Viðburður eða fyrirskipun?

Viðburður: Menningarlandslag hinnar ímyndunarveiku íslensku þjóðhverfu verður undirritað í dag - án vitsmunalegrar umræðu. Svo virðist sem farið sé að virða lýðræði og eðlilega akademíska umræðu að vettugi í skugga COVID-19 á Íslandi.

Í dag, 14. október 2020, verður undirrituð hvorki meira né minna en Friðlýsing Menningarlandslagsins Þjórsárdals. Í gær fékk ég "boð á viðburð" eins og það er kallað. Mér var fyrst tilkynntur þessi "viðburður" í gær, þó ég hafi manna mest rannsakað menningu Þjórsárdals fyrr á öldum.

Menningarlandslag fornra tíma er vandséð í Þjórsárdal. Byggð var þar mikil á mismunandi tímum en staðfræði rústa þar er að mestu komin til vegna tilgátusmíða eins ágæts fornaldarhyggjumanns á 19. öld sem var maður síns tíma. Greinilega á hann skoðanabræður á okkar tímum. En eins og menn vita margir vel, þá eiga tilgátur mjög auðvelt með að verða að heilögum sannleika á Íslandi. Þess vegna eru menn t.d. í sjóræningjaleik að leita að gersemum í skipi frá 17. öld sem er löngu farið í spað í Svörtum söndum landsins.

Hin hátíðlega undirritun í dag (viðburðurinn) kemur mér fyrir sjónir sem eitt af mörgum póstmódernístísku draumaverkefnum sem nú eru í tísku meðal margra fræðimanna á Íslandi. Það eru fleiri í sjóræningjaleik en fullorðnir ævintýramenn  með lausa skrúfu.

Undirritunarathöfnin í dag er víst ekkert annað en aðför að veruleika og sannleika. Það fer þó vissulega allt eftir því hvaða menningarlandslag á að samþykkja fyrir Þjórsárdal. Dalurinn, endilangur, hefur árlega og í mörg ár verið teppabombaður af sáningar- og áburðarflugvélum Landgræðslu Ríkisins.  Því er mikið af þeim gróðri sem í dalnum hefur dafnað á síðustu 30-50 árum nútímamenningarlandslag og óskhyggja um útlit á landi, sem í aldaraðir var örfoka vegna ofbeitar og uppblásturs, en einkum þó vegna virkni Heklu gömlu, eins virkasta eldfjalls í Evrópu.

Kristján Eldjárn þakkar gömlum manni sem kunni hið forna menningarverk að þekja söguna sneypudúk úr plasti. Myndin er tekin við byggingu Þjóðveldisbæjarins svokallaða í Þjórsárdal. Sagt er að Þjóðveldisbærinn falli vel að menningarlandslagi í Þjórsárdal, sem er mestmegnis steypa, gler og plast.

Undirritunin sem festir hátíðlega "menningarlandslag Þjórsárdals" var tilkynnt af Kristínu Sigurðardóttur undir mynd af svæðinu við Stöng í Þjórsárdal, þar sem uppgræðsluátak síðustu áratuga sést á rústasvæði Stangar. Síðan rannsóknir fóru fram þar fyrst fram árið 1939, en sér í lagi á síðustu 30 árum, hafa heimamenn með dyggum stuðningi frá  Landsvirkjun staðið í stórvirkri trjárækt við Stöng og annars staðar í Þjórsárdal. Sú rækt hefur ekkert tillit tekið til menningarminja eða menningarlandlags, nema þess sem menn sjá fyrir sér í einhverri þjóðhverfri draumsýn þjóðernishyggju eyjarþjóðar með minnimáttarkennd.

Plöntun trjáa við og í rústir á Stöng er brot á lögum og embætti Kristínar Sigurðardóttur hefur ekkert aðhafst til að koma þeim í burtu. Ég leyfi mér að halda því fram að forstöðukonan viti einfaldlega ekki hvað menningarlandslag er.

Tökum sem dæmi. Lítill Túngarður/gerði neðan við Stöng, sem enn sást, en að litlu leyti, á 9. áratug 20. aldar, þegar ég hóf rannsóknir á Stöng, er nú á kafi í gróðursettum trjám. Í gegnum tíðina hafa ferðamenn ekið yfir túngarðinn beint upp í hlað við yfirbyggðu rústina.

Það menningarlandslag sem einhvern tíma í fyrndinni hefur myndast við 2-300 ára byggð í dalnum, er lítt sjáanleg í dag.  Þess vegna er hálfhjákátlegt að sjá "undirritun á friðlýsingu á Menningarlandslagi" sem ekki er lengur til og sem menn hafa lagt sig í líma við að eyðileggja.

Nú er yfirlýsingagleði Kristínar Sigurdóttur varðandi Þjórsárdal ekki ný á nálinni. Eins og má lesa hér ætlaði hún sér að gera við rústir fyrir 700.000.000 króna. Sjá hér og hér. Fyrirhrunagóðærið ærði þennan embættismann eins og sjá má á þeirri lítillátu tölu sem varð til í heila hennar - sem lýsir Framsóknarmennsku hennar best. Síðar vildi hún láta reisa heila villu ofan á rústum (sjá hér), sem ekki hafa verið fyllilega rannsakaðar.

Meðan Sigmundur Davíð var eins konar fornminjaráðherra í hjáverkum, og enn kammerat í gamla þjóðernissinnaflokkunum Framsókn, var honum mikið hugað um menningarlandslag, og gerði sér að því er ég held fulla grein fyrir því hvað það er -  fyrir utan draumsýn um endurbyggð fornrar frægðar í endurgerðum húsa í þjóðerniskenndarhverfi í stóru þorpi á Suðurlandi, þar sem hann vildi reisa forna frægð í blöndu af Dresden og Disneylandi. En ef núverandi ráðherra Framsóknar leggur sama skilning í orðið og fyrrverandi flokksfélagi hennar gerði áður hann féll á svellinu á Tortólu, þá verður að rífa mest allan trjágróðu við Stöng í Þjórsárdal upp með rótum, því hann hefur komið til af manna völdu síðan 1939. 

En ef það er hins vegar menningarlandslag eftir 1939 það sem friðlýsa á, þá er auðvitað líka hægt að friðlýsa spor eftir bifreiðar utan vegslóða og önnur glæsileg stórverk mannanna á 20 og 21 öld í Þjórsárdal.

Efri myndin var tekin á Stöng sumarið 1939 er fornleifarannsóknir voru nýhafnar. Ekki ber mikið á birkinu árið 1939, en loðvíðir óx á Stöng eins og í dag. Neðri myndin var framleidd þegar forstöðumaður Minjastofnunar vildi reisa þar villu þegar hún var búin að gera sér ljóst að 700.000.000 áætlunin sem gerjaði í höfði hennar væri út í hött. Þá skein sól úr norðri. Nú er því allt kafloðið af manna völdum. Það er auðvitað menningarlandslag ef eitthvað er það - menningarlandslag þjóðhverfu og eyjaþjóða-minnimáttarkenndar. Hvítþvo átti ofbeitarsyndir aldanna og eyðileggingu máttarvaldanna - og nú á að selja ferðamönnum hið "nýja Ísland" í rómantísku ljósi.

