Að varðveita eða ekki að varðveita

Eitthvað virðast boðskiptin milli verktakafyrirtækisins með mikil- mennskubrjálaða nafnið "Fornleifastofnun Íslands" og hins duglitla ríkisbákns Minjastofnunar vera slök. Það vita þó allir í fornleifageir- anum, að dr. Adolf Friðriksson hjá FÍ og Kristín Sigurðardóttir hjá MÍ hafa lengi eldað grátt silfur, öllum í stéttinni og ráðuneytunum til ama og leiðinda. Þetta er líklega bara ný senna í gamalli og leiðinlegri sögu sem þau hjúin hafa mest sett mark sitt á.

Finnst Fornleifi einnig skondið, að umsjónamaður rannsóknarinnar í upphafi, Lísabet Guðmundsdóttir, sé hvergi nefnd á nafn í fréttum síðustu vikna. Má hún ekki tjá sig við fjölmiðla lengur?

En eins og fornleifafræðingum er enn ljóst, þá er ekkert öruggt með aldur skálans sem nú er fundinn. Skrítið finnst mér, að talað sé um landnámsrúst, þegar ekki liggja fyrir nákvæmar aldursgreiningar. Að aldursgreina út frá bogadregnum veggjum er ekki góð aðferð og ekki nákvæm, því bogadregnir veggir eru notaðir í svo langan tíma. Enn síðri til tímasetninga eru snældusnúðar (eins og fyrr var rakið).

Það er um að gera að flytja gamla Iðnskólann upp á Árbæ. Undir honum og gengt honum á bílastæðinu eru ugglaust frábærar minjar sem ég tek að mér að rannsaka ef menn vilja. Þar stóð miklu síðar hús sem brann árið 1967 meðan að Flosi Ólafsson bjó í húsinu. Ekki svo að skilja að það hafi verið Flosi sem stóð fyrir brennunni. Hann var í Þjóðleikhúsinu. Svo verður hægt að hafa kaffistofu, ráðstefnusal og sýningu í forna Iðnaðarbankanum, sem hvað byggingarlist varðar er eitt besta dæmi um hreinræktaðan kúbisma sem við höfum á Íslandi. Arkitektinn hafði sykurmola á Hressingarskálanum sem fyrirmynd.

Svo er ugglaust komin upp erfið staða fyrir Kristínu Sigurðardóttir hjá Minjastofnun, þótt hún hafi alltaf verið þjónkunargjörn undir fólk sem á kapítalið og sem stjórnar ferðamannaiðnaðinum. Kapítalið er nefnilega einnig farið að tala um gríðarstóra landnámssýningu á einhverju sem kannski er frá landnámsöld og kannski síðar. Við verðum bara að hafa í huga, að ferðamenn sem skoða Landnámssýninguna + Lækjargötuskálana munu stefna íslenskum yfirvöldum fyrir formalínseitrun eftir dvöl á íslandi. Ég hef heyrt um fólk sem fær ofnæmiseinkenni á húð eftir að hafa heimsótt Landnámssýninguna.

Það er vandasamt verk að varðveita skálarústir. Það kostar allt að 700.000.000 krónum á rúst, ef ekki meira. Það verðlag var ákveðið af sjálfri Kristínu Sigurðardóttir hér um árið og hefur örugglega hækkað. Sel það ekki dýrara en ég keypti það í grein sem kallast 700.000.000 króna rúst sem og í þessari grein.

Minni ég hér með Kristínu Sigurðardóttur á, hve dýr eru Drottins verk, ekki síður en mannanna.

Ákvörðun um minjar ekki verið tekin

Mótmæli fyrr og síðar

Bandaríski herinn er löngu farinn og þeir sem hötuðu BNA og NATO hafa heils hugar snúið hatri sín að Ísrael í hjáverkum við stuðning sinn við skátasamtökin Hamas á Gaza sem halda heilli þjóð í gíslingu trúarofstopa og ofbeldishyggju.

En heimurinn hefur breyst. Þó ekki meira en svo, að sum mótmælaskiltin sem notuð voru þegar BNA og NATO voru fjandinn væri enn hægt að nota í dag, væru þau enn til. En líklega væri ekki sama fólkið sem bæri þessi skilti í dag og sem gerði það þá, með nokkrum undantekningum þó. 

