Sjóræningjaleikur í sandkassa: Gullskipið fundið

Fáeinir fullorðnir menn á Íslandi ætla í sjóræningjaleik í sumar. Þeir eru meira að segja búnir að fá til þess leyfi frá Minjastofnun Íslands, sem hins vegar bannar á stundum fornleifafræðingum að rannsaka menningararfinn.

Leyfið til sjóræningjanna gengur út á að svífa yfir sanda með mælitæki til að finna gull og geimsteina. Fornleifafræðingur verður að vera með í sandkassaleiknum segir í leyfinu. Sá aumi félagi úr íslenskri fornleifafræðingastétt sem tekur slíka róluvallaleiki að sér verður sér til ævarandi skammar og háðungar. Hann verður þó líklega sá eini sem græðir á ævintýrinu, ef honum verður yfirleitt borgað. Það verður þó aldrei greiðsla í gulli, geimsteinum, demöntum eða perlum.

Minjastofnun hefur leyft fyrirtæki ævintýramanna undir stjórn Gísla nokkurs Gíslasonar að leita að "Gullskipinu" margfræga, sem er betur þekkt annars staðar en á Íslandi sem Het Wapen van Amsterdam. Síðast er leitað var að flaki þessa skips sem strandaði við Ísland árið 1667, fundu menn þýskan togara sem strandaði árið 1903. Hafa sumir greinilega ekkert lært af því. Þessi greindartregða virðist lama allt á Íslandi. Þetta er eins og með hrunið. Það var rétt um garð gengið þegar menn byrjuðu aftur sama leikinn og rotnir pólitíkusar taka ólmir þátt í græðgisorgíunni.

Leitið og þér munið finna

Stofnað hefur verið sjóræningjafyrirtæki sem kallar sig Anno Domini 1667. Sjóræningjarnir eiga sér einkunnarorð. Það er vitaskuld stolið, og það úr sjálfri Biblíunni: "Leitið og þér munið finna." Þeir rita það á bréfsefni fyrirtækisins á latínu. Afar furðulegt þykir mér, að menn sem eru svo vel sigldir í fleygum setningum á latínu geti ekki lesið sér heimildir um skipið Het Wapen van Amsterdam sér til gagns.

Sjóræningjarnir gera sér von um, samkvæmt því sem þeir upplýsa, að finna 1827 tonn af perlum. Vandamálið er bara að farmskrár skipanna, sem Het Wapen van Amsterdam var í samfloti við þegar það strandaði við Íslandsstrendur, upplýsa ekkert um 1827 tonn af "ýmis konar perlum", heldur um 1,827 tonn af perlum sem voru ekki nauðsynlega á Het Wapen van Amsterdam. Yfirsjóræninginn hjá 1667, Gísli Gíslason menntaðist víst í Verslunarskólanum, til að byrja með. Þar hélt ég að menn hefðu lært á vigt og mæli. Lítið hefur Gísli greinilega lært, því 1,827 tonn (þ.e. eitt komma átta tvö sjö tonn) verða að 1827 tonnum af perlum. Hvernig getur það verið að þessum talnasérfræðingi sé veitt leyfi af ríkisstofnum til að leika sjóræningja sem leitar að sandkorni í eyðimörkinni? Hvað halda landkrabbarnir í sjóræningjafélaginu að skipið hafi eiginlega verið stórt?

Slíka vitleysu höfum við séð áður í tengslum við leit að "Gullskipinu", þegar "fróðir menn" héldu því fram að rúm 49 tonn af kylfum og lurkum væru um borð (sjá hér). Á einhvern ævintýralegan hátt tókst einhverjum álfi að þýða orðið foelie sem kylfur.  Þetta var alröng þýðing eins og ég fræddi lesendur Fornleifs um fyrr á þessu ári, áður en að kunngert var að sjóræningjaleikur myndi fara fram aftur á Skeiðarársandi. Foelie er gamalt hollensk heiti fyrir múskatblóm, hýðið utan af múskathnetunni. Þetta krydd, sem hægt er að kaupa undir enska heitinu mace á Íslandi, var fyrrum gulls ígildi. Þó að það hafi verið um borð á Het Wapen van Amsterdam, er ég hræddur um að Matvælastofnum geti ekki leyft neyslu þess. Síðasti söludagur rann ugglaust út fyrir nokkrum öldum. Ef múskatblóma fyndist væri úr henni allur kraftur og hún væri frekar vatnsósa og ónýt til matargerðar.

Það verður að grípa í taumana. Sjóræningjar mega ekki ganga lausir á Íslandi. Einnig mætti ráða hæft fólk til Minjastofnunar. Mest að öllu vorkenni ég börnum íslensku sjóræningjanna sem eyða peningum fjölskyldna sinna sem ella gætu hafa runnið til barna og barnabarna mannanna, sem vonandi munu stíga meira í vitið en þeir. Öll vitum við að síðustu karlarnir með Asperger-heilkenni sem leituðu að "Gullskipinu" eins og að sandi í eyðimörkinni létu íslenska ríkið ganga í ábyrgð fyrir vitleysunni.

Mann grunar að menn eins og fyrrverandi sjálfkrýndur "forleifaráðherrann", Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, hefði verið til í svona sjóræningjaleik. Vonandi hefur hann nú ekki skrifað undir gruggugan sjóræningjasamning hjá 1667 sem skattgreiðendur verða svo að borga á endanum eins og allar aðrar vitleysur í íslensku þjóðfélagi. Legg ég hér með til að sjóræningjarnir fari frekar og hjálpi kollegum sínum, íslensku stórþjófunum og skattskvikurunum við að grafa upp gull þeirra og geimsteina í heitum sandinum á Tortólu, og skili sköttum og gjöldum af því fé í sameiginlega sjóði landsins. Það væri þjóðþrifamál á við nokkur gullskip.

Myndin efst

er hluti af stærra málverki eftir hollenska meistarann Aelbert Cuyp. Þarna sjást tvö skip VOC (Vereenigde Oost-Indische Compagnie/Sameinaða Austur-indíska Verslunarfélagsins) í Batavíu um 1660. Batavía var helsta höfn Hollendinga í Indónesíu. Í dag heitir borgin á þessum stað Jakarta. Ef vel er af gáð, sjá menn kannski að skipið til hægri ber skjaldamerki Amsterdamborgar.

Hugsanlega er þetta skipið sem menn eru að leita að á Íslandi. Einhver annar en listamaðurinn Cuyp hefur skrifað 'Banda' á skut skipsins. Banda var ekki nafn þessa skips heldur höfnin á samnefndri eyju á Malaccasundi, þar sem múskattréð óx upphaflega. Höfnin í Banda var heimahöfn múskatsskipsins Het Wapen van Amsterdam, sem sigldi með mörg tonn af því verðmæta kryddi í síðustu för sinni. Menn mega trúa mér eða ekki. Ef ekki, mega þeir trúa ævintýramanninum Old Red Gísli Gold sem hér sýnir innistæðulaust sjóræningjakort nútímans, með leyfi Minjastofnunar Íslands til að leita uppi vitleysuna endalausu. Það kalla menn víst ævintýri.