 

Með árlegum teppasprengingum með áburði úr flugvélum hefur  tekist að skapa aðra mynd af Þjórsárdal, sem sögulaust fólk ímyndar sér að sé menningarlandslag. Allt grær vel, eins og sést á þessari mynd sem tekin var nýlega úr dóna-rellu yfir Þjóðveldisbænum við Búrfell, sem er draumsýn óeðlilegrar þjóðhverfu (etnócentrisma), reist inn í  menningarlandslag 20. aldar með steinsteypu og plastmottum (sjá í greininni Plastöldin í Þjórsárdal). Síðar var reist var kirkja við Þjóðhverfubæinn, og er þar dyggilega logið að ferðamönnum að sú bygging byggi á niðurstöðum fornleifarannsókna. Þær voru reyndar virtar að vettugi og hringlaga kirkjugarður settur þarna líka, þó svo að enginn slíkur hafi fundist við fornleifarannsóknir á Stöng, sem endurgerðin er sögð byggja á. Meira um kirkjuna við Þjóðveldisbæinn hér.

Lilja Dögg Alfreðsdóttir undirritar í dag og innsiglar algjörlegt tilgangsleysi embættis Kristínar Sigurðardóttur sem líklega/vonandi er komið á lokapunkt vegna aldurs hennar. Hún er orðin álíka gömul og elsta menningarlandslag í Þjórsárdal.

Er ekki hægt að finna sér eitthvað hentugra og viturlegra fyrir ráðherra til að fegra sig með fyrir komandi kosningar, en friðun á ómenningarlandslagi, sem er rutt í gegn með pennastriki á hænupriki án vitrænnar umræðu og sérfræðiþekkingar?  Cóvið, veirusýkingin sem nú herjar á öll byggð ból, er greinilega notað á Íslandi, líkt og í sumum öðrum "lýðræðisríkjum", til ryðja málum í framkvæmd án umsagnar og hugsunar í skugga sjúkdómshamfara. Ljótt er það, en satt.

Viðburðurinn í dag fær aðeins brot úr grímu Forngríms; þann hluta sem sýnir fyrirlitningalegt glott Gríms ins forna. Brosið er heldur stíft Framsóknarbros en hefur verið litað til vara í tilefni dagsins, þegar hópur kvenna stundar ólýðræðislega hyllingu á sjálfum sér í starfslok og fyrir kosningar.

 

Sigmundur lögleysa

Nú er komið í ljós, að svo óeðlilega hafi verið staðið að gerð fýsileikaskýrslu Capacent og lagafrumvarps í tengslum við það varðandi fyrirhugaðan samruna Þjóðminjasafns og Minjastofnunar (sjá hér í færslu Fornleifs í gær), að brotin hafa verið lög landsins. Sigmundur Davíð forsætisráðherra, sem einnig vill vera minjaráðherra, og samstarfskona hans á Þjóðminjasafni virðast alls ekkert siðgæði hafa.

Framkvæmdastjóri Minjastofnunar, dr. Kristín Sigurðardóttir, sem sat í stýrihóp þeim, hvers vinnu Capacent byggði skýrslu sína á, fékk ekki skýrsluna fyrr en sl. mánudagskvöld (22. febrúar) eftir að skýrslan var kynnt fyrir starfsmönnum Þjóðminjasafns í fyrirlestrarsal safnsins. Minjastofnun sendi þá þessa stuttu en ódagsettu yfirlýsingu þann. 22. febrúar.

Nú er lagafrumvarpið, sem talað var um í skýrslunni, einnig komið í loftið, og greinilegt er að stýrihópurinn hefur ekki komið að því verki. Margrét Hallgrímsdóttir þjóðminjavörður hefur greinilega fengið að skrifa einræðisyfirlýsingu sína ein og óstudd.

Hér er SDG hugsanlega búinn að fá sér Virtual Antiquarian og gefur fimm daga (og tveggja vinnudaga) frest til að gera athugasemdir við lagafrumvarpið. Ég tók mér rúmar 20 mínútur í að sjá að frumvarpið er veruleikaskert spil Margrétar Hallgrímsdóttur og Sigmundar Davíðs, þar sem niðurstöður hafa verið ákveðnar fyrirfram.

Hvað er frestur?

Svo er gefinn frestur!, til að skila athugasemdum við frumvarpið sem sumir hagsmunaaðilar fengu ekki fyrr en í gær, 24. febrúar. Fresturinn er til 29. febrúar.

Hvers konar stjórnskipulag er eiginlega á Íslandi? Er frumstætt fólk, illa gefið og ósiðmenntað við völd? Ég fæ ekki séð annað. Það er logandi klárt.

Þetta ferli er eins og í landi þar sem glæpalið stjórnar. Isis gefur jafnvel lengri fresti áður þeir skera á háls. Putin er "large" í samanburði við þessa íslensku nánaglaóstjórn.

Þessi lagafrumvarpstillaga er ríkistjórn landsins til háborinnar skammar og starfshættir þjóðminjavarðar ættu að kalla á brottvikningu hennar úr starfi, nú þegar. Konan er að mínu mati óhæf til starfans - til annars en að valda usla og leiðindum, og það jafnvel fyrir utan Þjóðminjasafnið.

Þetta er orðinn svo mikill farsi og forsætisráðherra til vansa að nú verður stjórnarandstaðan öll að taka í taumana og kynna sér þetta mál og stöðva lögleysuna. Sjálfstæðisflokkurinn, sem mestan þátt átti í að Fornleifavernd Ríkisins og síðar Minjastofnun Íslands varð til og málaflokkur sem Þjóðminjasafn gat aldrei valið var settur á hendur hæfara fólks sem gerði betur, verður einnig að stöðva sorgarleikinn.

Þetta rugl í forsætisráðherra og nánasta samstarfsmanni hans, Margréti Hallgrímsdóttur, verður að koma í veg fyrir. Afturhvarf til óstjórnarinnar á Þjóðminjasafni fyrir aldamót (að undanskildum stjórnarárum Guðmundar Magnússonar á Þjóðminjasafninu) væri óbærilegt. En það gerist með þessum furðulega samruna sem öllum vélum Margrétar og Sigmundar er stímt á. Brátt falla þó vígin.

Að varðveita eða ekki að varðveita

Eitthvað virðast boðskiptin milli verktakafyrirtækisins með mikil- mennskubrjálaða nafnið "Fornleifastofnun Íslands" og hins duglitla ríkisbákns Minjastofnunar vera slök. Það vita þó allir í fornleifageir- anum, að dr. Adolf Friðriksson hjá FÍ og Kristín Sigurðardóttir hjá MÍ hafa lengi eldað grátt silfur, öllum í stéttinni og ráðuneytunum til ama og leiðinda. Þetta er líklega bara ný senna í gamalli og leiðinlegri sögu sem þau hjúin hafa mest sett mark sitt á.

Finnst Fornleifi einnig skondið, að umsjónamaður rannsóknarinnar í upphafi, Lísabet Guðmundsdóttir, sé hvergi nefnd á nafn í fréttum síðustu vikna. Má hún ekki tjá sig við fjölmiðla lengur?