Skemmtilegt þykir mér að skoða gamlar ljósmyndir frá íslenskum mótmælum gegn  "heimsvaldastefnu NATO". Í Þjóðminjasafni er varðveitt töluvert safn ljósmynda Vilborgar Harðardóttur, sem börn hennar (þ.m.t. Mörður Árnason) gáfu safninu að henni látinni. Þótt skiltin og borðarnir hafi verið brennd á báli gleymskunnar, eru prýðisgóðar ljósmyndir Vilborgar heitinnar ágætur vitnisburður um þann tíma sem hún ljósmyndaði. Þar á meðal eru áhugaverðar myndir frá mótmælum vinstrimanna og herstöðvarandstæðinga á NATO-fundi í Reykjavík 24.6. 1968.

Eins og sjá má efst, var Grikkland mönnum hugleikið á þeim árum, þegar landið var í hers höndum. Fánanum væri einhver tilbúinn að veifa í dag í vanda Grikklands undir ESB-fasismanum. Meðal fyrrverandi sósíalista sem nú dýrka margir hverjir ESB væri þó líklega erfitt að finna marga sem telja prýði af þessum fána í ESB-glansklisjunni sem fests hefur á nethimnu þeirra. 

Fólk, sem til var í að færa ESB Ísland á silfurfati sem eins konar tryggingu í Icesave málinu, á víst mjög erfitt með að sýna Grikklandi stuðning í dag. Hefur þetta fólk svikið málstaðinn? Ja, sumt að því var reyndar ekki fætt, eða á bleyjualdrinum þegar þessi mynd var tekin. Hún sýnir göngumenn á leið til Hótel Sögu, þar sem NATO-fundurinn var haldinn.

Ísland fyrir Íslendinga. Þarna þekkjast ýmsir, m.a. Gísli Gunnarsson og Auðun H. Einarsson smíðakennari (sjá hér). Með þekkingu mína á þeim heiðursmönnum tel ég víst að þeir hafa meint annað með því en fólk gerir í dag enda Gísli kominn af fólki sem aðstoðaði gyðinga í nauð.

Skoðið skiltin: "ÍSLAND fyrir ÍSLENDINGA". Ekki þætti slíkt slagorð kórrétt í dag meðal þeirra sem mótmæltu NATO í júní 1968. Í dag myndu kannski framsóknarmenn bera slík skilti.  Maður getur líklega leyft sér að spyrja. Er tvískinnungur að leysa vinstrisinnaða Íslendinga upp? Mér sýnist það.

Gísli Gunnarsson prófessor emeritus, er einn helsti og heitasti stuðningsmaður byltingar Palestínumanna gegn Ísrael, þjóðríki gyðinga, og notar hann mestan tíma sinn nú orðið til að deila við og fræða menn um skoðanir sínar á því á fasbók sinni.  Gísli hafði sig mikið í frammi í mótmælunum gegn "Heimsvaldastefnu Bandaríkjanna", sem færðust frá Hótel Sögu til Háskóla Íslands, þar sem lögreglulið borgarinnar lét til skarar skríða gegn mótmælendum. Löggurnar tóku "þennan lýð" ekki neinum vettlingatökum eins og sjá má og, aumingja Gísli var færður í fangarútu með kverkartaki.

Komdu hérna væni. Gísli Gunnarsson sagnfræðingur og byltingarsinni fær að kenna á hrottaskap laganna varða.

Sjáið svo þessa mynd. Hún er frá mótmælum gegn NATO og tveimur skipum herafla bandalagsins í Sundahöfn árið 1979. Þar var fólk líka tekið með kverkartaki af sömu löggunum og höfðu sig frammi árið 1968,og fært í rútu löggunnar.