Sagnfræðilegt mat á tveimur forsetaefnum

Það er skrítið hvernig nasisminn loðir við suma forseta og forsetaframbjóðendur á Íslandi. Allir þekkja örugglega örlítið til sonar Sveins Björnssonar, fyrsta forseta lýðveldisins. Sögurnar eru margar upp lognar, aðrar réttar.

Ég leyfði mér nýlega að skrifa smá viðbætur við þá sögu (sjá hér) sem ekki voru áður þekktar. Ég uppgötvaði fyrr á árinu, að Björn gerðist SS-dómari í lok stríðsins og dæmdi mann til dauða fyrir liðhlaup. Þetta hafði sonur forsetans tíma til að gera þegar hann var ekki að leggja litla, sæta danska skrifstofukonu hjá SS í einelti, bæði vegna þess að hann hafði kynferðislegan áhuga á henni en einnig vegna þess í ljós kom að hún hafði verið kunningi dansks gyðings sem tókst um tíma að plata Gestapo þannig að þeir héldu að hann væri Dani sem vildi njósna í þágu Þjóðverja.

Það notaði Björn gegn konunni, þegar hún hafnaði tilburðum hans við að sænga með henni. Björn hafði meira að segja skaffað íbúð handa skrifstofupíunni og samverkakonu hennar, og hélt greinilega að hann með lyklavöldin hefði ótakmarkaðan aðgang að konu þessari. Hitnar nú yfir 1000 gráður. Gyðingurinn, sem hún hafði þekkt, og sem einnig hafði fallið fyrir fegurð hennar, hafði litað á sér hárið, gult og síðar rautt. Með því furðulega uppátæki var hann fyrst og fremst að reyna að bjarga ættingjum sínum í fanga og útrýmingabúðum Evrópu.

Þessi maður, Jacob Thalmay að nafni, ætlaði með gagnnjósnum að freista þess að komast til Þýskalands undir fölsku flaggi. Hann missti hins vegar lífið fyrir bragðið, þar sem íslenska hetjan Guðmundur Kamban bar kennsl á hann og sagði Þjóðverjum hver hann var. Gyðingurinn hafði búið í sama húsi og Kamban á Østerbro. Þetta hefur vitanlega ekki komið fram í ævisögum um Björn Sv. Björnsson eða Kamban, frekar en sú vitneskja að Kamban hafi þóst verið sérlegur sérfræðingur nasista í kalkúnum í Evrópu á fyrri hluta miðalda. Meira um það síðar á Fornleifi. Þangað til geta menn fræðst hér og hér.

Rudolf Hess með Töpfer

Andra Snæ langar að stýra Draumalandinu 

Þótt langt sé um liðið frá lokum síðar stríðs, flækist það á hinn furðulegasta hátt fyrir forsetaframbjóðendum nútímans. Fyrst er það náttúrudrengurinn Andri Snær - Tarzan Íslands, sem nú er búinn að taka allan vafa af áætlunum sínum. Hann nennir ekki að skrifa lengur, nema undir lög. Já, hann er einnig líka örlítið nasífíseraður. Fyrir nokkrum árum tók hann á móti stórfé frá þýskum sjóði sem stofnaður var af gömlum nasista - en ekki hvaða nasista sem er. Það fúlmenni hét Alfred Töpfer(1894-1993) og var félagi í SS. Hann var m.a. foringi í gagnnjósnadeild í París. Hann komst í álnir vegna starfa sinna fyrir SS. Starf hans var að ræna fé af fórnarlömbum nasismans. Hann stórgræddi á stríðinu. Seldi meðal annars kalk til Lodz ghettósins, sem notað var til að hella yfir líkhrúgurnar. Eftir stríð hafði hann í þjónustu sinni stríðsglæpamenn eins og  Edmund Veesenmayer sem hafði unnið með Adolf Eichmann við morð á 400.000 ungverskum gyðingum. Hjá honum starfaði einnig Hans-Joachim Riecke, sem var viðriðinn útrýmingu á rússneskum föngum.  Allt fram til 1970 studdi Töpfer nasistann Thies Christoffersen fjárhagslega, (Christoffersen bjó um tíma í Danmörku), Christoffersen gaf síðar út ritið "Lygarnar Um Auschwitz" (Die Auschwitzlüge). 

Af sjóðum þessa Töpfers hefur náttúrubarnið Andri Snær einnig verið alinn og notið góðs af illa fengnu fé líkt og einn helsti helfararafneitari Dana. Það finnst mér álíka ósiðlegt og að fela fé sitt á aflandseyjum. En Andri Snær sér ekkert athugavert við að hafa verið styrktur fyrir fé sem græddist á því að heygja gyðinga undir kalki og stefnir beint í virðulegasta embætti Íslands. Spurningin er bara, hvort umheimurinn muni ekki spyrja Andra forseta, hvað hann hugsaði, ef þá nokkur,  er hann tók við morðfé frá SS-Töpfer? Já, ein réttmæt spurning til viðbótar. Gaf Andri fé sitt úr fjöldagröfunum upp  til skatts? 

Frystiskipið Arctic sem kyrrsett var um tíma á ytri höfninni við bæinn Gourock á vestursströnd Skotlands sumarið 1942. Afa Guðna Th. og nafna var falið að að halda áhöfninni um borð, en Bretar fengu einn Íslending í áhöfninni til að ljóstra upp um áhöfnina. Sá hét Hallgrímur Dalberg og varð síðar starfsmaður í íslenskum ráðuneytum.

Guðni Th. og nafni hans á frystiskipinu Arctic

Hinn ágæti sagnfræðingur Guðni Thorlacius Jóhannesson, sem alltaf er til í fréttaskýringar og tilfallandi barning á Ólafi Ragnari Grímssyni á besta útsendingartíma, og sama hvað rætt er um, er nú enginn heiða-Tarzan. Ég hef gaman af Guðna og gæti vel hugsað mér að kjósa hann eftir svona 8-12 ár, þegar hann hefur nægan þroska til.  Áður en það gerist gæti ég vel hugsað mér að spyrja Guðna, af hverju hann setti eftirfarandi athugasemd sína við á síðu sem Óli nokkur Ragg heldur úti og sem kallast Fragtskipaskrá Óla Ragg:

"Kærar þakkir fyrir þessa fróðlegu Arctic-frásögn." (15.2.2015).

Þarna þakkaði Guðni Óla Ragga fyrir frásögn af skipinu Arctic sem afi Guðna og nafni sigldi um tíma á sem 1sti stýrimaður. Því miður er frásögn Óla Ragg sem Guðni gleðst yfir langt frá sannleikanum og heilu kaflana vantar í sjóferð Arctic hjá Óla Ragg farskipafræðingi. Öðru safaríkara er bætt við.