En eins og fornleifafræðingum er enn ljóst, þá er ekkert öruggt með aldur skálans sem nú er fundinn. Skrítið finnst mér, að talað sé um landnámsrúst, þegar ekki liggja fyrir nákvæmar aldursgreiningar. Að aldursgreina út frá bogadregnum veggjum er ekki góð aðferð og ekki nákvæm, því bogadregnir veggir eru notaðir í svo langan tíma. Enn síðri til tímasetninga eru snældusnúðar (eins og fyrr var rakið).

Það er um að gera að flytja gamla Iðnskólann upp á Árbæ. Undir honum og gengt honum á bílastæðinu eru ugglaust frábærar minjar sem ég tek að mér að rannsaka ef menn vilja. Þar stóð miklu síðar hús sem brann árið 1967 meðan að Flosi Ólafsson bjó í húsinu. Ekki svo að skilja að það hafi verið Flosi sem stóð fyrir brennunni. Hann var í Þjóðleikhúsinu. Svo verður hægt að hafa kaffistofu, ráðstefnusal og sýningu í forna Iðnaðarbankanum, sem hvað byggingarlist varðar er eitt besta dæmi um hreinræktaðan kúbisma sem við höfum á Íslandi. Arkitektinn hafði sykurmola á Hressingarskálanum sem fyrirmynd.

Svo er ugglaust komin upp erfið staða fyrir Kristínu Sigurðardóttir hjá Minjastofnun, þótt hún hafi alltaf verið þjónkunargjörn undir fólk sem á kapítalið og sem stjórnar ferðamannaiðnaðinum. Kapítalið er nefnilega einnig farið að tala um gríðarstóra landnámssýningu á einhverju sem kannski er frá landnámsöld og kannski síðar. Við verðum bara að hafa í huga, að ferðamenn sem skoða Landnámssýninguna + Lækjargötuskálana munu stefna íslenskum yfirvöldum fyrir formalínseitrun eftir dvöl á íslandi. Ég hef heyrt um fólk sem fær ofnæmiseinkenni á húð eftir að hafa heimsótt Landnámssýninguna.

Það er vandasamt verk að varðveita skálarústir. Það kostar allt að 700.000.000 krónum á rúst, ef ekki meira. Það verðlag var ákveðið af sjálfri Kristínu Sigurðardóttir hér um árið og hefur örugglega hækkað. Sel það ekki dýrara en ég keypti það í grein sem kallast 700.000.000 króna rúst sem og í þessari grein.

Minni ég hér með Kristínu Sigurðardóttur á, hve dýr eru Drottins verk, ekki síður en mannanna.

Ákvörðun um minjar ekki verið tekin

Samráðsfundur með fornleifafræðingum

 

Þar sem fleiri lesa Fornleif en heimasíðu Minjastofnunar Íslands (sem upphaflega var á pólsku), leyfi ég mér að minna á mikilvægan fund, sem er á morgun í Þjóðminjasafninu, en sem fyrst var auglýstur á vefsíðu Minjastofnunar Íslands í gær, 2. apríl. Tveggja daga fyrirvari, íslensk stjórnsýsla lætur ekki að sér hæðast. Líklega hefur skrifstofustjóri Menningararfsskrifstofu forsætisráðherrans fyrirskipað mönnum að gleyma ekki þessum fundi, nú þegar skorið verður við nögl í fornleifamálum.

Minjastofnun Íslands og Þjóðminjasafn Íslands boða til samráðsfundar með fornleifafræðingum. Fundurinn verður haldinn þann 4. apríl kl. 10-12 í fyrirlestrasal Þjóðminjasafnsins. Meðal þess sem fjallað verður um er: Reglur um veitingu leyfa til fornleifarannsókna, leiðbeiningar um umhirðu gripa á vettvangi, og reglur Þjóðminjasafns Íslands um afhendingu gagna og gripa. Gagnlegt er að efna til samtals um þessi mál til að tryggja sem bestan árangur og varðveislu þeirrar þekkingar sem fornleifarannsóknir skapa. Við hvetjum alla hagsmunaaðila til að taka þátt.

Ég ætla að vona að þessi mál séu komin í lag. Þjóðminjasafnið eyðilagði eitt sinn forngripi frá Stöng í Þjórsárdal, svo ég ber ekki allt of mikið traust til safnsins (sjá hér). Forstöðumaður Minjastofnunar Íslands, sem átti sem starfsmaður Þjóðminjasafnsins að sjá um forvörslu gripanna frá Stöng, vill nú ólm byggja stórhýsi fyrir 700.000.000 króna yfir rústirnar á Stöng, þó slíkt stangist á við lög. Fornleifarannsóknum er nefnilega ekki lokið á Stöng, þó svo að þeir sem eigi að verja menningararfinn dreymi um nærri milljarða króna framkvæmdir. 

Hér er önnur saga af forvörslu á Þjóðminjasafninu.

Þingsályktunartillaga fyrir þá sem veggfóðra með Kjarval?

Nýverið var sett fram þingsályktunartillaga http://www.althingi.is/altext/143/s/0499.html sem er ætlað að stefna stigu við málverkafölsunum.

Gott og vel. Ég þurfti ekki að lesa tillöguna lengi til að sjá, að hún ber fyrst og fremst hag þeirra fyrir brjósti sem hafa látið snuða sig með því að kaupa fölsuð málverk.  Á annarri blaðsíðu tillögunnar kemur þessi setning eins og skrattinn úr sauðaleggnum, en hún skýrir nú margt:

"Nokkrir einstaklingar urðu og fyrir verulegu fjárhagslegu tjóni vegna kaupa á fölsuðum myndverkum. Þessari þingsályktunartillögu er stefnt gegn slíkum svikum og því leggja flutningsmenn áherslu á að embætti sérstaks saksóknara, sem fer með efnahagsbrot, taki þátt í þeirri vinnu sem tillagan mælir fyrir um."

Einn af þeim sem ber fram tillöguna er Vilhjálmur Bjarnason fjárfestir og fjármálasérfræðingur. Það leitar vissulega að manni sú spurning, hvort Vilhjálmur hafi talist til þeirra mörgu vel stæðu Íslendinga sem ekkert vit höfðu á list, en sem  keyptu hana í metravís í góðærinu til að betrekkja stofuveggina hjá sér.  Ég læt spurningunni ósvarað, því mér finnst tillagan öll full af ósvöruðum spurningum.

Eins finnast mér kjánar, sem í einhverjum snobbeffekt keyptu allt sem þá langaði í, án þess að hafa nokkurt vit á því sem þeir keyptu, sjálfir bera ábyrgð á slíkum mistökum. Slíkir einstaklingar eru ekki listasöfn. Aðalatriðið er að listasöfn landsins séu ekki að sýna falsaðan menningararf, alveg sama hvað hann er gamall.  

Þessu er t.d. haldið fram í þingsályktunartillögunni:

" Ótvírætt virðist að á 10. áratug síðustu aldar hafi talsverður fjöldi falsaðra myndverka verið í umferð á Íslandi og gengið þar kaupum og sölum. Hefur verið sett fram sú tilgáta af fagmanni, sem þekkir vel til íslenskrar myndlistar og myndlistarmarkaðarins hér, að allt að 900 fölsuð myndverk (málverk og teikningar) muni hafa verið á sveimi hérlendis á þessum tíma."

