli af ósorteruđu. Ţau komu ţessu í verđ á einu bretti. Fjölskyldan fékk töluvert fyrir nokkur mjög fágćt frímerki sem frćndi ţeirra átti og allir gátu vel viđ unađ. Frímerki mannsins fóru svo kaupum og sölum og bárust til útlanda, ţar sem Íslendingar voru alfariđ búnir ađ gefast upp á ađ verđa ríkir á frímerkjum. Ţeir höfđu fundiđ mun betri ađferđ. Ţeir stofnuđu banka og töldu fólki trú um ađ ţeir gćtu gefiđ betri lánakjör og vexti en bankar í eyđimerkum Arabíu.
Umslögin, sem ţessi uppdiktađi starfsmađur Kjörstjórnarinnar í Reykjavík hafđi stungiđ í tösku sína og fariđ međ heim til sín, seljast nú grimmt á frímerkjasölum erlendis. Ekki er laust viđ ađ ţessi umslög séu orđin álíka mikils virđi og ţegar ţau voru send fyrir rúmum 25 árum síđan og fyrr. Nú geta menn í útöndum keypt sér umslög međ nöfnum Íslendinga, kennitölum ţeirra og hvađeina.
Ţađ gerđi ég einmitt, og ég hringdi í einn af ţeim sem sent höfđu slíkt umslag til Borgarfógeta áriđ 1991. Ţađ var hinn ágćti Ólafur Ragnarsson stýrimađur og skipstjóri (f. 1938) sem nú er búsettur í Vestmannaeyjum, vel ţekktur sem bloggari, einnig hér á moggablogginu og hann skrifar einnig í Heima er best og Sjómannablađiđ. Hann hefur helgađ sig vinnu viđ ađ skrá sögu farskipa og unniđ ómetanlegt starf. Hér t.v. fáiđ ţiđ mynd af Ólafi frá sokkabandsárum hans, eđa ţar um bil, ekki ósvipađur breskum leikara. En nú situr hann í Vestmannaeyjum og undrast arfavitleysuna á meginlandinu. Svo á hann líka afmćli í dag, eins og menn geta séđ á umslaginu. Til hamingju Ólafur!
Ólafur var áriđ 1991 kominn í ţjónustu dansks skipafélags sem hét H. Folmer og Co, sem enn siglir um höfin sjö, og vćntanlega oft međ eitthvađ grunsamlegt og vafasamt. Ólafur var staddur í Pirćus hafnarborg Aţenu, ţegar hann fór ţar á fund rćđismannsins í Aţenu, sem ţá var frú Emelía Kristín Kofoed-Hansen Lyberopoulos, dóttir lögreglustjórans sem menn höfđu svo miklar mćtur á í Berlín á tímum Hitlers. Kosningar voru í nánd á Íslandi og menn verđa ađ gera skyldu sína, ţó svo ađ ţeir séu í suđlćgum löndum. Ólafur ćtlađi nú ekki ađ láta helvítis ... komast til valda.
Aftan á umslagi Ólafs hefur einhver skrifađ bókstafinn D međ blýanti. Hvađ ţađ ţýđir, vćri gaman ađ fá upplýsingar um. Kannski ţýddi ţađ bara ađ í umslaginu hefđi legiđ kosningarseđill íhaldsmanns?? Ólafur, er ţetta rétt athugađ?
Ólafur varđ vitaskuld afar undrandi á ađ heyra umslagiđ utan um kjörseđil hans frá 1991 hefđi veriđ til sölu, og sagđi:
jah mađur, er mađur nú til sölu á netinu?.
Ég jánkađi ţví, og sagđi honum ađ ég hefđi keypt hann og borgađ 60 krónur danskar (ţ.e. 1015,oo/- fređnar ískrónur) fyrir umslagiđ - og nafnnúmeriđ hans í kaupbćti.
Hver assgotinn, sagđi Ólafur og ţótti ţetta nokkuđ fyndin frétt ađ fá og minntist ţess um leiđ ađ skipverjar á Írafossi hefđu einnig veriđ í Pirćus um svipađ leyti og hann áriđ 1991.