Það undrar mig að Guðni, sem nú hugsar sinn gang varðandi Bessastaðavist, þakki fyrir slíkt - í ljósi þess að hann er sagnfræðingur og veit hvernig maður á að nálgast heimildir öðruvísi en að vitna aðeins í "eina hlið" málsins. Arctic-málið er nú flóknara en sem svo. Njósnari sá sem var um borð á skipinu og sem sendi út veðurskeyti fyrir Þjóðverjana var í nánu sambandi við Helga Jónsson nasista og kaupmann í Keflavík. Afi Guðna forsetaefnis var hins vegar "bara stýrimaður", og kom svo vitað sé ekkert nálægt Þjóðverjum í þeirri för Arctic til Vigo á Spáni, sem varð svo afdrifarík fyrir hann, að hann var að sögn barinn í plokkfisk af Bretum á Kirkjusandi eftir heimkomuna frá Bretlandseyjum. En var það nú það sem gerðist? Vart hefur Guðni forsetaefni aldur til að muna afa sinn vel, og ólíklegt tel ég að afinn hafi sagt nafna sínum sögur af Arctic, áður en hann dó þegar Guðni yngri var á 8. ári.  Kannski segir Guðni okkur þó alla söguna þegar hann er orðinn forseti, ef hann þekkir hana. Ef ekki gæti hann boðið mér í menningarkaffi á Bessastaði, jafnvel í Candle light dinner, þar sem ég gæti sagt honum sögur af hinu góða, en hripleka skipi, Arctic. Sagan sem hingað til hefur verið sögð er þó greinilega álíka óþétt og dallurinn, en virðist þó ekki valda Guðna neinum töluverðum áhyggjum sem sagnfræðingi.

Þetta voru nú bara minnispunktar um tvo af þeim mönnum sem vilja hugsanlega njóta útsýnisins frá Bessastöðum næstu fjögur árin. Ég verð að viðurkenna að ég veit ekkert hvor nasistadraugar og sjóferðarsögur sveimi í kringum hina frambjóðendurna, en mér þykir vitaskuld ótækt að maður eins og Andri Snær, sem hefur þegið fé sem safnaðist við þjóðarmorð, sé kosinn forseti - nema að hann skili því aftur. Náttúra Íslands gæti fljótt orðið að ónáttúru og Draumalandið að helvíti.

Sterkustu rök stuðningsfólks Andra Snæs síðast þegar ég benti á ósiðleika hans, er hann þáði fé úr illa fengnum sjóðum Töpfers, voru þau að ég hlyti sjálfur að hafa drukkið Fanta. Þjóðverjar þróuðu Fanta þegar þeir gátu ekki lengur fengið Coca Cola til að svala sér við gyðingamorðin. Vörumerkið Fanta var síðar notað af Coca Cola Company. Nei, ég drekk ekki nema til neyddur Fanta, en appelsínur eru vitaskuld alsaklausar og hollar ef þær eru ekki bragðbættar með nasistasykri. Ég bíð mig heldur ekki fram til Bessastaða eins og sá sem þáði morðfé frá Þýskalandi - Enda hef ég engin "lík í lestinni" og er ekki haldinn fanta-þorsta eftir peningum sem græddir voru á þjóðarmorði.

Mörg ljón verða á vegi íslensks prófessors

Prófessor einn við Háskóla Íslands hefur leitað að afdrifum íslenskra klausturgripa úr góðmálmi í þrjú ár. Á ferð í Kaupmannahöfn á kostnað þess sem styður rannsóknir hennar, "dettur" hún svo loks niður á heimild sem svarar öllum spurningum hennar. Hún viðurkennir reyndar að hún sé ekki fyrst manna til að uppgötva sannleikann, því sagnfræðingar hafa meira að segja nefnt heimildina fyrir 70-80 árum. Eins og Steinunn Kristjánsdóttir segir sjálf við Morgunblaðið með mikilli andargift:

„Ég trúi ekki að ég hafi fundið þessi skjöl og að þetta hafi verið svona. En þetta stend­ur þarna svart á hvítu. Og við skoðun eldri heim­ilda og verka fyrstu sagn­fræðing­ana hér á landi, upp úr 1900, þá má sjá að til dæm­is Páll Eggert Ólason not­ar þessi skjöl og seg­ir þetta - að á Íslandi hafi allt gjör­sam­lega verið hreinsað í burtu. En síðan virðast fræðimenn hætta að nota þau og vitna ekk­ert í þau. Ég var að minnsta kosti ekki fyrst til að finna þetta.“

Ljón á vegi klaustursérfræðingsins

Steinunn er svo sannarlega ekki fyrst til að oftúlka þessar heimildir í þjóðernisrembingslegu offorsi. Hún lýsir því svo, hvernig hún rauk út á Rósenborgarsafn eftir að hafa uppgötvað hinn mikla sannleika, svartan á hvítu. Svo greinir prófessorinn og klausturfræðingurinn, sem enga menntun hefur í miðaldafornleifafræði, frá því að ljón hafi orðið a vegi hennar í höllinni. Nei, látum hana sjálfa segja frá því. Þessu lýsir hún best sjálf:

"Ég rauk svo út í Ró­sen­borg­ar­höll, sem Dana­kon­ung­ur byggði upp úr 1600, því þar er minja­safn dönsku krún­unn­ar. Þar er nátt­úru­lega bara allt silfrið, þar á meðal þrjú ljón í fullri stærð, sem sögð eru hafa verið steypt úr inn­fluttu silfri í kring­um 1600".

Við Morgunblaðið heldur Steinunn því fram að þar sé allt silfrið frá Íslandi niður komið, meðal annars ljónin í fullri stærð, sem prófessorinn heldur fram að hafi verið steypt úr innfluttu silfri í kringum 1600. 

Ég bið lesendur mína afsökunar á því að þetta er farið að hljóma dálítið ad hominem, en það er það alls ekki. Þið getið lesið margar greinar hér á Fornleifi um skissur og mistök Steinunnar, sem sýna að hún hefur stundum ekkert vit á því sem hún skrifar um. Það er ekki bara ég sem er á þeirri skoðun. Menn geta lesið ritdóm Guðrúnar Ásu Grímsdóttur á bók Steinunnar um Skriðuklausturrannsóknir sem birtist í Árbók hins íslenzka fornleifafélags árið 2012. Ég er sjálfur farinn að hafa áhyggjur. Steinunn Kristjánsdóttir heldur því fram við einn aðal fjölmiðilinn á Íslandi (Morgunblaðið) þann 3. apríl 2015 (tveimur dögum eftir 1. apríl) að ljón Danakonunga í Rósenborgarhöll séu úr innfluttu silfri kringum 1600 og gefur í skyn að silfrið sé m.a. komið frá Íslandi (sjá hér).