Ég tel víst að fagmaðurinn sem nefndur er hér sé Ólafur Ingi Jónsson forvörður (sjá hér og hér). Þó svo að ég trúi því fastlega að fölsuð málverk hafi verið í umferð og sannanir séu fyrir því, þá hef ég því miður enn ekki séð neitt birt á riti eftir Ólaf, t.d. ítarlegar rannsóknir hans, sem rennt get stoðum undir þá skoðun hans að 900 fölsuð myndverk hafi verið á sveimi.

Mér þykir einfaldlega ekki nægilega undirbyggð hin fræðilega hlið þessarar þingsályktunartillögu, sem mest ber keim af því, að þeir sem keypt hafa svikna list vilji fá hið opinbera til að setja gæðastimpla á verkin. Að mínu mati á slíkt aðeins við um verk í opinberri eigu. Ríkisbubbarnir, sem jafnvel höfðu Kjarval á klósettinu heima hjá sér, verða sjálfir að bera ábyrgð á gerðum sínum og fjárfestingum.

 

Hins vegar er það hlutverk lögregluyfirvalda og hugsanlega nefndar sérfræðinga að rannsaka mál sem koma upp um falsanir. Meira er ekki hægt að gera. Og svo mætti Ólafur forvörður birta rannsóknir sínar, svo fólk í kaupshugleiðingum geti hugsanlega varað sig, ef það hefur aðeins peningavit en enga þekkingu á list eða annarri menningu.

Lokaorð tillögunnar eru: "Hin mikla áhersla á þekktan og ósvikinn uppruna menningarminja er tiltölulega ný í sögunni en nýtur engu síður víðtækrar viðurkenningar sem ein af höfuðforsendum þess að slíkar minjar þyki tækar til varðveislu. Skal í því sambandi nefnt að Mennta-, vísinda- og menningarstofnun Sameinuðu þjóðanna, UNESCO, gerir það að ófrávíkjanlegri kröfu fyrir því að menningarminjar fái sæti á heimsminjaskrá að þær séu ófalsaðar og sömu kröfu gera lista- og minjasöfn á Vesturlöndum til safnkosts síns."

Þetta er greinilega skrifað af einhverjum, sem ekkert þekkir til heimsminja (ég hélt nú annars að Katrín Jakobsdóttir vissi meira í sinn haus). Heimsminjaskrá telja ekki einstök málverk eða einstaka gripi. Heimsminjar, menningarlegar eða náttúruminjar, eru heildir. Vissulega verða söfn að gera þá kröfu að safnkostur þeirra sé ófalsaður. En á Íslandi hefur það því miður ekki talist nauðsynlegt. Þrátt fyrir að fleiri rannsóknir og álit sérfræðinga sýni að það séu falsaðir gripir í silfursjóði í Þjóðminjasafni Íslands, heldur safnið áfram að sýna sjóðinn sem silfursjóð frá Víkingaöld, eins og ekkert hafi í skorist, jafnvel þrátt fyrir alvarleg vandamál í danskri skýrslu um sjóðinn og þrátt fyrir sérfræðiálit í nýlegri útgáfu með greinum frá Víkingaráðstefnunni sem haldin var á Íslandi sumarið 2011.

Í einni af bókum langalangafa míns sáluga, Iszëks, sem ég nefndi um daginn, fann ég þessa frábæru mynd frá Louvre frá miðri 18. öld sem er efst í þessari grein. Einu sinni var sumt af því sem þar fór fram ekki talið til falsanna. Þarna voru menn bara að kópíera. Síðar uppgötvuðu óprúttnir náungar að hægt var að plata peninga út úr þeim sem vildu eiga da Vinci, Gainsborough eða jafnvel Kjarval. Þetta er spurning um framboð og eftirspurn. Því fleiri vitleysingar, því betri sala.

Sólin skín úr norðri

 

Kristín Sigurðardóttir forstöðumaður Minjastofnunar Íslands auglýsir enn ruglingsleg áform sín um að reisa suðræna villu ofan á órannsakaðar rústir á Stöng í Þjórsárdal. Nú síðast í fréttum RÚV.

Greinilegt er að Kristín, sem allra mest ber ábyrgð á hinum alræmda skrípaleik kringum Þorláksbúð, er til í enn eina vitleysuna. Síðan Kristín fékk upphaflega hina æringjalegu hugdettu sína (og annarra) um að nota 700.000.000 króna í endurbætur á Stöng (sjá hér, hér og hér) hefur verið haldin hugmyndasamkeppni um skýli yfir rústina. 

Vinningstillagan fyrir nýtt skýli á Stöng er algjörlega út í hött og er miklu verri lausn en það skýli sem nú er yfir Stöng. Vinningstillagan var svo forkastanlega vitlaus, að ein tillögumynd þeirra sem unnu samkeppnina sýnir sýn að Stöng, þar sem sólin skín úr heiði eins og á póstkorti - en úr norðri.

Á engu stigi mála hefur Kristín Sigurðardóttir haft samband við mig, en ég hef rannsakað rústir á Stöng meira en nokkur annar. Þessi vinnubrögð hjá forstöðumanni Minjastofnunar eru forkastanleg og sína dómgreindarleysi og einhvern persónulegan brest, jafnvel einhvers persónulegt hatur í minn garð. Forstöðumaður Minjastofnunar, sem á að fylgja lögum um minjavernd, brýtur þau hér vegna þess grafhýsis sem hana dreymir um að reisa yfir vinnubrögð sín.

Í fréttinni á RÚV í gær upplýsir Kristín Sigurðardóttir, að rústin að Stöng sé að eyðileggjast. Hún talar um skýlið sem nú er yfir Stöng sem það eina sem byggt hefur verið. Það er eins og margt annað í máli Kristínar eintóm þvæla.

Sjáið hins vegar myndirnar með fréttinni á RÚV. Rústin hefur greinilega aldrei verið í betra ásigkomulagi. Þakka ber það viðgerðum sem gerðar voru á 10. áratug síðustu aldar, sem aldrei var lokið almennilega við m.a. vegna skussaháttar Kristínar Sigurðardóttur þegar hún var yfir Fornleifavernd Ríkisins. Nú sé ég hins vegar að búið er að klæða rústina í framhaldi af því sem gert var árin 1994-96, en ekki var það gert í samvinnu við þá sem það verk unnu.

Kristín talar um vandann af hrossum í rústinni. Þetta er ekki nýtt vandamál og var t.d. greint frá því hér, í greinargerð sem ég sendi Fornleifavernd Ríkisins um árið um fyrri viðgerðir á Stöng. Á þeirri stofnum, sem nú hefur verið lögð niður, var Kristín yfirmaður, og svaraði þegar hún stjórnaði þar aldrei athugasemdum mínum um ruglingsleg áform sín á Stöng, að mér forspurðum. Þurfti ég að fá Úrskurðarnefnd um Upplýsingamál til að hjálpa henni við að upplýsa um málið  (Sjá hér).

