Skálkaskjól

Margir þekkja Skalk, danskt tímarit um sögu og fornleifafræði í litlu broti, sem ég og kollega minn Kristján heitinn Eldjárn höfum einir Íslendinga skrifað í (sjá hér og hér). Þetta er það tímarit í Danmörku sem hefur flesta áskrifendur, líklegast síðan að Eldjárn fækkaði fötunum og gerðist "side 9 dreng" í blaðinu hér forðum daga.

Skalk kemur út 6 sinnum á ári og í nýjasta heftinu er stærsta greinin (króníkan) í þetta skipti eftir mig. Fjallar greinin um ferð hins kvenholla konungs Friðriks IV til Ítalíu árið 1708-9, og sérstaklega um innkaupaferð hans til hafnarborgarinnar og fríhafnarinnar Livorno, sem á sumum tungmalum er kölluð Leghorn. Um þá ferð uppgötvaði ég nýja áður óþekkta hluti og tengi þá við lýsingu síra Ólafs Egilssonar sem kom við í Livorno árið 1628 er hann var frelsaður úr Barbaríinu (sjá meira um það hér).

Í grein minni er einnig greint frá því hvernig Vivaldi smjaðraði við Friðrik konung í Feneyjum og samdi nokkrar sónötur honum til heiðurs. Lesendur Skalks geta ekki hlustað á þær, en Fornleifur er alltaf skrefi framar og bíður hér upp á eitt af verkum Vivaldis til heiðurs Friðriki, Skálki og grein minni.

 

Nú er ekkert annað fyrir ykkur að gera en að gerast áskrifendur að Skálki - svo hann skaði ykkur ekki - eða bíða og bíða eftir því að Fornleifur birti greinina. Þið vitið hvernig Fornleifur er. Hann vill alltaf fá eitthvað fyrir sinn snúð.

Forsíðumynd greinar minnar

Olaf Olsen - In Memoriam

Látinn er í sæmilega hárri elli prófessor einn í Danmörku, Olaf Heymann Olsen að nafni, sem einnig var fyrrverandi njósnari fyrir Rússa, sagnfræðingur, fornleifafræðingur og þjóðminjavörður Dana svo fáeitt sé nefnt. Olsen var 87 ára að aldri er hann lést.

Hvorki myndi ég nú syrgja hann, né skrifa minningarorð í anda íslenskrar hefða, ef þessi merki maður hefði ekki verið prófessor minn fyrsta árið sem ég stundaði nám í fornaleifafræði í Árósum í Danmörku. Hann var síðar eftir að hafa áhrif á líf mitt. Þannig menn neyðist maður að skrifa nokkur orð um, þó þeir muni með vissu aldrei lesa grafskriftina - enda er sjaldan neitt satt í íslenskum minningargreinum, sem oftast lofa menn og prísa í hástert og það mest að ástæðulausu. Líf Olsens var þó þannig, að úr báðum flokkum, lofi og skömm, var nóg að taka og því set ég þessa grein á Fornleif en ekki í aðsendar minningargreinar í Morgunblaðinu, þar sem ekkert ljótt má um liðna menn segja, þó það sé allt deginum sannara.

Síðla sumars 1980 birtist ungur maður frá Íslandi á Afdeling for Middelalder-Arkæologi við Árósarháskóla. Var þessi náungi hrokkinhærður og bjúgnefjaður, svo notuð sé lýsing Nóbelskáldsins íslenska á fólki með nef eins og ég fæddist með. Olaf Olsen var stofnandi þessarar deildar, og var hann einnig með myndalegt nef. Þetta haust vantaði bráðlega stúdent í studienævnet á deildinni. Heyrst hafði í hornum, að þessi íslenski stúdent væri hávaxinn piltur, ljóshærður og gengi í lopapeysu í síðsumarshitanum og töluðu menn um að sá íslenski væri mjög vel talandi á dönsku. Þarna voru eldri stúdentar reyndar að rugla saman Íslendingnum bjúgnefjaða og dönskum eilífðarstúdent frá Álaborg, Ole að nafni, sem var fyllibytta en hinn besti drengur, sem aldrei lauk námi og hætti eftir tvö ár í fornleifafræðinni. Að íslenska stúdentinum forspurðum, mæltu stúdentar með honum í þessa nefnd, haldandi að Ole fyllibytta væri íslenski stúdentinn. Þannig háttaði það sig nú að ég komst algjörlega grænn á bak við eyrun í studienævnet fyrir miðaldafornleifafræði. Íslenska steríótýpan í Danmörku var greinilega fyllibytta með ljóst passíuhár í lopapeysu - (sem reyndar var norsk) - og sem keðjureykti pípu. Í þessari nefnd kynntist ég fyrst Olaf heitnum Olsen. Það var stíll yfir prófessornum.

Ég sat í tvö ár í nefndinni, var engum til óþæginda og sagði lítið annað en já og ammen eftir efninu, enda sá ég fljótt að Olaf Olsen sat sem páfi á stól sínum og orð hans voru óskrifuð lög. Annars var Olaf skemmtilegur karl, sem barðist með bál og brandi fyrir sínu. Hann sagði meiningu sína óþvegna, og það þótti mér það besta í hans fari. Hann var vinnuþjarkur og svaf oft eftir langan vinnudag á Moesgaard, en svo heitir herragarðurinn sunnan við Árós, þar sem fornleifafræði og mannfræði voru kenndar. Fyndinn var hann, en hló gjarnan áður en hann sagði brandara sína. Vinsæll var hann meðal nemanda, og sérstaklega ef maður þoldi reykingar hans í fyrirlestrum. Tímar hans voru fjölsóttir en ég átti nokkuð erfitt með að skilja hann fyrst árið þar sem hann tuggði pípuna í einu munnvikinu meðan að hann talaði. Flestir reyktu í fyrirlestrum á Moesgaard á þessum árum en hinir fengu reykeitrun eða slæman astma.

Olsen var reyndar ekki fornleifafræðingur. Hann var sagnfræðingur sem snúist hafði til fornleifafræði og skrifað doktorsritgerðina Hørg, Hov og Kirke (1966), sem að miklum hluti fjallar um íslenskar fornminjar. Kom hann til Íslands í tvö skipti. Í fyrsta sinn kom hann þegar hann vann að doktorsritgerð sinni og fór þá m.a. norður í land að Hofstöðum, þar sem Daniel Bruun hafði grafið mikla rúst í fljótheitum. Olaf gróf ekki mikið á Hofstöðum og er flest af því sem hann hélt fram löngu afsannað og mótmælt af sagnfræðingnum Orra og fornleifafræðingnum Adolf, sem hafa stundað merkar rannsóknir á Hofstöðum. Olaf sagði mér eitt sinn að hann hefði fengið senda grein frá þessum piltum, en hefði ekki lesið hana. Spurði hann mig hvort eitthvað væri að viti í henni? Því vildi ég sem minnstu svara, enda hafði ég ekki lesið grein þeirra.

Olsen sagði mér síðar að Íslandsdvöl hans hefði ekki verið honum mikil ánægja, frekar en íslenska skyrið sem móðir hans hafði reynt að troða í hann og bræður hans á unga aldri þeim til mikillar angistar. Olaf þótti Kristján Eldjárn áhugalítill um það sem hann vildi gera á Íslandi og naut Olaf mest aðstoðar Gísla Gestssonar altmúligmanns á Þjóðminjasafninu, sem minntist hans sem "Óla litla" þegar við töluðum um hann síðar. Svo illa vildi til að Olsen fótbrotnaði líka á Íslandi, og ekki bætti það úr skák. Hann flaug á brott með lítinn söknuð í huga og kom ekki aftur til Íslands fyrr en hann var orðinn þjóðminjavörður Dana, og reynda fyrst í lok embættistíma síns.

Olsen hafði þó fyrr á ævinni þekkt verri mótbyr en beinbrot, þannig að óvinaleg ásjóna Íslands kom ekki að sök. Árið 1943 þurfti Olaf Olsen að flýja með foreldrum sínum og bræðrum til Svíþjóðar. Samkvæmt kynþáttalögum nasista og lögmáli gyðinga, sem er tvennt mjög ólíkt, var Olaf gyðingur. Móðir hans, Agnete Bing, var gyðingur af gamalli ætt bankamanna og kauphallahéðna í Kaupmannahöfn, en faðir hans var kristinn Dani, Alfred Olsen, sem var merkur sagnfræðingur sem m.a. hafði verið dósent í Árósum og prófessor fyrir stríð. Í Lundi stundaði Olsen nám í menntaskóla.

Þótt Olsen væri í sænskum skjölum og pappírum danskra andspyrnumanna skilgreindur sem flóttamaður af gyðingaættum, gerði hinn ungi Olsen sér far um að sýna mönnum að hann væri sannur Dani, enda var hann ekki alinn upp á neinn hátt sem gyðingur, hvorki trúarlega séð né menningarlega.

Olsen sagði eitt sinn frá því í sjónvarpsviðtali að hann hefði ávallt gengið niður á eitthvað torg í Lundi eftir skólann og sporðrennt "korv" (pylsur) með öðrum menntskælingum. Líklegast sýndi hann með þessu svínakjötsáti að hann væri ekki gyðingur. Sumir danskir samnemenda Olsens í menntaskólanum í Lundi voru gyðingar, t.d. Herbert Pundik, sem síðar varð þekktur sem ritstjóri danska dagblaðsins Politiken, en einnig sem gyðingurinn og síonistinn Pundik sem barðist í frelsisstríðinu 1948 í Palestínu. Þangað fór Olaf aldrei. Olaf fékk að ganga í den Danske Brigade, hersveit Dana í Svíþjóð, þar sem mjög fáum gyðingum var leyft að vera með. Það ríktu miklir frodómar. Olaf slapp í gegnum nálaraugað enda var hann ljóshærður og arískari í útliti en t.d. flestir danskir meðlimir Waffen-SS á stríðsárunum. Heim kominn gekk hann í DKP, Danmarks Kommunistiske Parti.

Sjálfur hafði Olsen flúið til Svíþjóðar vegna slíkrar hóphyggju smámenna, sem flokkast saman undir einhverja vafasama foringjum og skammstöfun á flokki í nafni "allra" og einhverrar byltingar sem er aðeins annað nafn á blóðbaði. Slíkir hópar finna sér fljótt einhverja einstaklinga eða hópa til að hatast út í, loka inni og drepa, því lausn þeirra á vandamálum er alltaf að kenna öðrum um það sem miður fer og úthella blóði þeirra. Því kom það mörgum á óvart árið 2012, er það var afhjúpað í Danmörku, að Olaf Olsen hefði verið heimagangur í rússneska sendiráðinu í Kaupmannahöfn á árunum eftir síðari heimsstyrjöld. Þar hafði hann þann starfa að útbúa spjaldskrá með nöfnum Dana í menningar og lærdómsheiminum, sem búast mátti við að samsinntu ekki hugsjónum þeim sem Sovétríkin voru rekin eftir. Listinn óx og óx og taldi að lokum um 500 einstaklinga. Ekki nóg með það, Olaf skrifaði ævikafla og ítarupplýsingar um 75 af þessum Dönum á lista sínum, svo Rússar hefðu nægar upplýsingar um mögulega andstæðinga, ef þeir skyldu nú birtast einn góðan veðurdag á Strikinu, líkt og Þjóðverjar höfðu gert árið 1940.

Olaf framdi landráð með því að stefna lífi samlanda sinna í hættu, ef vera skyldi að Rússarnir kæmu og tækju Danmörku. Það gerðu Rússarnir reyndar aldrei, nema í draumaheimi sumra manna. Þótt dönsk yfirvöld uppgötvuðu árið 1945 glæpsamlega ídeólógíska tómstundavinnu hálfgyðinglega stúdentsins með aldanska nafnið Olsen í rússneska sendiráðinu, þá komst Olaf hjá því að vera lögsóttur og dæmdur fyrir landráð, því hann átti líklega góða að og var ekki lögráða er hann framdi glæpinn. Á þessum árum urðu menn ekki lögráða fyrr en þeir urðu 21 árs.

Sjálfur bar Olaf Olsen því við árið 2012, að hann sæi eftir gerðum sínum, en hann hefði á þeim tíma verið " en ung, glad og naiv kommunist". Þetta sagði hann fyrst þegar fjölmiðlar greindu frá athöfnum hans og hann leysti frá skjóðunni í viðtalsgrein í Jyllands-Posten (sjá hér), og sagði nánar frá athöfnum sem upphaflega var lýst ónafngreindum í mikilli skýrslu um Kalda Stríðið og leyniþjónustur Dana (PET-rapporten) sem út kom í fjölda binda árið 2009. Það voru reyndar svo margir aðrir, án þess þó að starfa fyrir erlend ríki, sem talið var að gætu stefnt öryggi Danmerkur í hættu. Olaf þurfti greinilega, einhverra hluta vegna, að sanna trúnað sinn við "málstaðinn" betur en aðrir. Hugsanlega hefur ætterni hans þar átt einhvern hlut að máli.