Alvarlegur þekkingarbrestur prófessors á sögu landsins

Ljónin þrjú í Rósenborgarhöll voru gerð af þýskættaða listamanninum Ferdinand Kübich í Kaupmannahöfn á árunum 1665-1670, nær 7 áratugum síðar en Steinunn heldur fram. Ekki 1 gramm af silfri í ljónunum eru ættað ofan af Íslandi, enda allur málmur úr íslenskum klaustrum, sem alls ekki urðu eins illa út úr klausturhreinsunum og klaustur í Danmörku og Noregi, löngu farinn í kostnað við hallir og hernað, kúlur og krúdt. Nákvæmar heimildir og rentubókafærslur eru til fyrir gerð ljónanna. Legg ég til að prófessorinn yfirlýsingaglaði kynni sér þær áður en hún gerir sig frekar að athlægi í fjölmiðlum.

Kann prófessorinn frá Íslandi ekki að lesa heimildir sér til gagns? Ég efa stórlega að ljón Friðriks þriðja frá 1665-70 séu nokkur staðar eignuð Kristjáni 4., nema af Steinunni Kristjánsdóttur. Þessi furðulega endurritun sögunnar, sem Steinunn er á kafi í, er einstök í sinni röð. Fræðilegt er það ekki, en það hljómar óneitanlega vel í fjölmiðlum og æsir einn og annan eins og athugasemd Jóns Vals Jenssonar við greinina um fund Steinunnar ber ágætt vitni um.

Hér má lesa aðra grein um fræðistörf prófessorsins.

Dýrgripir Íslands bræddir í Danmörku

Vikings on Point Rosee - Some more evidence, please!

The International reporting of a possible Norse ruin on Point Rosee, Newfoundland, has reached new and unseen levels in the Viking-craze among some people in America (USA/Canada). Renowned space archaeologist Sarah Parkac and her husband and fellow archaeologist, Greg Mumford, have left the archaeological world close to speechless with their new discovery of "Viking enterprises" seen from outer space. With the help of satellite imagery, Dr. Parkac has located "something" on a small Peninsula in the south-west of Newfoundland. 

The new Iron lady of Viking-satellite studies

With hardly any evidence the world media is reporting something called a Viking settlement on heavily eroded Point Rosie. A report presented by Greg Mumford on Academia.edu really doesn't add so much more, except for a non detailed mention of a series of radiocarbon dates which might indicate a very wide habitation time span. Why are we not allowed to see the details? In the report, there is also not very detailed mention of a preliminary metallurgical report of 22 pages. The iron remains depicted in Mumford's Academia.edu report, which are referred to as "probables bog iron ore roasting installation" have to bee explained much better. It takes more than a charred stone to roast bog iron.

Photographs of probable turf constructions found at Point Rosie bear very little resemblance to turf constructions of the early Icelanders and the first Norse settlers in Greenland. Other people than the Norse (Viking age settlers of Iceland and Greenland)built sod houses. Even the Dutch, in the late Iron Age as well as much later.

"Space archaeologist" Sarah Parkac, who allegedly located the structure on Point Rosee, although it is very clear on Google Earth after one plays with any photo processing program (see image at top), has made mistakes in her interpretation of ruins in Egypt. Maybe I am just too conventional and envious, when I suggest that egyptologists, who are the special protégés of the colourful State Archaeologist of Egypt, Zahi Hawass, who move into the boggy and foggy North Atlantic, do their homework. Before everything Norse is dubbed VIKING, and the archaeologist involved don't have the slightest clue how Norse turf structures look like, this find is being promoted as a sensation.

It is also to say the least sensational, that a "Viking expert" like Douglas J. Bolender, who belongs to a team doing research in North-Iceland, is the main authority on a "probably Norse settlement" in Newfoundland. The Boston based team lead by John Steinberger, which Bolender worked with at Stóra-Seyla in Skagafjörður, N-Iceland, once claimed the team had found a 11th century bronze coin from Denmark. With no coinage of bronze coins in Denmark at that time, I pointed out that a bronze coin in the 11th century Denmark would be a major sensation. The Viking experts from Boston didn't know that what they found was a dress ornament copying very crudely a coin, its depiction and legend. Although the team was notified about their hilarious mistake, the copper disc is still catalogued as a "coin/copper disc" in the reports and publications of the team. On Icelandic Television John Steinberg commented his use of geo-radars, which by the way has lead to lot of interesting results for Icelandic archaeology. Steinberg argued: "We can see what we are going to find, before we find it" (see here). My advise in 2008 was: "But you sure ain't goin' to discover what you find, if you don't make an effort to know". That is also an advise I would give the Egyptologists in Newfoundland, who use satellites in their quest for "Vikings", and don't have the faintest idea how the "Vikings" used turf.

With this recent turn in so called "Viking studies" on Point Rosee, which I hope will turn successful and produce better evidence, I wish that the Vikings will not be found on the moon, too soon.

There's a great discussion on the Rosee Point finding at FB North Atlantic Archaeology 

Íslandskvikmynd Franz Antons Nöggeraths hins yngri 1901

Er ekki hreint bölvanlegt til þess að hugsa, að fyrsta kvikmyndin sem tekin var á Íslandi árið 1901 sé nú týnd og tröllum gefin? Kvikmyndin hefur að minnsta kosti enn ekki fundist. Lengi töldu menn að kvikmynd frá konungskomunni árið 1907 (sjá hér) væri fyrsta kvikmyndin sem tekin var á Íslandi. Síðar kom í ljós að árið áður hafði verið tekin kvikmynd sem sýndi slökkvilið Reykjavíkur við æfingar. Miklu síðar upplýsti Eggert Þór heitinn Bernharðsson okkur fyrstur um elstu kvikmyndir útlendinga á Íslandi í Lesbókargrein. Eggert skrifaði m.a.:

"Sumir útlendinganna komu jafnvel gagngert í þeim tilgangi að kvikmynda á Íslandi. Svo var t.d. árið 1901, en þá kom maður að nafni M [Leiðrétting Fornleifs: Rétt fornöfn eru Franz Anton]. Noggerath [Rétt eftirnafn er Nöggerath], útsendari breska myndasýningarfélagsins Gibbons and Co. í Lundúnum. Hlutverk hans var að taka myndir sem félagið ætlaði sér að sýna víðs vegar um heim með fyrirlestrum um einstakar myndir. Ætlunin var að ná myndum af fossaföllum, hveragosum, vinnubrögðum, íþróttum o.fl., en þó sérstaklega af hvalveiðum Norðmanna við landið. Tökumaðurinn kom hins vegar of seint til þess að geta tekið myndir af þeim veiðiskap. Einnig var hann full seint á ferð til þess að geta tekið myndir af ferðamannaflokkum. Það þótti miður því slíkar myndir voru taldar geta haft mikla þýðingu í þá átt að draga útlendinga að landinu enda voru lifandi myndir sagðar eitt öflugasta meðalið til þess að vekja athygli þeirra á Íslandi, náttúrufegurð þess, sögu og þjóðlífi. "

Í Þjóðólfi var þannig 20. september 1901 greint frá komu Nöggeraths (mynd til vinstri) á þennan hátt: „Það er enginn efi á því, að væru slíkar myndasýningar frá Íslandi haldnar almennt og víðs vegar um heim, myndu þær stórum geta stuðlað að því, að ferðamannastraumurinn til landsins ykist, og gæti þá verið umtalsmál, að landsmenn sjálfir styddu að því á einhvern hátt, að myndir af þessu tagi gætu komið fram sem fjölhæfilegastar og best valdar.“ (Sjá hér). Og ef menn halda að ferðamannaástríðan í nútímanum sé ný af nálinni, þá skjátlast þeim illilega.