 

Kristín Sigurðardóttir er mjög hrifin af sólarpöllum og útsýnisþökum. Undir draumasólarpalli hennar, austan skálarústarinnar yngstu, mun kirkjan og kirkjugarðurinn á Stöng hverfa og flata þakið yfir rústinni mun aldrei bera þann mikla snjóþunga sem í sumum árum getur orðið Þjórsárdal. Hvernig á að leiða vatn frá slíku þaki,  sem er á stærð við körfuboltavöll?

Kristín greindi ekki frá því í fréttunum í gær, að nýja suðræna villan og pallarnir, sem alls ekki henta sem vörn fyrir rústina vegna hins mikla, flata þaks (sem mun ekki þola snjóþungann og regn, sem arkitektarnir gera augsýnilega ekki ráð fyrir), mun koma í veg fyrir frekari rannsóknir mín á kirkjurúst, kirkjugarði og smiðjurúst. Þessar rústir hef ég haft löngun til að ljúka rannsóknum mínum á. Nú kemur Kristín Sigurðardóttir endanlega í veg fyrir það með áformum um að reisa þetta glapræði ofan á rústirnar. Kristín Sigurðardóttir hefur alltaf ætlað sér að eyðileggja rannsóknaráform mín á Stöng og hefur vísvitandi greint rangt frá rannsóknarniðurstöðum þar á alls kyns skiltum sem hún hefur komið fyrir á Stöng.

Margar tillögur að skýlum fyrir Stöng í Þjórsárdal voru betri en sú sem hreppti 1. verðlaun í samkeppninni (sjá hér). 1. verðlaunin gætu hentað vel yfir rústir í S-Evrópu. Best þótti mér tillaga Arnars Birgis Ólafsson landslagsarkitekts, sem því miður er gerð mjög slæm skil í greinargerð samkeppninnar. Lokaverkefni Arnars í námi sem landslagsarkitekt í Kaupmannahöfn var frágangur rústa á Stöng og hönnun skýlis. Hann hafði fyrir því að hafa samband við þann aðila sem rannsakað hefur á Stöng í Þjórsárdal. Það hefur greinilega verið talið honum og tillögu hans til lasts. Hinir arkitektarnir sjá vart sólina fyrir sjálfum sér í sínum tillögum, ef hún skín þá ekki beint úr norðri eins og hjá þeim sem 1. verðlaun hrepptu. Meirihluti tillagnanna er vart gerlegur líkt og vinningsverkefnið.

Ætlar fornleifaráðuneyti Sigmundar Davíðs virkilega að setja peninga í óúthugsuð verkefni, þar sem lög eru brotin með því að byggja nýbyggingu ofan á órannsakaðar rústir, og þar sem nýbyggingin hylur rústir og kemur í veg fyrir rannsóknir?  Á ekki að hlusta á þá sem best þekkja til aðstæðna á Stöng áður en lagt er út í slík verkefni?

Ég vona að Sigmundur Davíð setji frekar fjármagn í rannsóknir á Stöng, svo mér takist að ljúka þar rannsóknum áður en Kristín Kristín Sigurðardóttir eða eftirmaður hennar fær svo að byggja grafhýsi sitt ofan á friðaðar minjar. 

En í landi, þar sem sólin skín úr norðri, er víst hægt að komast upp með hvaða vitleysu sem er. Ég er vonlítill um að tekið verði tillit til fornleifanna, þegar þjónkun við ferðamennskuna er talin áhugaverðara viðfangsefni en vitneskja um fornleifarnar. Einssýnt þykir mér því að Kristín Sigurðardóttir hafi, með því að halda fornleifafræðingum með Þjórsárdal sem sérsvið fyrir utan áform um úrbætur á Stöng, sett lokapunktinn yfir rannsóknum á Stöng með hjálp RÚV. 

Nú vona ég bara að Sigmundur Davíð stöðvi loftkastala Minjastofnunar og kynni sér málið, áður en fé verður dælt í hreina vitleysu. Það er of dýrt fyrir Íslendinga.

»Allt út af einhverjum helvítis steini«

segir kona Íslendings, sem handtekinn var fyrir að hafa meintar fornminjar með í tösku sinni við brottför frá flugvellinum í Antalya á Tyrklandi sl. föstudag. Henni er vitanlega mikið niðri fyrir.

Reyndar eru svona dags daglega ekki seldar fornminjar á mörkuðunum við rústasvæðin í Perge og Aspendos, þar sem þau hjónin hljóta að hafa verið. Þetta hlýtur því að vera einhver stór misskilningur. Í Perge sitja oftast konur og selja perlur og leirmuni, og ef þær væru byrjaðar að selja ekta rómverskar styttur á 80€ væri líklega eftir því tekið.

Vill maður láta virða sín eigin lög, verður maður að virða lög í þeim löndum sem maður heimsækir.

Það hendir þó á stundum, að ferðamenn eyðileggi fornleifar eða taki með sér minjagripi sem þeir vita stundum ekki að eru fornleifar. Það eiga allir heilvita einstaklingar að vita, að maður á ekki að gera - jafnvel þeir sem koma frá löndum eins og Íslandi, þar sem Fornleifavernd og Minjastofnun leyfa byggingar hugarórabyggingar og suðrænar villur ofan á fornleifum og Þjóðminjasafnið týnir forngripum.

Upplýsingamiðill ferðamálayfirvalda í Tyrklandi www.goturkey.com, sem flestir lesa vitanlega ekki, vara menn einnig greinilega við því að kaupa fornleifar, og þar er fólki ráðlagt að hafa kvittanir á reiðum höndum fyrir kaupum á listmunum. Tyrkir hafa víst ekki enn gert sér grein fyrir því að ólæsi er líka mikið í öðrum löndum. Margir hafa víst lent í ströngu eftirliti Tyrkja á þessu sviði. Sjá hér

Í Tyrklandi er þjófnaður á fornleifum og ólögleg sala þeirra greinilega mikið vandamál, sem Tyrkir virðast helst vilja stöðva með því að stinga (blásaklausum) bláeygum útlendingum sem finna eða kaupa fornleifar í steininn. En það hendir einnig á stundum að útlendingarnir taka eitthvað með sér sem þeir finna og borga ekki fyrir.

Vonandi leysist úr máli Íslendingsins sem langaði í rómverska styttu fyrir 80 evrur, sem verður nú að teljast frekar ódýrt. En á Tyrklandi er fólk fátækara en Íslendingar í Svíþjóð. 

Er Minjastofnun Íslands spilavíti ?

 

Nýlega var sett á laggirnar ný stofnun á Íslandi. Minjastofnun Íslands, sem sett er saman úr Fornleifavernd Ríkisins og Húsavernd Ríkisins. Í morgun sá ég auglýsta stöðu arkitekts við stofnunina, sem ég skoðaði, og athugaði þá hvort Minjastofnun var komin með nýja heimasíðu. Mig langaði að athuga hvort fyrrum forstöðumaður Húsaverndar Ríkisins hefði sagt upp störfum, en hann er arkitekt og einn þeirra sem sótti um stöðu forstöðumanns Minjastofnunar, en fékk ekki.