Þess ber að geta, að Olaf hélt áfram að sporðrenna pylsum eins og hann gerði í Lundi til að falla inn í hópinn. Árið 1949, skömmu eftir að hann skráði samlanda sína fyrir sovéska leyniþjónustu og meðan að gyðingaofsóknir Stalíns voru sem ákafastar, ritaði Olaf Olsen grein í tímaritið Sovjet i Dag. Grein þessi bar titilinn 'Er der jødeforfølgelser i Sovjetunionen?'. Þegar GPU (fyrirrennari KGB) myrti listamanninn Solomon Michoels, þegar ríkisleikhúsi gyðinga í Moskvu var lokað, þegar gyðingum voru settar skorður til náms við háskóla og þúsundir gyðinga voru fangelsaðar og sendar í fangabúðir, þá skrifaði Olaf Olsen, að yfirlýsingar um þessa erfiðleika fyrir gyðingana væru aðeins "illkvittið og fjarstæðukennt slúður" ... "því vitaskuld væru ekki gyðingaofsóknir í Sovétríkjunum. Sérhver, sem hefði aðeins grundvallarþekkingu á kommúnistískri kenningu og sovét-rússneskri þjóðernispólitík, mætti skilja, að hvers konar kynþáttafordómar væru algjörlega óhugsanlegir í Sovétríkjunum", og enn fremur skrifaði hann að sovéskir gyðingar væru "frjálsari en gyðingar í nokkru öðru landi". (Sovjet i Dag, juli-august 1947).

Við sem höfðum Olsen sem lærimeistara fórum ekki varkosta af því að hann taldi sig vera mikinn "kommúnista". Sagði hann gjarnan frá langvinnri baráttu sinni við dönsk skattayfirvöld, sem ekki vildu gefa honum og öðrum húmanistum skattaafslátt á bókakaup sem tengdust fræðunum, en slíkan frádrátt gátu danskir læknar löngum skrifað á skattaframtalið og fengið góðan frádrátt. Lengi lifi byltingin!

Fyrir kommúnista var Olaf sæmilega sáttur við hirðir og kóngafólk. Hér er hann nýkominn af fundi og orðuveitingu hjá Danadrottningu.

Hina blindu sýn á Sovétinu virðist Olsen hafa varðveitt vel þegar hann var ekki í baráttu við skattayfirvöldin, því um miðbik 9. áratugarins var hann og miðaldafornleifadeildin við Árósarháskóla, sem þá var undir stjórn Else Roesdal cand.art. í miklu samstarfi við háskólann í Leníngrad og við frekar frumstætt "menntafólk" við háskólann þar í borg, sem m.a. höfðu sent samstarfsmann sinn, gyðinginn Leo S. Klein í Gúlag fyrir þær sakir að hann væri hommi.

Mér var m.a. boðið að fara til Nowgorod til að grafa í verkefni í  þessu samstarfi. Ég afþakkaði strax gott boð, enda var ég upptekinn við eigin rannsóknir á Íslandi og þurfti því ekki að skýra afstöðu mína til Sovétríkjanna eða að ég á menntaskólaárum mínum hefði gengið með jakkamerki sem á stóð "Let my people go". Leo Klein, sem ég hef skrifað um áður (sjá hér), lifði af vist sína í gúlaginu. Þegar Klein kom í síðari fyrirlestraferð sína til Kaupmannahafnar í lok 10. áratugarins, bjó ég á Vandkunsten 6, beint á móti húsinu þar sem fornleifadeild háskólans í Kaupmannahöfn var lengi vel til húsa. Ég fór til að hitta aftur þennan merka mann og fékk blaðamann á Berlingske Tidende til að ræða við hann og skrifa grein um hann. Mjög fáir mættu á fyrirlestur hans. Þessi auma mæting varð til þess að Olaf Olsen, sem reyndar var ekki sjálfur viðstaddur fyrirlesturinn, skammaðist út í stúdenta í stúdentablaði Hafnarháskóla. Hann kallaði það skandal að svo fáir hefðu komið til að hlýða á hinn merka mann. Þá var mér nú hugsað til þess samstarfs sem Olsen hafði haft við háskólann í Leníngrad, meðan Leo Klein sat í Gúlaginu, þangað sem samstarfsmenn Olsens og Else Roesdahls lektors á Afdeling for Middelalder-Arkæologi í Árósum höfðu sent hann.

Eftir 006 vodka-class ár Olsens í þjónustu Sovétríkjanna, þegar hann var "ungur og einfaldur", hófst glæsilegur ferill í fræðimennskunni. Sumir hafa þó sagt við mig að Olsen hafi verið meiri "pólitíkus" en fræðimaður. Ekki legg ég neitt mat á það. Olsen skrifaði merka kandídatsritgerð um tukthús og barnavinnuhús Kristjáns konungs 4. Síðan kom doktorsritgerðin og 1971 var hann settur prófessor nýrrar deildar fyrir miðaldafornleifafræði við Árósarháskóla. Átti hann allan heiðurinn að stofnun þeirrar deildar. Þekktastur var Olsen fyrir rannsóknir sínar á Skulderlev-skipunum sem grafin voru upp í kví í Hróarskeldufirði á 7. áratug síðustu aldar. Sömuleiðis varð hann þekktur fyrir rannsóknir sínar á Víkinavirkinu Fyrkat nærri Hobro á Jótlandi, þar sem hann uppgötvaði m.a. að stoðirnar fyrir ytri stoðarholur skálanna á Fyrkat og Trelleborg á Sjálandi hefðu verið hallandi. Þetta breytti algjörlega þeirri hugmynd sem menn höfðu áður haft um útlit húsanna. Nákvæmar rannsóknir á stoðarholunum fékk Olaf til að skrifa grein, sem var skyldulesning og bar hún heitið Rabies Archeologorum. Þar predikaði Olsen að fornleifafræðingar ættu að skilja ákveðinn hluta fornleifa eftir í jörðu til að fornleifafræðingar framtíðarinnar gætu farið í saumana á því sem aðrir gerðu með betri aðferðum og meiri þekkingu.

Olaf Olsen var ekki þessi klisjukennda gerð af Indiana Jones-fornleifafræðingum, sveittum og skítugum í mismunandi ævintýralegum rannsóknarleiðöngrum. Olsen var hvítflibbafornleifafræðingur, sem oft er einkenni sagnfræðinga sem gerast fornleifafræðingar - eða fornleifafræðinga sem gerast sagnfræðingar. Olsen stjórnaði m.a. rannsóknum á Øm kloster á Austur-Jótlandi. Eitt sumarið, áður en ég hóf nám í Árósum, starfaði þar við rannsóknina bandarískur stúdent John Kudlik að nafni. Kudlik fékk nóg af snyrtimennsku Olsens, sem gekk í hvítum buxum og hvítum strigaskóm, sem aldrei virtust óhreinkast. Einn votviðradag þegar menn sátu og átu nesti sitt tók Kudlik sig til og hnoðaði drullukúlu á milli handanna og settist við fætur prófessors Olsens og gerði sér lítið fyrir og smurði hvíta strigaskó Olsens með forinni og sagði sísona: "I really hate how you can keep you shoes so fuc... clean". Olaf Olsen svaraði stutt og laggott: "Well".

Árið 1981 fékk Olsen stöðu Þjóðminjavarðar Dana og gegndi hann þeirri stöðu með glæsibrag fram til ársins 1995. Ekki voru þó allir ánægðir með Olsen, sem varð samnefnari mikils pólítísks niðurskurðar á Þjóðminjasafni Dana, þar sem safnið losaði safnið við vesalinga og hálfdrættinga í fræðunum sem bara höfðu setið þar árum saman og þegið laun og aldrei áorkað nokkru í fræðunum sem um var talandi. Gekk Olaf á þessum árum meðal sumra hatursmanna sinna undir nafninu 0-Olsen (Núll Olsen). Kom þetta nú aðallega af því að hann undirritaði bréf O.Olsen.

Síðari ferð Olafs Olsens til Íslands lagði hann í árið 1994. Þá var haldinn fundur Þjóðminjavarða Norðurlandanna í Borgarnesi, og sá ég og annar starfsmaður Þjóðminjasafns Íslands um undirbúning stefnunnar. Ráðstefnunni í Borgarnesi lauk með skemmtiför um Snæfellsnes, sem var Olsen mjög eftirminnileg. Daginn eftir var haldin veisla Þórs Magnússonar þjóðminjavarðar á Hótel Holti, sem sló út allt í mat og drykk sem áður hafði sést á ráðstefnum þjóðminjavarðanna. Villigæs var í matinn og hélt finnski þjóðminjavörðurinn mikla lofræðu um veisluna í eftir-eftirrétt. Við sem um undirbúning fundarins höfðum séð, prísuðum okkur sæla fyrir að hafa haldið öllu innan fjárveitingarinnar til fundarins. Þeirri ánægju stútaði Þór svo fyrir okkur með því að panta dýrasta koníakið á Íslandi og vindla á línuna í koníakstofu Hótel Holts. Hann leit ekki einu sinni á verðið i verðlistanum sem þjónninn afhenti honum. Sjaldan hef ég fengið svo gott koníak en naut þess ekki sem skyldi.

Árið 2014 tók Olsen við verðlaunum afhentum af Danadrottningu. Bernskubrekin, þegar hann setti t.d. Niels Bohr á lista fyrir Rússana, komu ekki að sök.

Meðan Guðmundur Magnússon var settur þjóðminjavörður, þegar menntamálaráðuneytið íhugaði hvað gera skyldi við Þór Magnússon sem hafði verið vikið frá um tíma af brýnni nauðsyn, fór ég nokkrum sinnum á fundi þjóðminjavarða Norðurlanda sem staðgengill Guðmundar. Ég var eitt sinn staddur í Kaupmannahöfn og hafði tilkynnt fjarvistir mínar úr einum af hádegisverðunum á Þjóðminjasafni Dana á milli fundahalda. Ég þurfti að hitta góðan vin minn, sagnfræðinginn og blaðamanninn Bent Blüdnikow, á kaffihúsi rétt hjá safninu. Olsen, sem líklegast var enn ekki búinn að gleyma því að ég var ekki lengur nemandi hans á fyrsta ári sem byrtist bjúgnefnaður á fyrsta fund ársins í studienævnet, spurði mig af hverju ég kæmi ekki með í mat, og sagði ég honum frá því. Varð hann þá mjög önugur og gat ekki setið á sér og kallaði vin minn Bent frekar ljótum nafni (den Bandit).

Vissi ég vel, að Olsen var ekki hlýtt til Blüdnikows sem ítrekað hafði gagnrýnt Olsen opinberlega í greinum í Weekendavisen, fyrir stjórn útgáfu danska alfræðiritsins. Gagnrýnin var mestmegnis fyrir að ekki væri skrifað rétt, eða yfirleitt nokkuð af viti um samband danskra kommúnista við við herrana í Moskvu á tímum kalda stríðsins. Olaf Olsen hafi oft orðið fyrir orrahríð Blüdnikows um menn sem ekki höfðu gert upp við blakka fortíð sína sem skósveinar herranna í Moskvuborg. Kom þessi fundur minn með Blüdnikow aftur til tals á einum fínasta veitingastað Kaupmannahafnar, Restaurant Els, þegar kona Olafs, Agnete Olsen, spyr mig um tengsl mín við Bent Blüdnikow. Skýrði ég hreinskilningslega frá því, enda getur maður vel verið vinur tveggja manna, þó svo að þeir séu óvinir - nema að maður sé illa haldið og sært hópdýr sem lifir eftir mottóinu "óvinir vina minna eru óvinir mínir".

Eitt af síðustu verkum Olafs Olsens sem þjóðminjavarðar tengdust einnig Íslandi. Olaf gaf góðfúslega leyfi sitt, sem þjóðminjavörður Dana, til að silfursjóður sem fannst að sögn að Miðhúsum austur á landi yrði rannsakaður á vegum Þjóðminjasafns Dana eftir að breskur sérfræðingur í silfri víkingaaldar hélt því fram að eitthvað væri bogið við sjóðinn (og heldur hann því enn fram, nú síðast í skýrslu frá einum af alþjóðlegu Víkingafundunum). Sú rannsókn Þjóðminjasafns Dana er samkvæmt öðrum breskum sérfræðingum einskis virði (sjá hér). Niðurstöður rannsóknarinnar á Nationalmuseet i Kaupmannahöfn voru settar fram í fjölmiðlum af sérsveit Þórs Magnússonar, á þann hátt, að halda mætti að danska rannsóknin staðfesti að sjóðurinn væri allur frá söguöld. Svo er nú ekki og fölsuðu þrír íslenskir einstaklingar í raun niðurstöður danska þjóðminjasafnsins. Nokkru árum síðar þegar ég var búsettur í Kaupmannahöfn, greindi ég Olsen frá afleiðingum sem þessi mistúlkun íslenskra embættismanna, sem hvorki voru læsir á dönsku né almenna siðsemi. Var hann mjög leiður yfir útkomunni og sagðist aldrei hafa veitt leyfið ef hann hefði vitað hvernig niðurstaða rannsóknarinnar var misnotuð. Meira gerði hann nú ekki og þótt mér það miður.