Sá sem tók Íslandskvikmyndina árið 1901 hét Franz Anton Nöggerath yngri (1880-1947). Hann var af þýskum ættum. Faðir hans og alnafni (1859-1908), sjá ljósmynd hér neðar, fæddist í Noordrijn-Westfalen í Þýskalandi, en fluttist ungur til Hollands með fjölskyldu sína og tók þar þátt í skemmtanaiðnaðinum í den Haag og síðar í Amsterdam. Nöggerath eldri átti og rak t.d. revíuleikhúsið Flora í Amstelstraat í Amsterdam, þar hófust fyrstu kvikmyndasýningarnar í Hollandi árið 1896, þar sem hin dularfulla Madame Olinka, sem ættuð var frá Póllandi, sýndi kvikmynd í október 1896.

Nöggerath eldri sá þegar hvaða möguleikar kvikmyndin gat gefið og komst í samband við Warwick Trading Company í London og gerðist árið 1897 umboðsmaður þeirra í Hollandi, Danmörku og Noregi. Hann flutti inn sýningarvélar og tæki til kvikmyndagerðar, og lét gera fyrstu kvikmyndina í Hollandi. Í september 1898 fékk hann enskan tökumann frá Warwick Trading Company i London og lók upp ásamt honum mynd af herlegheitunum kringum krýningu Wilhelmínu drottningar (sjá hér og hér). Sýning myndarinnar varð fastur liður í öllum revíusýningum á Flora til margra ára. Nöggerath tók einnig aðrar myndir fyrir aldamótin 1900 og eru sumar þeirra enn til. Leikhúsið Flora brann til kaldra kola árið 1902, en þá hóf Nöggerath eldri að sýna kvikmyndir í Bioscope-Theater í Amsterdam, sem var fyrsti salurinn sem gagngert var byggður til kvikmyndasýninga í Hollandi.

Franz Anton Nöggerath yngri var sendur til náms í kvikmyndagerð á Bretlandseyjum. Vitað er að hann tók kvikmynd sem fjallaði um 80 ára afmæli Viktoríu drottningar í Windsor árið 1899 og vann við gerð kvikmyndarinnar The Great Millionaire árið 1901, áður en hann hélt til Íslands til að gera Íslandskvikmynd sína. Anton yfirtók bíóiðnað föður síns að honum látum, og áður en yfir lauk voru kvikmyndahús fjölskyldunnar orðin mörg nokkrum borgum Hollands. Bróðir Franz Antons jr., Theodor að nafni (1882-1961), starfaði einnig lengi vel sem kvikmyndatökumaður.

Þar sem myndin með slökkviliðinu í Reykjavík fannst hér um árið, verður það að teljast fræðilegur möguleiki, sem reyndar eru ávallt litlir á Íslandi, að kvikmynd Franz Antons Nöggeraths, sem hann tók á Íslandi sumarið 1901, finnist. Það yrði örugglega saga til næsta bæjar - að minnsta kosti til Hafnarfjarðar, þar sem kvikmyndasafn Íslands er til húsa. Á vefsíðu þess safns er ekki að finna eitt einasta orð um Nöggerath. En það verður kannski að teljast eðlilegt, þar sem enginn hefur séð myndina nýlega.

Þökk sé hollenska kvikmyndasögusérfræðingnum Ivo Blom, þá þekkjum við sögu Nöggeraths og þó nokkuð um kvikmynd þá sem hann tók á Íslandi sumarið 1901. Blom hefur m.a. gefið út grein sem hann kallar The First Cameraman in Iceland; Travel Film and Travel Literature (sjá hér), þar sem hann greinir frá fjórum greinum sem Nöggerath yngri birti árið 1918, í apríl og maí, um ferð sína til Íslands sumarið 1901. Greinar Nöggeraths birtust í hollensku fagblaði um kvikmyndir, sem kallað var De Kinematograaf. Nöggerath hélt til Íslands á breskum togara, Nile frá Hull. Hann kom til landsins í september og líklega of seint til að hitta fyrir þá ferðamenn sem hann langaði að kvikmynda á Íslandi, þar sem þeir spókuðu sig á Þingvöllum og við Geysi, sem Nöggerath hafði lesið sér ítarlega til um. Nöggerath sótti heim ýmsa staði á Íslandi.

Þannig greinir Nöggerath frá Geysi í Haukadal í íslenskri þýðingu:

Við létum nærri því lífið sökum forvitni okkar. Í því að við vorum að kvikmynda gíginn og miðju hans, heyrðum við skyndilega hræðilegan skruðning, og leiðsögumaðurinn minn hrópaði, 'Fljótt, í burtu héðan'. Ég bar myndavél mína á herðunum, og við hlupum eins hratt og við gátum og björguðum okkur tímanlega. En allt í einu þaut Geysir upp aftur af fullum krafti, og gaus; við höfðum ekki horfið of fljótt af vettvangi. Þannig eru hætturnar sem verða á vegi kvikmyndatökumanna ....En ég hafði náð markmiði mínu: Hinn mikli Geysir hafði verið kvikmyndaður!

Þingvellir fengu ekki eins háa einkunn hjá Nöggerath:

Kirkjan á Þingvölum var sú aumasta af þeim kirkjum sem við höfðum heimsótt áður á Íslandi; fyrir utan kirkjuna í Krísuvík. Kirkjan er mjög lítil, mjög óhrein og gólfið illa lagt hrjúfum hraunhellum ... Þingvellir hafa hlotið frægð fyrir að vera staðurinn þar sem þing og aðrar samkomur Íslendinga fóru fram forðum daga. Fáar minjar hafa hins vegar varðveist sem sýna þann stað sem var svo mikilvægur fyrir sögu Íslands.