Stofnunin er komin með vísi að heimasíðu undir www.fornleifavernd.is, allbreytta frá þeirri fyrri. Ég leitaði einnig að upplýsingum um Stöng í Þjórsárdal og verkefni sem Fornleifavernd sáluga efndi til um Stöng í fyrra. Jú upplýsingarnar voru þar, en meira til mér til mikillar undrunar. Þegar ég leitaði að Stöng. Komu greinilega upp upplýsingar um póker, Kasíno og rúllettu á pólsku og ensku.

Þetta þótti mér afar furðulegt og hrindi í Minjastofnun og bað ritarann þar að leita að Stöng í Þjórsárdal á heimasíðunni og sá hún þá hvers kyns var. Lét hún Kristínu Sigurðardóttur yfirmann stofnunarinnar hafa mig í símann og hún varð vitaskuld líka undrandi, því póker og vefspilavíti held ég að sé ekki skemmtun sem dr. Kristín stundar, svo ég viti.  Kannski smá rúllettu? Nei, ekki held ég það.

Mér og öðrum, sem ég ef sýnt þetta, þykir nokkuð ljóst, að annað hvort er sá sem er að byggja upp þessa heimasíðu Minjastofnunar spilafíkill með mikla pólskukunnáttu, eða að einhver hefur brotist inn á heimasíðu stofnunarinnar og verpt þar einhverjum fúlum eggjum.

Þetta verður auðvitað að rannsaka, þótt það verði ekki beint fornleifarannsókn. En ég gef lesendum mínum hér tækifæri á að sjá þessa „nýju þjónustu" á pólsku sem mætti halda að Minjastofnun sé farin að veita. Kannski væri póker ágæt leið til að fjármagna þessa nýju stofnun? Menn þurfa auðvitað á einhvern hátt að fjármagna 700.000.000 króna verkefnið á Stöng.

Skoðið skjámyndirnar betur  með því að klikka á myndirnar

Af félagslegu lýðræði meðal íslenskra fornleifafræðinga

 

Í síðustu færslu gerði ég athugasemd við drög að nýjum reglum sem Þjóðminjasafnið vinnur að um afhendingu gripa til safnsins. Mig hafði ekki órað fyrir því að saklausar athugasemdir mínar skyldu hafa í för með sér hótanir um limlestingar og heimsóknir leigumorðingja.

Þar sem ég fékk þessi drög til umsagnar frá félagi sem ég er meðlimur í, Fornleifafræðingafélagi Íslands, þá sendi ég athugasemd mína til félagsins og reyndar til allra félagsmanna. Þar fyrir utan birti ég athugasemdir mínar á Fornleifi í gær.

Mér var sagt af formanni félagsins, að athugasemdum mínum yrði bætt inn í athugasemdir félagsins. Fundurinn var svo haldinn í gær á Fornleifafræðistofunni á Ægisgötu í Reykjavík, sem dr. Bjarni Einarsson rekur. Í bítið í morgun fékk ég svo athugasemd félagsins, en sá hvergi það sem ég hafði til málanna að leggja. Ég innti formann félagsins eftir því í dag og hann greindi mér frá því að hann "hefði ekki alræðisvald" og að meirihlutinn hefði verið á móti því að bæta athugasemdum mínum við.

Ekki nóg með það, „reyndir félagar" í Fornleifafræðingafélaginu, svo notuð séu orð formannsins, félagskap sem ég hef verið félagi í mjög lengi, töldu sig fullvissa um að ég væri ekki félagsmaður, að ég hefði gengið úr félaginu, og að ég hefði ekki greitt félagsgjöld árið 2012 og 2013. Mér hefur ekki nýlega verið tilkynnt að ég væri ekki félagi og hef fengið tölvupósta frá félaginu, sem setur hlekk í bloggið Fornleif á heimasíðu sinni.

Skoðun mín á drögum Þjóðminjasafnsins að nýjum vinnureglum, sem mér þykja á flestan hátt ágætar, féll svo mikið fyrir brjóstið á einum fornleifafræðingi, að rétt fyrir fundinn skrifaði hann mér m.a. eftirfarandi svödu vegna þess pósts með athugasemdum sem beðið var um, og sem ég leyfði mér að senda til allra félagsmanna svo þeir fengju þær tímanlega fyrir fundinn:

Þú gerir þér grein fyrir því að þessar endalausu tölvupóstsendingar þínar fara að jaðra við ofsóknir og þú gætir mögulega átt von á kæru frá mér vegna þessa.  Því leyfi ég mér að segja að ég þekki fólk í Danmörku sem getur vel tekið að sér það verkefni að heimsækja þig - sofðu með annað augað opið!  

Í SÍÐASTA SINN VILTU DJÖFLAST TIL AÐ TAKA MIG ÚT AF ÖLLUM JÁ ÖLLUM TÖLVUPÓSTUM SEM ÞÚ SENDIR OG BIDDU FYRIR ÞVÍ AÐ ÞÚ EIGIR EKKI LEIÐ TIL ÍSLANDS ÞAÐ SEM EFTIR ER ÞVÍ AÐ OKKAR FUNDIR VERÐA EKKI FAGRIR!!

Þetta var nú heldur hressilega til orða tekið og sýnir að mikið vatn hefur runnið til sjávar síðan Kristján Eldjárn var fornleifafræðingur. En mig langar strax að taka fram, að ég sendi hvorki endalausa tölvupósta til félagsmanna í Fornleifafræðingfélaginu, né öðrum. Ég er ekki "spammari" og sendi mjög fáa pósta daglega. En hunsun „reyndra félaga" og þeirra sem mættu á fundinn í félaginu í Reykjavík í gær, sem ég gat ekki mætt á þar sem ég bý erlendis, sýnir nú heldur betur nauðsyn þess að ég sendi umbeðnar skoðanir mínar til allra félagsmanna í Fornleifafræðingafélaginu. Einn fór hamförum og hinir fóru að gera því skóna að ég væri ekki félagi. Mér fundust svalir Moskvuvindar fjúka mér í móti. Það er komin Kremlfýla af þessu félagi sem ég er í.

Þegar ég var búinn að fá vitneskju um að "reyndir félagar" í Fornleifafræðingafélaginu hefðu lokað fyrir skoðanir mínar á opinberu skjali, sem opinber stofnun hafði beðið um álit á, leyfði ég mér einnig í dag að senda þessa skoðun til formanns Fornleifafræðingafélagsins:

Sæll Ármann,

þegar ummæli, sem beðið er um hjá félagsmönnum í félagi, eru ekki nýtt í umsögn sem félagið sendir frá sér, vegna þess að reyndir félagar telja sig vita "hitt og þetta" um félagsmanninn sem kemur með athugasemdina, þá kalla ég það ekki beint "persónulegan tilgang" að nýta sér netföng félagsmanna og senda skoðun sína til þeirra allra, sér  í lagi ef félagið vill ekki miðla minnihlutaáliti.

Þótt allir hinir í félaginu séu hugsanlega á þeirri skoðun, að fornt silfur geti fundist óáfallið í jörðu á Íslandi og það sé í fínasta lagi fyrir Þjóðminjasafnið að týna sýnum sem safnið hefur látið taka, þá tel ég það félagslegan rétt minn að segja öllum í félaginu, að ég hafi aðra skoðun á því máli. Varðveisla gripa og sýna, fyrr og nú, tengist auðvitað ósk Þjóðminjasafnsins um að ráða því hvernig gengið er frá sýnum og forngripum á Íslandi áður en þau eru afhent á Þjóðminjasafnið. Hvað á að gera við silfur sem finnst óáfallið í jörðu? Það kemur einfaldlega ekki fram í drögunum sem Þjóðminjasafnið sendi út fyrir áramót. En slíkt silfur hefur reyndar fundist.