Nokkru síðar var ég aftur í síma- og bréfasambandi við Olsen, sem ég hitti reyndar endrum og ein á gangi í Kaupmannahöfn, þar sem hann og kona hans voru lengi með íbúð ekki langt frá þar sem ég bjó um tíma á Vandkunsten númer 6, 4. hæð til hægri. Oft keypti hann blóm hjá blómasala sem á þeim árum var á Vandkunsten, í húsinu við hliðina á húsinu sem ég bjó í. Við rannsóknir mínar á afdrifum gyðinga sem sendir höfðu verið úr landi og í dauðann af dönskum yfirvöldum á stríðsárunum (sem að hluta til voru gefnar út í bókinni Medaljens Bagside, 2005, sem má finna á góðum íslenskum bókasöfnum), rakst ég á upplýsingar um gyðinginn Dr.jur. Wilhelm Lewinski (f. 1903), sósíalista og jafnvel marxista, sem m.a. reyndi að komast til Íslands eða Færeyja. Kom í ljós í skjölum dönsku ríkislögreglunnar, að faðir Olsens og móðir höfðu tekið Lewinski upp á arma sér, og bjó hann m.a. hjá þeim um tíma áður en honum tókst að komast til Suður-Ameríku, n.t. Kólombíu. Foreldrar Olafs hýstu reyndar nokkra pólitíska flóttamenn, bæði gyðinga og aðra á heimili sínu í Árósum. Olaf skrifaði mér 17. júní árið 1997 og sagði að Wilhelm Lewinski hefði komið sem ferðamaður 10 árum fyrr og heimsótt móður Olafs, Agnete Bing Olsen. Þá hefði Lewinski íhugað að flytja til Kaliforníu, þar sem dóttir hans bjó. Reyndar bjó Lewinski þá í Chicago og andaðist árið 1989.

Síðast hitti ég Olsen árið 2011 um haustið, þegar haldið var upp á 40 ára afmæli Miðaldadeildarinnar í Árósum. Hann hafði tíma til að ræða lítillega við mig og spurði mig hvernig gengi. Ekki óraði mig þá fyrir því að hann myndi komast í sviðsljósið ári síðar sem eini danski njósnarinn á kaldstríðsárunum sem hengdur var út í fjölmiðlum eftir rannsóknir á þeim kafla í ljótri sögu Danmörku á 20. öld.

Ekki minnkaði hróður hans í öðrum þjóðfélagsstigum, þrátt fyrir bernskubrekin, því hann var verðlaunaður af sjálfri Danadrottningu árið 2013. Síðustu tvö árin gáfu fæturnir sig og hann var bundinn við hjólastól og hefur örugglega þótt það bölvanlegt þekki ég hann rétt. Höfuðið var víst alveg i orden að sögn frænda hans eins og sumra vina hans sem ég hef talað við. Leiðinlegt hefur honum öruggleg þótt, hvernig deildin hans gamla við Árósarháskóla var soðin saman við aðrar deildir, þannig að nafn hennar er eiginlega ekki lengur til, og kennsla og kennarar í miðaldafornleifafræði í Árósum eru ekki af sömu gæðum og fyrr. Af er það sem áður var, en lengi mátti sjá hvert stefndi. Hlutirnir visna þegar engin er næringin og ég bið engan eftirmanna Olsens á deildinni afsökunar á þeirri skoðun minni, og segi hana alveg kinnroðalaust.

Eftir þessa Sögu Ólafs flugumanns hins Austræna, og sama hvað mönnum þykir nú um Olaf Olsen, þá er það mín skoðun að þetta hafi á margan hátt verið mjög merkilegur karl, og ekkert verri þótt honum hefði orðið á í messunni fyrr á lífsleiðinni. Humanum errare est, auðvitað mismikið þó.

Olaf Olsen verður borinn til grafar við kirkjuna á Alrø nærri Horsens nk fimmtudag. Á eyjunni bjó hann lengi ásamt annari konu sinni, sagnfræðingnum Rikke Agnete Olsen, sem lifir mann sinn.

Les boys are here again

Politiken og andre danske dagblade har påtaget sig rollen som groupie-blade for "rockstjernen" Søren Kam. Kam skriver nu, mærkeligt nok, om sit landsforræderi, helt frisk fra graven men godt hjulpet af to danske historikere; Udgiveren er forlaget Lindhardt & Ringhof, som så udmærket ved at tusindvis af skøre, midaldrende danske mænd elsker og dyrker sine nazister. Nazi-svin sælger altid godt i Danmark, specielt op til jul. Nazibogen i år hedder Et liv uden fædreland, som er en ganske fejlagtig titel, for Søren Kam valgte med sine handlinger et andet fædreland end Danmark.

Politikens medarbejdere forstår tilsyneladende ikke, at Søren Kam og hans åndsfæller er pendanten til nutidens ISIS-soldater og Hizbut Tharir-medlemmer. Der er ikke, og bliver aldrig, noget rockstjerneagtigt over denne kriminelle dansker, som aldrig fik den straf som han fortjente.

Den danske stat, sammen med den tyske, hjalp charlatanen Søren Kam til en fredelig tilværelse i alderdommen. At udgive Kams "memoirer", er en skændsel mod hans ofre og forherligelse af den ideologi som han fulgte hele sit liv.

Når to historikere udgiver en bog af Kam, hvori der intet nævnes om den kamp som Simon Wiesenthal Center og andre har kæmpet, for at få nazisten og morderen Søren Kam retsforfulgt, så er de to historikere Kams forlængede og rejste arm. Sådan en indholdsfriseret bog er af ringe betydning for forskningen når den næste ikke henviser til eksisterende forskning og udgivne bøger om Kam, f.eks. journalisten Erik Høgh Sørensens bøger. Politikens og andre avisers opblæste reklame for Søren Kams dødsbiografi, hvorfra billedet her foroven stammer (det findes i en usminket tilstand i bogen, og det er forsangeren Kam i midten) er fuldstændig ude af proportioner og kan slet ikke forstås i forhold til Politikens ellers så fine moral og påståede eneret på alt som er rigtigt og korrekt.

Kam glemte sine møder med Werner Best i 1943

Når historikerne der udgiver værket ikke har opdaget en af Kams værste udeladelser, så bliver man nødt til at stille spørgsmålet, hvorfor man i det hele taget udgiver den slags nazi-litteratur? Historikerne, hvoraf den ene er intet mindre end "eksperten" i Werner Bests levned i Danmark, har overset, at Kam lige inden mordet på redaktør Carl Henrik Clemmensen i 1943 havde et møde med Rigsbefuldmægtigede Werner Best. Dette fremgår af Bests tjenestekalender (originalen befinder sig stadig i en privatejers samling!). Oplysningerne om møderne er heldigvis udgivet i to af Erik Høgh Sørensens seneste bøger om Søren Kam. Men Kam selv beretter intet om de seks møder som han i 1943, som relativt lavt rangeret SS-mand (Unterscharführer), havde med Nazistyrets øverste leder i Danmark. Den sluger læseren så som det rå rødkål til anden fra dammen, fordi eksperterne har vist det sløvsind ikke at korrigere denne væsentlige mangel/vildledning i Kams memoirer.

Søren Kam griner ad os fra graven i Tyskland, sit hjemland efter 1941. Tidspunktet for udgivelsen af hans løgne er perfekt, nu når halvdelen af danske besættelsestidshistorikere er af den mening, at den danske kollaboration med besættelsesmagten var en himmelsk velsignelse. Det var ikke blot nazistiske miljøer som feterede Søren Kam som en slags "rockstjerne". Nutidens historikere er også ivrige groupies og nyttige idioter.

Norðmenn eru sögulaus þjóð

og það háir þeim greinilega svo mjög að þeir eru nú farnir að fjöldaframleiða Flateyjarbók með teikningum eftir teiknisögulistamann, sem myndskreytir í sunnudagaskólastíl, sem hann mun hafa alist upp í ef trúa má Herópinu norska hér á árum áður (sjá hér). Hallelúja og amen!

Í fréttum Stöðvar 2 í gær mátti sjá nokkur verk Anders Rue Kvåle (myndin efst er af honum). Meðal annars má sjá norska kletta á Lögbergi. Þetta eru kjánalegar klisjur sem minna á sunnudagaskólamyndir amerískra sértrúarsafnaða.

Kerlingarnar með skuplurnar frá 8. áratugnum eru greinileg enn sexí í þessum "víkingalistiðnaði". Indíánarnir á Vínlandi eru hrein fjarstæða. Víkingalistamaðurinn Andrés hrjúfi frá Hváli hefði gert sjálfum sér og öðrum greiða ef hann hefði haft Íslandskort sér við hlið. Þá hefði ekki gosið í Vestmannaeyjum árið 1000 eins og á þessari mynd:

Í myndefninu fer "den konstruktive sagakritikken" hans Þorgríms frá Tittlingastöðum (Torgrim Titlestad) út um þúfur og víðan völl. Fornleifafræði, listfræði og lágmarks heimildagagnrýni virðist lítt geðjast prófessornum úr Stafangri. Eins og öllum má vera ljóst er Flateyjarbók uppspuni einn, ritaður af landeyðum til að komast í mjúkinn hjá norskum herrum. Alltaf sama sagan. Það sem nú hefur verið prentað í Noregi, og ber sama nafn og öndvegisrit okkar, er nútíma glansmyndasafn sem líklegast hefði glatt meðlimi "Hirðarinnar" í Norsk Nasjonal Samling meira en nokkra aðra. Þessi útgáfa er tær tímaskekkja!

Norðmenn fá að kjassa Flateyjarbók

Mér til mikils hryllings eru greinilega enn til Íslendingar sem setja öll lög og reglur úr sambandi til að þjónkast við duttlunga erlendra manna sem hafa áhuga á Íslandi. Meðan íslenska þjóðin hefur vart fengið að sjá Flateyjarbók nema ljótum kassa við Suðurgötu, og um tíma í öðrum kassa við Hverfisgötu, sem ekki var gætt nógu vel fyrir Forstöðukonu Árnastofnunar, svo hún lét fjarlægja handritin sem voru í vörslu annarrar forstöðukonu - þá getur norskur klisjumyndaframleiðandi og sagnfræðingur, sem hefur fengið einhverja flugu, fengið að hampa okkar rómaða menningararfi án þess að hafa hanska, líkt og einhver vergjörn norsk smástelpa sem fær að flaðra upp um Justin Bieber.

Fyrr má nú fyrr vera. Íslendingar eru fífl, enda flestir komnir af Norðmönnum. Það er ættarsvipur á mörgu. Nú má búast við halarófu af fólki sem kemur til landsins til að láta mynda sig með Flateyjarbók. Það liggur við að maður segi: Handritin aftur til Kaupmannahafnar!!!

Þorgrímur úr Ballarkoti fékk líka að handfjatla menningararfinn í Þjóðmenningarhúsinu. Kannski var þetta tilefnið til þess að bókin var tekin þaðan í fússi af Guðrúnu Nordal? Eitthvað yrði nú sagt ef ég vippaði mér upp í Oseberg-skipið á skítugum skónum með tilvísun til þess að formóðir mín, Sigríður Svarta, hefði verið heygð í því. Ætli ég fengi ekki svítu við hliðina á berserknum Breivík fyrir slík helgispjöll?

Sonur forsetans dæmdi mann til dauða

Ég sit þessa dagana og næstu mánuðina ásamt öflugum dönskum sagnfræðingi og leita uppi Dani sem gengu í SS-Frikorps Danmark 1942-43, og sem síðar voru þjálfaðir voru í illræmdum fangabúðum og vinnubúðum SS, Waldlager nærri Bobrusik í Hvítarússlandi. Þar voru gyðingar myrtir í þúsundatali og voru morð á gyðingum liður í þjálfun SS-manna frá Danmörku og annars staðar frá. Við vonumst til að finna á lífi einhverja þeirra 800 - 900 Dana sem fengu þjálfun í Bobruisk.