Fornleifur gamli telur sig þekkja vandræðagemlinginn á myndinni hér til hliðar, sem gerði sig líklegan til að kasta grjóti í herafla Atlantshafsbandalagsins tveimur mánuðum fyrir stúdentspróf sitt árið 1979. Útsendari CIA hjá Mogganum tók mynd af honum við söfnun steinanna. Þessi frumstæði ungi maður, sem var þó svo útsjónasamur að sleppa við að fara í rútuferð með löggunni, tilheyrði auðvitað rumpulýðnum í MH, þar sem hann eyddi tíma sínum þegar hann var ekki að plotta byltingar. Í Sundahöfn bar hann plastpoka með latínuglósum úr ræðum Ciceros í einni hendi og stein í hinni. Hann var upp frá þessum degi kallaður "Borgarskæruliðinn" (sjá frekar hér)

Menn telja að hann geymi enn vopn í skápum eða uppi á háalofti og sé brennuvargur í skrautgarði broddborgaranna. Menn spáðu því á sínum tíma, að hann gerðist meðlimur í Brigade Rossa. En sjá, allt tekur enda. Þessi hrokkinhærði æringi er nú hinn argasti stuðningsmaður Ísraelsríkis (sem hann var reyndar líka árið 1979 og fyrr) og skilur ekki þá sem kasta steinum gegn ofurafli en um leið styður hann vitaskuld ekki uppruna síns vegna hina skítlega möntru þjóðernissinna og sósíalista :"Ísland fyrir Íslendinga".  Hann telur að öll mótmæli séu holl. Þeir sem völdin hafa, hvar sem það er í þjóðfélaginu, verðskulda þau ekki alltaf. Ef ekki er hægt að bylta þeim, er þeim dauðilla við að það sé minnst á skítlegar aðferðir þeirra til að ná völdum eða komast í stöður. Slíkt verður að skrá og birta og leita réttar síns, en ekki bara berja á potta og pönnur, gaula og garga eins og menn tóku upp þegar brann við í bönkunum.

Fornleifur hefur ekkert á móti skoðunum þessa unga, villta manns, bara ef hann blandar sér ekki í fornleifamálin. Þar er nógu mörgum steinum safnað og kastað fyrir, svo ekki sé talað um tvískinnunginn, valdabaráttuna og keppnina um að komast í sjónvarpsfréttirnar með eins fjarstæðukenndar yfirlýsingar og mögulegt er.

Bendi ég áhugamönnum um fornleifafræði, byltingu og steina að bíða spennta eftir næstu færslu, sem fjallar um steina og fornleifafræði og verður greinin vitaskuld steinhörð og byltingarkennd ádeila.

Að lokum birti ég hér mynd af skælbrosandi andbyltingarmanni (lengst til hægri), sem mótmælti gegn þeim sem mótmæltu NATO árið 1968. Vilborg náði einnig mynd af honum. Þessi grallaralegi maður hefur svo um munar reynst vera áhugamaður um steina eins og fyrrnefndur menntskælingur í Sundahöfn, og tekið þátt í að búa til nýlegar fornleifar eins og frægt er orðið. Svo við ljúkum Alfa í sömu fánalitunum og Omega, þá er hann næstum því eins grískur og fáninn á efstu mynd. Kanelás hét hann, en kallar sig dags daglega Johnsen. Það vekur hins vegar meiri athygli mína, að mótmælin gegn NATO eru kölluð mótmæli í skrá Þjóðminjasafns sem birtist á Sarpi, en mótmæli Heimdellinga gegn mótmælum NATO deginum áður eru kölluð óeirðir og ólæti. Svona er nú margt skrítið í sarpinum.

Við lifum í pólitískum heimi

Sómi yrði af garðinum

Það er engum vafa undirorpið að þetta mannverki eru meðal heillegustu fornleifa sem varðveist hafa í Reykjavík. Hann yrði mikil bæjarprýði og ugglaust áhugaverður staður að skoða fyrir ferðamenn sem og bankastjóra Seðlabankans, frekar en hallir úr gleri, járni og steypu.

Mikil skömm og synd væri að varðveita garðinn aðeins að hluta til. Þessi garður sem forfeður sumra Reykvíkinga tóku þátt í að byggja er meðal mestu mannvirkja 20. aldarinnar á Íslandi.

Vonandi er, að græðgiskallar eyðileggi ekki þessar minjar með bílakjöllurum og Babelsturnum.

Nú verður Minjastofnun líka að standa sig, ekki síst Kristín Sigurðardóttir, forstöðumaður. Hún má ekki gefa eftir pólitískum þvingunum eins og hún hefur gert svo oft áður. Hér um árið þegar 1-2 einstaklingar áttu að sjá um minjavörslu þá sem 15-20 sjá um nú, þurfti Össur Skarphéðinsson ekki annað en að hringja sem ráðherra í settan Þjóðminjavörð og þusa, til að fara í kringum þjóðminjalögin. Kristín var fengin til að skrifa annað álit en ég hafði skrifað á staðsetningu sumarbústaðs apótekara, samflokksmanns Össurar og fuglaskoðara. Sumarhúsið var reist of nærri fornleifum og jafnvel ofan a þeim, sem og í trássi við náttúruverndarlög, og á einum fegursta stað landsins (sjá frekar hér).