Ef Þjóðminjasafnið vill að varðveislumál séu í lagi, er líkast til ekkert sjálfsagðara en að Þjóðminjasafnið skýri, hvað varð um sýni sem tekin voru fyrir safnið árið 1994, eða t.d. hvaða gripir týndust hér um árið, en komu svo sumir að sögn aftur í leitirnar eftir að blásaklaust fólk utan safnsins hafði verið þjófkennt. Það lýsir ekki sérstaklega traustu ástandi í 150 ára sögu safnsins, og það verður að vera öruggt að slíkt ástand sé ekki enn við lýði og endurtaki sig. Mér er mikið til sama hvað öðrum félögum í félaginu finnst um að gripir sem ég afhenti til forvörslu á Þjóðminjasafni hafi verið látnir grotna niður.  Það var einfaldlega eyðilegging á rannsókn minni, framin af einum af reyndustu félagsmönnunum í okkar félagi. Það var einnig brot á Þjóðminjalögum, og eftir þeim eigum við að starfa.

Ég get alls ekki tekið undir þá skoðun meirihlutans og háttvirtra "reyndra félaga" félagsins, sem í gær söfnuðust saman á Fornleifafræðistofunni, að varðveislumál og frágangur fornminja sem finnast við rannsóknir eigi að vera á könnu Minjastofnunar Íslands. Þá verður að breyta Þjóðminjalögunum, því þau segja okkur að fara með það sem við finnum á Þjóðminjasafnið. Þjóðminjasafnið á auðvitað að taka við því í góðu ásigkomulagi.

Mér sýnist ekki betur en að meðan meirihlutinn og "reyndir félagar" í pólítbyrói félagsins vilja ekki hlusta á rök mín, þá gangi þeir kinnroðalaust erinda nýstofnaðrar Minjastofnunar Íslands, sem einn félagsmaður okkar er forstöðumaður fyrir.

Þjóðminjasafnið hefur einnig skuldbindingar samkvæmt lögum. Það er alls ekki nógu gott að á stofnun, sem á að taka á móti jarðfundnum menningararfi samkvæmt lögum, geti ekki gert grein fyrir því sem þar hefur komið inn af sýnum og forngripum, eða horfið. Ég geri vissulega ráð fyrir því að mest af þessum hvörfum og týnslum sé fortíðarvandi, sem hvarf fyrir fullt og allt með núverandi þjóðminjaverði. En hún neitar þó staðfastlega að svara fyrirspurnum um slík hvörf og lætur það líðast að starfsmenn sem bera ábyrgð á hvarfi menningararfsins á sínum tíma svari ekki spurningum frá sérfræðingum utan safnsins.

bestu kveðjur,

Dr. Vilhjálmur  Örn Vilhjálmsson

 

Afsakið það er einhver að banka

... Þá er einum dönskum leigumorðingja færra

Steinsteypustöng með járni, gleri og tilheyrandi pyntingum

 

Á Stöng í Þjórsárdal vilja menn nú reisa steinsteypu- og glerhöll, þó svo að jarðfræði staðarins leyfi ekkert slíkt rask. 

Mörgum er örugglega í fersku minni er yfirmaður Fornleifarverndar Ríkisins, stofnunar sem verður lögð niður um áramótin, fékk alvarlegt fyrir-2008-æði árið 2009 og lýsti því yfir að endurbætur á rústunum við Stöng í Þjórsárdal myndu kosta 700.000.000 króna. Þið lesið rétt ágæta fólk. Kristín Huld Sigurðardóttir, sem komst að þessu á litlu minnisblaði, sem þurfti að knýja út úr henni með hjálp ráðuneyta, taldi að betrumbætur á Stöng myndu kosta 700 milljónir króna (lesið um málið hér á vinstri vængnum undir nálhúsinu frá Stöng).  

Þessi sama Kristín, sem í raun ber mesta ábyrgð á því að kofaskrípi, sem kennt er við Þorláksbúð, var reist í Skálholti, á sér nú þann draum heitastan að reisa virki úr steypu, járni og gleri. Það vill hún gera ofan á rústum á hól í Þjórsárdal, sem ekki ber neinn þunga vegna jarðfræðilegra þátta, sem hún hefur ekki einu sinni gert sé far um að rannsaka og upplýsa um í útboðsgögnum vegna samkeppni sem efnt var til lausnar á varðveislu fornminja á Stöng í Þjórsárdal.

Verðlaunasamkeppnin 

Kristín Sigurðardóttir efndi til samkeppninnar í samvinnu við Arkitektafélag Íslands og Skeiða- og Gnúpverjahreppa. Tilkynning um samkeppnina var fyrir neðan allar hellur og sýnir að forstöðumaðurinn á Fornleifavernd Ríkisins getur ekki útbúið sómasamlegt pdf-skjal (sjá hér). Upplýsingar í samkeppnisgögnum voru ekki mikið betri: Léleg loftmynd og lélegar upplýsingar voru sendar þátttakendum. Vitnað var rangt í fornleifafræðinginn sem unnið hefur á Stöng í Þjórsárdal, sem er samt framför því áður hefur alls ekkert verið vitnað í skrif hans, þegar Fornleifastofnun Íslands vann með Stöng í Þjórsárdal.

Kristín bíður í partý 

Um daginn bauð Kristín Sigurðardóttir svo 300 manns í seremóníu á Háskólatorgi kl. á morgun, þriðjudaginn 6. nóvember kl. 16.00, þar sem þrjár hlutskörpustu tillögurnar í samkeppninni um Stöng verða kynntar.

Kristín Sigurðardóttir, sem aldrei hefur verið neitt ljón á nýja tækni, sendi öllum gestum boð með tölvupósti, þar sem hægt var að sjá alla boðsgesti í tölvupósti hennar og þar með einnig arkitekta og landslagsarkitekta sem boðið var til hátíðarinnar. Eiginlega var líka vel hægt að sjá einn sigurveraranna, þar sem öllum á stofunni http://www.basalt.is/ er boðið í partý Kristínar.

Með smáþekkingu á fyrri „verkum" fyrirtækisins Basalts hf. getur maður óttast að menn fýsi að klína  steinsteypugímaldi yfir rústirnar að Stöng, sem eru langt frá því að vera fullrannsakaðar.  Útboðshaldarar gleymdu því einnig hóllinn á Stöng er náttúrulegur hóll sem aðallega samanstendur að aðfokslögum, mannvistarlögum, mold og gjósku niður á minnsta kosti 7 metra dýpi.