Fjöldi þessarar Freikorpssveitarmanna féll á Austurvígstöðvunum, Króatíu og víðar í þjónustu Þýskalands, en margir komust líka aftur heim. Þeir sem aftur sneru fengu 2-6 ára dóma, þá þyngstu fyrir skítlegt eðli sem þeir sýndu í Danmörku en alls ekki fyrir "störf" sín í Bobruisk. Framferði Danskra Frikorps-manna við gyðingadráp höfðu dönsk yfirvöld engan áhuga á. Flestir danskra Frikorpsmanna sem voru í Bobruisk voru sloppnir aftur út í þjóðfélagið eftir 1-2 ára vist í fangelsi. Tveir þessara manna voru þegar fundnir á lífi áður en rannsókn okkar Larsens fyrir Simon Wiesenthal Center i Jerúsalem hófst, og gengur annar þeirra, Helmuth Leif Rasmussen, frjáls ferða sinna um götur Kaupmannahafnar og hefur aldrei verið sóttur til saka fyrir þátttöku sína í gyðingamorðum í búðunum í Hvíta-Rússlandi. Hann hlær af fórnarlömbunum, m.a. þegar hann heldur því fram að hann hafi mestar áhyggjur af því að "vinir hans sem séu gyðingar snúi við sér bakinu" vegna upplýsinga um veru hans í búðunum í Hvítarússlandi.

Þegar íslenskur nasistaveiðimaður veiðir dönsk illfygli í dönskum skjalasöfnum er alltaf einhver aukaafli, fyrir utan kvótann. Ég hef þegar rekist á upplýsingar um íslenska nasista, þó ekki menn sem tóku þátt í gyðingamorðum í Waldlager við Bobruisk

Sonur forsetans

Þekktastur allra íslenskra nasista er líklega sonur fyrsta forseta lýðveldisins, sonur Sveins Björnssonar, Björn Sv. Björnsson. Um hann hefur verið rituð mikil ógrynni af efni í bókinni Berlínarblús, sem og í æviminningum Björns sem Nanna Rögnvaldsdóttir ritaði og sem út kom árið 1989. Nýlega birtist einnig grein á vefsíðunni Lemúrnum, þar sem birt voru áhugaverð gögn um Björn Sv. Björnsson sem ekki höfðu áður sést. Mesta furðu mína við lestur athugasemda við þá grein vakti það hve rómaður Björn Sv. Björnsson var meðal sumra samferðamanna sinna og nemenda.

Björn sýndi ófína takta á Stöng í Þjórsárdal árið 1986

Ég hef sjálfur mætt þessum manni tvisvar á ævinni. Fyrst sá ég hann ungur að árum þegar hann lék á fiðlu í uppsetningu óperettu í skóla á Seltjarnarnesi, þar sem annar hver söngvara söng rammfalskt. Afi mín og amma drógu mig og systur mínar með á þessa hörmung. Annað skiptið sem ég rakst á Björn var þegar hann kom sem fararstjóri með hóp þýskra ferðamanna að Stöng í Þjórsárdal, þar sem ég stýrði fornleifarannsóknum. Þetta var sumarið 1986.

Ég og 2-3 samstarfsmenn mínir voru önnum kafin við teikningar og ljósmyndun áður en rigning gerði vinnu okkar ófæra. Þegar Björn Sv. Björnsson, sem gekk með staf vegna bæklunar, hefur kjagað upp að Stöng, heimtaði hann með frekju og yfirgangi að ég héldi ræðu um rannsóknirnar fyrir þýsku ferðamennina. Ég segi honum fyrst mjög kurteislega að ég hafi ekki tíma til þess. Þá reiddist Björn, sem greinilega var vanur að fá það sem hann vildi þegar hann skipaði mönnum fyrir. Hafði hann í hótunum við mig um að hafa samband við Þjóðminjasafnið og Þjóðminjavörð og kæra mig. Ég sagði honum þá eftir stundarþögn, því fokið var í mig, að það væri honum velkomið að gera þar sem þessi rannsókn væri alls ekki á vegum Þjóðminjasafnsins, en ég gæti vitaskuld einnig sagt samferðafólki hans öll deili á honum og það á þýsku, sem og að ég teldi hann ekki vera Íslending. Við það lyppaðist karlinn niður og sagði ekki aukatekið orð, vappaði síðan um eins og særður fugl og haltraði niður hólinn. Rútubílstjórinn hans, sem varð vitni að ófyrirleitinni framkomu Björns í minn garð sem og erlendra samstarfsmanna minna, og blöskraði það, tjáði mér frá uppákomum á ferðum sínum með honum og sagði mér sögu af því hvernig Björn Sv. Björnsson hafði fengið hóp af þýskum gamlingjum til að syngja gamla nasistasöngva þegar hópurinn var staddur á Edduhótelinu í Skógum undir Eyjafjöllum.

Framkoma Björns Sv. Björnssonar á Stöng sýndi mér eðli þeirra manna sem heilluðust af nasismanum.

Faðir Björns Sv. Björnssonar, Sveinn Björnsson forseti, ræðir við Franklin D. Roosevelt í Hvíta Húsinu árið 1945.

Sonur forsetans dæmdi mann til dauða

Við vinnu mína í Ríkisskjalasafninu í Kaupmannahöfn, hef ég þegar rekist á nafn Björns í fjórum mismunandi dómsmálum. Í tveimur málum kemur hann við sögu sem settur útvarpsstjóri SS í danska Ríkisútvarpinu, þar sem hann hafnar vinnuumsókn eins manns. Í öðru máli gegn dönskum SS-manni kemur nafn hans fyrir á lista danska nasistaflokksins yfir Danska SS-liða, sem gengið höfðu i SS í Þýskalandi fyrir árslok 1943.

Það sem vakti þó mesta undran mína, m.a. vegna þess að það hefur ekki komið fram í ævisögu Björns eða öðrum bókum, er að að Björn Sv. Björnsson var skipaður í dómarasæti þann 30. apríl 1945 og dæmdi ásamt 2 öðrum SS-mönnum fyrrverandi danskan SS-mann til dauða fyrir liðhlaup og þjófnað:

"In der Strafsache gegen den dänischen Staatsangehörigen

SS-Rottenführer N.N.
Geb. 31.1.1915 in B...
SS-PZ. Gren. A.u.E. Batl. 11, Graz,

wegen Fahnenflucht u.a.,

hat das am 30. April 1945 in Kopenhagen zusammengetretene Feldgericht, an dem teilgenommen haben
                          als Richter:

SS-Hauptsturmführer und SS-Richter Dr. Espig, als Vorsitzer,
SS-Untersturmführer Björnson
SS Standarte "Kurt Eggers",
SS-Sturmann Dahlmann
SS-Standarte "Kurt Eggers", ...

...
für Recht erkannt:
Der Angeklagte N.N. wird wegen Kriegsverrats, Fahnenflucht im Felde, Preisgabe von Dienstgegenständen in 2 Fällen, Einbruchdiebstahls in 2 Fällen und wegen einfachen Diebstahls
                           zum Tode
Verurteilt, aus der SS ausgestossen und für wehrunwürdig erklärt."

Björn Sv. Björnsson, dauðadómari og síðar fararstjóri

Dómurinn yfir liðhlauparanum frá Fjóni var staðfestur þann 3. maí 1945, deginum fyrir uppgjöf Þjóðverja, og var dómnum að öllum líkindum þess vegna ekki framfylgt.

Í Berlín var árið 1944 skrifað á eftirfarandi hátt um íslenska SS-manninn Björn Sv. Björnsson:

"Sem yfirmaður Kaupmannahafnardeildar herdeildarinnar [Standarte Kurt Eggers] hefur Björnsson liðsforingi unnið framúrskarandi starf í nýliðun Waffen-SS-sveitanna og aukið ítök í dönskum fjölmiðlum. Reyndist einnig vel í bardaga sem hermaður við innrásina í Sovétríkin. Er sonur núverandi forseta Íslands, sem ber að hafa sérstaklega í huga við mat á frammistöðu og verkum hans".

Nú vitum við, að hinn ólánssami sonur forseta Íslands var einnig reiðubúinn að dæma aðra ólánssama menn til dauða, og fór létt með það. Það sýnir okkur að seint ber mönnum að treysta sjálfsævisögum og metsölubókum um nasista sem gefnar eru auðtrúa fólki sem jólagjafir.

Pabba kné er klárinn minn, en Hitler hann er foringinn

Aldamótaárið 1900 sat fimm ára, prúðbúinn drengur í matrósafötum og á sauðskinnskóm á hné föður síns, Þórðar Guðjohnsens (1844-1926) verslunarstjóra á Húsavík. Drengurinn hét Halldór Jóhannes Guðjohnsen.

Þórður gamli, Halldór sonur hans og tvær systur hans sátu fyrir er Frederick W.W.Howell kom við á einum af ferðum sínum um landið sem hann eilífaði í frábærum ljósmyndum, sem maður þreytist seint á að rýna í. Kannski var tilefni myndatökunnar að Þórður var að hætta kaupmennsku á Húsavík aldamótaárið 1900, og fluttist hann skömmu síðar til Kaupmannahafnar þar sem hann vann lítillega við verslun. Þar óx Halldór sonur hans úr grasi ásamt sumum systkina sinna og lærði samkvæmt íslenskum heimildum (hinni óskeikulu Íslendingabók) búfræði og varð síðar á ævinni titlaður framkvæmdastjóri.

Ljósmynd Howells af Þórði og börnum hans þykir mér meðal bestu mynda Howells frá Íslandi. Þær eru nú varðveittar í Fiske-safninu í bókasafni Cornell háskólans. Ég hafði svo sannarlega ekki búist við að finna neinar frekari tengingar við þessa ágætu ljósmynd, en stundum rekst maður á menn á myndum í mismunandi samhengi.

Síðustu vikurnar og næstu mánuðina sit ég á Ríkisskjalasafninu í Kaupmannahöfn og stunda "nasistaveiðar" fyrir Simon Wiesenthal Stofnunina í Jerúsalem, sem Íslendingar bölsótuðust út í þegar stofnunin vildi lögsækja eistneskan morðingja sem hafði verið friðaður af íslenskum stjórnmálamönnum og eistneskum kollegum þeirra.

Þegar íslenskur örn veiðir dönsk illfygli fyrir alþjóðlega stofnun er alltaf einhver aukaafli, fyrir utan kvótann af vondum Dönum sem eru undir smásjánni. Ég hef þegar rekist á upplýsingar um löngu liðna íslenska nasista, sem ekki hafa birst í ritum um íslenska nasista, þ.e. í hinum annars ágætu ritum Berlínarblús eftir Ágúst Guðmundsson eða Íslenskum Nasistum eftir tómstundanasistaveiðarana Hrafn og Illuga Jökulssyni.

Íslenskur liðsmaður HIPO-sveitanna

Halldór Jóhannes Gudjohnsen (1895-1966) var einn af þeim sem heillaðist af nasismanum. Hann fékk 5 ára fangelsisdóm í borgarétti Kaupmannhafnar í lok janúar 1946 fyrir störf sín fyrir HIPO-korpset (Hilfspolizei), ET ("Efterretningstjenesten") sem var deild í HIPO-korpset, sem og fyrir deild C9 sem einnig var var kölluð Lorenzengruppen, og sem var botnlangi löðurmenna í HIPO-sveitunum. HIPO var sveit fúlmenna og lítilmenna sem unnu fyrir Þjóðverja við að herja á og myrða meðlimi dönsku andspyrnuhreyfingarinnar og til að brjóta niður hvaða mótþróa við Þriðja ríkið sem var. Sveitirnar muna menn mest eftir vegna óvenjumikils hrottaskaps þeirra, þegar þeir unnu skítverk fyrir setulið Þjóðverja í Danmörku.

Konan njósnaði í sporvögnum

Strax skal tekið fram, að Halldór Jóhannes Gudjohnsen var ekki í framvarðarliði HIPO-sveitarinnar sem barði á fólki. Málin þróuðust þannig að hann fékk vinnu hjá HIPO árið 1944 gegnum tengsl sem kona hans hafði, en hún var dæmd fyrir að vera Sporvognsstikker. Hún var með öðrum orðum launuð kjaftakerling, sem ók um í sporvögnum Kaupmannahafnar og hlustaði á allt það sem farþegar kynnu að segja ljótt um Þjóðverja og kom upplýsingum um það til Gestapo, HIPO eða annarra óþokka.

Halldór var hins vegar ráðinn til að kenna liðsmönnum Hipo leikfimi og Jiu-Jitsu sjálfsvarnarlist. Engar sögur fara af því hvar hann lærði þá list, en vart hefur það verið á Húsavík.

Liðsmenn Hipo-sveitarinnar voru hins vegar þekktar fyrir mest annað en sjálfvarnir. Barsmíðar á saklausu fólki og fólskulegar árásir þeirra voru þeirra sérgrein. Eitthvað hefur kennsla íslenskættaða Jiu-Jitsu meistarans hjá HIPO farið fyrir ofan garð og neðan.