Þó að faðir Stínu, Siggi Halldórs í ÁTVR, og frændur hafi aðeins leikið sér að bolta fyrir framan námuna þar sem mulið var grjót í hafnargerðina, verðum við að vona að hún valdi og afkasti einni almennilegri verndum fornminja í stöðu þeirri sem hún gegnir sem forstöðumaður Minjastofnunar Íslands.

Fyrir tíma garðs. Ljósmynd tekin á 19. öld.

Hafnargarðurinn verði varðveittur

Hótel Hörmung í Lækjargötu

Kallað hefur veið til samkeppni um hótelbyggingu sem á að gnæfa yfir Lækjargötunni. Vinningshafinn hefur skapað gráan og ljótan kassa. Þetta er með því ljótasta sem maður hefur séð í mörg ár.

Í bílageymslunni eða á hórubarnum Læknum í kjallaranum verður fornleifadyngja, þar sem haugafullir Japanar og Þjóðverjar geta dásamað snældusnúða og ryðgaðan nagla Landnáms-Ingós í kassa úr skotheldu gleri eða plasti, og síðan tekið landnámslagið í nefið.

Byggingin sem hefur verið valin fyrir Hótel Snældu er algjör hörmung og líkist mest skotbyrgi úr síðari heimsstyrjöld. Hin ljósa ímynd Lækjargötunnar verður algjörlega eyðilögð með þessu óeðli, jafnvel þótt menn ýti á glow-knappinn í photoshop á hugsýn arkitektafjandanna sem unnu keppnina.

Þetta monster, sem ætlunin er að reisa í Lækjargötu, verður ljótt minnismerki um "minjavernd" á Íslandi. Skömm og hörmung. Þetta verður að stöðva ef hægt er. Hvar er Simmi húsaverndari nú? Kannski er hann hluthafi?

Sjáið hér sum viðbrögðin á FB minni við hótelgarminum sem menn dreymir um til að mala evrur með.

Skammarleg vinnubrögð

Oft er fljótlega hægt að sjá, hvort gæði fræðigreina eru ásættanleg með því einu að athuga, hvernig farið er með heimildir. Ég læt mér jafnvel stundum nægja að skoða hvernig fornleifafræðingar og aðrir vitna í ritverk mín ef þau koma við sögu í vinnu annarra.

Oftast gera menn það siðlega og eftir gildandi reglum. En því miður hef ég upplifað annað. Þegar ég uppgötva vankanta á vinnu annarra þegar að mér snýr, er ég ekkert smeykur við að segja frá því. Ég hef t.d. greint frá því hvernig ungprófessor í HÍ í samvinnu við aðra gerði sig sekan um fræðilega óásættanleg vinnubrögð í tilraun sinni og annarra að gera skoðanir og niðurstöður mínar um aldur byggðar í Þjórasárdal að sínum (sjá hér).

Tilvitnanafúsk - Cambridge style?

Árið 2012 birtist greinin "The Roles of Pit Houses and Gendered Spaces on Viking-Age Farmsteads in Iceland" í hinu virta tímariti Medival Archaeology (56:2012) (sjá greinina hér) Ef tímaritið hefur áhyggjur á copyright-rétti greinarinnar, bendi ég þeim á að hafa samband svo ég geti sagt þeim frá gæðum greinarinnar sem þeir birtu. Það geri ég gjarna opinberlega á ensku og öðrum tungumálum.

Höfundur greinarinnar er Karen Millen (sjá mynd) og fjallar greinin um jarðhýsi og notkun þeirra. Í þessari annars áhugaverðri, en samt mjög ófullnægjandi grein með of mörgum fyrirframákveðnum tesum og vanþekkingu á því hvar jarðhýsi hafa fundist á Norðurlöndum, uppgötvaði ég, að vitnað var í mig. Þótti mér þetta afar undarlegt, því ég hef ekki hreyft svo mikið við þeirri frumtilgátu minni, að hugsanlega hafi fundist hluti af jarðhýsi á Stöng í Þjórsárdal. Það kemur aðeins fram í einni áfangaskýrslu minni frá 9. áratug síðustu aldar, og svo ekki meir, því ekki hef ég haft tök á því að rannsaka málið frekar. Nei, ekki var það nú hugsanlegt jarðhýsi á Stöng sem Milek ritaði um er hún vitnaði í ritverk mín í grein sinni um jarðhýsi.