Eru til einhver umslög međ nöfnum ţeirra?, spurđi Ólafur. Mestar áhyggjur hafđi hann af ţví, hvort kjörseđill hans hefđi lent í réttum höndum. Ţar varđ mér svara vant, en upp í huga mér kom upp annar möguleiki á plottinu í eftirfarandi frásögn Fornleifs:
Hún er um póststarfsmanninn (póstinn/póstmanninn) sem hirti umslög kjósenda sem hann taldi öruggt ađ kysu ekki rétt.
Eins og vitum öll voru eintómir kommar og óferjandi óţjóđalýđur í námi erlendis, en ţessi póstur var eins og allir vita enginn allaballi og tíđur gestur í Valhöll. Kannski misminnir mig. Hét hann kannski "Ţorgeir" og var argasti steinsteypustalínisti sem sögur fara af; Fór á jólaskemmtanir MÍR og taldi Alţýđubandalagiđ vera svikara? Ţađ geta allir sem ţekktu Geira Póst vitnađ um. Í frístundum sínum var hann einnig mikill umslagasafnari og sömuleiđis esperantisti. Hann flautađi Nallann falskt ţegar hann skođađi ekki takka á frímerkjum sínum međ stćkkunargleri, og á sölufundum hjá Frímerkjasafnarafélaginu tautađi hann klćmna brandara á esperantó og hló dátt af ţví sjálfur. Hann átti eitt besta safn rússneskra frímerkja vestan járntjalds, jafnvel fyrstadagsumslög sem send höfđu veriđ úr Gúlagi. ... En eins og alla Íslendinga, ţá dreymdi hann einnig um ađ verđa milljarđamćringur á frímerkja- og umslagasöfnun. Hann gerđi mér kleyft ađ kaupa persónugögn um Íslendinga á frímerkjasölum í útlöndum.
Ţökk sé Ţorleifi og Garđari fyrir söfnunargleđina.
Hér er umslag utan um kjörseđli starfsmanns Eftirlitsstofnunar EFTA í Brussell til margra ára. Enginn sem ekki setti kosningarumslagiđ í annađ umslag áđur en ţeir sendu ţađ borgar- og bćjarófétum var óhultur fyrir umslagahirđi kosningarstjórnarinnar í Reykjavík.
Ađrir möguleikar gćtu einnig veriđ á plottum í sögu ţessari:
A) Umslögunum unan af utankjörstađaseđlum úr kosningum 1991 hefur hugsanlega veriđ hent á haugana, ţar sem einhver máfur hefur fundiđ ţau og síđan selt, eđa til vara...
B) ađ póststarfsmađur erlendis hafi gerst fingralangur. En ţađ sem mćlir gegn síđasta "kostinum" er ađ einnig var nýlega selt umslag undan af kjörseđli sem einn starfsmađur Ríkisútavarpsins hafđi útfyllt í Kaupmannahöfn og sent til Bćjarfógetans í Kópavogi. Ţađ var í maí 1970, eđa 21 ári áđur en ađ umslag Ólafs Ragnarssonar fór í endurvinnsluferliđ.
Gunnvör Braga, sem ég sendist stundum fyrir ţegar ég var sendill hjá RÚV á Skúlagötunni, sendi kosningarseđil sinn ekki bara í ábyrgđ, heldur einnig EXPRES. Svo sendi hún einn fyrsta ESB áróđur sem barst ađ Íslands ströndum á frímerkjum. Var ţessu umslagi stoliđ af íhaldspósti?
Ţurfa yfirvöld ekki ađ skýra betur út fyrir lesendum Fornleifs og ritstjóra bloggsins, hvernig í pottinn er búiđ. Hvernig í ósköpunum var hćgt ađ koma kosningagögnum, umslögum međ kennitölu (nafnnúmeri) manna í verđ og ţađ erlendis? Svör óskast, og helst ekki ţessi lođnu. Allt á borđiđ!
Ítarefni um frímerki og ţví sem var hent á haugana:
Ţegar Matthíasi var hent á haugana; Ţegar Ţjóđminjasafniđ kastađi safngripum á haugana.
Bloggar | Breytt 3.9.2021 kl. 14:36 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (0)