Við yfirheyrslur hjá lögreglu eftir stríð, þegar Halldór hafði verið handsamaður, bar hann því við að hann hefði aldrei gert annað en að kenna leikfimi og Jiu-Jitsu. Þegar kom í ljós að mjög fáir sóttu þessa tíma Halldórs, nema skrifstofublækur HIPO, ákvað einn yfirmanna HIPO að Halldór skyldi sinna vaktskyldum á götum Kaupmannahafnar í einkennisbúning E.T., leyniþjónustu HIPO. Halldór þvertók fyrir að hafa gert það og sagðist hafa neitað að gera það með óbeinum líflátshótunum frá yfirmanni sínum fyrir vikið. Nokkur vitna í máli Halldórs höfðu hins vegar með vissu séð hann við þá iðju og í einkennisbúningi E.T. Halldór sagðist hins vegar hafa fengið það hlutverk ásamt rauðhærðum liðsmanni HIPO að svara símum fautanna á skrifstofum þeirra á aðallögreglustöðinni í Kaupmannahöfn. Þar sagðist hann einnig hafa tekið að sér, þegar símarnir voru ekki rauðglóandi af klögumálum nasista, að hreinsa og smyrja byssur Jørgens Lorenzens sem eftir stríð var dæmdur til dauða og síðar til ævilangrar fangelsisvistar. Vitni upplýstu hins vegar að Halldór hefði einnig kennt vopnaburð og meðferð skotvopna hjá HIPO. Önnur vitni töldu einnig öruggt, að Halldór hefði tekið það að sér rétt fyrir stríðslok að brenna og eyða gögnum um HIPO sveitirnar.

Danskir HIPO-liðar. Margir þeirra voru dæmdir til dauða.

Ekkert verra sannaðist upp á Halldór Jóhannes Guðjohnsen - fyrir utan að andspyrnumaður einn í úthverfi Kaupmannahafnar, þar sem Halldór bjó ásamt konu sinni og tveimur börnum, upplýsti yfirvöld um að nágrannar Halldórs hefðu sagt sögur af honum og seðlabúntum með 100 krónu seðlum, sem Halldór var sagður veifa framan í fólk til að sýna því hve vel maður gat þénað í þjónustu sinni fyrir nasismann og Þýskaland, sem hann studdi heils hugar samkvæmt yfirheyrsluskýrslum dönsku lögreglunnar. Vel launaður var hann vissulega í þessu óheppilega starfi sínu. Þegar lögreglan ætlaði að hafa hendur í hári mannsins sem stærði sig af seðlum sínum, kom í ljós að hann sat þegar inni, og kona hans einnig. Þegar lögreglan hringdi í heimasíma Gudjohnsens fjölskyldunnar í Rødovre, svaraði dóttir þeirra hjóna og upplýsti að báðir foreldrarnir sætu í steininum.

Líkt og margir minniháttar nasistar í Danmörku var Halldór sýknaður ári eftir að hann var dæmdur til 4-5 ára fangelsisvistar. Fyrir landráðið sat Halldór því ekki meira en rétt rúm 2 ár.

Lýk ég þessum pistli um áður óþekktan, íslenskan nasista með ljósmynd af einum af liðsmönnum HIPO sem er að sparka mann til óbóta. Ólíklegt þykir mér að óþokkinn sá hafi lært brögð af Jiu-Jitsu meistara HIPO, Halldóri Jóhannesi Guðjohnsen. En hvað þykir ykkur góðu landar, kunnið þið Jiu-Jitsu?

Help build the Or HaTzafon Synagogue in Reykjavík

In memory of all the Jews whom Iceland closed her doors on in the 1930s, as well as those who were expelled from Iceland to Nazi-Germany - and honouring the few Jews who made it to Iceland, who never dared practise their religion due to prejudice in the Icelandic society, I seek support from Israeli based firms and others who support the state of Israel, asking them to support the building of the very first synagogue in Iceland, which I find appropriate to call the Or HaTzafon synagogue - The Reykjavík synagogue of the Northern Lights - Samkunduhús Norðurljósanna in Icelandic.

The numbers of Jews in Iceland is steadily growing. Jews with very different backgrounds settle in Iceland. Jewish tourists are also numerous in Iceland all year round. Seders and other religious gatherings have been held regularly in Reykjavík - in later years in co-operation with the Chabad movement. Now is the time for a synagogue in Reykjavík.

(1) Otto Weg (Ottó Arnaldur Magnússon) a refugee from Leipzig, who despite his Ph.D. degrees never obtained a job in his field in Iceland. The University of Iceland, which was lead by two Nazi sympathising deans took care of that (2) Hans Mann (Chanoch ben Zelig/Hans Jakobsson), nearly got expelled from Iceland together with his mother (3) Helena Lea Mann. Olga (Mann) Rottberger (4), Hans Mann´s sister and Helena´s daughter was expelled from Reykjavík, Iceland with her husband Hans Rottberger(5) and two children.

In 1937 at a party in the Danish Embassy in Reykjavík the Prime Minister of Iceland Hermann Jónasson (1), said to a Danish diplomat in Iceland, C.A.C. Brun (2), who assisted many Jews harassed by Icelandic authorities: "It is a Principal issue, Iceland has always been a clean Nordic country free from Jews, and those who have have come into the country in recent years have to leave". The son of Jonasson, Steingrímur Hermannsson, was also a politician and a supporter of Yasser Arafat in Tunisia (see here) and Jónassons grandson, Guðmundur Steingrímsson, is the former chairman of the party Björt Framtíð (Bright Future), which was one of the parties which voted for the Boycott of Israel in Reykjavík. Also present in the Danish Embassy in 1937 was Thor Thors (3) who later became Iceland´s ambassador in Washington. With his speech at the UN assembly, co-authored with Abba Eban, he played an important role in the UN recognition of Israel in 1948.

Two of Iceland´s major authors in the 20th century, Guðmundur Kamban and Gunnar Gunnarsson were Nazis. Many Icelander are in denial of that fact. Here you can see Gunnar Gunnarsson leaving a meeting with Hitler in March 1940 together with Hinrich Lohse (with raised arm), the German who was responsible for the the ghettoization of the Jews of Latvia.

Remembering the victims of Icelandic anti-Semitism

Several families and individuals, who made it to Iceland as refugees in the late 1930s, were expelled from Iceland. The expulsions were ordered by the ministry of Justice and executed by the Reykjavík city Police, which in 1939 was lead by an Icelandic Nazi, Agnar Kofoed Hansen, who as a part of his training spent a summer in a SS-training unit in Germany.

Some of the ugly Icelandic racist faces of the past: (1) Björn Sv. Björnsson, a member of the Waffen SS, the son of the first president of the Icelandic Republic. He was rescued from prosecution in Denmark and lived many years in Argentina (2) Agnar Kofoed Hansen, an Icelandic Nazi, chief of Police in Reykjavík 1939. He received training with the SS in Germany (3) Davíð Ólafssson, a member of Icelandic Nazi Party studied in Nazi Germany (1936-1939) without obtaining any degrees; After WWII he was a MP and the director of the National Bank of Iceland (4)Nazis marching in Reykjavík. (5) Sigurjón Sigurðsson. Member of the Icelandic Nazi party. Sigurðsson was the Chief of the Reykjavik Police 1947-1985. Reykjavík´s Anti-Semitic history is not a new phenomenon.

Nazis marching in Reykjavík, a city with a dark past.

In the future the Or HaTzafon Synagogue in Reykjavík would be a proper way of remembering and honouring the victims of Icelandic anti-Semitism in the past and the present. A vibrant Jewish life in Reykjavík is the only way to fight the hate which has been burning in Reykjavík since Jews tried to find safe haven in this little/big city of Iceland before WWII.

(1) Karl Kroner, a Jewish doctor from Germany, who treated Hitler in WWI, was expelled from Iceland. He managed to get to the USA with his German wife and son. (2-3) Dr. Felix Fuchs and Dr. Stefanie Karpeles Fuchs of Vienna were expelled from Iceland. They fled to Copenhagen, from where they managed to sail with the last ship from Gothenburg in Sweden to the US, before Denmark was occupied by the Germans. (4) Alfred Kempner of Leipzig was expelled from Reykjavík to Copenhagen. The Icelandic authorities wrote to the Copenhagen Police that Iceland would pay for his further transport to Germany if that was necessary. These people survived the Holocaust but several Jews from Austria, Germany and Poland, who tried to get to Iceland, didn´t. They sent letters to the authorities in Reykjavík and the Icelandic embassy in Copenhagen as well as Danish consulates in Poland, Austria and Germany. They were denied help, BECAUSE THEY WERE JEWISH, but at the same time Iceland opened its doors to German and Norwegian workers. These Jews are the reason why there should be a synagogue in Iceland!

Why support from Israel?

Few days ago the Reykjavík City Council passed a motion which bans any use of Israeli products in the City of Reykjavík. The boycott was supposed to benefit the Palestinian people. When the City council realised that this sad and ridiculous move would hit Reykjavík harder than it would ever affect Israel, it was retracted for re-consideration.

There was a of course a great amount of hypocrisy of the Reykjavík city majority ruling. Therefore a building of a synagogue in Reykjavík with financial support from Israeli firms and organisation as well as organisations and individuals that support Israel, is important. What is more natural in such a free and understanding city like Reykjavík, to allow the building of a synagogue, where Jews can pray and peace can be respected.

Few years ago the Reykjavík City Council passed a motion which allows Icelandic Muslims to build a mosque in Reykjavík. That was a very understandable move taking into account that few extremist Muslims in Iceland, who fraternised with the US Embassy in Reykjavik, already had bought a house of prayer, where support to extremism is cherished. They were supported by extreme groups in Saudi-Arabia. The City Council of Reykjavík even donated a very good plot for the new alleged non-extremist mosque in Reykjavík. Allegedly support for the building of the first mosque in Iceland comes from the authorities and financial giants in Saudi Arabia. Such a mosque is of course necessary for all the Syrian refugees which Icelanders, who incidentally also are against circumcision of boys, ritual slaughter and Israel, now want to invite to Iceland.

Has anythin changed since the 1930s? No, when Israeli products are banned from the small North Atlantic capital city, while some Icelander find it acceptable for Icelandic Muslims to chant Dammed Jews (Icel. Helvítis Gyðingar) at rallies, where there are no Jews but only Icelandic supporters of Israel, there is still a problem in Reykjavík. A problem, which will very likely only be solved by a synagogue in Reykjavík.

Support the building of a Synagogue in Iceland

All those who love Israel should support the building of a Synagogue in Reykjavík. The location for the Synagogue could easily be right in front of the Town Hall of Reykjavík, where there are free plots. Certainly one of them can be used to honour those who were victims of Icelandic Nazis and anti-Semitic Politicians and officials. A monument remembering the victims of atrocities committed by Icelandic Nazi policemen, politicians and anti-Semitic public figures could be erected beside the synagogue.

Please pass this on to those who financially would like to support a synagogue in Reykjavík. If support is found, a foundation would be created in Reykjavík, lead by a committee of Jews in Iceland and Israel and hopefully the construction could begin in the near future, aided also by the Reykjavík City council in the same manner it facilitated the planned mosque of Reykjavík for not to mention the Russian Orthodox church, soon to be built i down-town Reykjavík.

(1-2) While Jews couldn´t find safe haven in Iceland, an Estonian war criminal could. Evald Mikson (who adapted the the name Eðvald Hinriksson in Iceland) had a good life in Iceland. When Dr. Efraim Zuroff of the The Simon Wiesenthal Center in Jerusalem in the early 1990s asked for an investigation into Mikson´s crimes, Icelandic Politicians collaborated with Estonian politicians to halt the investigations. Left wing politicians, among them a socialist Mayor of Reykavík, attacked Israel and argued that Mikson was an innocent man and a victim of an Israeli/Jewish man-hunt. An independent Estonian historical commission has since confirmed the crimes of Evald Mikson. (3) Ruth Rubin, one of Mikson´s victims. According to witnesses she was raped by Mikson in a Tallinn prison before she was shot. (4 and 5) Jón Baldvin Hannibalsson, formerly Iceland´s foreign Minister and Iceland´s ambassador to the USA, as well as the  Icelandic hero in the independence process of the Baltic States. Despite a high fall from his political podium after it became known that he had sexually harassed minors, this man is still a star in the Baltic States and regularly attacks Israel and Jews in the Icelandic media.