Karen Milek fornleifafræðingur frá Kanada, sem starfar sem ungprófessor við Háskólann í Aberdeen, og segist sérhæfa sig í Íslandi, vitnar í stutta, 35 síðna, ljósritaða rannsóknarskýrslu (sjá ljósmynd neðar) sem ég skrifaði fyrir Vísindaráð árið 1991, eftir að ég hafði látið gera AMS kolefnisaldursgreiningar við Háskólann í Uppsölum með stuðningi frá Vísindaráði. Skýrslan var gefin Þjóðminjasafni Íslands, en ekki til þess að menn væru að klæmast á niðurstöðum hennar í bresku tímariti.

Karen Milek hefur m.a. fengið Ph.D. gráðu út á þessa grein sína við Háskólann í Cambridge. Slíka gráðu er hægt að fá þegar menn skrifa greinar sem innihalda gallaða og algjörlega innistæðulausa tilvísun í "upplýsingu" í skýrslu eftir mig sem ber heitið Kolefnisaldursgreiningar (AMS) á sýnum frá fornleifa- rannsóknum í Þjórsárdal.

Mér til mikillar furðu vitnar Karen Milek í atriði (sjá bls. 87) sem alls ekki er að finna í skýrslu minni sem hún þykist vitnar í. Hún er að fjalla um jarðhýsi að Gjáskógum í Þjórsárdal. Ég fjalla alls ekkert um þann stað í skýrslu þeirri sem hún vitnar í. Milek láist einnig að greina frá því, að ritverk mitt sé ljósrituð skýrsla til Vísindaráðs og tileinkar hana ranglega Þjóðminjasafni Íslands (sjá heimildaskrá í grein Mileks, bls. 129). Þetta síðasta atriði sýnir mér, að annað hvort hefur Milek aldrei haft skýrslu mína á milli handanna, eða að hún kann alfarið ekki með rétt mál að fara.

Ekki er nóg með að rangt sé vitnað í eitthvað sem alls ekki stendur í skýrslunni, sem höfundur þykist vitna í; Einnig er sagt að skýrslan mín sé frá 1989. Umrædd skýrsla er frá 1991 og kemur það mjög greinilega fram á kápu skýrslunnar innanverðri, sem og af fylgiskjölum sem birt eru í skýrslunni.

Þetta eru einstaklega sóðaleg og óvandvirk vinnubrögð, höfundi og háskóla hennar til lítils sóma. Vona ég að Karen Milek biðjist formlega og opinberlega afsökunar á þessu í athugasemdum hér fyrir neðan, sem verða opnar í 50 daga frá birtingu greinar minnar.

Það er einfaldlega ekki rétt með farið hjá kanadíska fornleifafræðingnum Karen Beatrice Milek. Í téðri skýrslu eftir mig, sem Milek hefur greinilega aldrei lesið, þar sem hún getur ugglaust ekki lesið íslensku eða önnur Norðurlandamál sér til gagns, stendur ekkert um Gjáskóga eða aldursgreiningu á 1104 laginu. En það segist hún vitna í. Hvernig hún leyfir sér að halda því fram í ritgerð sem hefur verið dæmd hæf sem hluti af Ph.D. gráðu, er mér óskiljanlegt. Það er vitaskuld vandamal háskólans í Cambridge, en fyrst og fremst vandamál Mileks og þeirra fornleifafræðinga á Íslandi sem fóðra hana með röngum upplýsingum í algjöru ólæsi hennar á íslenska menningarsögu og fornleifarannsóknir.

Eða bara íslenskar aðferðir?

Mig grunar auðvitað, hvaðan þessi meinloka hjá Karen Milek er komin og kann engan annan að nefna sem heimildamann hennar en Orra Vésteinsson, sem Milek hefur starfað með. Meðal annarra þakkar hún Orra fyrir aðstoð við gerð ritgerðar sinnar í Medieval Archaeology. Prófessor Orri hefur einmitt framið sams konar heimildamisnotkun á því sem ég hef ritað.