Eðli jarðlaga á Stöng í Þjórsárdal 

Einn af þeim sem Kristín Sigurðardóttir bauð í veisluna er ég, þótt hún hafi ekkert samband haft við mig vegna þessa draumóraverkefnis síns. Ef hún hefði gert það, hefði ég getað sagt henni og öllum sem vildu vita sannleikann að Stangarbær og steinsteypa eiga ekki samleið. Á Stöng er ekki hægt að byggja stór og þungt mannvirki ofan á órannsakaðar rústirnar á Stöng í Þjórsárdal án þess að hakka niður viðkvæman hól sem samanstendur af mjög mjúkum jarðvegsefnum, þó aðallega af gjóskulögum, föllnum og aðfoknum. Undir allt að 3.5 metri að aðfokslögum (frá 1250-2012 e.Kr.) og mannvistarlögum, sem spanna tímabilið frá ca 900 til ca. 1250, eru moldar- og gjóskulög um 20-100 sm, þar undir er Heklugjóska (H3) 1-1,5 metrar að þykkt, þá taka við moldarlög og gjóskulög á víxl, og þar undir er H5 gjóskan, sem einnig er gífurlega þykkt gjóskulag. Stangarhóll er ekki klöpp eða hraunhóll, heldur hóll sem byggst hefur upp af gljúpum jarðlögum.

Þeir tveir aðilar, arkitekt í Frakklandi og landslagsarkitekt á Akureyri sem leituðu til mín, þar sem þeir kynntu sér að ég hef rannsakað fornleifar á Stöng, fengu þessa upplýsingu, en þeir unnu þó ekki til verðlauna með tillögur sína að léttum skýlum yfir rústirnar, því Krístínu Huld Sigurðardóttir dreymir um steypu, gler og járn, sem hún vill í draumum sínum hella ofan á órannsakaðar rústir í Þjórsárdal. Það er lögbrot og vandalismi, en lýsir hins vegar best hinum sanna íslenska draumi. Ást Íslendinga á steinssteypuhöllum er svo mikil, að þeir reisa þær hvar sem er, hvar sem er  og hvað sem það kostar af eyðileggingu og jafnvel án þess að til séu peningar til að byggja hallirnar. Það er ein birtingarmynd kreppunnar á Íslandi.

Dr. Bjarni Einarsson fornleifafræðingur undirbýr teikningu á Stöng í Þjórsárdal árið 1993. Neðstu leifarnar á myndinni er á ca 3. mettra dýpi. Á 3,5 - 4 metra dýpt finnst óhreift H3 gjóskulag, en það má þó einnig sjá aðfokið ofan á rústum í formi gula lagsins, þar sem gjóskan úr þessu forsögulega gosi er blönduð mold sem bindur það.

Jarðvegur er mjög gljúpur á Stöng. Rústirnar standa á þykkum lögum að aðfoknum jarðlögum, gjóskulögum og mold. Borprufa sem gerð var árið 1986 fór niður á 7 metra dýpi án þess að klöpp væri náð.

 

Á Íslandi vilja menn pynta þá sem vara við eyðileggingu fornleifa 

Ég hef í mörg ár reynt að halda áfram rannsóknum á Stöng, en ekki tekist að fá fjármagn til þess. Þessu greindi ég þeim sem boðið var til að skála á Háskólatorgi næstkomandi þriðjudag og notaði mér, eins mikill dóni og ég er, boðslista Kristínar til þess. Meðkenndin var auðvitað mikil yfir áhyggjum mínum um steinsteypuhöll á Stöng.

Einn móttakanda, sem mig grunar að hafi einhvern tíma verið nemi í fornleifafræði, en sem ég þekki þó ekkert, skrifaði um hæl: 

"Ég hef ENGANN HELVÍTIS ÁHUGA á að lesa stakt orð sem frá þér kemur!!!  Reyndu að hætta að lifa í endalausri biturð og ömurleika og dreifa þessu á aðra sem gæti ekki verið meira sama!!  Ef ég fæ annan tölupóst frá þér þá SVER ÉG að ég á eftir að leita þig uppi og PYNTA!!"

 

Nú er aftur farið að pynta

Þannig eru nú hatrið, heiftin og viðbrögð sums fólks sem starfar við fornleifavörsluna. Það vill fyrir alla muni fá gler, járn og steypu ofna á hól sem ekki getur borið slík efni, eða skrípi eins Þorláksbúð. Hvað er eiginlega kennt í fornleifafræði í HÍ og á hvaða efnum eru nemarnir, þegar þeir segjast ætla að leita andmælendur draumóraverkefna uppi og pynta þá fyrir að segja skoðun sína af þekkingu?

Vilja menn láta reisa steinsteypuhallir ofan á einum af þekktustu rústum þjóðarinnar, sem ekki er lokið við að rannsaka, og sem ekki þola slíkar byggingar, eða vilja þeir fornleifavernd í landinu.

Viðgerðum á Stöng var hætt árið 1996 

Árangursríkum viðgerðum og úrbótum var skyndilega hætt á Stöng árið 1996, en þar sem þeim var ekki lokið hélt áfram að leka inn í rústina sem til sýnis er á Stöng. Ódýrasta og hagkvæmasta lausnin er að ljúka því verki. Sjá hér.

Menning er dýr, en óþarfi er að gera hana dýrari en nauðsyn krefur með því að klessa steinsteypu ofan á hana.

Er samkeppnin um Stöng liður í baráttu um nýja stöðu? 

Kristín Huld Sigurðardóttir er að mínu mati aðeins að þessu upphlaupi í dauðateygjum sínum sem framkvæmdastjóri Fornleifaverndar og vonar hún að Katrín Jakobsdóttir geri sig að yfirmanni á nýju apparati, Minjastofnun Íslands, sem á að stofna í stað Fornleifaverndar og Húsaverndar Ríkisins. Forstjóri Húsaverndar var með smá upphlaup um daginn, þar sem hann birti loks árskýrslu fyrir störf lítillar stofnunar sinnar 2011. Þar er hann með stóru orðin um Þorláksbúð, kannski aðeins og seint. En skaðinn í Skálholti var skeður með leyfi Fornleifaverndar fyrir Þorláksbúð, sem var ekkert annað en brot á þeim lögum sem Kristín Sigurðardótti átti að framfylgja

Mikið vona ég að hin annars málefnalega Katrín Jakobsdóttir í Menntmálaráðuneytinu, láti nú ekki femínókratíuna úr pólitíkinni ráða því hvern hún ræður í stöðu forstöðumanns nýrrar Minjastofnunar Íslands. Fólk sem leyfir byggingu sögufalsanna á rústum (Þorláksbúð) og vill láta reisa steinsteypuhallir ofan á fornleifum er einfaldlega ekki hæft til að stjórna slíkri stofnun, sama hvort að sá aðili sé kona eða maður.

Ég sé að félagsráðgjafi sækir um stöðu forstöðumanns Minjastofnunar Íslands. Kannski væri það ekki vondur kostur miðað við allar illdeilurnar og skálmöldina sem hefur ríkt milli sumra fornleifafræðinga á Íslandi, sér í lagi forstöðumanns Fornleifaverndar Ríkisins og fyrirtækisins Fornleifastofnunar Íslands. Fornleifastofnun Íslands, sem var, eins og menn sjá af mikilmennskubrjáluðu nafni fyrirtækisins,  stofnað, þegar hægt var að gera hvað sem var í íslensku þjóðfélagi.

Kannski er það enn hægt?