(1) Due to anti-Israel and anti-Semitic sentiments among the Left in Iceland, this is the most usual way of seeing Israel's flag in Iceland. (2) Former World Champion Chess Master Bobby Fischer, and a anti-Semite got a special Icelandic citizenship and lived in Reykjavík for the rest of his life spewing vicious hatred of Jews of the Internet (3) Sign in a bike-repair shop in Reykjavík saying Jews are not welcome. A caravan rental in Reykjavík also excluded Jews as their customers (4) The "bike-Nazi", who put up the sign about Jews not being welcome in his shop (5) During an anti-Semitic exhibition at a Reykjavík art gallery a young Jewish couple from the US discovered this drawing on a blackboard on which guests at the exhibition were asked to express their feeling about Israel. This perversion is also an Icelandic product.

Further Reading:

Gerstenfeld, Manfred (2015) Iceland´s Anti-Semitism is Not New, It Just Resurfaced. An op-ed in Arutz Sheva / Israel National News Op-ed. published 20 September 2015.

Vilhjálmsson, Vilhjálmur Örn (2004) Iceland, the Jews, and Anti-Semitism, 1625-2004, Jewish Political Studies Review 16:3-4.

Idem (2005). Medaljens Bagside - jødiske flygtningeskæbner i Danmark 1933-1945. Forlaget Vandkunsten, Copenhagen. (In Danish)

Idem (2015). The first Jewish services in Iceland 1940-1943. Fornleifur an  archaeological and historical blog written by the author).

Idem (2019).´Iceland´. In Adams, Jonathan / Heß, Cordelia (Ed.): Antisemitism in the North: History and State of Research (ISBN: 978-3-11-063482-2)
Open access publication. Read my and other articles here; My article you can also read here.

Zuroff, Efraim 2002, Operation Last Chance: One Man´s Quest to Bring Nazi Criminals to Justice. See also here and here for correct information on war criminal Evald Mikson in Iceland.

Hinn heilagi íslenski þjóðfáni

Hér hefst röð nokkurra greina um merki Íslands, skjaldamerki fyrr og síðar, fána þjóðarinnar og skildi riddara hennar.

Ekki alls fyrir löngu sá ég í fréttum RÚV, að Sigmundur Davíð Gunnlaugsson ætlaði að setja fram fjölda mála á þingi, þó engin stórpólitísk eða vitsmunaleg (sjá hér, 8:50 inni í fréttatímanum). Eitt að af keppikeflum hins landsföðurlega unglings er að leggja fram breytingar á lögum á þjóðfánanum til að leyfa notkun fánans á verslunarvörum sem framleiddar eru á íslandi; sem og í vörumerkjum og umbúðum (á það líka við list, sem líka er verslunarvara?). Hann boðið slíkt lagafrumvarp í fyrra en kannski var það eitthvað annað?

Ljósmynd Haraldur Jónasson. Myndin efst er skönnuð af höfundi og er af safni hans af íslenskum fánum úr Turmac sígarettupökkum. Slík merki myndu ekki fá náð fyrir lögum Sigmundar Davíðs í dag.

Fáninn er sameign landsmanna. Frjálsa þjóðin í vestri er búin að nota Stars and Stripes í alls kyns tilbrigðum og Union Jack Breta hefur t.d. verið settur á kitlara (titrara/gervilimi) sem seldir eru í Soho, án þess að menn kippi sér hið minnsta upp við það. Það kemur því ekki á óvart að Sigmundur Davíð leikmyndahönnuður á Selfossi, maður með ríka fortíðarást gerist fánahyllir og leyfi fánann á hvað sem er, að því tilskyldu að framleiðslan sé alíslenskt og framleidd í landinu sjálfu undir strangri umsjón fánaeftirlitsmanna og fánalögreglunnar.

Þetta er auðvitað leynd aðför að minjagripasölumönnum á Íslandi, sem selja alls kyns rusl í fánalitunum og umvafið í þjóðfánann, búið til af börnum í Kína og Laos. Íslenskir minjagripir eiga að vera íslenskir og hráefnið í þá líka!

Rís þú upp unga Íslands merki
Þetta minnir mig allt á umbrot í MH á árum mínu þar (1976-79), þegar hópur kristinna í skólanum bað samnema sínu um að teikna Guð og þá var þjóðfáninn mönnum hugleikinn. Niðurstöðurnar voru birtar á sýningu og meðal þess kom í sarpinn var reður í reisn litað með fánalitunum. Einnig var teikning af Hallgrímskirkjunni sem portkona svört og mikið í netsokkum  sat klofvega yfir og gerði síg líklega til að gleypa turninn. Síðastnefnd teikning var gerð af guðsdreng einum í skólanum, drátthögum mjög í erótískri list. Þessir draumórar hans spurðust þó ekki vel fyrir hjá rektor Guðmundi Arnlaugssyni sem var alveg mát, og lét banna sýninguna. Flestir nemar skólans hlógu sig máttlausa enda komnir tíma þar sem menn tóku merki lýðveldisins ekki eins alvarlega og lýðveldið sjálft, sem er miklu mikilvægara en merki þess.

Sifjarspell
Ósk Sigmundar um að hafa fánann einvörðungu á höndum íslenskra framleiðenda, minnir mig á frekjudrós að Norðan, fyrrverandi fegurðardís úr Sjallanum, sem fyrir nokkrum árum reyndi með lögfræðingaaðstoð að banna konu sem í mörg ár hafði rekið fyrirtæki undir nafninu SIF að nota það nafn, vegna þess að hún væri sjálf farin að nota nafnið í sínum atvinnurekstri og væri hin eina og sanna SIF JAKOBS alþjóðlegur skartgripahönnuður, lærð í Svíþjóð: "Einnig kemur fram að hún sé aðalhönnuður eins af stærstu skartgripafyrirtækjunum í Kína og sömuleiðis séu skartgripir hennar seldir í Leonard hér á landi. Þá hafi hún hannað skartgripi sem seldir hafa verið til styrktar góðum málefnum, svo sem til styrktar Neistanum (styrktarfélagi hjartveikra barna), blindum börnum og Krabbameinsfélaginu. Af þessu hafi hróður hennar sem skartgripahönnuðar spurst út og hún orðin þekkt hér á landi sem og erlendis fyrrverandi hönnuður hjá stærsta skartgripafyrirtæki Kína" . Málatilbúningur var allur hinn hjákátlegasti (sjá hér), enda tapaði Sif (sem reyndar heitir Guðný Sif) máli sínu með glæsibrag í úrskurði Einkaleyfisstofnunar. Skartgripir hennar minna mig á hundaólar með "blingi" og glerdemöntum, og virðast fjöldaframleiddir af börnum í Kína á ómannsæmandi launum. Þess vegna er ég búinn að hafa samband við Marc Jacobs og hef sagt honum frá Guðnýu sem sumir halda að sé systir hans. Frekja Sifjar minnir mig á vissan hátt á Sigmund Davíð, sem ætlar að banna öðrum mönnum en íslenskum að nýta sér íslenska fánann. Nú á þetta að verða Íslenski fáninn by David Gunlogs. Hefur ráðherrann ekkert betra við tímann að gera?

Þegar faðir minn vanvirti íslenska fánann.
Faðir minn var erlendur maður að uppruna og kaupahéðinn. Þetta er hann á myndinni í æsku sinni. Eitt sinn fékk hann þá hugmynd snemma á 7. áratug 20. aldar að fá framleidd þjóðleg gluggamerki fyrir íslenskar bifreiðar, enda sá hann það greinilega fyrstur manna fyrir að Íslendingar myndu síðar flykkjast i ferjum til erlendra landa á drossíum sínum. Var þessu framtaki ekki tekið vel upp í ráðuneytum landsins þótt að merkin rokseldust. Faðir minn fékk bréf frá tveimur ráðuneytum og það í hótunarstíl. Honum var greint frá því að hann notaði skjaldamerki og fána Íslands í leyfisleysi.

Faðir minn, sem hafði í nær áratug verið íslenskur ríkisborgari hafði strax samband við Gunnlaug Þórðarson, sem oft hafði verið honum innan handa með lögfræðileg vandamál og var einnig um skeið endurskoðandi föður míns. Gunnlaugur sagði það af og frá að faðir minn væri að brjóta nokkur lög. Pabbi andaði léttar. En þá barst hótunarbréf um sektir og fangelsisvist og hvað eina, sem ég á því miður ekki búinn að finna. Hætti þá faðir minn sölu á þessum bílamerkjum og sneri sér að ermamerkjum með fána og skjaldamerki og lyklakippum með skjaldamerki Íslands sem aldrei var fett fingur út í og sem rokseldust í Rammagerðinni og í öðrum minjagripaverslunum, jafnvel á Langanesi.

Tel ég víst að einhver stór smásál að Norðan í íslenska stjórnkerfinu hafi ekki þolað að útlendingur væri að selja hinn heilaga íslenska fána. Gunnlaugur Þórðarson taldi hins vegar víst, að það hefðu hleypt galli í blóð stjórnvalda að faðir minn lét setja myndir af ýmsum opinberum byggingum á rúðumerkin, þannig að útlendingar sæju á bifreiðum Íslendinga hve kotungsleg dómkirkja, þinghús og forsætisráðuneyti landsins væru. Gunnlaugur taldi, sem sagt, að þetta kæmi við minnimáttarkenndina í sumum Íslendingum.

Fyrir nokkrum árum tókst mér að bjarga nokkrum gluggamerkjum, svokölluðum decals, sem faðir minn lét framleiða í Hollandi hjá fyrirtæki í Amsterdam sem bar heitið ALIMEX. Fleiri gerðir voru til en þessar. Ein var t.d. með íslenska fánanum á skildi og önnum með íslenska skjaldamerkinu. Mig minnir einnig að Leifsstyttan á Skóavörðuholtinu væri á einu merkjanna.

Þessi merki rokseldust, en voru í óþökk verndara hins heilaga, unga, íslenska fána, sem hins vegar var stundum hylltur á afar sérstakan hátt (sjá hér), líkt og í Kaldárseli árið 1989, þar sem sannkristnir menn hylltu fánann með "rómverska" laginu. Ekkert var sagt við því í ráðuneytunum. Myndin er fengin úr Barnablaðinu 2.tölublaði, 1989.

Heil eða Saluto Romano, sem er seinni alda tilbúningur og á ekkert skylt við Rómverja.

Enn um Ólafíu - og Gordon Childe

Ólafía Einarsdóttir var fyrsti menntaði fornleifafræðingur okkar Íslendinga og fyrsta íslenska konan sem lauk prófi í fornleifafræði. Það gerði hún árið 1948. Hún stundaði nám sitt í 4 ár við University College i Lundúnum og lauk þaðan B.A. prófi í fornleifafræði.

Hún starfaði þó mjög stutt sem fornleifafræðingur (1951-52) og sneri sér að öðrum verkefnum og fræðum, ekki minnst vegna þess að samstarfið við Kristján Eldjárn á Þjóðminjasafni Íslands, þar sem hún kom til starfa árið 1951, gekk ekki sem skyldi. Of mikill ágreiningur var á milli fornleifafræðingsins og Kristjáns Eldjárns þjóðminjavarðar, sem ekki hafði löglegan titil í fornleifafræði. Ólafía sagði upp starfi sínu árið 1952.

Bjarney Inga Sigurðardóttir skrifaði árið 2009 B.A. ritgerð í fornleifafræði um Ólafíu, þar sem má lesa um árekstra þeirra Kristjáns og Ólafíu, sem bæðu voru viljasterkar og menntaðar persónur. Mig langar að benda mönnum á að lesa ritgerð Bjarneyjar til að kynnast í fljótu bragði störfum Ólafíu, þó kannski sé of mikið gert úr kvenmannsleysinu í fornleifafræði í ritgerðinni, eins og það hafi verið eitthvað samsæri. Og hefur ekki úr ræst? Nú er nær allir fornleifafræðingar á Íslandi kvenmenn fyrir utan örfáa veikburða karla.

Ólafíu Einarsdóttur dvelur nú mög veik á elliheimili í Kaupmannahöfn og hefur eiginmaður hennar Bent Fuglede gefið gömlum nemanda hennar leyfi til að birta greinar og ritgerðir eftir hana á academia.edu og taka hluta af bókasafni Ólafíu í von um það gæti nýst einhverjum öðrum en Ólafíu. Hef ég og aðrir notið góðs af því örlæti, líkt og aðrir íslenskir fornleifafræðingar hafa notið góðs af örlæti Ólafíu á síðari árum, þegar hún með eigin fé hefur styrkt útgáfu tímaritsins Ólafíu, rits íslenskra fornleifafræðinema. Það sýnir örlæti og áhuga Ólafíu á sínu upphaflega fagi einna best.