Milek gæti vitaskuld einnig hafa gert þessa villu án nokkurrar hjálpar. Margir aðrir Íslendingar hafa lesið greinina yfir og lánað í hana efni. Enginn þeirra hefur séð þessa yfirlýsingargleði fornleifafræðingsins og tilvitnun í grein sem ekki inniheldur upplýsinguna sem vitnað er í. Það er neyðarlegt.

Grein Mileks má vel vera hin besta smíð, fyrir utan soralega yfirreið á niðurstöðum mínum. Hún heldur því t.d. fram jarðhýsin hafi verið "dyngjur" kvenna, þar sem konur sátu og ófu og unnu með ull - þótt ekki vilji ég útiloka að karlar hafi einnig unnið slík störf. En í doktorsritsmíðum vitnar maður ekki í eitthvað sem ekki hefur verið skrifað, og heldur ekki rangt í það sem hefur verið skrifað. Ef það eru munnlega upplýsingar, ellegar bréf sem maður vitnar í, eru til reglur fyrir slíkar tilvitnanir.

Siðareglur

Að lokum leyfi ég mér að vitna í "siðareglur" Félags Íslenskra Fornleifafræðinga, sem ég er ekki meðlimur í m.a. vegna þess að siðareglurnar hafa verið brotnar svo oft gegn mér og öðrum, að ég tel þær vera tvískinnung og yfirskin fyrir siðleysi sem viðhefst í íslenskri fornleifafræði :

6. Fornleifafræðingum ber að sýna vinnu annarra fornleifafræðinga tilhlýðilega virðingu og mega ekki eigna sér verk þeirra eða hugmyndir.
7. Fornleifafræðingar skulu í starfi sínu forðast óheiðarleika og rangfærslur. Ekki skulu þeir vísvitandi leggja nafn sitt við neinar athafnir af því tagi og ekki heldur umbera þær hjá starfsfélögum sínum.

Vonandi munu erlendir fornleifafræðingar sem vinna á Íslandi, og sér í lagi þeir sem ekki eru læsir á íslensku, kynna sér þessar reglur og læra. Því þær eru ágætar ef maður heldur þær. Margir Íslendingar hafa víst aðeins lög til að brjóta þau (sjá hér hvernig prófessor brýtur siðareglur fornleifafræðinga).

Erlendir fornleifafræðingar á Íslandi

En verri dæmi eru til um siðleysi erlendra fornleifafræðinga á Íslandi. Eitt sinn börðust bandarískir fornleifafræðingar sem leyft hafði verið að vinna á Íslandi innbyrðis líkt og hafin væri ný Sturlungaöld. Heimtufrekur stóramerískur imperíalisti, Thomas McGovern að nafni, sem síendurtekið braut fornleifalög á Íslandi reyndi t.d. allt sem hann gat til að bola öðrum bandarískum fornleifafræðingum, t.d. Kevin Smith, burt úr rannsóknum á Íslandi. "Iceland was not big enough for other American Archaeologists than Tom McGovern" virtist vera mottóið.

Íslendingar sem hann taldi í vegi sínum fengu líka að kenna á miskunnarlausum redneck-aðferðum prófessors McGoverns við Hunter College, City University New York (CUNY). Ég var einn þeirra "heppnu" sem lenti í einelti McGoverns, eftir að ég uppgötvaði galla hans og atferli. Hann sagðist mundu sjá til þess að allir bandarískir styrkir sem færu í rannsóknir á Íslandi myndu verða sendir "to the Soviets". Það er önnur saga og verri en heimildafúsk. Meira og nánar um það síðar.

Í minningu Moussaieffs

Shlomo Moussaieff (1925-2015) er allur. Faðir Dorritar forsetafrúr lést í fyrradag og var borinn til grafar í gær. Tengdasonur hans á Íslandi, Ólafur Ragnar Grímsson, hélt ræðu honum til heiðurs í Jerúsalem.

Shlomo var forngripasafnari af Guðs náð. Fornleifafræðingar eru aldir upp í að líta niður á forngripasafnara, en ég hef ekkert á móti forngripasöfnurum, ef þeir miðla þeirri þekkingu sem einkasöfn þeirra geta veitt almenningi. Sum söfn geta það ekki einu sinni. Eins er til fyrirmyndar ef forngripasafnarar gefa eða selja söfnum mikilvæga gripi sem þeir hafa náð í.