Hekla olli einnig Nöggerath vonbrigðum. Halda mætti að hann hafi viljað fá túristagos:

Þegar við komum til Heklu, varð ég fyrir miklum vonbrigðum. Fjallið var friðsælt og hljóðlaust. Ég fékk þegar þá tilfinningu að ferð mín hefði verið til einskis. Þegar ég klifraði upp að tindi Heklu með myndavél mína, var snjór það eina sem sjá mátti í gíg fjallsins. Við tjölduðum nærri fjallinu, og næsta dag héldum við áfram ferð okkar án þess hafa séð nokkuð fréttnæmt.

Kvikmynd Nöggeraths frá Íslandi var í apríl 1902 fáanleg til sýninga hjá kvikmyndafélaginu Warwick Trading Company. Myndinni fylgdu þessar yfirskriftir:

Hauling the Nets and Landing the Catch on an Iceland Trawler; Fun on an Iceland Trawler, Landing and Cleaning of a Catch on an Iceland Trawler, C!eaning the Fish and Landing a Shark, Gathering Sheep, Women Cleaning Fish for Curing and Women Washing Clothes in Hot Wells.

Í myndinni var sena, þar sem íslenskir sjómenn spúluðu hvern annan til þess að losna við slor og hreistur. Samkvæmt minningum Nöggeraths árið 1918 höfðu áhorfendur einstaklega gaman af þeim hluta myndarinnar og að sögn hans seldist fjöldi eintaka af myndinni.

Við getum látið okkur dreyma um að þessir vatnsleikir íslenskra sjómanna séu einhvers staðar til og að þeir hafi ekki fuðrað upp.

Ítarefni:

Ivo Blom 1999. 'Chapters from the Life of a Camera-Operator: The Recollections of Anton Nbggerath-Filming News and Non-Fiction, 1897-1908'. Film History, 3 (1999), pp. 262-81. [Minningar Nöggeraths voru upphaflega birtar í Hollenska fagblaðinu De Kinematograaf. Greinar Nöggeraths um Ísland birtust í eftirfarandi tölublöðum De Kinematograaf:  9 (12 Apríl 1918); 10 (19 Apríl 1918);11(26 Apríl 1918); 12 (3 Maí 1918)].

Ivo Blom 2007. The First Cameraman In Iceland: Travel Film and Travel Literature‘, in: Laraine Porter/ Briony Dixon (eds.), Picture Perfect. Landscape, Place and Travel in British Cinema before 1930 (Exeter: The Exeter Press 2007), pp. 68-81. 

Kvikmyndagerð á Íslandi; grein á Wikipedia ; Bók um elstu bíóin í Hollandi; Sjá einnig hér;

Grein á bloggi Ivo Bloms árið 2010; Grein um Nöggerath yngri á vef kvikmyndasafns Hollands.

Ath.

Myndin efst er gerð til gamans og skreytingar samansett úr breskri Laterna Magica skyggnu frá 9. áratug 19. aldar og kvikmyndatökumyndamanni sem leikur í einni af myndum meistara Charlie Chaplins frá 1914. Þetta er því ekki mynd af Franz Anton Nöggerath við tökur í Haukadal.

Ljósmyndirnar af Þingvallabænum, Heklu og Geysi síðar í greininni eru úr tveimur mismunandi röðum af glerskyggnum sem gefnar voru út á Englandi með ljósmyndum mismunandi ljósmyndara á 9. og 10 áratug 19. aldar. Fornleifur festi nýlega kaup á þessum og fleirum mjög sjaldgæfu skyggnum sem helstu sérfræðingar og safnarar Laterna Magica skyggna þekktu aðeins úr söluskrám fyrir skyggnurnar. Sagt verður meira af þeim von bráðar.

Franz Anton Nöggerath jr. til hægri við tökur í Þrándheimi í Noregi árið 1906 er Hákon konungur var krýndur.

Dýr var Denni ekki

Sumt af því sem safnað er á Þjóðminjasafni Íslands er selt fyrir slikk á eBay. Ekki svo að skilja að Þjóðminjasafnið sé farið að selja út af Þjóðararfinum. Nei, nei svei mér þá, en safngeymslurnar líkjast æ meira skranverslun með 20. aldar gripum, meðan fjárlög fara í að gylla þjóðminjavörð með titlum. Á eBay er oft hægt að finna hluti sem kannski ættu frekar heima á Þjóðminjasafninu en pakki af Melrósate frá 1970. Maður veit þó aldrei hvað síðar meir verður þjóðmenning. Mat manna er mjög mismunandi. Sumir brenna fyrir einhverja nostalgíumenningu frá framsóknarheimili, þar sem uppskriftir húsmæðraskólanna voru a við boðorðin í Biblíunni. Fyrir aðra eru bensíndunkar stærri hluti af íslenskri menningu en koparristumyndir af íslenskum dýrum frá 18. öld sem ekki eru til á söfnum á Íslandi.

Sumar persónur verða einnig fljótt safngripir, og eiginhandaáritun þeirra fer fyrir morðfé. Söfn berjast meira að segja við að ná í jarteiknirnar eins og væri það táin af Kristi. Fólk borgar jafnvel aðgangseyri til að sjá hrafnasparkið þeirra eða borð sem brjálæðingur nokkur frá New York hefur teflt við fjandann við og talið flugur í lampanum yfir. Sá vitleysingur fékk íslenskan ríkisborgararétt að launum - eða var það gyðingahatrið sem var launað?

Ekki vissi ég fyrr en nýlega, að ótíndir íslenskir stjórnmálamenn, sem ekki komust á Bessastaði hefði látið ljósmynda sig til að senda aðdáendum um allan heim. Það var víst tilfellið. Nú er t.d. hægt að kaupa mynd af Steingrími Hermannsson Original, og eiginhandaráritun hans í kaupbæti á eBay. Þetta er til í Þúsundvatnalandinu og hægt að fá fyrir skitnar 171,73 danskar krónur sem gera tæpar 3243 freðkrónur á dagsgengi. Það er náttúrulega skítur á priki og ætti að vera sjálfsagður hlutur fyrir Framsóknar-Reichsstórsafnið við Suðurgötu að kaupa, ef Finnar vilja ekki varðveita portrettið af Denna. Ef Þjóðminjasafnið nær ekki í Denna gæti hugsast að danska sendiráðið kaupi og hengi myndina upp á gestasalerni sínu, þar sem Steingrímur lokaðist eitt sinn inni með vinveittri sendiherrafrú.

En óttalega er Denni nú billegur. Það hefur líklega kostað meira að láta prenta myndina og nota tíma í að árita hana en 3243 krónur. Þó hlýtur Denni að vera dýrari allur en 20 bréf af Melrósatei. Ég trúi ekki öðru. Ég vona að Þjóðminjasafni kaupi þennan dýrgrip, í það minnsta til að sýna framtíðinni hve uppi var typpið á sumum mönnum í landinu okkar á hjara veraldar.