Eitt af þeim verkum Ólafíu sem Jens Ulff-Møller hefur birt er licentiatsritgerð hennar frá háskólanum í Lundi, sem einnig fjallar um tímatal líkt og doktorsritgerð hennar frá 1964. Þessi Fil.lic. ritgerð frá Lundi er ekki nefnd í ritgerð Bjarneyjar Ingu um Ólafíu, enda hefur ritgerðin aldrei verið gefin út. En nú er hún aðgengileg. Hún er að ákveðnu marki athyglisverð, þó langur tími sé liðinn frá ritun hennar, en gaman er að skoða hana í tengslum við doktorsritgerð Ólafíu. Ég er viss um að einhverjum þyki gaman að henni.

Í minni vörslu er nú bók V(ere) Gordon Childes, Prehistoric Communitis of the British Isles, sem Ólafía Einarsdóttir las spjaldanna á milli og notaði í námi sínu í London. Bókin er full af athugasemdum og nótum BA-nemans Ólafíu.

Fyrir mjög mörgum árum síðan, þegar ég og kona mín fórum í mjög fínt kaffiboð hjá Ólafíu á Stúdentagörðum í Reykjavík, þar sem Ólafía hafði tekið íbúð á leigu meðan hún var stödd á Íslandi, talaði hún mikið og mjög innilega um Gordon Childe (1892-1957), sem hefur haft mikil áhrif á hana. Þegar Gordon Childe var komin á eftirlaun í London árið 1956 kom hann á þriðja Víkingafundinn sem haldinn var í Háskóla Íslands. Kristján Eldjárn sagði síðar svo frá, að þegar Childe hefði verið spurður, hvers vegna ekki fyndust minjar frá steinöld á Íslandi, hefði svar hans verið stutt og laggott: "Lélegir fornleifafræðingar". (Sjá Andrésson, K.E. (1966). Ísland hefur enga forsögu: viðtal við dr. Kristján Eldjárn þjóðminjavörð. Tímarit Máls og menningar, 27, 352-365). Líklega var þetta nú húmor einfarans Childes við kjánalegri spurningu - en hver veit ...

Nær hefði þó verið að heyra betur sögur Ólafíu af Childe, sem valdi til sín fáa nemendur sem hann hafið trú á, stundum ekki fleiri en 5-6 á önn. Ólafía, sem á fermingaraldri stóð í rigningunni í Þjórsárdal og horfði á fornleifafræðingana og féll fyrir fræðigrein sem hún aldrei fékk að starfa við, var ein þeirra útvöldu.

Ég hef áður skrifað um Ólafíu Einarsdóttur hér. Hér má lesa frásögu annars fornleifafræðings, Nancy Sandars, sem naut leiðsagnar Gordon Childes um svipað leyti og Ólafía, og allt ber að sama brunni. Aðdáunin á Childe skín út úr hverri setningu.

Þegar Childe kenndi Ólafíu var fornleifadeild University College í London í þessu húsi. St. John´s Lodge.

Bláklædd kona en fáklædd

Ritdómur

Nýlega fékk ég í hendur sýningarritið Bláklædda konan - Ný rannsókn á fornu kumli (2015, 72 bls.). Bókin, sem er "tvítyngd", íslensk/ensk, tengist sýningu á Þjóminjasafni Íslands endurrannsóknum á leifum úr kumli konu sem fannst á Litlu-Ketilsstöðum í Hjaltastaðaþinghá árið 1938. Bókin kom út meira en tveimur mánuðum eftir að sýningin var opnuð. Ég hef ekki haft tök á að sjá sýninguna, en nú hef ég lesið Bláklæddu Konuna.

Í dag, 29.8.2015, er málþing um rannsóknina á Þjóðminjasafni Íslands. Þetta er innlegg mitt til þess. Farið og spyrjið fræðimennina úr spjörunum bláu, en lesið fyrst þetta þótt langt sé:

Embættismenn og fræðilegir ráðgjafar

Bókin hefst á heldur hástemmdum inngangsorðum embættismanns, Margrétar Hallgrímsdóttur sagnfræðings og þjóðminjavarðar. Því miður tel ég samlíkingar þjóðminjavarðar á þessu kumli og rannsóknum á því við leifar "mýrarmannanna" Grauballe- og Tollundmannanna í Danmörku algjörlega út í hött. Margrét Hallgrímsdóttir líkir einnig leifum konunnar frá Ketilsstöðum við rannsóknir á Ötzi, "Ísmanninum" sem fannst í ítölsku ölpunum árið 1991. Það er víst orðum of aukið, því miðað við allar þær rannsóknir sem menn hafa gert á Ötzi eða mýrarlíkum í Danmörku, þá eru rannsóknir á kjálka og andlitsholdi konunnar frá Litlu-Ketilsstöðum afar viðvaningslegar og óábyggilegar.

Miðað við yfirlýsingar Þjóðminjavarðar í blöðum fyrr í ár, þar sem bláa konan var dregin inn í umræðuna um 100 ára afmæli kosningarréttar kvenna á Íslandi (sjá hér), þá þykja mér niðurstöðurnar mjög rýrar og vel því að uppnefna blessaða konuna í kumlinu fáklæddu konuna, vegna þess hve lítt bitastæðar niðurstöðurnar eru.

Eftir hátíðleika embættiskonunnar kemur átorítetið í gervi Steinunn Kristjánsdóttir, sem Fornleifur skrifaði um í nýjustu grein sinni. Steinunn, sem er "fræðilegur ráðgjafi" við gerð bókarinnar (skv. upplýsingu á bókarkápu) er með stuttan inngang. Ekkert kemur fræðilega áhugavert fram í honum frekar en í kafla Söndru Sifjar Einarsdóttur sem tekur við keflinu og lýsir fundarsögu kumlsins. Þó dáist ég að kafla Söndru um kyngreiningu út frá gripum. Þar finn ég þessa setningu sem mér finnst betri á ensku en á íslensku:

"Western ideas about two sexes- male and female - have often determined the interpretation of gender and gender identity in graves, where only the grave goods were taken into account:" 

Íslenska gerðin er öðruvísi og hefur orðið vestrænar (Western) að einhverjum ástæðum verið fjarlægt:

"Hugmyndir um tvö kyn, karlkyn og kvenkyn, hafa oft ráðið túlkunum á kyni og kyngervi einstaklinga þar sem aðeins hefur verið stuðst við haugfé í gröfum þeirra".

Vissulega féll ég karlfauskurinn í þessa "Western idea" gryfju, sem aðeins sér tvö kyn og geng næstum út frá því með vissu að skálaspennurnar í kumlinu frá Ketilsstöðum hafi ekki tilheyrt karli. Ég hugsaði ekki einu sinni til þess að þarna hafði verið grafinn bláklædd LBGT-persóna (Lesbian, Bisexual, Gay, Transsexual). Eins er ég svo ómodern í hugsun, að þegar ég hef velt fyrir mér miklu fjölda perla í kumlum íslenskra karla er meiri en meðal annarra norrænna karla á víkingaöld, þá ályktaði ég ekki út frá "kveifarlegum" gripum eins og perlum, að karlarnir hafi verið bi, trans eða gay. Ég veit að perlur finnast einnig í miklum mæli í gröfum samískra karla og sé meiri ástæðu til að tengja það þeim perlugleði íslenskra karla.

Ég reyni að varast að líta ekki menningarheima fyrir 1000 árum síðan með menningargleraugum míns eigin samtíma. Er það greinilega komið úr tísku. Þess vegna tel ég það vera gott að hægt sé að kyngreina með öðru en perlum. En þriðja kynið+ í fornleifum verður víst seint fundið með líffræðilegum aðferðum frekar en fjölda perla - enda skiptir það víst afar litlu máli, nú þegar við vitum að einstaklingurinn í gröfinni á Litlu-Ketilsstöðum var kona. Öðru máli hefði það gegnt hefði hún fengið sverð með sér í kumlið. Þá hefðu runnið á mig tvær grímum. En það er samt fyndið, að um það bil 20 árum eftir að kynjafræði fór úr tísku úti í heimi, þá eru sumir íslenskir fornleifafræðingar á kafi í slíku.

Klæðnaður og skart

Michèle Hayeur Smith ritar mjög mikilvægan kafla um klæðnað, skartgripi og textíla. Þar er lopinn því miður teygður meira en ástæða er til. Hvað varðar kopargripi, tvær skálanælur og þríblaða nælu, sem fundust í kumlinu, er ljóst, að viðtekin, gerðarfræðileg aldursgreining þeirra kemur ekki heim og saman við geislakolsgreiningar (AMS-greininga) á efniviði úr kumlinu (sjá neðar). Brjóstnælurnar eru af gerð sem mismunandi sérfræðingar hafa með góðri vissu og miklum samanburðargreiningum aldursgreint til 10. aldar og frekast til miðbiks aldarinnar og síðari hluta hennar. 

Þótt kaflinn eigi að sögn líka að fjalla um perlur er eftirfarandi setning allt og sumt sem um þær er ritað, en aftar í bókinni er  yfirlit yfir haugfé, þar sem þær eru einnig nefndar á þennan hátt: 

"Þá gæti konan frá Ketilsstöðum hafa átt ættir að rekja til meginlands Evrópu. Hún bar reyndar perlufesti [Aths. Fornleifs: sem hér fyrrum var kallað sörvi af Kristjáni Eldjárn] sem hefur hangið á milli brjóstnælanna tveggja, og sumar benda til tengsla við sunnanvert Miðjarðarhafssvæðið."

Mér til mikillar furðu er þessi setning öðruvísi á enskunni:

"The woman from Ketilsstaðir may have had a family connection with continental Europe. She was actually adorned with beads that would have hung between her two brooches and some of these beads also suggest possible exchange with the southern Mediterranean".

Þessar upplýsingar mismunandi. Af hverju? Svör óskast.

Á blaðsíðu 65 er svo endurtekin upplýsingin um að perlurnar séu frá Suður-Evrópu og því er meira að segja haldið fram að aðrar séu jafnvel enn lengra að komnar og sagt er að " aldursgreining perlnanna bendir til að þær séu frá 10. öld. Vitnað er í mastersritgerð við HÍ frá 2005 eftir Elínu Ósk Hreiðarsdóttur, sem ber heitið Íslenskar perlur frá Víkingaöld. Þar kárnar gamanið fyrir mig, því sú ritgerð er ekki aðgengileg á netinu eins og margar MA ritgerðir í fornleifafræði á Íslandi. Rökin sem vitnað er í er ekki hægt að sjá. Það eru ekki góð vísindi.

Mynd úr bókinni. Stóra perlan svarta, er úr tálgukoli (gagati, sem á ensku kallast jet). Hún er mjög líklega komin frá Bretlandseyjum. Á myndinni sést ekki stór perla úr rafi sem fannst í kumlinu. Hinar perlurnar eru úr gleri. Sumar perlurnar voru gerðar á Norðurlöndum/Norður-Evrópu, en t.d. litla græna perlan og málmlituðu perlurnar (svk. "segmented metal foiled glass beads") eru ættaðar frá botni Miðjarðarhafs.

Þetta er auðvitað meinloka. Ég hef borið perlurnar undir fremsta sérfræðing Dana í perlum á víkingaöld, Claus Feveile, og hann telur ekki að perlurnar gefi ástæðu til að tengja þær uppruna þeirra sem báru þær, þó við vitum vel að málþynnuperlurnar og grænu perlurnar í sörvinu séu komnar - já, í milljarðatali-  frá Miðausturlöndum, og hafa þaðan borist allt austur til Indónesíu, suður til Madagaskar og norður til Íslands, og ef ég sá rétt um daginn, alla leið til Ameríku. Þær geta verið miklu eldri en frá 10. öld en hafa verið í umferð lengi, áður en þær bárust til Íslands. Það hefur ekkert með uppruna fólks á Íslandi að gera hvort perlurnar eru frá "Suður-Evrópu" eða "lengra að komnar", en það skilur Michèle Hayeur Smith greinilega ekki. Perlur voru ein algengasta verslunarvaran á Járnöld og Víkingaöld! Í stað þess að vitna í MA ritgerð á íslensku, hefði hún átt að þekkja grundvallarverk Johans Callmers frá 1977 um glerperlur og greinar Claus Feveiles og annarra um perlur í Danmörku. Höfundur kaflans um klæðnað og skreyti hefur greinilega ekki grundvallarþekkingu á því sem hún ritar um.

Ég hafði einnig samband við Elínu Ósk Hreiðarsdóttur til þess að sjá, hvort þetta rugl var frá henni komið. Svo er ekki. Haft hafði verið samband við hana út af sýningunni og beðið um leyfi til að vitna í mastersritgerð hennar og hún hins vegar beðin um álit á einhverju atriðum þessu viðkomandi. Það voru mismunandi aðilar frá Þjóðminjasafni sem höfðu samband við hana oftar en einu sinni. Bauðst hún til þess að kíkja aftur á þær upplýsingar sem hún hafði undir höndum um perlurnar eða kíkja lauslega á perlurnar aftur og taka saman eitthvað um efnið fyrir sýningu/bók, en það var ekki áhugi á slíku. Henni var heldur ekki boðið að lesa það sem endaði í sýningu eða bók um perlurnar og henni ekki send bókin. Það eru eru einfaldlega óásættanleg vinnubrögð og Þjóðminjaverði og safni henni til lítillar frægðar!