Líklega hefur Ólafur Ragnar Grímsson nefnt áhuga tengdaföður síns á fornleifum í ræðu sinni. Ólafur er mikill áhugamaður um fornleifarannsóknir. Það hefur hann einu sinni sagt mér er hann heimsótti mig síðla kvölds í holu einni á Seltjarnarnesi, þar sem ég var að teikna jarðlög.

Á Íslandi gerðu menn hann að smyglara

Áhugi hatursmanna Ólafs á Íslandi var líka mikill á fornleifasöfnun tengdaföðurs hans og var reynt að gera lítið úr henni í blogggreinum og fréttum á Íslandi. Vitnað var í þessa klausu:

5.4 Recent confirmation of Dayan’s involvement in smuggling of antiquities is found in an interview held with Shlomo Moussaieff (on Moussaeiff see Shanks 1996:27–31). Moussaieff, a famous millionaire who divides his time between London and Israel, admitted that in the 1950’s he himself “smuggled gold and antiquities from Jordan to Israel”… but says “it is hard for me to depart from my antiquities, so I am not an antiquity-trader but a collector.” Until he left for London in 1963, Moussaieff, “through dealing with antiquities became acquainted with Moshe Dayan… I used his tender [vehicle] to transport antiquities. In return, I gave him antiquities. Sometimes we used to go to dig together” (Liebowitz-Dar 2001:26). (Sjá hér og hér)

Var  vitnað í grein eftir ísraelskan fornleifafræðing, afar norrænan í fasi, sem heitir Raz Kletter, og sem bjó síðast þegar ég vissi í Tallinn í Eistlandi. Kletter er ágætur fornleifafræðingur á mínum aldri sem ber virðingu fyrir fyrri kynslóðum af  "trúuðum" biblíufornleifafræðingum. Það er ekki í tísku í Ísrael í dag, og kannski ein af ástæðum þess að Kletter hefur ekki fengið embætti í heimalandi sínu.

Grein Kletters um Fornleifaáhuga Moussaieffs er áhugaverð og sýnir áhuga gyðinga í nýju ríki sínu á uppruna sínum. Vegna eftirfarandi klausu í grein Kletters var tengdaföður Ólafs Ragnars stillt upp sem smyglara  í íslenskum fjölmiðlum.  Það fannst mér afar ómaklegt. Ég tel hann hafa verið merkan karl.

Glerdiskur eftir glerlistamanninn Ennion, sem bjó í Sídon og síðar á Ítalíu á fyrstu öld eftir Krists burð. Í glerminjasafni Shlomo Moussaieffs.

Mikilvægur safnari

Shlomo Moussaieff var safnari upp á gamla mátann, eins og margir gyðingar eru ef þeir eiga eitthvað fé á milli handanna, en þar að auki var Shlomo stórfróður um trú, menningu og sögu  þjóðar sinnar, sem sæmir mönnum sem eru tengdafeður forseta á Íslandi. Shlomo hefur alltaf miðlað upplýsingum um gripi sína, sem sumir álíta að hafi verið um 60.000 að tölu. Hann hefur gefið sérfræðingum aðgang að safni sínu. Hann miðlaði einnig af þekkingu sinni til fyrir dómstólum, í málum gegn ósiðvöndum forngripafölsurum, sem hann hjálpaði yfirvöldum að koma upp um.

Shlomo var líklegast þekktastur fyrir safn sitt af innsiglum frá landinu helga. Bækur eins og Shlomo: Studies in epigraphy, iconography, history, and archaeology in honor of Shlomo Moussaieff, eftir Robert Deutch og Biblical Period Personal Seals in the Shlomo Moussaieff Collection eftir Robert Deutsch og Andre Lemaire eru eins konar biblíur í þeim fræðum.

Miðað við gott ævistarf Moussaieffs fyrirgefst honum að hafa þeyst um Jórdaníu á jeppa Moshe Dayans til að finna merka gripi um sögu Gyðinga. Það er víst ekki það versta sem gerst getur í þeim heimshluta, þar sem nú fer m.a. fram skipulögð eyðing fornminja og annað sem er mun verra.