Fjallagrasakókó og aðrar kerlingabækur

Um miðbik 19. aldar var kynnt til sögunnar "algjör nýjung" í sölu kókós á Bretlandseyjum. Þá hóf Cadbury fyrirtækið í Birmingham að selja drykkjarkókó sem bætt hafði verið með fjallagrösum, það er Iceland Moss (Cetraria islandica) (sjá hér). Önnur fyrirtæki, eins og Fry's og Dunn og Hewett's fetuðu fljótt í fótspor Cadbury's.

Eins og stendur á Wikipediu, sem stundum er notuð sem auglýsingarfyrirtæki: "Rannsóknir á fjallagrösum (in vitro) benda til að virku efnin, fjölsykrur og fléttusýrur mýki slímhúð í hálsi og maga og auki líkamlegan styrk, andlegan og líkamlegan kraft og almenna vellíðan."  Já, einmitt það! Það eru álíka áhrif og af Maltöli sem er mestmegnis sykurdrulla og litarefni.

Sölumennska er það líka þegar menn upplýsa um vöru sína að : "FJALLAGRASA ICELANDIC SCHNAPPS is a true Viking drink." Ekki tek ég nú undir það. Ekki kunnu víkingar að brenna vín og búa til 38% vínanda sem mun vera uppistaða þessa snaps. En hvað vita Kanar og aðrir einfeldningar sem kaupa þessa dýru dropa? Víst tel ég einnig að fjölsykrurnar og fléttusýrurnar í fjallagrösunum séu brotnar í spað af vínandanum og slímhúðin í hálsi og maga hafi ekki gott af honum heldur. Of mikið af snapsi getur einnig valdið vanlíðan eins og lengi hefur verið kunnugt.

Ætli fjallagrösin í kókói hafi verið nokkuð annað en sölutrikk á 19. öld? Það eru líklega miklu heilsusamari efni í kókóinu en í fjallagrösum.

Ég keypti mér rándýrar hálspastillur með fjallagrösum, síðast þegar ég fór um Leifsstöð. Þær virkuðu alveg eins .... og aðrar hálstöflur. Mentholið og sykurinn mýkir alltaf hálsinn.

En ef enginn er að búa til kókó eða súkkulaði með fjallagrösum í einhverri heildsölu út í bæ, þá er svo sannarlega kominn tími til að hefjast handa. Slímhúðir auðtrúa og kaupóðrar þjóðarinnar bíða spenntar eftir mýkingu - súkkulaðisins. Elexírframleiðendur  nútímans er nefnilega bissnessnenn á stórum jeppum, en ekki einhverjar Grasa-Guddur.

Fornleifur hefur meiri trú á virkni hollra efna í kókói en í fjallagrösum, en þó ekki eins mikla og framleiðandi einn í Suður-Hollandi sem taldi inntöku súkkulaðistykkja sinna bestu leiðina til að stefna til friðar í fyrri Heimsstyrjöld.

Karlinn í strýtunni

 Eftir a þessi færsla var rituð skýrðust málin, fyrst hér og staðsetning strýtunnar var loks upplýst hér með hjálp góðra manna

 

Árið 1890 ferðaðist á Íslandi vellauðugur breskur læknir, Tempest Anderson að nafni (1846-1913). Anderson var mikil áhugamaður um eldfjöll og eldvirkni. Ferð hans til Íslands sumarið 1890 var upphafið að fjölda ferða hans til eldstöðva um allan heim, þangað sem Anderson fór til að sjá eldgos, hveri og hraun og til að ljósmynda þau fyrirbæri.

Hann kom aftur til Íslands árið 1893 og i ljósmyndaði hann þá þennan mann sem smeygt hafði sér niður í hraunstrýtu eina sérkennilega nærri Laxamýri í Mývatnssveit. Ljósmyndin er varðveitt sem glerskyggna.

Ég veit ekki hvar þessi strýta er, eða hver maðurinn var, og þætti vænt um ef frótt fólk gæti gefið mér fleiri upplýsingar um það.

Myndin er varðveitt á Yorkshire Museum á Englandi, sem á fleiri myndaskyggnur Andersons.

Menn brostu ekki mikið á myndum árið 1893, en greinilegt er að gáski er í augum karlsins sem fór niður í strýtuna, og ekki laust við að hann hafi orðið mývarginum að bráð. Hægra augnlokið virðist bólgið. Þetta er greinilega rauðhærður maður, og kannski þekktur Þingeyingur.

Er þetta nú allur sannleikurinn?

Heldur Ólafur Ingi Jónsson forvörður á Íslandi, sem ekkert fræðilegt hefur gefið út eftir sig er sem sannar það að 900 málverk, sem hann heldur fram að séu í umferð og gangi kaupum og sölum, séu fölsuð málverk íslenskra meistara?

Heldur Ólafur Ingi Jónsson að menn í uppboðsheiminum taki orð hans gild, þegar ekkert fræðilegt er þeim til stuðnings?

Heldur Ólafur Ingi Jónsson, að Lögreglunni í Kaupmannahöfn, nánar tiltekið Statsadvokaten for særlig økonomisk og international kriminalitet sé stætt á því að ákæra nokkurn, þegar það eina sem þeir og danska lögreglan hafa í höndunum eru yfirlýsingar Ólafs Jónssonar forvarðar, sem ekki getur stutt skoðanir sínar með fræðilegum vísindagreinum?

Ólafur Ingi er reyndar ekki sérhæfður í fölsunum á málverkum í fremur stuttu námi sínu a Ítalíu hér forðum daga.

Í nóvember á sl. ári hafði eigandi eins verksins, sem gert var upptækt hjá Bruun & Rasmussen árið 2014, og sem Ólafur Jónsson telur falsað, samband við mig. Ég sýndi á Fornleifi sjá hér og hér, hvar foreldrar hans hefðu keypt verkið árið 1994. Eigandinn, erfingi þekktra safnara, skrifaði mér í nóvember síðastliðnum til upplýsingar, að hann hefði fengið að vita að:

"Lögreglan hefði nú fengið staðfests að málverkið væri falsað, sem þeir vilja nú fá staðfestingu á en þekkja aðeins einn aðila sem geti skorið úr um það".

Þessi eini aðili reyndist vera Ólafur Jónsson, sá sami og staðfesti að málverkið væri falsað án þess að rannsaka það. Viðbrögð eigandans voru þau, að hann ætlaði sér með hjálp lögfræðings síns að lögsækja Ólaf. Þeim þótti ekki nein rök í því að sami maður, sem ekki hafði rannsakað málverkin, en lýst þau fölsuð skyldi rannsaka hvort þau væru fölsuð. Slíkur aðili er vitaskuld hvorki óháður né hlutlaus.

Það er nú líkast til þess vegna að Statsadvokaten for særlig økonomisk og international kriminalitet í Kampmandsgade 1 í Kaupmannahöfn hefur ákveðið að losa sig við málið með því að segja að það sé fyrnt.