Þrátt fyrir allt þetta spin í þessum kafla bókarinnar um klæðnað konunnar. Það leikur enginn vafi á því, að konan hafi verið bláklædd og upplýst er að það hafi einnig verið liturinn á vefnaði sem hefur fundist í 65% kumla kvenna á Íslandi. Því miður er ekki upplýst, hvort það sé í kumlum þar sem fundist hafa vefnaðarleifar, eða 65% allra kumla. Litarefnið er úr plöntu sem kallast Litunarklukka (Isatis tinctoria). 

Aldurinn

Aldursgreininguna á kumlinu kynnir eiginmaður Michèle Heyeur Smith, Kevin Smith. Kevin er drengur góður sem er íslenskum fornleifafræðingum vel kunnur. Ungur að árum lagði prófessor einn í New York, Thomas H. McGovern hann í einelti, þar sem McGovern taldi ekki Ísland vera big enough for both of them. Það er önnur saga og ljótari, sem bráðlega verður sögð.

Strax þegar ég sé að greiningarnar hafa verið gerðar hjá Beta-laboratories, fer maður að efast. Þetta er fyrirtæki sem selur greiningar og fóru löngum ekki allt of góðar sögur af því. En þar sem bæði eru gerðar δ13C mælingar og aðrar nauðsynlegar leiðréttingar fyrir viðskiptavinina Beta í dag og að þetta er AMS greining, þá hljóta að vera aðrir og betri tímar. Það er þó ljóst, að Kevin Smith fremur það sem ég kalla elastic statistics (teygjutölfræði). Það er ekkert við greiningarnar þrjár sem  ég hef einnig rennt í gegnum OX-forritið sem er hægt að gerast notandi að á netinu, sem gefur ástæðu til að álykta annað en að ullin sem greind hefur verið hafi vaxið á rollum sem uppi voru á 9. öld. Enn síður að tönnin (kollagenið í tönninni úr bláklæddu konunni sem greind var hafi verið á lífi og nýst henni fram á 10. öld, líkt og Kevin Smith vill halda fram. Það er 90% rökleysa.

Samkvæmt leiðréttum og kalíbreruðum AMS greiningunum er aðeins 3,5% líkur á því að konan hafi verið uppi í byrjun 10. aldar líkt og Kevin Smith heldur þó fram að sé líklegast að hafi verið sá tími sem hún lést á. 89% líkur eru hins vegar á því að hún hafi verið uppi á 9. öld, skv. AMS-greiningunum.

Með aldursgreininguna á nælunum í kumlinu í huga, tel ég þó líklegast að vandamálið sé enn sem áður óáreiðanleiki C-14 greininga á íslensku efni, sem er mikið vandamál fyrir íslenska fornleifafræði. Nælur í kumlinu á Litlu-Ketilsstöðum , sem m.a. er hægt að  aldursgreina með samhengisgreiningum með dagssettri arabískri mynt, annarri mynt og gripum með þekktan aldur er að mínu mati áreiðanlegri aldursgreining en þessar þrjár greiningar. Konan sem heygð var á Ketilsstöðum dó að mínu mati á 10. öld, þó svo að tölfræðilega séu við mælingu geislakols greinilega meiri líkur á því að hún hafi látist á seinni hluta 9. öld. Kevin Smith hefur því miður ekki tekið á þessum greinilega ósamræmi. Konan og fötin hennar urðu til á 9. öld, ef trúa má AMS-greiningunum frá Beta-Lab, meðan að skartgripir hennar voru í tísku á 10. öld. Það er skrítið, ekki satt?

Líkamsmannfræðin

Svo kemur merkilegasta grein ritlingsins, en hún er eftir Joe W. Walser hinn þriðja, sem er með MSc gráðu frá Durham University á Englandi norðanverðu, þar sem ég vann veturlangt árið 1988-89 að doktorsverkefni mínu. Joe er einn þessara manna sem leitar svara í beinunum. Út frá lengd lærleggs þeirrar bláu kemst hann að þeirri niðurstöðu, að hún hafi verið 44-50 kg. að þyngd og 147-159 að hæð. Enginn mannfræðingur að viti, nema þeir sem rannsaka morð, myndu áætla lengd og þyngd á þennan hátt. Maður verður að hafa önnur bein til að fá rétta mynd. Hans Christian Petersen mannfræði- og tölfræðiprófessor við Syddansk Universitet i Oðinsvéum sem árið 1993 mældi bein úr kumlum og kirkjugörðum á Þjóðminjasafni Ísland (sjá hér), valdi t.d. ekki að álykta nokkuð um hæð konunnar í kumlinu á Litlu-Ketilsstöðum út frá einum lærlegg. Hann hefur upplýst mig, að það sé ekki hægt nema með mjög mikilli óvissu. BMI (body mass index) konunnar er einfaldlega ekki hægt að reikna út frá einum lærlegg.

Strontíum var það heillin

Strontíum-greining er aðal tískufyrirbærið í dag. Sitt sýnist hverjum og hefur t.d. Prófessor Kaare Lund Rasmussen ved Institut for.. fyrrverandi super-professor og forstöðumaður C-14 rannsóknarstofu Danska Þjóðminjsafnsins tjáði mér nýlega, að hann telji oft ekki vera tölfræðileg rök til stuðnings þess að álykta um fæðingarstað, þann stað sem fólk ólst upp fyrstu 4-5 árin, og þaðan að síður uppruna fólks út frá strontíum-gyldum i greiningum á tönnum eða öðru lífrænu efni.

Víkingavirkið Trelleborg á vestanverðu Sjálandi var rannsakað á 5. áratug síðustu aldar. Þar fannst m.a. kirkjugarður frá 11. öld, þar sem grafnir voru hermenn Haraldar blátannar, að því að talið er. Fyrir nokkrum árum réðust menn í að rannsaka strontíum gildi í tönnum þeirra sem lagðir hafa verið til hinstu hvílu á Trelleborg. Niðurstaðan var túlkuð á þann veg, að meirihluti þeirra sem þar lægju hefðu verið erlendir málaliðar, því þeir voru ekki með sömu strontíum gildin og mæld hafa verið á Trelleborg. Ályktað var, að þeir hefðu t.d. komið frá Póllandi eða Noregi. Prófessor Kaare Lund Rasmussen eðlisfræðingur telur ekki að það sé tölfræðilegur grundvöllur fyrir því að álykta á þann hátt (persónulegar uppl.  17.8.2015). Nýlegar mælingar á strontíum-gildum í Danmörku sýna svæði með miklu hærra strontíum í jörðu, vatni, gróðri sem og í þeim dýrum sem þar lifa en við Trelleborg. Reyndar er svæði, rétt hjá Trelleborg, sem er með nærri því eins há gildi og sumir einstaklingarnir á Trelleborg (rauðu svæðin á kortinu). En niðurstaðan um erlenda málaliða Haralds Blátannar er komin út í "heimsbókmenntirnar", þó þær séu vægast sagt hæpnar, og þeir sem birt hafa þessar niðurstöður virðast eiga mjög erfitt með að taka gagnrýni.

Áfram með Stínu Bláu

Fyrr í sumar var því haldið fram í fjölmiðlum, að bláklædda konan væri frá Vestur-Skotlandi eða hefði alið manninn þar á unga aldri. Eitthvað hefur þeirri niðurstöðu verið breytt fyrir bókina, því nú ályktar Joe Walser III, að ísótópagildi greiningarinnar séu dæmigerð fyrir  vestur- og suður England, Írland, Wales og Skosku eyjarnar.

Það, að Joe heldur að strontíum-gildin í konunni sýni að hún hafi fyrstu ár sín búið á Skotlandi, Wales osfr., þá segir það ekkert um ætterni hennar. Hún getur allt eins verið ættuð úr Noregi, þó hún hafi fæðst á Skotlandi. Reyndar er það nú svo, að Joe Walser III hefur ekki einu sinni haft fyrir því að upplýsa lesendur, hvaða strontíum-gildi konan hefur. En ef hann telur sig finna svipuð gildi á Bretlandseyjum og fundust í tönn Ketilsstaðakonunnar, þá gæti hún alveg eins hafa fæðst og alist fyrstu ár sín upp í Noregi, því í Noregi eru strontíum gildi víðast hvar ekki ósvipuð þeim sem mælast á Bretlandseyjum. Ef Joe skoðar þessa grein, sér hann að mælingar á  Bretlandseyjum og í Noregi gefa svipaðar niðurstöður. Sú bláa gæti þess vegna vel hafa fæðst og alist upp i Noregi, og því ekki það?

Glæsilegasta, en sömuleiðis vitlausasta yfirlýsing bókarinnar kemur svo á bls. 53., þar sem Walser skrifar:

"Sýni var tekið úr hægra gagnaugabeini konunnar og sent til fornDNA greiningar hjá Íslenskri erfðargreiningu. Niðurstöður þessara rannsókna liggja ekki fyrir en þær gætu veitt nánari upplýsingar um útlit konunnar, uppruna og búsetu."

Nema að menn finni smávægilegan litningagalla sem t.d. veldur því að fólk er rauðhært og hefur að því er okkur hinum finnst ramma svitalykt, er algjörlega út í hött að álíta að hægt sé að ákveða eitt eða neitt um " útlit" konunnar, nema að hún hafi verið haldin einhverjum erfðagalla (syndrómi) sem t.d. hefur bæklað hana. Að sjá mannfræðing sem álítur að fenótýpa (útlit fólks) geti ákvarðast 100% af genótypunni (erfðamenginu) er fjarstæðukennt. Vitaskuld geta DNA-rannsóknir hugsanlega sagt eitthvað til um, hvort konan í kumlinu hafi verið t.d. negri eða frá Miðausturlöndum, en eins og perlurnar, þá sýnir DNA hennar ekki útlit hennar og þaðan af síður nokkuð um þjóðerni (etnicitet).

Lokagrein ritsins er eftir Juliu Tubman, ungan forvörð, og fjallar um forvörslu á holdsleifum af andliti konunnar. Þar sem mig skortir þekkingu á forvörslu, þá verð ég að sleppa mati mínu á því, enda sýnist mér vinnuaðferð Tubmans vera mjög yfirveguð og nákvæm út frá lýsingum hennar.

Þessi annars rýra útkoma, sem hefur verið sett upp sem sýning á Þjóðminjasafni Íslands, og líkt við rannsóknir á Ötzi gamla í Ölpunum. Kumlkonan hefur meira að segja verið dregin inn í kvenréttindasögu Íslands, finnst mér ærin ástæða til að skýra bókina upp á nýtt: Fáklædda konan er nafn með rentu eftir meðferð fræðimannaliðsins á henni. Efnið er rýrt og rúið.Þessi einkennilega myndaröð fylgir grein Joe W. Walsers hins þriðja um beinin (bls. 48-9). Hvernig getur líkamsmannfræðingur með virðingu fyrir sjálfum sér sætt sig við að hold  og húð sé teiknuð yfir útlínur hauskúpuleifanna og án þess að listamaðurinn geri sér grein fyrir því að þykkt mjúkra vefja á ýmsum stöðum á höfði hefur verið rannsakað skipulega af vísindamönnum um áratugaskeið og nota menn þær mælingar þegar útlit fólks er ákveðið út frá höfuðkúpu, t.d. í morðmálum? Maðurinn sem teiknar þetta er vissulega ekki mannfræðingur heldur Snorri Freyr Hilmarsson, hönnuður sýningarinnar um bláu konuna, sem kannski er betur þekktur fyrir að vera einn að hugmyndasmiðunum, ásamt Dr.in spe Sigmundi Davíð Gunnlaugssyni forsætisráðherra Íslands, á bak við verkefni sem stefnir að því að byggja fornleifar, t.d. heilan leikmyndabæ í gömlum stíl á Selfossi. Það hefur farið fyrir konunni á teikningum hans líkt og hinni hálfgömlu Selfoss hugaróranna, að konan sem hann skóp með blýantinum er ákaflega óekta. Mér sýnist að þarna sé komin landnámskerlingin á mjólkurfernum hér á árum áður.

Ein dönsk grafskeið hlýtur að vera meira en nóg fyrir þetta miður glæsilega framtak í íslenskri fornleifafræði. Mér er meinilla við að búta niður grafskeiðar til að gefa minna. Skeiðina fær hönnuður bókarinnar, Sigrún Sigvaldadóttir hjá Hunangi. Fornleifur gefur mest 6 skeiðar.

 

Að lokum syngur Leonard Cohen um the Famous blue Raincoat. Njótið nú snillinnar!