Lögreglan og sérstakur Ríkissaksóknari í Danmörku eru ekki vitlausari en það, að þau skilja vel, að óheppileg sé aðkoma þeirra að máli þar sem "sérfræðingur", sem ekki hefur skrifað neitt fræðilegt um allar þessar 900 falsanir, er kallaður til til að sanna fölsun sem hann hefur þegar sagt að sé fölsun. Það mun aldrei góðri lukku stýra í dönskum réttarkerfi. Ólafur Jónsson eyðilagði, sýnist mér á öllu, málið fyrir sjálfum sér.

Mitt einasta ráð til Ólafs Inga Jónssonar er að sýna okkur sérfræðiþekkingu sína svarta á hvítu - og helst líka í lit -, svo hægt sé að taka hann alvarlega. Það get ég ekki gert, m.a. eftir að Ólafur þaut út opinberlega hér um árið og lýsti yfir á opnum fyrirlestri, að málverk frá 18. öld, sem líklegast hafa verið máluð af Sæmundi Hólm (sjá hér og hér), væru verk hollensks "meistara" frá 17. öld.

Þekkingu Ólafs á nýrri meisturum dreg ég ekki efa, en hann verður að sýna okkur þessa þekkingu. Birta, Ólafur, birta!

Ítarefni:

Afar sérstakur saksóknari

Tvær falsanir af 900 ?

Þingsályktunartillaga fyrir þá sem veggfóðra með Kjarval?

 

Samfellt brot málverkafölsunar

Starf án vinnu. Hvað er nú það??

Fyrir um rúmum 20 árum síðan brostu margir íslenskir fornleifafræðingar þegar einn starfbræðra þeirra var á erlendri grund titlaður Reichsarchäologe. Þótti þetta nokkuð fyrirferðarmikill titill miðað við störf mannsins og minna örlítið á 3. Ríkið sáluga.

Reichs-fornleifafræðinginum þótti þetta hins vegar alls ekki fyndið sjálfum, því hann varði þetta með því að segja að titill hans væri State Archaeologist á ensku. Það var reyndar titill sem prófessor einn í New York hafði gefið honum. Síðar kom í ljós að maðurinn sem bar þennan næsta fasíska titil, "Fornleifavörður Ríkisins", var ekki með neina gráðu í fornleifafræði og fékk hann hana löngu síðar með því að afhenda skráningarskýrslu með botninn í Borgarfirði, svo lögleg fil.kand. gráða frá Svíþjóð væri í höfn með milligöngu fyrrverandi þjóðminjavarðar.

Ríkisfornleifafræðingurinn, sem hafði mjög mikið á sinni könnu,starfaði á Þjóðminjasafni Íslands og er þar reyndar innanstokksmunur enn, þó styttist í ellilífeyrinn. Hann starfaði reyndar einn með öll minja-, fornleifa- og skráningarmál sem nú á að sameina undir einhvers konar "Stór-Þjóðminjasafn" við fyrirhugaða sameiningu Þjóðminjasafns og Minjastofnunar. Hann var því ef til vill vel að titli sínum kominn og þurfti að vinna.

En nú fáum við Prófessor Þjóðminjavörð án kennsluskyldu

En græðgi fólks í titla og nafnbætur á Þjóðminjasafni Íslands hefur þó ekkert minnkað, enda eru fæstir starfsmenn þar mikil "akademískir pappírar". Ritaður hefur verið nýr samningur (í janúarlok 2016) milli Þjóðminjasafns og Háskóla Íslands, sem Fornleifur hefur fengið sendan frá ónafngreindum aðila úti í bæ á Íslandi. Samningurinn bíður þess að verða undirritaður, en fréttir herma að það verði á næstu dögum. Svo við getum hæglega óskað Þjóðminjaverði Ríkisins til hamingju með prófessorsnafnbótina án vinnuskyldu.

Í samningi þeim sem Fornleifur fékk sendan og sem stendur til að undirrita segir greinilega í 9. kafla:

1. Starfstengsl – starfsmannamál

Þjóðminjavörður gegnir akademísku gestastarfi við háskóladeild án kennsluskyldu í samræmi við hæfnismat, sbr. verklagsreglur um akademísk gestastörf við Háskóla Íslands.

Þetta þýðir að Þjóðminjavörður getur verið t.d. prófessor án þess að kenna og gera nokkurn skapaðan hlut annað en að stjórna öllum þjóðminjamálum á Íslandi á sínum fasta vinnustað. Þannig getur það gengið í hæsta lagi 5 ár í senn, en hún getur þá eins og ekkert sé sótt um titilinn aftur.

Það er nú ekki dónalegt: "Gestastarf" án þess að starfa. Um Reglur um gestastörf við HÍ má lesa hér. Þetta eru greinilega mjög teygjanlegar. Ég hef aldrei séð neitt slíkt í öðrum löndum.

Hvers konar spilling er í gangi? Ef menn hafa lesið Fornleif um daginn (hér og hér), þá sjá þeir hve karlinn getur verið sannspár um hina votu drauma þjóðminjavarðar. Fornleifafræði gæti hæglega orðið heiðursdoktor, jafnvel gestaprófessor, í femínistískri sálarfræði við HÍ.

Ekki dreymdi Fornleif þó fyrir því að svo mikil andúð væri gegn þessari sameiningu og samningi, að fólk færi að senda honum samninginn óundirritaðan. Kollegar mínir á Íslandi eru í losti. Það fylgdi sendingunni sú upplýsing, að samningurinn yrði undirritaður næstkomandi mánudag, 29. febrúar 2016. 2016 er svo sannarlega ár Stórþjóðminjavarðar.

Núverandi þjóðminjavörður hefur greinilega haft prófessor í maganum mjög lengi. Ef Ísland væri eðlilegt land, væru þessi áform dauðfætt barn hennar. En eins og innviðir stjórnsýslu á Íslandi eru, verður þetta örugglega að veruleika.

Fólk með skitin kandídatspróf frá HÍ geta orðið prófessorar án þess að kenna, meðan hinn siðmenntaði heimur krefst sem lágmarks doktorsprófs þegar fólki eru veittar prófessorstöður. En hver sagði að Ísland væri í hinum siðmenntaða heimi? Ekki var það Fornleifur.

Hvað finnst ykkur? Ætlið þið ekki að fá ykkur gestastarf án þess að gera nokkuð? Algjör lúxus, en jafnframt tær spilling!

Mynd efst: Hér dreymir Margréti Hallgrímsdóttur ef til vill um prófessorstitil, sem hægt er að skreyta sig með, líkt og Idi Amin sagðist vera Englandsdrottning. Lög og reglugerðir í Úganda voru útbúin þannig að Idi Amin gæti orðið drottning. Ekki ósvipað því þegar fólk getur kallað sig prófessor, án þess að hafa akademíska burði til þess og vinna ekki fyrir titlinum. Ég skil ekkert í Margréti að stefna ekki bara beint á Bessastaði.